BCC wielokrotnie w swych opiniach i stanowiskach ostrzegał przed skutkami rozbuchanej działalności prawotwórczej parlamentu i innych uprawnionych organów Państwa, wskazując na:
• nadmiar regulacji prawnych,
• niestabilność prawa,
• niespójność unormowań,
• brak przejrzystości systemu prawnego,
jako przyczyny osłabiające konkurencyjność polskiej gospodarki i rozwój przedsiębiorczości.
Ponad połowa nowych przepisów – niekonstytucyjna
W 2002 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że „naruszeniem Konstytucji RP jest stanowienie przepisów niejasnych, wieloznacznych, które nie pozwalają obywatelowi na przewidzenie konsekwencji prawnych jego zachowań".
Tymczasem w samym 2010 r. Sejm RP uchwalił 232 ustawy, z których 179 to nowelizacje, a tylko 53 były całkiem nowe! Coraz więcej przepisów trafia do Trybunału Konstytucyjnego, co dowodzi, że jakość stanowionego w Polsce prawa nie jest najlepsza. W ubiegłym roku TK wydał 68 orzeczeń, uznając aż 37 – a więc ponad 50 proc. nowych przepisów – za niezgodne z Konstytucją RP!
Niestety nie brakuje przykładów świadczących o tym, że rząd i Sejm nie poprawiają w wyznaczonym terminie ustaw wcześniej zakwestionowanych przez Trybunał Konstytucyjny i uznanych za niezgodne z Konstytucją RP. Bardzo często w pracach legislacyjnych nie uwzględnia się nie tylko orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, ale także Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego.
Rządzi sejmowa arytmetyka
Poważnym zagrożeniem dla jakości stanowionego w Polsce prawa jest narastająca polityzacja procesu legislacyjnego i dziki lobbing polityczny oraz partyjna dyscyplina głosowania – brutalna sejmowa arytmetyka rządzącej większości parlamentarnej.
Dlatego należy zdecydowanie przeciwstawiać się złym „standardom” prawotwórstwa – uchwalaniu ustaw w pośpiechu i w atmosferze presji wywieranej przez rząd na parlament oraz wynikającym z osobistych ambicji i rywalizacji między partiami politycznymi.
Przedsiębiorców niepokoi ciągle zmieniająca się lista priorytetów legislacyjnych rządu – taka praktyka podważa zaufanie obywateli do państwa i poczucie stabilności systemu prawnego, niezbędnego w prowadzeniu i planowaniu działalności gospodarczej. Zdaniem BCC, zapowiadane w roku wyborczym rządowe ustawy nie powinny być uchwalane bez osiągnięcia konsensusu społecznego oraz bez szerokiej publicznej debaty.
Oceniając procedurę prac legislacyjnych, zarówno na szczeblu rządowym jak i ministerialnym, a także w Parlamencie, nasuwa się smutny wniosek, że zbyt często ogromny potencjał wiedzy i doświadczenia naukowców, ekspertów oraz organizacji pracodawców i pracowników nie jest właściwie wykorzystywany. Koalicyjna większość parlamentarna reprezentowana w komisjach sejmowych uprzywilejowuje stanowisko rządu i w bardzo ograniczonym stopniu występuje w roli niezależnego arbitra ważącego i uznającego stanowisko strony społecznej.
Jedną z ważniejszych nieprawidłowości sygnalizowanych przez ekspertów BCC jest często praktykowana tzw. wrzutka poselska, tj. wnoszona poprawka wykraczająca poza przedłożenie rządowe. Taka praktyka jest naruszeniem zasady prawidłowej legislacji i omijaniem obowiązku przeprowadzenia konsultacji społecznych. Miało to m.in. miejsce w przypadku prac podkomisji ds. ustawy refundacyjnej i przyjęcia poprawki dotyczącej zakazu reklamy aptek i punktów aptecznych. Przedsiębiorców niepokoi fakt, iż w ramach tego samego koalicyjnego rządu jeden resort – Ministerstwo Gospodarki – dąży do ograniczania barier administracyjnych i prawnych w prowadzeniu działalności gospodarczej, zaś drugi – Ministerstwo Zdrowia – tworzy nowe, jeszcze bardziej skomplikowane i ograniczające wolny rynek przepisy.
W procesie stanowienia prawa Sejm RP nie może być tylko miejscem, w którym pisze się ustawy bądź akceptuje rządowe projekty. Powinien stanowić forum poważnej debaty publicznej, także ze stroną społeczną uczestniczącą w procesie stanowienia prawa. Zdaniem BCC, nadania odpowiedniej rangi wymaga instytucja wysłuchania publicznego. Zasadność taką potwierdziła, nieudana, przeprowadzona w tej formie debata nad ustawą o działalności leczniczej. Większość zgłoszonych wniosków nie została uwzględniona w dalszym toku prac legislacyjnych. Poważną wadą tego rozwiązania jest to, że organizacje pracodawców i pozarządowe nie mają możliwości bezpośredniego wnioskowania do Marszałka Sejmu RP o przeprowadzenie wysłuchania publicznego.
Wspólny front na rzecz dobrego prawa
Polsce potrzebna jest pilna reforma systemu stanowienia prawa. Na poparcie organizacji przedsiębiorców i pracowników (strony społecznej w Komisji Trójstronnej) zasługuje – wcale nie nowa – propozycja utworzenia Krajowej Rady Legislacyjnej – organu niezależnego od rządu i większości parlamentarnej, mającego wysoką pozycję konstytucyjną i odpowiedni skład – powoływanej przez Prezydenta RP.
Idea powołania profesjonalnej, apolitycznej oraz niezależnej instytucji dbającej o jakość prawa w Polsce, powinna zyskać również poparcie samorządów, zawodów zaufania publicznego (przede wszystkim prawników) i wielu innych instytucji. Przede wszystkim wymaga jednak ponadpartyjnego współdziałania wszystkich parlamentarnych ugrupowań politycznych.
KRL mogłaby być niekwestionowanym arbitrem w rozstrzyganiu wielu sporów i konfliktów: rząd – społeczeństwo – pracodawcy – eksperci, powstających w trakcie procedury legislacyjnej. Najważniejszym jej zadaniem powinno być opiniowanie, na każdym etapie procedury legislacyjnej, wszystkich projektów aktów prawnych przygotowywanych przez podmioty, którym przysługuje inicjatywa ustawodawcza, pod kątem ich zgodności z Konstytucją RP i orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego. Zabezpieczałaby ona również przed niekontrolowanym i sprzecznym z prawem lobbingiem, a nawet korupcją, która w działalności ustawodawczej stanowi w dalszym ciągu realne zagrożenie.
Popierając utworzenie Krajowej Rady Legislacyjnej proponujemy, by w jej skład weszli między innymi: byli Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego, członkowie Rady Legislacyjnej obecnej IX kadencji oraz inne osoby o niekwestionowanym autorytecie i dorobku naukowym, posiadające także wieloletnie praktyczne doświadczenie w pisaniu i ocenie projektów legislacyjnych.
Czas podjąć dyskusję! Także przy okazji prac komisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw o zmianie Konstytucji i projektów z nimi związanych. Nie wystarczy zapis art. 2 Konstytucji RP ustanawiający zasadę demokratycznego państwa prawnego. Aby Polska faktycznie takim państwem była, niezbędny jest nie tylko sprawnie działający wymiar sprawiedliwości, ale także stabilne, spójne i skuteczne prawo akceptowane przez większość społeczeństwa.
Jest to szczególnie ważne w roku kolejnych wyborów parlamentarnych. Partie i komitety wyborcze będą wzajemnie prześcigały się w prezentowaniu programów legislacyjnych „uzdrawiających” Polskę, pisanych często w sprzeczności nie tylko z Konstytucją RP, ale także zdrowym rozsądkiem.
