Ostrzołek w jubileuszowej edycji

     Ten dostojny, bo 50-letni okres twórczości Wiktora Ostrzołka (ur. 1934 r.) dostrzegły władze miejscowe i centralne. Wśród przejawów wdzięczności i uznania, było też wręczenie mu przez przedstawiciela Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego medalu Gloria Artis.

Swego rodzaju zwieńczeniem i uświetnieniem dokonań artysty-jubilata, było piękne dzieło edytorskie, które splata w całość jego twórczy dorobek¹. Na karcie tytułowej widnieje rok edycji 2006, choć książka faktycznie spod maszyn drukarskich wyszła na początku bieżącego roku. Dodajmy, że dwa razy odbyła się prezentacja twórczego dorobku artysty i wspomnianej nowości: 6 marca br. w Katowicach oraz 27 kwietnia br. w Tarnowskich Górach.

     Autor książki ks. Henryk Pyka, dzięki swemu wieloletniemu doświadczeniu w Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach, zadbał o solidną statystykę, faktografię i skatalogowanie dorobku artysty, wraz z konsekwentnymi 15 punktami, które systematyzują całość.

Podczas katowickiej prezentacji sam autor podkreślił: Założyłem, że warstwa ilustracyjna będzie uzupełniała narrację i to zarówno tam, gdzie prezentowana jest biografia artystyczna Ostrzołka, jak i tam, gdzie należało podjąć się analizy i oceny jego twórczości witrażowej. Zaistniała monografia artysty przylega charakterem bardziej do literatury faktu, jak do systematyczno-naukowego opracowania.

     W początkowym okresie twórczych poszukiwań, Ostrzołek zajmował się grafiką, metaloplastyką, aranżacją wnętrz rezydencji świeckich i obiektów sakralnych. Współpracował m.in. z redakcją „Gościa Niedzielnego”. Dość wcześnie po studiach, projektował współczesne wnętrza sakralne. Najwięcej działał wtedy na Górnym Śląsku. Wkrótce jednak stał się znany w całym kraju , a nawet poza Ojczyzną.

     Domeną jego zainteresowań i pasji twórczej stał się witraż. Łącznie można znaleźć jego ponad 150 realizacji, gównie w kościołach, zarówno zabytkowych, jak i współczesnych. Jego projekty, to nie jakieś dowolne ilustracje czy barwne punkty w przestrzeni kościelnej. Ostrzołek zazwyczaj wiele czasu poświęca na konsultacje z inwestorem. Dotyczą one przewidywanej koncepcji konkretnego obiektu, całego kompleksu architektoniczno-plastycznego, jego teologicznej treści i wymowy oraz praktycznej funkcjonalności.

Dla niego ważne jest zarówno stworzenie symbiozy architektury, rzeźby i witraża, odczytanie ducha Vaticanum II w omawianym kontekście, jak i rozeznanie poziomu i możliwości percepcyjnych konkretnych odbiorców. Wyczuwa się, że u Ostrzołka wspomniana dbałość o konsekwentny program, o wyrazistość treści i przesłania teologicznego lub kerygmatycznego, są podporządkowane formie. Ta zaś nigdy nie jest celem samym w sobie. Nie zakrywa, ani nie „zagłusza” głównego przesłania całego obiektu, jego idei, a raczej koncepcji integralnej i integrującej zarazem. Artysta dba o spójność poszczególnych elementów oraz całości danego kościoła czy kaplicy, danej przestrzeni lub konkretnej strefy. Ta tendencja nawiązuje do tradycji – tak charakterystycznego dla gotyku czy baroku – programu ikonograficznego danego obiektu sakralnego.

     W realizacjach Ostrzołka przestrzegana jest zasada hic et nunc oraz genius loci. Dotyczą one, bądź to struktury wnętrza, bądź wezwania kościoła, jak również akcentowania najważniejszych elementów w konkretnej przestrzeni kościelnej. Artysta dba także o dobór realizatorów. Szczególnie ceni sobie dwie firmy krakowskie: Romana Ryniewicza oraz Zakład Witraży Renowacja (dawna firma Żeleński) oraz poznańską firmę witrażową Michała Kośmickiego². Wiadomo bowiem, że nawet najlepszy projekt witraży, może zostać zniweczony przez złe wykonanie. Dopiero połączenie treści oraz odpowiedniej formy, daje oczekiwany efekt, czyli dzieło o należytym poziomie i właściwej jakości.

     Ważna jest też świadomość, że to właśnie witraż wraz z treścią, pełni także rolę pogłębiającą nastrój wnętrza i atmosferę przeżycia, nie tylko psychologicznego, ale także wewnętrznego, duchowego. Z realizacji Wiktora Ostrzołka, odnajdujemy to zarówno w małych kaplicach (np. pw. Ducha Św. przy kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Siemianowicach, kaplica Sióstr Notre Dame w Opolu, kaplica Wydziału Teologicznego UAM w Poznaniu), jak i wielkich obiektach (jak np. Bazylika Mariacka w Gdańsku, bazylika katedralna św. Jakuba w Szczecinie, konkatedra w Kołobrzegu, katedra pw. Wniebowzięcia NMP. w Gorzowie Wielkopolskim, Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Krakowie Łagiewnikach). Wielorakie oddziaływanie witraży, to zarówno ożywanie, zharmonizowanie a nawet „umuzykalnienie” przestrzeni, jak i specyficzna forma katechezy³.

     Dodajmy, że witraż działa w bardzo różny sposób w poszczególnych porach roku i dnia. Wchodzący do wnętrza, poddany jest działaniu zarówno koloru, jak i światła o różnym natężeniu. Ta sama scena biblijna wywołuje inne wrażenie i przeżycie o świcie, a inne w południe, czy o zmierzchu. Ostrzołek bierze pod uwagę te różne aspekty podczas komponowania konkretnych witraży. Tę niesamowitą symfonię formy i koloru znajdujemy m.in. w kościele Mariackim w Słupsku czy kościele Matki Bożej Miłosierdzia w Warszawie na Stegnach.

     Nie można pominąć dynamizmu twórczego i ustawicznych poszukiwań formalnych artysty. Od form ilustracyjnych a nawet wręcz odtwarzających, po swobodę poszukiwawczą, stylizację symboliczną, a nawet abstrakcyjną. Artysta podkreśla, że boi się popadnięcia w rutynę, świadomie więc dokonuje zmian w poszukiwaniu nowego sposobu przedstawień plastycznych i kolorystycznych. Dziesięć lat pracował nad wspomnianymi powyżej witrażami na warszawskich Stegnach⁴, co dało formy miękkie, faliste, wibrujące. Po tej realizacji artysta sam narzuca sobie zmianę optyki i stylistyki, czego przykładem może być kaplica Sióstr Służebniczek w Katowicach Panewnikach z ostrymi i kontrastowymi rozwiązaniami formalnymi.

     Szkoda, że subiektywnych wypowiedzi i cytatów samego artysty jest tak mało we wspomnianej publikacji. Ta bowiem samoocena, a raczej interpretacja dokonana właśnie przez twórcę, jest czymś bezcennym – także w znaczeniu historycznym. To jest ów rdzeń i swego rodzaju archetyp treścioformy. Drugą warstwę interpretacyjną, stanowi percepcja i werdykt pokolenia współczesnych, co odnajdujemy właśnie w omawianej publikacji.

     Wiadomo, że z czasem, będzie się nawarstwiać reinterpretacja twórczości Ostrzołka, przez przyszłe pokolenia odbiorców, historyków i krytyków sztuki oraz samych wiernych. Znamienne to jest w kontekście dzieł sztuki w ogóle, a sakralnych w sposób osobliwy. Bez względu na zmieniające się gusta, oceny i estetyczne kryteria, zawsze bardzo istotnym punktem odniesienia, będzie właśnie opcja naszego pokolenia, czyli współczesnego artyście. Stąd, ta rzetelnie opracowana i dopracowana książka-album, powinna znaleźć się, nie tylko u współkolegów, czyli witrażystów i witrażowników, ale u wszystkich, którzy zajmują się witrażem i jego rolą w przestrzeni sakralnej. Dodać wszakże wypada, że nieznaczny dorobek artysty, stanowią także witraże w przestrzeniach świeckich.

¹ Henryk Pyka, Witraże Wiktora Ostrzołka. Pięćdziesiąt lat twórczości. Zdjęcia: Zbigniew Sawicz; Posłowie: Andrzej K. Olszewski, Księgarnia św. Jacka, Katowice 2006, 348 s, il
² Kompozytor barw. Z artystą Wiktorem Ostrzołkiem rozmawia Dobrochna Sajdak-Chudzik. „Ecclesia” 2007 nr 4, s. 11.
³ H. Nadrowski: Witraże – muzyką i katechezą. „Przewodnik Katolicki” nr 30 z dn. 29.07.2007, s. 33n.
⁴ Witraże stegieńskie Wiktora Ostrzołka. Miłosierdzie Boże w historii Zbawienia. T. Mierzwiński (red), Wydawnictwo Księży Marianów, Warszawa 2003, s. 4n.

     Henryk Pyka
     Witraże Wiktora Ostrzołka. Pięćdziesiąt lat twórczości. Zdjęcia: Zbigniew Sawicz; Posłowie: Andrzej K. Olszewski, Księgarnia św. Jacka, Katowice 2006, 348 s, il.
     Album-książka wydany pod patronatem Metropolity katowickiego Księdza Arcybiskupa Damiana Zimonia. Wsparcie i dofinansowanie użyczyli Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Prezydent Miasta Katowice oraz liczne instytucje, osoby duchowne i świeccy z całego kraju.