W artykule przedstawiono krótką charakterystykę stosowanych systemów stolarki z tworzyw polimerowych, w szczególności z PVC. Dokonano analizy wpływu warunków pracy na właściwości profili okiennych oraz ich funkcjonalność. W analizie niniejszej skupiono się szczególnie na czynnikach środowiskowych: promieniowaniu słonecznym i zmiennych warunkach atmosferycznych.

 

Wstęp

Jednym z najważniejszych elementów każdego budynku są jego okna. Spełniają one ważną rolę, zapewniając odpowiednie warunki do komfortowego egzystowania w pomieszczeniu. Poza oczywistym zadaniem stworzenia odpowiednich warunków oświetleniowych, nowoczesne okna odgrywają niebagatelną rolę w regulacji warunków termicznych wewnątrz pomieszczeń, stanowią przegrodę akustyczną, a także zapewniają bezpieczeństwo trwale oddzielając wnętrze pomieszczenia od otoczenia.

 

Stolarka okienna swoją nazwą nawiązuje do drewna. Materiał ten był jedynym stosowanym do wytwarzania okien i drzwi aż do połowy XIX wieku. Wymagania dotyczące trwałości, jak i rosnące oczekiwania w zakresie estetyki budynków doprowadziły do wprowadzenia metali do produkcji okien. Początkowo były to kształtowniki stalowe, które jednak nie znalazły powszechnego uznania ze względu na ich dużą masę. Zaczęto również stosować stopy lekkie, jak np. stopy aluminium. Prawdziwy przełom nastąpił dopiero w połowie XX wieku, wraz zastosowaniem sztywnych profili z tworzyw wielkocząsteczkowych.

 

Wczesne systemy okienne wykorzystujące PVC [poli(chlorek winylu) ang. poly(vinyl chloride)] to konstrukcje, których stabilność zapewniały walcowane profile hutnicze powleczone tworzywem. Od tego czasu stolarka okienna z PVC ewoluowała w celu spełnienia wymagań użytkowników i zapewnienia coraz lepszych parametrów termicznych i właściwości mechanicznych oraz satysfakcjonujących walorów estetycznych. Obecnie produkowane systemy okienne zbudowane są z elementów wielokomorowych, zapewniających wyjątkowe właściwości termiczne i akustyczne oraz utrzymujące stabilność w dużym zakresie obciążeń mechanicznych i termicznych, bez konieczności stosowania elementów metalowych. Dzięki intensywnym pracom badawczym i konstruktorskim, współczesne okna cechują się trwałością i niezawodnością, co w połączeniu z relatywnie niską ceną sprawia, że wciąż są chętnie wybierane przez użytkowników [1÷3].

 

 

2013-09-26-1

Rys. 1. Wytłoczony profil okienny po opuszczeniu wanny chłodzącej [4]

 

Okna z PVC

Producenci okien są często myleni z producentami profili, czyli systemów okiennych.

 

Tymczasem w Polsce producentów systemów okiennych obecnie jest tylko kilkudziesięciu, a firm kupujących od nich profile, z których produkuje się okna – setki. Wybór profili jest bogaty: zaczyna się zwykle od wersji podstawowej – trójkomorowej – a kończy nawet na konstrukcji siedmio-, ośmiokomorowej. Poszczególne systemy różnią się nie tylko liczbą komór, ale też ich cechami geometrycznymi.

 

Ponieważ PVC łatwo odkształca się pod wpływem zmian temperatury, w głównych komorach profili umieszcza się specjalnie dopasowane kształtowniki stalowe, usztywniające konstrukcję okna. Stal powinna być ocynkowana, a grubość kształtowników nie mniejsza niż 1,5 mm. Niestety, zdarza się, że producenci stosują cieńsze profile ze stali nieocynkowanej. Konsekwencją takiego postępowania może być pogorszenie właściwości użytkowych np. szczelności, będącej skutkiem zmniejszonej sztywności ramy okiennej. W dłuższej perspektywie czasu, niezabezpieczone warstwą cynkową wzmocnienie stalowe ulegać może procesowi korozji. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ przebiega w sposób niewidoczny, jednocześnie literalnie zwiększając ryzyko powstania trwałych zmian w geometrii okna i utraty jego szczelności.

 

 

 2013-09-27-1m

Rys.2. Średnia wartość prędkości wiatru wiejącego nad Polską [6]

 

Niestety, stosowanie stalowych elementów usztywniających konstrukcję okna powoduje powstawanie mostków termicznych. Dlatego niektórzy producenci we wnętrzu profili umieszczają specjalne listwy ze spienionych tworzyw polimerowych. Nie jest to jednak rozwiązanie popularne, ponieważ profile takie są dość drogie. Konkurencja na rynku okien sprawia, że producenci poszukują nowych rozwiązań. Pojawiają się m.in. zaokrąglone kształty profili (softline) czy profile o gładszej optycznie powierzchni. Jednym z takich zabiegów estetycznych jest zlicowanie powierzchni skrzydła i ościeżnicy. Choć to wpływa głównie na wygląd okna, to większy przekrój profili zlicowanych w pewnym stopniu zwiększa też sztywność okien. W profilach zlicowanych nie są też potrzebne dodatkowe listwy okapnikowe zabezpieczające przed zaciekaniem wody opadowej [1,3,5].

 

Wpływ warunków atmosferycznych na stolarkę okienną


Stolarka okienna wystawiona jest na bezpośrednie oddziaływanie warunków atmosferycznych, co w połączeniu z konstrukcją i materiałami stosowanymi do produkcji okien powoduje, że jest ona szczególnie narażona na uszkodzenia. Do najniebezpieczniejszych dla profili polimerowych czynników środowiskowych mogących obniżyć funkcjonalność okna zaliczyć należy promieniowanie słoneczne, opady deszczu i działanie wiatru.


Polska zawdzięcza swojemu korzystnemu położeniu geograficznemu względnie niskie średnie prędkości wiatru, co przedstawiono na rysunku 2.


Dane przedstawione na rysunku, odnoszą się jednak tylko do prędkości wiatru mierzonej w terenie otwartym na wysokości kilku metrów nad poziomem gruntu. W obszarach zurbanizowanych, z gęstą zabudową wysokich budynków, wartości prędkości wiejącego wiatru mogą ulegać wyraźnym wahaniom.


Dzieje się tak na skutek efektów związanych z zaburzeniem przepływu powietrza przez przesmyki powstałe między budynkami, co stwarza warunki do powstania efektu Venturiego. W miejscach tych dochodzi do lokalnego wzrostu prędkości powietrza między przeszkodami, jak pokazano na rysunku 3.

 

Innym efektem, często spotykanym w zabudowie miejskiej, jest występowanie stref podciśnienia i nadciśnienia powstałych w wyniku przepływu powietrza nad budynkami. W tym przypadku jeżeli wiatr wieje prostopadle do fasady budynku, to z jego przeciwnej  strony występuje strefa podciśnienia natomiast nad dachem budynku występuje strefa nadciśnienia. W miejscach takich jak duże osiedla mieszkaniowe, czy też centra miast z licznymi wieżowcami, w zależności od wzajemnego usytuowania budynków, a także ich geometrii może dochodzić nawet do kilkukrotnego wzrostu prędkości wiatru. [7÷8]

 

 2013-09-27-2a

Rys. 3. Efekt zaburzeń przepływu strumienia powietrza spowodowany obecnością wysokiej zabudowy

 


Pomimo względnie niskich średnich prędkości wiatru, znaczny obszar Polski narażony jest na występowanie chwilowych, porywistych wiatrów, związanych z występowaniem wichur zimowych i burz w okresie letnim. Jak wynika z raportów klimatologicznych, 92% powierzchni naszego kraju narażone jest na występowanie wichur zimowych w stopniu średnim i wysokim, a ok. 2% w stopniu wysokim na trąby powietrzne. W czasie trwania tych zjawisk, prędkość wiatru dochodzić może do 40 m/s. Nadmienić należy, że najwyższą odnotowaną w Polsce prędkością porywu wiatru była wartość 93 m/s [9÷10].


Uszkodzenia powstałe na skutek działania wiatru o znacznej prędkości wynikają przede wszystkim z ciśnienia, jakie wywiera on na powierzchnię budynku. Niebagatelne znaczenie mają także zjawiska towarzyszące mu, takie jak opady gradu czy obfite ulewy, a także uderzenie obiektów poderwanych przez jego podmuchy, np. gałęzie drzew, śmieci, czy dachówki.


W przypadku nowoczesnych, bardzo szczelnych okien gwałtowne podmuchy wiatru powodują powstawanie znacznych sił działających na zawiasy i zamki. Niezrównoważenie ciśnienia dynamicznego powstałego na skutek naporu strumienia powietrza na powierzchnię okna przez ciśnienie wewnątrz budynku powoduje dodatkowy wzrost wartości tej siły. Efektowi temu sprzyja niemożność swobodnego przepływu powietrza między wnętrzem budynku, a jego otoczeniem.

 

Wartości sił oddziałujących na okno, a powstających przy podmuchu powietrza o określonej temperaturze obliczyć można, korzystając z poniższego wzoru 1.:


F=  0,0005 · ρ · v2 · S · cx                   (1)


gdzie:


ρ – gęstość powietrza, (dla 20°C ρ= 1,19; dla 0°C
ρ= 1,28) [g/m3]
v – prędkość wiatru [m/s]
S – powierzchnia na którą działa wiatr [m2]
cx – współczynnik oporu powietrza, dla prostopadłego kierunku działania wiatru cx= 1,5


Zgodnie z powyższym wzorem siła działająca na typowe okno o powierzchni 2,5 m2 podczas podmuchu wiatru o prędkości 5 m/s w temp. 20°C wynosi jedynie ok. 50 N. Jednak już dla prędkości 25 m/s rośnie do ok. 1400 N, by osiągnąć wartość ok. 20 000 N dla rekordowej prędkości podmuchu 93 m/s. Znaczne siły mogące powstać na skutek działania porywistego wiatru, mogą stać się przyczyną uszkodzeń zarówno samej stolarki okiennej, jak i strat materialnych o znacznej wartości w pomieszczeniach pozbawionych izolacji od środowiska zewnętrznego.

 

Niezwykle niebezpiecznym, zagrażającym bezpośrednio zdrowiu człowieka zdarzaniem, może okazać się wyrwanie z ramy okna jego skrzydeł lub szyb [11÷13].


Jednak do powstania znacznych szkód dojść może również w przypadku, gdy okno nie ulegnie całkowitemu uszkodzeniu. Pod wpływem działającej na okno siły powodującej odkształcenie profili skrzydeł, zwiększeniu ulega luz między ramą, a skrzydłem.


Jeśli zastosowane uszczelnienia na skutek zbyt małej elastyczności, czy też zużycia i zmęczenia materiału, nie będą w stanie skompensować tej zmiany, okno utraci swoją szczelność. W połączeniu z ulewnym deszczem, który nierzadko towarzyszy gwałtownym ruchom mas powietrza, sytuacja ta skutkować może zalaniem pomieszczenia [12÷14].


Kolejnym naturalnym zagrożeniem dla okien wykonanych z PVC jest promieniowanie słoneczne. Suma rocznej energii słonecznej padającej na płaską powierzchnię, waha się w Polsce od 1000 do 1300 kWh/m2, a szczytowe jej wartości przypadają na miesiące letnie. W okresie tym dochodzi do intensyfikacji destrukcyjnego działania promieniowania światła słonecznego na elementy stolarki okiennej [15÷16].


Jednym z najpoważniejszych efektów ekspozycji na działanie promieniowania UV profili okiennych z PVC, jest destrukcja struktury chemicznej materiału, z którego są wykonane. Energia promieniowania UV jest wystarczająco wysoka, aby wywołać pękanie wiązań chemicznych w łańcuchach materiału polimerowego.


Dzieje się tak, choć energia promieniowania z zakresu ultrafioletu (najgroźniejszego dla struktury molekularnej tworzyw wielkocząsteczkowych) stanowi nie więcej niż 5% całkowitej energii promieniowania słonecznego.


Tworzywa polimerowe ulegają procesom starzenia, pogarszającym z biegiem czasu ich właściwości fizyczne i mechaniczne. W wyniku działania tych procesów maleje wytrzymałość tworzywa, a zwiększa się kruchość. Jest to z reguły wynikiem zmian składu chemicznego, procesów utleniania lub wnikania dyfuzyjnego między makrocząsteczki innych gazów, zmiany budowy makrocząsteczek w wyniku działania światła, zmiany budowy i jakości wiązań międzycząsteczkowych w wyniku wielu cykli działania obciążeń i cykli zmian temperatury.


Starzenie tworzyw sztucznych ma typowy dla nich charakter. Pełna przydatność użytkowa części, wykonanych z tworzyw polimerowych, jest coraz mniejsza w miarę upływu czasu lub liczby cykli pracy, wykonanych przez składowe elementy konstrukcji.


Procesy starzenia tworzyw polimerowych od strony chemicznej są obecnie dość dobrze poznane. Zmiany strukturalne w polimerze mogą być wynikiem przemian chemicznych lub fizycznych zachodzących podczas przetwórstwa, magazynowania i eksploatacji, powodujące utratę pierwotnych właściwości, których pierwszym widocznym znakiem jest zmiana zabarwienia powierzchni, np. żółknięcie i zmatowienie [17÷19].


Czynnikami zewnętrznymi, wpływającymi na starzenie się PVC, są przede wszystkim ciepło i światło (promieniowanie UV), jednak podczas starzenia w naturalnych warunkach klimatycznych występować mogę też i inne, np. w okręgach przemysłowych w powietrzu znajdują się czynniki agresywne, takie jak dwu- i trójtlenek siarki (S02 i S03), tlenki azotu, tlenek węgla, które w połączeniu z wilgocią tworzą mocne kwasy nieorganiczne, a także mogą dyfundować w głąb materiału wpływając na zmiany w budowie jego struktury. Pod ich wpływem następuje uszkodzenie struktury polimeru, co przejawia się nie tylko żółknięciem tworzywa, ale także erozją materiału elementu powodując obniżenie właściwości mechanicznych materiału i zmianę wytrzymałości samego okna. Zmiana wyglądu oraz utrata połysku profili, w przypadku PVC świadczyć może również o zmianach w strukturze chemicznej materiału [20÷22].


Podczas starzenia zachodzą w polimerze zmiany, najczęściej nieodwracalne, w wyniku reakcji chemicznych, takich jak: sieciowanie, utlenianie (termooksydacja), degradacja i destrukcja. Powyższe przemiany chemiczne są bardzo złożone i często przebiegają równocześnie. W procesach termooksydacji i fotodegradacji zachodzących pod wpływem promieniowania UV, wiodącą rolę odgrywa proces rodnikowej degradacji polimeru [23÷24].


Aby znacząco spowolnić reakcje odpowiedzialne za spadek właściwości mechanicznych i użytkowych tworzywa wystawionego na działanie czynników środowiskowych stosuje się stabilizację materiału. Nowoczesne stabilizatory pozwalają znacząco wydłużyć okres użytkowania wyrobów bez zmiany charakterystyk materiału. Do najlepiej poznanych stabilizatorów polichlorku winylu należą związki kadmu, ołowiu i cynku. Jednak ze względu na bezpieczeństwo użytkowników i prerogatywy związane z ochroną środowiska obecnie nie stosuje się już praktycznie stabilizatorów zawierających kadm. Natomiast stosowanie związków ołowiu ulega marginalizacji na rzecz stabilizatorów wapniowo- cynkowych [24÷27].


Innym zagrożeniem związanym z działaniem promieniowania słonecznego na elementy stolarki okiennej jest znaczny wzrost ich temperatury. W skrajnych przypadkach temperatura profilu okiennego wystawionego na bezpośrednie działanie promieni słonecznych, może wzrosnąć do ok. 75°C. Wartość ta jest niepokojąco zbliżona do temperatury mięknienia PVC, mogącej mieć wartość zaledwie 80°C. Szczególnie narażone na nagrzewanie są profile kolorowe, które w ostatnim czasie zyskały na popularności. Jak wykazały badania jednego z producentów stolarki okiennej, w analogicznych warunkach nasłonecznienia temperatura ciemnych profili może być wyższa nawet o ok. 20°C w porównaniu z profilami białymi.

 

Konieczność pracy elementu okna w temperaturze bliskiej temperaturze mięknienia materiału i pod działaniem naprężeń skutkować może deformacją profilu. Główną przyczyną powstawania naprężeń w elementach stolarki okiennej wykonanej z tworzyw termoplastycznych, poza działaniem sił wynikających z funkcji elementu, jest rozszerzalność termiczna. Tworzywa polimerowe charakteryzują się znacznym współczynnikiem rozszerzalności cieplnej, wielokrotnie przewyższającym wartość współczynników dla materiałów metalowych stosowanych do poprawy sztywności okien. Nagrzewanie profilu przez słońce powoduje zmianę jego wymiarów liniowych, co pociąga za sobą zmianę geometrii wyrobu.

 

W miesiącach letnich, gdy ogrzewana jest zewnętrzna strona okna, natomiast wewnętrzna jego część znajduje się w chłodnym pomieszczeniu, dojść może do wypaczenia profilu i rozszczelnienia okna na skutek zwiększenia luzów. W okresie tym nierzadko dochodzi również do zakleszczania się skrzydeł w ramie. Podobna sytuacja występuje w okresie zimowym, gdy ogrzewana jest wewnętrzna strona okna, natomiast zewnętrzna wystawiona jest na działanie niskich temperatur.


Zmiany geometrii okien w miesiącach zimowych, mogą prowadzić w skrajnych przypadkach do rozrywania ram w strefie zgrzein naroży. Aby zapobiegać destrukcyjnym procesom wywołanym charakterystycznymi cechami termicznymi PVC, konstruktor wytworu musi zapewnić odpowiednią sztywność wzmocnień metalowych oraz ich połączenie z profilami tworzywowymi [28÷32].


Innym zagrożeniem związanym ze zmianami temperatury profilu okiennego wykonanego z PVC jest zmęczenie materiału. Cykliczne nagrzewanie i chłodzenie okna powoduje zmianę jego wymiarów, wywołującą powstanie naprężeń wewnętrznych. Naprężenia te multiplikowane są przez obecność wzmocnień metalowych, które przeciwdziałają ekspansji termicznej profilu z tworzywa wielkocząsteczkowego.


Powtarzające się występowanie naprężeń wewnętrznych w materiale prowadzi do zmian w jego strukturze, powodując z kolei zmiany właściwości mechanicznych tworzywa. Objawiają się one zmniejszeniem wytrzymałości z jednoczesnym wzrostem modułu sztywności. Widocznym efektem tych zmian, często jest zmniejszenie połysku i zmatowienie powierzchni elementu. Tempo postępowania tych zmian uzależnione jest przede wszystkim od amplitudy naprężeń, a więc różnicy między temperaturą do której nagrzewa się okno i do której jest chłodzone, a także szybkości tych zmian. Należy nadmienić, że mieszanki PVC stosowane do produkcji profili okiennych cechują się w porównaniu z innymi tworzywami polimerowymi stosunkowo niską wytrzymałością zmęczeniową [18, 33÷27].


Podsumowanie
Nowoczesne okna zapewniają użytkownikom wysoki komfort przebywania w pomieszczeniu, jednocześnie pomagając w redukcji kosztów utrzymania optymalnych warunków egzystencji. Stosowana aktualnie stolarka okienna wykonana z profili polimerowych w znaczny sposób ewoluowała od czasów jej pierwszych aplikacji w budownictwie. Zmiany konstrukcyjne, głównie zwiększenie liczby komór, zastosowanie tworzyw polimerowych o większej trwało

 

ści i wytrzymałości, a także wykorzystanie komputerowych narzędzi obliczeniowych do projektowania wzmocnień, pozwoliło na dynamiczny rozwój stolarki. Obecnie stosowane systemy charakteryzują się wysokim stopniem zaawansowania technicznego, czego efektem jest pełniejsze zaspokojenie rosnących wymagań użytkowników.


Mimo wciąż postępującego wzrostu wiedzy, będącej efektem prowadzonych badań naukowych, oraz rozwoju technologii produkcji i projektowania, największym wrogiem stolarki okiennej pozostała natura. Nawet najbardziej awangardowe konstrukcje narażone są na działanie wiatru, deszczu i słońca. Z tego powodu nieodzowne wydaje się poznanie mechanizmów, pod wpływem działania których mogą ulegać zmianie właściwości stolarki okiennej.

 

Błażej Chmielnicki
Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników w Toruniu
Oddział Farb i Tworzyw w Gliwicach

 

Bibliografia
1. Piekarczuk A.: Metoda obliczeń sztywności okien z PVC; „Zeszyty Naukowe. Budownictwo”. Politechnika Śląska; nr 104, 2005.
2. Soonga S., Cohen R.: The effects of thermomechanical history and strain rate on antiplasticization of PVC; “Polymer”, vol. 49, 2008.
3. Płoński J.: Okna z PVC; „Materiały Budowlane” 7/2004.
4. Materiały inf. ERG Profile Czeladź
5. Kubicki A.: Okna – profil profilowi nierówny; „Ładny Dom” 3/2005.
6. Materiały Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
7. Klemm K.: Przepływ wiatru w terenie miejskim i możliwości jego wykorzystania; „Polska Energetyka Słoneczna” 2-4/2010 r.
8. Soliński I., Soliński B.: Energetyka wiatrowa w Polsce; „Polityka Energetyczna” 7/2004.
9. Żurański J., Gaczek M., Fiszer S.: Oddziaływanie wiatrów katastrofalnych na budynki w Polsce; „Przegląd Budowlany” 11/2008.
10. Piotrowski K., Wiltowski T., Mondal K., Piotrowska A.: Energia wiatru – niszcząca siła przynosząca korzyść (cz. 1); „Czysta Energia” 7-8/2005.
11. Mendera Z.: W sprawie interpretacji współczynnika aerodynamicznego działania wiatru na budowle; „Inżynieria i Budownictwo” 5/2003.
12. Flaga A.: Normowe ujęcia obliczeniowe oddziaływania porywistego wiatru na obiekty budowlane i konstrukcje; „Inżynieria i Budownictwo” 10/2008.
13. Gaczek M., Żurański J.: Uszkodzenia budynków wywołane huraganowym wiatrem cz. II. Szkody i ich ograniczanie; „Inżynieria Budownictwa” 10/2008.
14. Gaczek M., Żurański J., Fiszer S.: Sposoby ograniczania szkód wyrządzonych przez wiatr, materiały konferencyjne „Awarie Budowlane 2011”, Międzyzdroje 2011.
15. Lewandowski W.: Proekologiczne Odnawialne Źródła Energii; Wydawnictwo WNT, Warszawa 2010
16. Chwieduk D.: Energia Słoneczna. Terminologia; „Polska Energetyka Słoneczna” 1/2004.
17. Mandell J., Smith K., Huang D., Chevaillier J.: Fatigue of PVC and Polysulfone; 1984 r.
18. Samira M., Ahmed M., Samira M., Mohamed S., Rachida Z.: Thermal and Mechanical Properties of PVC and PVC-HDPE Blends;
“Research & Reviews: Journal of Material Sciences”, 1/2013.
19. Hans Zweifel: Plastick Additives Handbook, Wydawnictwo Hanser Publishers Munich, Cincinnati 2005
20. Hertzberg R., Manson J.: Fatigue of engineering plastics; New York: Academic Press, 1984 r.
21. Folarin O., Eromosele I., Eromosele C.: Thermal stabilization of poly (vinyl chloride) by metal carboxylates of Ximenia americana seed oil under inert condition; “Journal Mater Environ Science” 3/2006.
22. Lodi P., de Souza Bueno B.: Thermo-gravimetric Analysis (TGA) after Different Exposures of High Density Polyethylene (HDPE) and Poly Vinyl Chloride (PVC) Geomembranes; “Electronic Journal of Geotechnical Engineering” 17/2012.
23. Płoński J.: Kolorowe okna z PVC; „Materiały Budowlane” 7/2002.
24. Brzozowska-Stanuch A., Rabiej S., Stanuch W.: Wpływ warunków przyspieszonego starzenia- promieniowanie UV oraz temperatury na poliamidy i polipropylen; „Mechanika” 3/2009.
25. Zhao Y., Dan Y.: Preparation and characterization of a high molecular weight UV stabilizer based on a derivative of 2-, 4-dihydroxybenzophenone and its application in polymer materials; “Journal of applied polymer science” 3/2006.
26. Schiller M., Everard M.: Metals in PVC stabilization considered under the aspect of sustainability one vision; “Journal of Vinyl and Additive Technology” 2013 r.
27. Wypych G.: Handbook of material weathering; ChemTec Publishing, Toronto-New York 2003 r.
28. Kanny K: Dynamic mechanical analyses and flexural fatigue of PVC foams; “Composite structures”, 2002 r.
29. Hertzberg R., Manson J.: Micromechanisms of fatigue-crack advance in PVC; “Journal of Materials Science” 8/1973.
30. Braun D., Sonderhof D.: Assignment of UV-absorption maxima of degraded PVC; “Polymer Bulletin” 1/1985.
31. Rao P., Kaushik V., Bhardwaj I.: Microstructural studies on UV-degraded poly(vinyl chloride) by nuclear magnetic resonance spectroscopy; “European Polymer Journal” 4/1995.
32. Affolter S.: Longterm behaviour of thermoplastic materials; Materiały Interstate Iniversity NTB, Buchs, Szwajcaria
33. Piekarczuk A.: Analityczno-doświadczalne metody optymalizacji konstrukcji okien; „Materiały Budowlane” 7/2004 r.
34. Ezerskiy V., Kosior-Kazberuk M.: Modelowanie procesu przewodzenia ciepła w zasolonych materiałach ściennych; „Przegląd Budowlany” 9/2010.
35. Pogorzelski J.: Fizyka budowli, część II. Podstawy przenoszenia ciepła.; „Materiały Budowlane” 7/2004 r.
36. Zakrzewski W., Staniszewska A., Pinkowski G.: Kontrola dokładności wykonania luzu pod uszczelkę przylgową w elementach stolarki budowlanej; „Folia Forestalia Polonica”, nr 34, 2003 r

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacj: Świat Szkła 09/2013

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.