Fusing i relief to techniki pozyskiwania niezwykle atrakcyjnego, niekiedy wręcz artystycznego szkła mogącego stanowić nie tylko zachwycającą i unikatową, ale również niezwykle funkcjonalną część architektury lub niebanalny element aranżacji wnętrz. 

 

 

Fusing – krok po kroku

 

Fusing (z ang. fuse – stapiać) znany również pod nazwą „gorące szkło” czy „witraż amerykański” to niezwykle efektowna technologia obróbki cieplnej (zdobienia, łączenia i gięcia) szkła, która opiera się na stapianiu w wysokiej temperaturze elementów szklanych o odmiennych barwach, kształtach i gatunkach. Technika fusingu jest znana i ceniona na całym świecie. Powstałe w ten sposób szkło ma charakter artystyczny, tym bardziej, że zazwyczaj jest stapiane na ręcznie rzeźbionych formach, a potem również ręcznie barwione.

 

W efekcie otrzymujemy trójwymiarowe, zachwycające odbiorcę - elementy architektoniczne, aranżacyjne i dekoracyjne. Co więcej, elementy te, bardziej niż standardowe części wyposażenia wnętrz, przypominają szklane płaskorzeźby o abstrakcyjnych wzorach lub realistycznych, precyzyjnie odwzorowanych reliefach. Dzięki nim każde – nawet najbardziej nowoczesne wnętrze – zyskuje tzw. „duszę” i unikalny charakter.

 

 

2018 01 42 1

Umywalka ze szkła stapianego (B. Mucha-Rafalska)

 

 

Kompatybilność szkła

 

Cały proces fusingu odbywa się w specjalnym piecu szklarskim, pod wpływem oddziaływania temperatury ok. 800°C. Bazą, na której pracuje się w tworzeniu fusingowych szklanych elementów jest tzw. szkło kompatybilne. Szkłem kompatybilnym nazywamy wytwarzane przez huty, chemicznie zharmonizowane tafle, dopasowane pod kątem współczynnika rozszerzalności (COE) czyli procentowego przyrostu długości przy wzroście temperatury o 1°C.

 

Jednak na wszelki wypadek zaleca się sprawdzenie kompatybilności konkretnych szkieł. W tym celu należy przeprowadzić odpowiednią próbę, np. przy użyciu stressometra. Polega ona na tym, że ze szkła bazowego wycinamy ok. 20-centymetrowy pasek o szerokości ok. 2 cm., a na jego powierzchnię nakładamy próbki kolorowych szkieł przeznaczonych do zespolenia ze szkłem bazowym. Jeżeli po wypaleniu tych elementów w temp. 820°C i 15 min. odprężeniu w temp. 510°C, na szkle nie pojawi się tęczowa otoczka, oznacza to, że między stopionymi tworzywami nie wystąpiły niepożądane naprężenia, a co za tym idzie – można uznać je za kompatybilne.

 

Innym rodzajem próby jest test paskowy. W celu jego przeprowadzenia należy kolorowe paski szkła o długości 30 cm i szerokości 2,5 cm nałożyć na siebie, wypalić, a na koniec schłodzić. Jeżeli na skutek tych procesów wygięcie któregokolwiek z zastosowanych materiałów przekroczy 3,2 mm, oznacza to, że nie jest on kompatybilny z resztą.

 

 

(...)

 

Materiały do fusingu

 

Po przetestowaniu poszczególnych szkieł pod kątem kompatybilności i uzyskaniu pozytywnego efektu można przystąpić do wywarzania szkieł metodą fusingu. Do stapiania szklanych elementów służą specjalne piece sterowane elektronicznie za pomocą mikroprocesora, których producenci gwarantują stabilny proces termoformowania szkła wraz ze schładzaniem, poprzez automatyczną kontrolę tych skomplikowanych procesów. Piece mogą być z powodzeniem wykorzystywane do produkcji nie tylko indywidualnej, ale również ciągłej, tj. na skalę przemysłową.

 

Do stapiania nadają się tafle zarówno bezbarwne, jak i kolorowe. W celu urozmaicenia efektu końcowego w procesie fusingu stosuje się rozmaite dodatki typu: farby, szkliwa, pudry, granulaty, minerały, tlenki lub opiłki metali. Gotowe elementy fusingowe można łączyć z innymi materiałami, np. z drewnem, metalem, kamieniem lub szkłem.

 

 

2018 01 43 1

Drzwi przesuwne ze szkła artystycznego stapianego (WITRAŻE S.C.)

 

 

2018 01 43 2

 

 Szczegół fusingu (B. Mucha-Rafalska)

 

 

Skomplikowane odprężanie

 

Niezwykle istotnym etapem procesu stapiania szkieł jest moment studzenia, a konkretnie – odprężenia. Obecność nadmiernych i nierównomiernych naprężeń w szkle wpływa bowiem negatywnie na mechaniczną oraz termiczną wytrzymałość szkła, jak również na cechy fizykochemiczne tego materiału. Konsekwencją wystąpienia naprężeń jest więc spadek wartości użytkowej danego wyrobu. W celu zapobiegania tego rodzaju anomaliom, szkło poddaje się dodatkowemu procesowi termicznemu czyli właśnie odprężaniu. Polega ono na takim studzeniu szkła, aby pojawiające się w nim naprężenia nie przekroczyły dopuszczalnej wielkości, a w rezultacie – nie spowodowały ich zniszczenia.

 

Za powstawanie niepożądanych naprężeń w szkle odpowiada niska przewodność cieplna tego materiału. Cecha ta, powoduje bowiem, że w trakcie procesu formowania wyrobów szklanych, zewnętrzna warstwa szkła stygnie szybciej niż wewnętrzna. Tym sposobem między warstwami powstają znaczące różnice w ich lepkości, a w konsekwencji – skurcze warstw zewnętrznych i trwałe uszkodzenia wewnętrzne szkła – stłuczenia, wyszczerbienia, porysowania, zlepienia, zniekształcenia oraz pęknięcia.

 

 

2018 01 43 3

Lampa, fusing (B. Mucha-Rafalska)

 

 

Wzmacnianie szkła

 

Technika fusingu składa się z trzech odrębnych etapów. Pierwszym z nich jest stworzenie koncepcji wyrobu, którą w następnej kolejności odwzorowuje się w rzeźbie reliefu, w masie gipsowej. Z tak powstałego wzoru sporządza się formę ognioodporną (ceramiczną lub metalową), na której układa się wybrane (bezbarwne lub kolorowe) szklane tafle. W dalszej kolejności całość umieszcza się w specjalnym piecu przeznaczonym do techniki fusingu, gdzie szklane elementy poddaje się działaniu wysokiej temperatury (min. 800°C), na skutek czego przybierają one kształt ceramicznej lub metalowej formy, na której je położono.

 

Tak powstałe wyroby – w zależności od przeznaczenia – można dodatkowo zahartować. Ponieważ szkło jest materiałem z natury kruchym, proces hartowania ma na celu wzmocnienie jego pierwotnej struktury. Podczas hartowania szkła zmieniają się jego naprężenia wewnętrzne, co prowadzi do wzrostu wytrzymałości (również na gwałtowne zmiany temperatur), a więc i bezpieczeństwa użytkowania. Szkło hartowane po rozbiciu rozpada się na niewielkie elementy o tępych krawędziach, dlatego świetnie nadaje się do zastosowania wszędzie tam, gdzie narażone jest na urazy mechaniczne (np. rozbicie). Ścianki i drzwi całoszklane, balustrady samonośne, stopnie, podłogi, kabiny prysznicowe, blaty stołów czy blaty kuchenne – to tylko niektóre przykłady zastosowania szkła wzmacnianego.

 

Należy przy tym pamiętać, że szkła hartowanego nie poddaje się dodatkowej obróbce. Wszelkie czynności typu docinanie, szlifowanie czy wiercenie otworów powinny być wykonane przed procesem hartowania. W przeciwnym razie każda dodatkowa obróbka spowoduje natychmiastowe rozbicie szkła.

 

 

Relief szklany

 

Niezwykle interesującą odmianą szkła stapianego jest relief zaliczany do grona szkieł płaskich o wysokich walorach artystycznych. Relief szklany charakteryzuje się unikalną fakturą i strukturą wewnętrzną, które w sposób niepowtarzalny załamują i odbijają światło. Mimo, że materiałem bazowym reliefu jest zazwyczaj szkło transparentne, produkt końcowy nigdy nie jest w 100 procentach przejrzysty – znacznie częściej półprzezroczysty, dzięki czemu zyskujemy subtelną dyskrecję i intymność, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiego poziomu doświetlenia.

 

 

2018 01 44 1

 Relief-plaskorzeźba lekko podbarwiana (WITRAŻE S.C.)

 

 

2018 01 44 2

 

 Drzwi wahadłowe z doświetleniem, fusing (VILLA GLASS)

 

 

2018 01 44 3

 Ścianka całoszklana z drzwiami, relief barwny (WITRAŻE S.C.)

 

 

Relief szklany powstaje w drodze techniki wysokotemperaturowej, podczas stapiania masy szklanej umieszczonej na wcześniej przygotowanym podłożu. Podłoże takie ma zwykle sypką konsystencję o zróżnicowanych frakcjach, które umożliwiają ich swobodne kształtowanie. W ten sposób można uzyskać relief – z jednej strony płaski, a z drugiej ukształtowany wedle wybranego wzoru - o praktycznie dowolnej grubości.

 

Relief, mimo rozlicznych zalet wizualnych – artystycznych i dekoracyjnych – posiada też kilka wad. Przede wszystkim, tworzenie i montowanie półprzestrzennych, szklanych form jest wysoce problematyczne i wiąże się z wieloma niedogodnościami. Ponieważ tego typu formy są masywne i ciężkie, często osiągają też duże rozmiary, utrudniona jest nie tylko ich produkcja, ale również transport i montaż. Relief do trwałego montażu potrzebuje solidnych mocowań i podpór, które – z uwagi na walory estetyczne – powinny być jednocześnie dyskretne i mało widoczne. Na szczęście, od niedawna możliwe jest hartowanie również szkła reliefowego, tj. pofałdowanego, o nierównomiernej fakturze. Jednak wzmacnianie tego typu szkła wiąże się z ograniczeniami grubości i stopnia ukształtowania szklanych tafli.

 

 

2018 01 45 1

Szklany relief jako element wykończeniowy obudowy kominka (B. Mucha-Rafalska)

 

 

Fusing i relief – gdzie je stosować?

 

Rozmaite metody pozyskiwania imponującego i przykuwającego wzrok szkła artystycznego, które może być dodatkowo wzmacniane, daje szerokie możliwości zastosowania dzieł fusingowych i reliefowych w architekturze oraz aranżacji wnętrz.

 

Wielobarwne, szklane tafle przywodzące na myśl dzieła najsławniejszych mistrzów dłuta, można stosować do wypełnień drzwi, mebli, schodów, podłóg, balustrad czy kabin prysznicowych. Nic nie stoi na przeszkodzie, by fantazyjne, szklane wzory zdobiły również blat kuchenny czy pełniły rolę panelu ściennego zabezpieczającego przed tłuszczem i wysoką temperaturą. Fusingowe i reliefowe dzieła z powodzeniem mogą służyć za płytki, mozaikę, umywalkę czy ramę lustra. Co więcej, można stosować je zarówno w domach i mieszkaniach prywatnych, jak i w miejscach użytku publicznego: np. w pubach, hotelach, restauracjach. Na szklane elementy wyposażenia wnętrza coraz częściej decydują się też firmy i instytucje pragnące unikatowo urządzić własne biuro czy wzorcownie.

 

Szklane płaskorzeźby dzięki magii szerokiej gamy kolorów mają moc kształtowania indywidualnego i niepowtarzalnego charakteru wystroju wnętrz, w których się znajdują. Co ciekawe, szklane elementy świetnie wpisują się w każdą aranżację – od nowoczesnej po archaiczną. Ich cechą rozpoznawczą jest zachwycająca gra świateł i szeroka paleta wzorów. Elementy te, są nie tylko efektowne, ale również funkcjonalne i bezpieczne w użyciu. Za ich sprawą pomieszczenia nabierają zupełnie nowego życia, czasem wręcz zmieniając się nie do poznania.

 

 

 

Magdalena Prokop-Duchnowska

 

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 01/2018

 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.