Studium współczesnej japońskiej architektury szkła podjęli autorzy w tym piśmie w swoim artykule Kulisy architektury szkła w Japonii [1].

 

Zostało ono rozwinięte w artykułach: Nowa architektura szkła w Japonii • Budynki komercyjne [2], Budynki użyteczności publicznej [3], Stacje kolejowe [4], Terminale lotnicze [5], Miejsca obsługi podróżnych na autostradach [6], Szkło w krajobrazie i jego walory estetyczne [7] oraz Szkło we wnętrzch i jego walory estetyczne [8].

 

Ukazały się ponadto artykuły na temat walorów technicznych nowoczesnego szkła produkowanego w Japonii [9] i szkła w realizacjach firmy Bohlin Cywinski Jackson [10]. Pierwsza część artykułu Szkło artystyczne w architekturze japońskiej [17] poświęcona była historii szkła w Japonii z uwzględnieniem szkła dekoracyjnego (kryształy) oraz zawierała początek omówienia witraży.

 

Druga część [25] stanowiła kontynuację tematu, natomiast trzecia i czwarta kończyły temat witraży japońskich  i innych technik [27, 32]. Niniejsza, piąta część poświęcona jest artystycznemu zastosowaniu bloków szklanych oraz formom i obiektom artystycznym wykonanym ze szkła.

 

 2019 12 10 1

Fot. 83. Tokio – włoskie bloczki szklane w „Maison Hermes”, 2001 – detal

 

 

Efekty artystyczne bloków szklanych
Bloki szklane stosuje się zarówno na elewacje, jak i we wnętrzach. Są materiałem popularnym, ale wysokiej jakości bloczki szklane i umiejętnie zastosowane pozwalają na spektakularne efekty. Najlepszym przykładem artystycznej elewacji jest budynek „Maison Hermes” (2001) na Ginzie w Tokio.

 

Włoski architekt Renzo Piano (Renzo Piano Building Workshop), który jest także autorem Centrum Pompidou w Paryżu, zaprojektował budynek ze ścianami kurtynowymi wykonanymi z eleganckich włoskich szklanych bloczków o wymiarach 45x45 cm (fot. 83). Intencją projektanta inspirowanego tradycyjnymi japońskimi latarniami było przywołanie wrażenia lampionu*).

 

W ciągu dnia półprzezroczysta elewacja oddaje zarys tego, co dzieje się w środku, ale ze względu na grubość elementów szklanych obiekty są rozmyte (fot. 84). W nocy cały budynek jest rozświetlony jak wielka latarnia i stanowi fragment nocnego krajobrazu Ginzy (fot. 85). Bloki szklane mogą zatem być tworzywem służącym do usyskania artystycznego efektu w architekturze.

 

Przykładem aranżacji wnętrz przy użyciu szklanych luksferów jest stacja metra „Akabanebashi Station” (Akabanebashi-eki; 2000) na linii Ōedo Line (Ōedo-sen) w Tokio. Ściany na poziomie holu oraz peronów są licowane blokami szklanymi, które są także podświetlone. Kolorowa iluminacja światłem LED pt. „City Fireflies” (Tokai no hotaru) została zaprojektowana i wykonana przez firmę Iwasaki Electric Co., Ltd. (Iwasaki Denki).

 

„Świetliki”, które pojawiają się głównie w postaci ruchomych linii o zmieniających się barwach niebieskiej i pomarańczowej, ożywiają wnętrze i nawiązują do charakterysyki okolicy, w której nocą występują świetliki (fot. 86).

 

 

 2019 12 10 2

Fot. 84. „Maison Hermes” – widok w dzień

 

 2019 12 10 3

Fot. 85. „Maison Hermes” – widok o zmroku

 

 2019 12 10 4

Fot. 86. Tokio – bloki szklane w „Akabanebashi Station”, 2000

 

 

W holu pustaki są szare, matowe, i tylko występujące gdzieniegdzie przezroczyste luksfery stanowią akcent artystyczny (fot. 87). Harmonizują one ze sufitem z paneli ze stali nierdzewnej oraz z białą posadzką. Na peronie szklane pustaki mają fakturę i są przejrzyste (fot. 88). Szklane luksfery, zastosowane w kolejnych częściach stacji, zapewniają ciągłość kolorystyki i materiału, co jest podstawą koncepcji wnętrza. Luksfery tutaj nie są iluminowane, tylko odbijają oświetlenie (fot. 89).

 

2019 12 10 5  

Fot. 87. „City Fireflies” – detal „City Fireflies”

 

2019 12 10 6

Fot. 88. „Akabanebashi Station” – detal peronu

 

2019 12 10 7

Fot. 89. „Akabanebashi Station” – detal peronu

 

2019 12 10 8

Fot. 90. Tokio – bloczki szklane w „Kokkai-gijidōmae Station”, 1972 – detal

 

2019 12 10 9

Fot. 91. „Kokkai-gijidōmae Station” – detale

 

Bloczki szklane zastosowane na mniejszą skalę znajdują się na stacji metra „Kokkai-gijidōmae Station” (Kokkai-gijidōmae-eki; 1972) na linii Chiyoda Line (Chiyoda-sen). W holu występują w kolorze zielonym, jako fragment elementów z nazwą stacji, które umiejscowione są na ścianach wyłożonych panelami drewnianymi (fot. 90). Na peronach luksfery są elementem ścian, a także kolumn. Bloczki tworzą mozaikę w kolorach białym i zielonym (fot. 91).

 

Prawdziwą kompozycję artystyczną z bloczków szklanych można podziwiać w „Terminalu 1” portu lotniczego „Narita International Airport” (Narita Kokusai Kūkō) w mieście Narita, w prefekturze Chiba. „The land of nature’s purity” (Kiyorakana jinen no sato; 1998) autorstwa Itoko Iwaty, jest mozaiką o powierzchni 180 m2, która znajduje się w holu odlotów na poziomie czwartej

 

kondygnacji (fot. 92, fot. 93). Bloczki szklane obrazujące niebieskie niebo i wodę, kwitnące kwiaty i drzewa, oraz zieleń wyrażają zalety regionu oraz urok przyrody [28]. Bloczki są różnobarwne i w zależności od barwy mają zróżnicowane faktury (fot. 94, fot. 95). Znacznych rozmiarów „Szklana wieża” licowana kolorowymi bloczkami szklanymi i nawiązująca do lokalizacji lotniska ma tutaj znaczenie symboliczne.

 

 2019 12 10 10

Fot. 92. Narita – „The land of nature’s purity”, 1998

 

 2019 12 10 11

Fot. 93. „The land of nature’s purity”

 

 2019 12 10 12

Fot. 94. „The land of nature’s purity” – detal

 

 2019 12 10 13

Fot. 95. „The land of nature’s purity” – detal

 

 2019 12 10 14

Fot. 96. Tokio – „Louis Vuitton Roppongi Hills”, 2003

 

 2019 12 10 15

Fot. 97. „Louis Vuitton Roppongi Hills” – detal

 

 

Formy szklane
We współczesnej architekturze projektuje się szklane formy, które pełnią różne funkcje, m.in. są elementem ściany osłonowej, ekspozycji artystycznej lub są same w sobie elementem sztuki. W budynku „Louis Vuitton Roppongi Hills” (Rui Vuiton Roppong i Hiruzu; 2003), japoński architekt Jun Aoki (Jun Aoki & Associates) zastosował zarówno w projekcie elewacji jak i we wnętrzach elementy szklanych tub „glass tube units” (fot. 96).

 

 

Ściana osłonowa budynku zawiera w sumie 28 000 przezroczystych szklanych tub o średnicy 10 cm i długości 30 cm, które zostały umieszczone pomiędzy dwiema taflami szkła (fot. 97). Zastosowanie w elewacji elementów szklanych tub, a także przezroczystego szkła oraz refleksyjnej stali nierdzewnej, nadaje budynkowi wygląd kojarzący się z nowocze-

 

sną techniką i luksusem. Wnętrza zostały celowo zaprojektowane w sposób dość skomplikowany. W ten sposób proste formy szklane wywołują zarówno wrażenie jedności jak i zróżnicowania oraz bogactwa. W innym obiekcie „Louis Vuitton Osaka Shinsaibashi” (Rui Vuiton Ōsaka Shinsaibashi; 2011) fasada emituje trójwymiarowe motywy monogramów (fot. 98). Złożona jest z elementów szklanych, w których osadzono również szklane monogramy (fot. 99).

 

Dzięki temu do wnętrza przedostaje się poprzez niższe partie budynku światło dzienne, które zostaje zmieszane z artystycznie przefiltrowanym doświetleniem z wyższych partii elewacji. Przykładem obiektu, który ma także wydźwięk krajobrazowy, jest „S-Art House” (S-tei; 2010), będący jednym z elementów szerszego projektu „Inujima Art House Project” (Inujima ie purojekuto; 2010). W ramach tego założenia architekt Kazuyo Sejima (Kazuyo Sejima & Associates) zaprojektowała nowe obiekty oraz zrewaloryzowała stare budynki na wyspie Inujima, w prefekturze Okayama [29].

 

Obiekty istniejące i nowe zostały zamienione na galerie i przestrzenie publiczne. Sejima zastosowała nowoczesne materiały, takie jak szkło, akryl, aluminium i wykreowała nowe formy. Przedstawiona forma ze szkła jest małym, wąskim obiektem wykonanym ze szklanych paneli (fot. 100). Funkcję dekoracyjną pełni płyta z nadrukiem, która znajduje się wewnątrz (fot. 101).

 

Dekoracja znajdująca się w środku jest od czasu do czasu wymieniana. Szklana forma jest przezroczysta i przepuszcza promienie świetlne, dzięki czemu obserwator widzi nie tylko to, co znajduje się w środku, ale także odbicia nieba i sąsiednich, tradycyjnych budynków. Efekt artystyczny został osiągnięty dzięki podstawowym walorom szkła, jakimi są przezierność i odbijanie światła.

 

(...)

 

 

Obiekty artystyczne ze szkła
Szkło jest materiałem, którego używają artyści w celu wykreowania instalacji przestrzennych, obiektów sztuki abstrakcyjnej, konceptualnej, itp. Leandro Erlich jest argentyńskim artystą uprawiającym sztukę konceptualną [30]. W niektórych swoich dziełach wykorzystuje zjawisko iluzji optycznej stosując na przykład gigantyczne lustra odbijające jakiś wizerunek (np. w pracy „Dalston House”; 2013).

 

Jest on autorem serii prac „Cloud” (ultra-clear glass, ceramic ink, wood, light), eksponowanych we Francji, Niemczech, Wielkiej Brytanii i Japonii (fot. 102). Jedna z tych instalacji znajduje się w Tokio w dzielnicy Kasumigaseki przed budynkiem „Īno Building”. „Cloud” (2011) jest jakby chmurą zamkniętą w szklanym kontenerze o wymiarach 199,5 x 205 x 81 cm (fot. 103). Efekt ten artyta uzyskał montując w szklanym prostopadłościanie z superprzejrzystego szkła kilka tafli szkła z rysunkiem wykonanym tuszem ceramicznym (fot. 104).

 

W kolejnych pracach ilustracje przedstawiają geograficzne kształty Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Japonii. Jednym z najbardziej znanych dzieł Erlicha jest „Swimming Pool” (2004; concrete, glass, water, 280 x 402 x 697 cm.). Praca ta należy do stałej kolekcji muzeum „21st Century Museum of Contemporary Art” (Kanazawa 21 Seiki Bijutsukan) w Kanazawa. Iluzja polegająca na tym, że widzi się ubranych ludzi stojących w basenie wynika z zastosowania i z zalet szkła (fot. 105).

 

 2019 12 10 16

Fot. 98. Osaka – „Louis Vuitton Osaka Shinsaibashi ”, 2011

 

 2019 12 10 17

Fot. 99. „Louis Vuitton Osaka Shinsaibashi” – detal

 

 2019 12 10 18

Fot. 100. Prefektura Okayama – „S-Art House”, 2010

 

 2019 12 10 19

Fot. 101. „S-Art House” – detal

  

Modele prac artysty były prezentowane na wystawie „Leandro Erlich: seeing and believing” w Mori Art Museum w 2017 r. (fot. 106). Szklane lustra są medium wykorzystywanym często przez Erlicha, jak na przykład w pracy „Building” (2017; light, iron, wood, mirror) (fot. 107). Na elewacji odbitej w lustrze widać postacie zwiedzających. Wyglądają tak, jakby siedzieli na fasadzie budynku. Erlich chciał w ten sposób dać okazję ludziom do spotkania i interakcji wychodzącej poza zwykłą konwencję.

 

Szkło może być także stosowane w elementach rzeźbiarskich. We wspomnianym już terminalu lotniczym „Terminal 1” w Narita w skrzydle wschodnim na poziomie 4F znajdują się także rzeźby o aerodynamicznym kształcie. Jedna w kolorze niebieskim „B.S. East” (Burū sukai īsuto; 2006; 4.5 m x 2.2 m x 1.6 m) symbolizuje chmury na Wschodzie, a druga w kolorze fioletowym „V.O. West” (Vuaioretto ōshan uesuto; 2006; 4.5 x 2.4 x 1.6 m) usosabia fale na Zachodzie (fot. 108).

 

Taka koncepcja nawiązuje do faktu, że słońce wschodzi na Wschodzie i potem zachodzi nad morzem na Zachodzie [31]. Kształty rzeźb mają związek z tradycją: chmury nawiązaują do kompozycji „Bosatsu on clouds” (Unchūkuyō Bosatsu) znajdującej się w świątyni Byōdō-in w Kioto, a fale do tradycyjnego wzoru stosowanego w kimonach kaibu mon’yō. Autorem prac jest artysta Tetsuya Nakamura. W Tokio, w dzielnicy Roppongi Hills, znajduje się szereg obiektów artystycznych wykonanych ze szkła. Jednym z nich jest wygięty ekran cyfrowy „Counter Void” (Kauntā Voido; 2003).

 

Ten element artystyczny zaprojektowany został przez Tatsuo Miyajimę. W dzień wygląda on jak owalna ściana ze szkła nieprzeziernego (fot. 109), a w nocy na ekranie pojawiają się czarne cyfry. Całość wykonana jest z aluminium i ze szkła podświetlanego światłem LED. Projektant Tokujin Yoshioka jest z kolei autorem instalacji pt. „Chair disappears in the rain” (Ame ni kieru isu; 2003). Na chodniku, obok szklanego, nieregularnego obiektu stoi szklane krzesło, na którym można usiąść (fot. 110).

 

2019 12 10 20 

Fot. 102. „Cloud”, 2016 – model

 

2019 12 10 21

ot. 103. Tokio – „Cloud”, 2011

 

2019 12 10 22

Fot. 104. „Cloud” – detale

 

2019 12 10 23

Fot. 105. Kanazawa – „Swimming Pool”, 2004

 

2019 12 10 24

Fot. 106. Tokio – „Swimming Pool” – model

 

2019 12 10 25

Fot. 107. Tokio – instalacja „Building”, 2017

 

2019 12 10 26

Fot. 108. Narita – rzeźba „Violet ocean West” w tle rzeźba „Blue sky East”, 2006

 

 

Z jednej strony te obiekty artystyczne nie rzucają się w oczy, gdyż wtapiają się w krajobraz ulicy, ale z drugiej, zauważone stają się symbolem tej nowoczesnej dzielnicy, na równi z innymi obiektami artystycznymi, wykonanymi z innych materiałów.

 

Tokujin Yoshioka jest także autorem szklanego pawilonu herbacianego „Glass Tea House Kou-an” (Garasu no chashitsu – kōan), który został zaprojektowany na „Weneckie Biennale Architektury” w ramach 54. Biennale w Wenecji w 2011 r.

 

Po wystawie pawilon był eksponowany na tarasie widokowym świątyni Shogunzuka Dainichi-do, z którego podziwiać można panoramę Kioto. Obecnie instalacja znajduje się na terenie National Art Center (Kokuritsu Shin-Bijyutsukan) w Tokio (fot. 111).

 

Pawilon herbaciany nie został zbudowany z konwencjonalnych materiałów i nie zawiera charakterystycznych dla architektury chashitsu elementów. Pawilon otoczony jest szklanymi ławkami, a do środka prowadzi szklany próg.

 

Oszczędność materiału, który ogranicza się do szkła i wyraża światło, oddaje ideę wyrafinowanej estetyki ceremonii herbaty chanoyu i architektury pawilonu herbacianego. Kryształowe szkło odbija światło i tworzy, zgodnie z intencją autora, „architekturę światła”.

 

 2019 12 10 27

Fot. 109. Tokio – „Counter Void”, 2003

 

2019 12 10 28

Fot. 110. Tokio – „Chair disappears in the rain”, 2003

 

2019 12 10 29

Fot. 111. Tokio – „Glass Tea House Kou-an”, 2011

 


Zakończenie
Cykl pięciu arykułów na temat szkła artystycznego w Japonii przedstawił różnorodność i bogactwo różnych form sztuki wyeksponowanej w przestrzeni publicznej – we wnętrzach budynków użyteczności publicznej, na dworcach kolejowych, itp. oraz także na zewnątrz.

 

Obecnie szkło arystyczne, mimo że w budownictwie tradycyjnym nie było stosowane, jest istotnym środkiem wyrazu we współczesnej architekturze japońskiej. Szkło artystyczne występuje w różnych postaciach, ale najbardziej popularne są w Japonii witraże. Można je napotkać w budynkach związanych z oświatą, nauką, kulturą, a także na dworcach, w terminalach lotniczych, w ratuszach miejskich, jak również w obiektach prywatnych, w siedzibach korporacji i na mniejszą skalę w obiektach sakralnych.

 

Oprócz witraży obecnie coraz bardziej popularne staje się szkło wykonane w technologii druku cyfrowego. Ze względu na niższy koszt, w porównaniu na przykład do witraży, ma ono przed sobą dużą przyszłość i zapewne będzie dominowało w najbliższych latach, szczególnie w projektach wnętrz. Ciekawym elementem nadającym wnętrzom i miastu lekkości i świeżości są obiekty artystyczne ze szkła wykonane przez awangardowych artystów.

 

Jedną z takich prac była rzeźba szklana pt. „Dusza fortepianu”, zaprojektowana przez architekta i artystę Tomasza Urbanowicza (Archiglass) na światową wystawę „EXPO 2005” w prefekturze Aichi.

 

 (...)

 

dr Ewa Maria Kido
CTI Engineering Co., Ltd., Tokio;
Tokyo City University, Tokio

prof. Zbigniew Cywiński
Politechnika Gdańska

 

Bibliografia
[1] Cywiński Z., Kido E.M.: Kulisy architektury szkła w Japonii. „Świat Szkła” 4/2012.
[2] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki komercyjne. „Świat Szkła”: 6/2012 – Część 1 i 7-8/2012 – Część 2.
[3] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki użyteczności publicznej. „Świat Szkła”: 11/2012 – Część 1 i 12/2012 – Część 2.
[4] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Stacje kolejowe. „Świat Szkła”: 5/2013 – Część 1 i 11/2013 – Część 2.
[5] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Terminale lotnicze, „Świat Szkła” 12/2013 – Część 1 i 12/2014 – Część 2.
[6] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Miejsca obsługi podróżnych na autostradach. „Świat Szkła”: 6/2014 – Część 1 i 7-8/2014 – Część 2.
[7] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Szkło w krajobrazie i jego walory estetyczne. „Świat Szkła”: 3/2016 – Część 1; 4/2016 – Część 2; 5/2016 – Część 3 i 7-8/2016 – Część 4.
[8] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Szkło we wnętrzach i jego walory estetyczne. „Świat Szkła”: 4/2017– Część 1; 6/2017 – Część 2; 10/2017 – Część 3 i 1/2018 – Część 4.
[9] Kido E.M., Cywiński Z.: O nowych gatunkach szkła w Japonii. „Świat Szkła”: 10/2014 – Część 1; 12/2014 – Część 2 i 5/2015 – Część 3.
[10] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Architektura kreowana szkłem w realizacjach firmy Bohlin Cywinski Jackson dla Apple Inc. „Świat Szkła” 9/2015.
[11] http://asianartnewspaper.com/the-beauty-of-japanese-glass/(31.01.2018).
[12] https://www.glassart.org/1998BriefHistoryOfJapaneseGlass.html (2.02.2018).
[13] https://www.archdaily.com/800092/tokyu-plaza-nikken-sekkei(07.02.2018).
[14] https://www.swiat-szkla.pl/kontakt/12210-rozwoj-technikiwitrazownictwa-na-przestrzeni-wiekow.html (8.02.2018).
[15] Fekecz-Tomaszewska B.: Narodziny witraża – od starożytności do czasów karolińskich. „Świat Szkła” 9/2016.
[16] Fekecz-Tomaszewska B.: Rozkwit i schyłek sztuki witrażowej – od średniowiecza do XVIII w. „Świat Szkła”: 9/2017 – Część 1, 11/2017 – Część 2.
[17] Kido E.M., Cywiński Z.: Szkło artystyczne w architekturze japońskiej– Część 1. „Świat Szkła” 6/2018.
[18] https://jptca.org/en/publicart031/ (8.02.2018).
[19] http://at-art.jp/tag/stained-glass/ (8.02.2018).
[20] https://jptca.org/en/publicart/ (8.02.2018).
[21] http://www.shikoku-np.co.jp/national/life_topic/20040306000179(8.02.2018).
[22] http://jptca.org/publicart514/ (10.02.2018).
[23] http://crearejp.com/en/category/stained-glass/ (12.02.2018).
[24] https://jptca.org/en/news/2016/5746/ (10.02.2018).
[25] Kido E.M., Cywiński Z.: Szkło artystyczne w architekturze japońskiej– Część 2. „Świat Szkła” 1/2019.
[26] https://www.toshiba-elevator.co.jp/elv/pr/elevatornavi/pdf/navi37.pdf (12.02.2019).
[27] Kido E.M., Cywiński Z.: Szkło artystyczne w architekturze japońskiej– Część 3. „Świat Szkła” 9/2019.
[28]/ http://www.iwataglassart.com/index.html (1.03.2019).
[29] http://benesse-artsite.jp/art/inujima-arthouse.html (1.03.2019).
[30] http://artfrontgallery.com/en/artists/Leandro_Erlich.html (1.03.2019).
[31] https://www.narita-airport.jp/en/fun/art_promenade (6.03.2019)
[32] Kido E.M., Cywiński Z.: Szkło artystyczne w architekturze japońskiej– Część 4. „Świat Szkła” 10/2019.

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 12/2019
 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.