Określenie typu wyrobu budowlanego jest niezbędne w celu oceny i atestacji jakości niemal każdego wyrobu, przeznaczonego do stosowania w budownictwie. W przypadku szyb zespolonych, określenie typu jest konieczne zarówno w odniesieniu do normy PN-B-13079, z uwzględnieniem wymagań podstawowych zapisanych w prawie budowlanym, a także wdrażanej i przewidzianej do harmonizacji, nowej normy europejskiej EN 1279.

Nawiązując do definicji wyrobu budowlanego, podanej w art. 2 ustawy o wyrobach budowlanych, określenie typu szyb zespolonych obejmuje zarówno wyroby wprowadzane do obrotu jako pojedyncze, jak również szyby zespolone jako zestaw wyrobów do stosowania we wzajemnym połączeniu, stanowiącym integralną całość użytkową i mającą wpływ na spełnienie wymagań podstawowych. Wynika z tego, że ustalenie typu dotyczy także szyb zespolonych deklarowanych przez producenta do zastosowania jako ściany zewnętrzne i przekrycia w systemach oszklenia ze spoiwem klejowym, konstrukcyjnym.

Przybliżenie problematyki ustalenia typu szyb zespolonych będę odnosił do wymagań i definicji według nowej normy europejskiej EN 1279, której przedmiotem są szyby zespolone izolacyjne.

Definicje

W celu określenia typu szyby zespolonej potrzebna jest znajomość lub przypomnienie kilku ważnych definicji, które wprowadza ta norma europejska, a w szczególności zakresu wymagań stawianych producentowi szyb zespolonych w ocenie zgodności wytwarzanych typów wyrobów ze specyfikacją techniczną.

Istotą zmian jest fakt, że definicja szyb zespolonych izolacyjnych stanowi wymaganie dla każdego ich typu, a z kolei dla określenia typu niezbędne jest ustalenie przewidywanego zastosowania według charakterystyk użytkowych podanych w normie oraz cech konstrukcyjnych uszczelnienia krawędzi i związanych z tym limitów.

Szyby zespolone izolacyjne (SZI), z definicji to takie zespolenie, które składa się przynajmniej z dwóch tafli szkła, oddzielonych jedną lub kilkoma przekładkami, hermetycznie uszczelnione wzdłuż obrzeży,

stabilne mechanicznie i trwałe. Definicja SZI obejmuje także wymagania trwałości, szczelności i wytrzymałości, w postaci następującej:

• wskaźnik przenikania wilgoci po długotrwałym badaniu klimatycznym w standardowych warunkach starzenia (przepisowych cykli), może wynosić średnio 0,2 (20%), a maksymalnie 0,25 (25%),

• szybkość wypływu gazu dla gazów o koncentracji ponad 15%, w tym dla powietrza, po długotrwałym badaniu klimatycznym w standardowych warunkach starzenia (przepisowych cykli) powinna być mniejsza niż 1 % objętościowy przez rok,

• rozerwanie uszczelnionego obrzeża po próbie starzenia w standardowych warunkach, może wystąpić na skutek działania siłą poza określonym (wzorcowym) trójkątem naprężeń/ odkształceń.

Definicja SZI jest oparta o tekst normy EN 1279. Z części pierwszej definicji szyb zespolonych izolacyjnych wynika, że hermetyczne uszczelnienie wzdłuż obrzeży musi być stabilne mechanicznie i trwałe, natomiast druga część rozwija tę zasadę na wymagania szczegółowe i określa parametry graniczne dla wskaźnika przenikania wilgoci, szybkości wypływu gazu oraz kryterium wytrzymałości obrzeża.

Parametry graniczne są w każdym przypadku odniesione do względnego porównania zmian jakie nastąpią w wyniku standardowych warunków starzenia, określonych w normie, a warunki starzenia reprezentują okres użytkowania, który w normie został określony jako ekonomicznie uzasadniony cykl życia wyrobu. Ten ekonomicznie uzasadniony cykl życia izolacyjnej szyby zespolonej szacowany jest w załączniku informacyjnym normy na okres 25 lat użytkowania SZI przy założeniu, że szybkość wypływu gazu nie przekracza 1% w każdym roku.

Geometria przenikania, to określona geometria tej części uszczelnienia krawędzi zespolonej szyby izolacyjnej, przez którą następuje przenikanie pary wodnej, powietrza i innych gazów oraz gazów szlachetnych.

Rysunek przedstawia kierunki przenikania wilgoci oraz utraty gazu, które są obiektem m.in. wstępnego badania typu szyb zespolonych izolacyjnych, a także badań i kontroli w ramach zakładowej kontroli produkcji. W miejsce ubytku suchego gazu, w tym też suchego powietrza, następuje zazwyczaj wnikanie wilgotnego powietrza.

Przedmiotem normy jest w szczególności przenikanie wilgoci i utrata gazu poprzez uszczelnienie wewnętrzne, a przedstawiona geometria przenikania dotyczy krawędzi szyb zespolonych uszczelnionych przy użyciu polimerów i związków organicznych; w tym określeniu ujmuje się też silikony.

Przenikanie wilgoci Utrata gazu

Zakres normy EN 1279, opisuje wymagania podstawowe, wynikające z Dyrektywy 89/106/EWG, wskazuje zastosowanie poszczególnych typów szyb zespolonych w budownictwie, a także nawiązuje do obowiązującego systemu atestacji zgodności. Każdy typ SZI musi spełniać zamiennie lub łącznie w określonym zestawieniu typu następujące wymagania podstawowe:

• energooszczędność; przenikanie ciepła i nasłonecznienie nie zmieniają się znacząco,

• ochrona zdrowia; izolacyjność dźwiękowa i przejrzystość nie zmieniają się znacząco,

• bezpieczeństwo; wytrzymałość mechaniczna nie zmienia się znacząco.

Jako przykłady nieznacznych zmian przenikania ciepła podano w normie wzrost współczynnika przenikania U od wartości średniej nie więcej niż 0,1 W/m2K, a pogorszenie współczynnika tłumienia dźwięków Rw (C/Ctr) może wynieść maksymalnie 1 dB, ustalane w odniesieniu do odpowiedniego tła.

Szyby zespolone izolacyjne mają zastosowanie w następujących elementach budynków: drzwi, dachy, ściany osłonowe, ściany działowe i okna z zabezpieczeniem krawędzi przed promieniowaniem UV. W zakresie normy i warunków użytkowania szyb zespolonych według tej normy zostały wyróżnione instalacje z osłonięciem krawędzi przed promieniowaniem UV od zabudowy szyb w przeszkleniach bez takiej osłony.

Atestacja zgodności SZI z normą polega na zapewnieniu zgodności poprzez:

• wstępne badanie typu i sondażowe (o ile jest przewidziane) badanie próbek,

• zakładową kontrolę produkcji, (ZKP), tj. stale wykonywane przez producenta działania w zakresie kontroli materiału, kontroli produkcji i kontroli wyrobu w ramach ustalonych procedur dla wyrobów lub grup (typów) wyrobów,

• okresowe badania i kontrole, prowadzone w celu sprawdzenia czy zakładowa kontrola wspomaga produkcję przez zapewnienie stabilności deklarowanych właściwości użytkowych.

Definicja typu SZI, jest formułowana jako typoszereg (grupa) szyb zespolonych izolacyjnych o wspólnym profilu uszczelnienia krawędzi, w którym materiały i komponenty uszczelnienia krawędzi są zgodne z przedstawieniem ich w opisie, a osiągane właściwości uszczelnienia krawędzi są podobne.

Podobne właściwości oznaczają, że:

1. każdy typ SZI musi spełniać definicję i wymagania oraz zakres według normy.

2. typ SZI łączy w sobie określone cechy użytkowe i konstrukcyjne według charakterystyk podanych w normie.

3. każdy typ SZI wymaga odrębnego opisu, co najmniej w części normatywnej.

Definicja typu szyby zespolonej izolacyjnej jest rozwinięciem wymagań, wynikających z przewidywanego, deklarowanego przez producenta zastosowania wyrobu, a więc także spełniania dodatkowych wymagań według charakterystyk użytkowych oraz cech konstrukcyjnych zespolenia, określonych w normie. W związku z tym każdy typ, typoszereg szyb zespolonych wymaga sporządzenia przez producenta stosownego opisu. Opis i zawarte w nim limity parametrów technologicznych są później jednym z kryteriów oceny zgodności ze specyfikacją techniczną.

Cechy użytkowe jednoznacznie wskazują na przewidywane zastosowanie szyb zespolonych izolacyjnych. Ta charakterystyka użytkowa obejmuje 14 grup i rodzajów SZI dla budownictwa, stosowne wymagania normowe oraz normy jakości stosowanego szkła. Podział szyb zespolonych izolacyjnych według charakterystyk użytkowych wiąże się z wymaganiami stawianymi producentowi dla określenia typu SZI. Wykaz charakterystyk użytkowych oraz normy związane i powołane, w których są zamieszczone wymagania dla tych zastosowań, jest przedstawiony w tablicy 1. W zależności od rodzaju zastosowanego szkła do wytworzenia danego typu użytkowego szyby zespolonej należy uwzględnić wymagania jakości tego rodzaju szkła lub szkieł. Wynika z tego, że producent, określając typ użytkowy szyby zespolonej, ustala równocześnie cechy techniczne typu, które następnie powinien podać w deklaracji zgodności gdyż wszystkie grupy tych szyb podlegają wstępnym badaniom typu, a także zakładowej kontroli produkcji.

Pierwsze trzy charakterystyki obejmują szyby zespolone, których cechą użytkową jest bezpieczeństwo pożarowe, a szczegółowo odporność na ogień, reakcja na ogień oraz reakcja na działanie ognia zewnętrznego. Kolejne siedem charakterystyk dotyczy szyb zespolonych, których cechą użytkową jest bezpieczeństwo użytkowe. Szczegółowe charakterystyki wyróżniają typy szyb zespolonych odpornych na ostrzał, eksplozje, włamanie, bezpieczeństwo dla człowieka w przypadku uderzenia ciałem, a także różne czynniki mechaniczne wynikające z działania warunków klimatycznych i pogodowych. W przypadku odporności na warunki pogodowe istnieje rozróżnienie na zabudowę szyb zespolonych jako wyrobów pojedynczych oraz w oszkleniu strukturalnym.

Trzy ostatnie charakterystyki obejmują szyby zespolone, których cechą użytkową jest energooszczędność i termoizolacja. Powołane dla tych charakterystyk normy badawcze i obliczeniowe dotyczą takich parametrów jak przenikanie ciepła, rodzaje i emisyjność zastosowanych szkieł z powłokami, rodzaje i koncentracja gazu, a także parametry przepuszczania oraz odbicia światła i energii słonecznej.

Jakość szkła jest określona przez normy europejskie (wymagania), które należy stosować dla ustalonego typu szyb zespolonych według rodzajów zastosowanego szkła w zespoleniu. W przypadku użycia szkła nie ujętego w specyfikacjach europejskich, konieczne jest potwierdzenie, że szyby te w trakcie upływu czasu mają porównywalną stabilność chemiczną, mechaniczną i wizualną, określoną w normach:

• PN-EN 572, szkła sodowo-wapniowo--krzemianowe

• PN-EN 1096, szkła z powłokami

• PN-EN 1748-1, szkło boro-krzemianowe

• PN-EN 1748-2, tworzywo szklano-krys-taliczne

• EN 1863, cieplnie wzmocnione szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe

• PN-EN 12150, termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe

• EN 12337, chemicznie wzmocnione szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe

• PN-EN ISO 12543-6, warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe, wygląd

• EN 13024, termicznie hartowane szkło boro-krzemianowe

• prEN 14178, wyroby z nisko alkalicznego szkła boro-krzamianowego

• prEN 14179, szkło wg. PN- EN 12150-po obróbce termicznej „heat soaked"

• prEN 14321, szkło hartowane bezpieczne nisko alkaliczne, boro-krzemia-nowe.

W tym wykazie znajdują się normy i rodzaje stosowanego szkła do wytwarzania szyb zespolonych, z których większość jest powszechnie stosowana, lecz są też szkła do stosowania w przyszłości, jak boro-krze-mianowe, tworzywa szklano-krystaliczne, szkła nisko-alkaliczne i szkła chemicznie hartowane. Na uwagę zasługuje fakt ujęcia w normie jako osobnego asortymentu, szkła po obróbce termicznej „heat soaked" i wymagań związanych z taką obróbką.

Cechy konstrukcyjne umożliwiają podział SZI do celów kontroli i badań według budowy ich krawędzi.

Charakterystyka obejmuje 6 odmian konstrukcji SZI, w tym cztery powszechnie wytwarzane i stosowane.

Pozostałe odmiany konstrukcyjne noszą cechy specjalnego zastosowania, a wytwarzanie ich wymaga użycia technik metalizacji i lutowania dystansowej taśmy metalowej bądź spajania szkła ze szkłem.

Podział szyb zespolonych izolacyjnych według charakterystyk konstrukcyjnych wiąże się z programami badań i kontroli w ramach zakładowej kontroli produkcji (ZKP) i jest przedstawiony w tablicy 2.

Do sprawdzania poszczególnych właściwości wyrobów gotowych podlegających badaniom w ramach zakładowej kontroli produkcji może być stosowany jednolity plan badań określony w normie, lub można stosować optymalne plany badań, dostosowane do organizacji i struktury produkcji przy wykorzystaniu procedur kontroli wyrywkowej metodą alternatywną według normy PN ISO 2859-1 + AC1.

Uszczelnienia z definicji dzielą się na uszczelnienie wewnętrzne, które, jeżeli jest zastosowane, jest w kontakcie z przestrzenią między szybową, a także zewnętrzne, które jest w kontakcie z otoczeniem szyb zespolonych; dotychczas określane jako uszczelnienia pierwszego lub drugiego stopnia. W przypadku pojedynczo uszczelnionych SZI, zewnętrzne uszczelnienie jest tym samym co wewnętrzne. Wynika z tego, że w odróżnieniu od znanych dotychczasowych wymagań, według normy EN 1279 dopuszczalne będzie określenie typu szyb zespolonych, w którym możliwy jest tylko jeden stopień uszczelnienia, traktowany jako uszczelnienie wewnętrzne, jednak wszelkie uszczelnienia z użyciem substancji polimerowych muszą być poddane badaniom trwałości, przenikania wilgoci i wypływu gazu, wykonywanych po długotrwałym starzeniu klimatycznym.

Limity, to nowe pojęcia, odnoszące się do parametrów technologicznych określonego typu szyb zespolonych izolacyjnych, nieco podobne do dotychczasowych określeń cech krytycznych i cech istotnych.

Limit działania, stanowi wartość parametru określonego w opisie typu SZI, jednak gdy limit działania zostanie przekroczony, wówczas wymaga się od producenta podjęcia działań naprawczych w procesie produkcji.

Limit absolutny, stanowi także wartość graniczną parametru określonego w opisie typu lecz jeżeli zostanie przekroczony, wówczas producent jest zobowiązany do natychmiastowego podjęcia działań na-

prawczych w dalszej produkcji, a w uzasadnionych przypadkach, usunięcia wyrobów z bieżącej produkcji do naprawy lub zniszczenia.

Limity ustala sam producent w opisie typu szyby zespolonej, a tym samym grani-
czną wartość poszczególnych parametrów uszczelnienia krawędzi.

Wojciech Korzynow

SZKLAREXPERT

Z ostatniej chwili (styczeń 2005):

Informacje, które ostatnio uzyskałem w Zespole Budownictwa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego wskazują, że w styczniu 2005 r ukażą się drukiem i będą dostępne w sprzedaży następujące części nowej normy dotyczącej szyb zespolonych izolacyjnych, tj. PN EN 1279:

• Część 2, Długotrwała metoda badania i wymagania dotyczące przenikania wilgoci,

• Część 3, Długotrwała metoda badania i wymagania dotyczące szybkości wypływu gazu oraz tolerancje koncentracji gazu,

• Część 4, Metody badania fizycznych właściwości uszczelnień obrzeży,

• Część 6, Zakładowa kontrola produkcji i badania okresowe.

W trakcie tego roku przewidywana jest powszechna ankietyzacja części 1 tej normy, pt. Zagadnienia ogólne, tolerancje wymiarów i reguły dotyczące opisu systemu, a na przełomie lat 2005/2006 ta część będzie dostępna w sprzedaży. Najpóźniej, bo w 2006 roku ukaże się część 5, pt. Ocena zgodności, po czym nastąpi harmonizacja całej normy i wprowadzenie jej do stosowania w atestacji zgodności izolacyjnych szyb zespolonych.

Wojciech Korzynow

inne artykuły autora:

- Czy rzeczywiście alternatywa? , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009

- Ocena zgodności typu szkła warstwowego , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009

- Planowanie badań szyb hartowanych lub szyb zespolonych izolacyjnych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 3/2009

- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2009 

- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2008

- Szkła budowlane o podwyższonej wytrzymałości , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2007

- Deklarowanie zgodności typów szkła dla budownictwa , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 9/2007

- Wady szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 1/2007

- Badanie wytrzymałości szkła hartowanego , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 10/2006

- Ważniejsze parametry wyrobów ze szkła, niezbędne do deklarowania zgodności z określonym przeznaczeniem , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 6/2006

- Deklarowanie zgodności typu szyb zespolonych z zastosowaniem szkieł bezpiecznych i ochronnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2006

- Badania komponentów przy produkcji szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2005

- Wady szkła float i szyb zespolonych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 5/2005

- Typy szyb zespolonych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 4/2005

- Typy szyb zespolonych. Cz. 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2005

- Typy szyb zespolonych. Cz. 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2005

więcej informacji: Świat Szkla 1/2005

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.