Okucia i szkło w oknach i drzwiach o podwyższonej odporności na włamanie

Wzrastająca przestępczość i towarzyszący temu zjawisku strach są powodem coraz większego społecznego zaniepokojenia i nacisków społeczeństwa na władze o podjęcie działań zapobiegawczych. Polityka UE jako priorytet stawia bezpieczeństwo ludzi natomiast zabezpieczenie, rozumiane jako przedsięwzięcia mające na celu ograniczenie sposobności działania przestępczego i utrudniające jego dokonanie, pozostawia w gestii towarzystw asekuracyjnych i służb prewencji policji. W działalności krajowych towarzystw asekuracyjnych brak jest zaangażowania w rozwiązywaniu tego tematu, natomiast działania służb prewencji skierowane są raczej na działania organizacyjne.

    W dotychczasowej działalności laboratoryjnej i kontaktów z producentami oraz użytkownikami zabezpieczeń stwierdzono bardzo słabą znajomość problemu i niezrozumienie zasad, wymagań i sposobów przeciwdziałania włamaniom. Stąd liczne przypadki kilkakrotnego „podejścia” do badań producentów drzwi i okien o podwyższonej odporności na włamanie dla uzyskania pozytywnych wyników z badań.
    Analizując temat pamiętać trzeba, że włamywacz działa jak woda. Przenika przez najsłabiej chronione (nieszczelne) miejsca. Drogi włamań są różne. Praktycznie żaden element budynku nie jest bezpieczny. Wszystko zależy od wielkości i atrakcyjności wartości znajdujących się w obiekcie. Główną drogą dostępu do budynków są otwory budowlane, zamknięte budowlanymi elementami otworowymi, jak: drzwi, okna, żaluzje, bramy, kraty, wyłazy i inne, składające się z części stałych lub ruchomych. Stąd normalizacja europejska idzie głównie w kierunku określania wymagań dla tych elementów. Jednak różnice występujące w poszczególnych krajach, zarówno w zakresie metod i technik włamaniowych, jak i dróg dostawania się włamywaczy do budynków czy pomieszczeń spowodowały, że nie udało się uzgodnić jednolitych wymagań i metod oceny odporności włamaniowej obowiązujących dla całej Unii. Przykładem tego są normy ENV 1627-1630, które po kolejnej weryfikacji nie zostały, ze względu na ilość zgłoszonych przez poszczególne kraje uwag, ustanowione jako normy EN.


    W dotychczasowych dokumentach normatywnych każdy z elementów wchodzących w skład zamknięcia drzwi i okna posiada odrębne wymagania, klasyfikację i metody badań a z doświadczeń z badania drzwi i okien wynika, że w dużej mierze o odporności na włamanie decyduje odporność całego zespołu, a nie jego poszczególnych elementów. Nie rozpatrywano do tej pory wpływu poszczególnych elementów na odporność innych i całego zestawu. Brak również w dokumentach normatywnych dla okuć wymagań dotyczących odporności na niekonwencjonalne metody ataku. Dokumenty normatywne ujmują jedynie wymagania i klasyfikację odporności na włamania siłowe (niszczące) a ze statystyk policyjnych wynika, że znaczna ilość włamań dokonywana jest metodami nieniszczącymi. Również pre-norma europejska ENV 1627 dot. odporności na włamanie drzwi, okien i żaluzji określa jedynie wymagania, wg norm przedmiotowych, dla podstawowych elementów zamknięcia (zamki, wkładki bębenkowe, tarcze z klamkami, szyby) pomijając wymagania dla pozostałych, współpracujących z nimi elementów. Dodatkową trudnością związaną z tym zagadnieniem jest różna ilość klas odporności na włamanie dla każdego z tych elementów. I tak zamki klasyfikowane są w 7 klasach, klamki z tarczami w 4 klasach, wkładki osobno w 6 klasach zabezpieczenia związanego z kluczem i 2 klasach odporności na działania siłowe; a drzwi w 6 klasach. Nie ustalono jednak powiązania między odpornością całego zestawu w zależności od klas odporności na włamanie poszczególnych elementów.
    Jak wynika z powyższego odporność poszczególnych okuć podana jest wariantowo i do stolarki otworowej o określonej klasie odporności na włamanie mogą być stosowane okucia, z których każde może mieć różną odporność na włamanie. Wynika to z faktu, że np. przy zastosowaniu okuć uchwytowo-osłonowych klasy 4 wg PN-EN 1906, w których zastosowano zabezpieczenie dostępu do wkładki bębenkowej obrotową hartowaną tarczką, nie jest konieczne stosowanie wkładek o najwyższych klasach odporności. W ENV 1627 w załączniku C zastrzeżono, że odporność przeciwwłamaniowa okuć zastosowanych w klasach 5 i 6 może być określona jedynie za pomocą prób z użyciem narzędzi określonych normą, w trakcie badań prowadzonych na kompletnych elementach budowlanych wraz z zastosowanymi w nich okuciami. Wydaje się jednak, że wymaganie to powinno być rozszerzone również na klasy 3 i 4 zwłaszcza z tego powodu, że nie określono osobnych wymagań dla innych elementów konstrukcyjnych drzwi czy okien takich jak: blokady przeciwwyważeniowe, zaczepy i ościeżnice.
    Norma pr EN 1627:2006 podaje wymagania dla okuć i oszklenia. Przedstawimy to w tabelach na sąsiedniej stronie.
     Wiele skierowanych do ITB pytań dotyczy przełożenia klas odporności na włamanie stosowanych do tej pory w kraju (A, B i C) na klasy odporności określane w normach ENV. Niżej podamy obciążenia podane w wymaganiach krajowych i europejskich. Przytoczymy jedynie wymagania dot. obciążeń statycznych, gdyż występują tutaj największe różnice i najtrudniej jest określić jednoznaczne przełożenie. W tabeli pominięto wartości obciążeń dla klas 5 i 6 wg ENV ponieważ zarówno wielkości obciążeń jak i dopuszczalne odkształcenia znacznie przekraczają wartości określone w wymaganiach krajowych i większość do tej pory produkowanych w kraju drzwi nie spełni lub będzie miało duże trudności w spełnieniu wymagań klasy 4 wg ENV.
    Do porównania z ENV w poszczególnych klasach odporności przyjmiemy dla klasy A i B wymagania określone w Kryteriach Technicznych Zakładu Aprobat a dla klasy C wymagania określone w PN-90/B-92270 (tabela 3).

    Analizując podane wyżej obciążenia i dopuszczalne ugięcia widzimy, że obciążenia wg ENV są dla wyższych klas odporności większe niż przyjmowane w PN i kryteriach technicznych natomiast dopuszczalne ugięcia w punktach blokowania są większe niż w PN i kryteriach. W związku z tym, że dla okien przyjmowane są obciążenia wg ENV należałoby również przyjąć obciążenia dla drzwi wg ENV. Trudniejsza sprawa jest z dopuszczalnymi ugięciami pomiędzy punktami blokowania. O ile dla ugięć w punktach blokowania norma ENV jest bardziej tolerancyjna o tyle pomiędzy punktami blokowania jest dla wyższych klas dużo ostrzejsza. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że większość drzwi klasy C będąca aktualnie na rynku nie spełni tego kryterium i będzie mogła być klasyfikowana wyłącznie do klasy 3 wg ENV. Innym zagadnieniem z tym związanym jest fakt, że PN dla klasy C przewiduje w badaniach niekonwencjonalnych narzędzia stosowane wg ENV w klasach wyższych. Stąd dylemat czy ważniejszym kryterium odporności na włamanie są obciążenia statyczne czy obciążenia wynikające z stosowania narzędzi do włamań. W związku z tym, że z dotychczasowej analizy sposobów włamania wynika, że podstawowym narzędziem stosowanym we włamaniach są takie narzędzia jak wkrętaki i łom a rzadko elektronarzędzia wydaje się, że ważniejszym kryterium byłaby odporność na obciążenia statyczne. Chcielibyśmy zaznaczyć również, że zastosowanie w konstrukcji drzwi czy okna okuć o najwyższych klasach odporności na włamanie nie gwarantuje spełnienia przez nie wymagań w analogicznych klasach odporności na włamanie kompletnej konstrukcji. Potwierdzają to wyniki z dotychczas prowadzonych badań.

    Wyjaśniam jednocześnie, że dotychczasowe doświadczenia laboratorium Oddziału Wielkopolskiego ITB pozwala w wielu przypadkach wstępnie, na podstawie analizy konstrukcji, zastosowanych materiałów i okuć, określić możliwość spełnienia przez drzwi czy okno wymagań dla określonej klasy odporności na włamanie. Stąd celowe są rozmowy producentów z pracownikami laboratorium prowadzącymi badania i wprowadzenie do prototypowych rozwiązań elementów otworowych ich zaleceń i wskazówek, co w wielu przypadkach wyeliminuje konieczność kilkakrotnego wykonywania badań a tym samym zmniejszy ich koszty. Jak już wspomniałem wcześniej, uwzględnienie uwag nie gwarantuje pozytywnych wyników z badań, gdyż weryfikacją poprawności rozwiązań konstrukcyjnych i zastosowanych materiałów oraz okuć są badania na kompletnym wyrobie.

    Kończąc temat chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na kilka spraw, z którymi zwracają się do ITB producenci. Są to:
● pomijanie w wymaganiach zaleceń dotyczących odporności na włamanie dla zawiasów. Wynika to z faktu, że w samej technice włamaniowej strona zawiasowa musi być chroniona blokadami przeciwwyważeniowymi, które przenoszą obciążenia statyczne i dynamiczne w próbach włamania. Zawiasy muszą być jedynie dostosowane do masy i częstotliwości użytkowania drzwi;
● w związku z tym, że w badaniach obciążenia siłowe przykładane są m. in. do wypełnienia, niezbędne jest zapewnienie jego mocnego osadzenia w konstrukcji. Zadanie to spełniają listwy przyszybowe. Stąd w większości przypadków dla okien drewnianych powinny one być zamocowane za pomocą wkrętów o rozstawie zależnym od klasy odporności na włamanie. Dotyczy to również niektórych systemów okien z PVC;
● bardzo istotnym elementem spełniania wymagań jest prawidłowe osadzenie okuć w drzwiach i oknach za pomocą elementów złącznych o wymaganej średnicy i długości. W tym zagadnieniu konieczne jest zasięgnięcie opinii producentów okuć, którzy w swoich instrukcjach montażu/okuwania powinni podawać jednoznaczne wymagania;
● w konstrukcjach stalowych drzwi spotykaną wadą jest stosowanie materiałów o dużej plastyczności co w badaniach powoduje duże ich odkształcenia i zwiększa momenty i siły działające na okucia. Stąd często zasuwnice obwodowe i zwykłe mogą w badaniach wybaczać się zwiększając tym samym wielkość dostępu dla narzędzi stosowanych w badaniach. W kilku przypadkach konieczne było zastosowanie zasuwnic z czołem „U”-kształtnym dla zwiększenia odporności na odkształcenia;
● w oknach z PVC istotnym elementem jest prowadzenie prawidłowego procesu zgrzewania elementów, ponieważ każde wadliwe wykonanie powoduje w badaniach pękanie zgrzewanych naroży. W przypadku okien drewnianych konieczny jest bardzo dokładny dobór drewna, ponieważ często pod obciążeniem następuje jego rozwarstwianie i wypadanie zamocowań okuć. Drugim istotnym elementem jest prawidłowe okuwanie, co dotyczy zarówno zastosowania wymaganej ilości zaczepów i rolek „grzybkowych”, jak i zapewnienia pełnego ich „zazębiania” po zamknięciu.


    Nie będę tutaj omawiał wszystkich pojawiających się w badaniach usterek, ponieważ nie jest to tematem niniejszego artykułu i nie wszystkich to interesuje. Osoby zainteresowane tematem proszę o zwrócenie się bezpośrednio do pracowników laboratorium Oddziału Wielkopolskiego ITB z konkretnymi pytaniami, na które w miarę posiadanego doświadczenia postaramy się odpowiedzieć.

Jan Szubert
Oddział Wielkopolski ITB

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.