Większość badanych inkluzji, odpowiedzialnych za pękanie szkła hartowanego, miała charakter jednorodny i składała się wyłącznie z NiS. Inne, nieliczne inkluzje, zawierały dwie główne fazy – jedną złożoną z NiS, drugą zaś Ni9S8 [1]. Analizowane inne związki siarczku niklu, tj. Ni3S4 oraz Ni3S2, nie wiązano z problemem spontanicznego pękania szkła hartowanego [1]. Zdaniem Bishop’a i Ray’a niebezpiecznym wtrąceniem może być również forma bogata w nikiel Ni7S6 [1].

 

 

Z czym mamy do czynienia?

 

 

Dotychczas w przyrodzie zidentyfikowano kilka związków siarki i niklu. Do najważniejszych zaliczyć można milleryt (NiS), heazlewoodyt (Ni3S2), polidymit (Ni3S4), godlewskit (Ni9S8,Ni7S6) i vaesyt (NiS2). Związki te mogą tworzyć odmiany polimorficzne [2, 3]. Na rys. 1 przedstawiono wykres fazowy Ni-S wg Nash’a i in. [4]. Wokół stechiometrycznego NiS istnieją cztery fazy o następujących strukturach krystalograficznych: heksagonalna α-NiS, romboedryczna β-NiS, regularna Ni3S4 i rombowa Ni7S6

 

 

2015 01 48 1

Rys. 1. Układ fazowy Ni-S wg Nash’a i in. [4]

 

 

Jak dotąd dobrze poznano dwie formy siarczku niklu (II) NiS – wysokotemperaturową, heksagonalną formę α-NiS i niskotemperaturową romboedryczną formę β-NiS. Ta ostatnia występuje w przyrodzie pod nazwą millerytu [2]. W literaturze podaje się również istnienie formy γ-NiS [5], która często mylona jest z godlewskitem. W tabeli 1 podano właściwości mechaniczne i termiczne dla fazy α-NiS oraz β-NiS, w zestawieniu z odpowiadającymi właściwościami typowego szkła płaskiego float.

 

 

Tabela 1. Mechaniczne i termiczne właściwości NiS oraz szkła [6]

2015 01 48 2

 

 

Milleryt jest minerałem niklu należącym do grupy siarczków platynowców. Tworzy cienkie, igiełkowate, najczęściej włosowate formy. Bardzo rzadko pojawia się w skupieniach zbitych. Jest minerałem o barwie mosiężnożółtej, nieprzezroczystym, o połysku metalicznym (rys. 2). Posiada domieszki żelaza, miedzi i kobaltu. Występuje często z rudami żelazowo-miedziowymi oraz żelazowo-niklowymi [2]. 

 

 

2015 01 49 1

Rys. 2. Kryształy millerytu ze zbior.w National Museum of Wales [7]

 

 

Milleryt charakteryzuje się wysokim przewodnictwem elektrycznym i prawdopodobnie posiada strukturę diamagnetyczną. Do chwili obecnej przeprowadzono wiele badań nad wysokotemperaturową fazą α-NiS ze względu na charakterystyczne przejście metal → półprzewodnik w temperaturze 265 K. Niewystępująca w naturze wysokotemperaturowa forma α-NiS, ma heksagonalną strukturę fazy typu nikielinu NiAs (rys. 3) i w warunkach otoczenia jest fazą metastabilną [2].

 

 

2015 01 49 2

Rys. 3. Struktura fazy NiAs [8]

 

 

Arsensio i Sabatier stwierdzili, że forma β-NiS ulega przemianie do formy α-NiS w temperaturze 390oC. Maurel wykazał, że przemiana następuje w temperaturze 400oC [9]. Kullerud i Yund w wyniku badań stwierdzili, że forma β-NiS przechodzi w formę α-NiS w temperaturze 397oC, przy ciśnieniu atmosferycznym [10]. Jak wykazali Wang i in. ciśnienie wpływa w znacznym stopniu na temperaturę przejścia formy α-NiS w formę β-NiS. W tym przypadku następuje drastyczny spadek temperatury przemiany fazowej przy wzroście ciśnienia. W warunkach ciśnienia atmosferycznego przemiana α→β powiązana jest ze wzrostem objętości formy niskotemperaturowej o 2,8% [11]. Taki wzrost objętości może doprowadzić do spontanicznego pękania szkła hartowanego zawierającego inkluzje NiS. 

 

Przemiana formy α w formę β pociąga za sobą zmianę struktury kryształu NiS oraz zmianę liczby koordynacyjnej formy wysokotemperaturowej z l.k.=6 na l.k.=5 dla formy niskotemperaturowej, co przedstawiono na rys. 4 [11].

 

 

2015 01 50 1

Rys. 4. Budowa i transformacja komórek elementarnych faz α-NiS i β-NiS wg Vaidya oraz Grice’a i Fergusona [11]

 

 

Wysokotemperaturowa faza α-NiS ma znacznie szerszy zakres stechiometryczny niż faza niskotemperaturowa β-NiS, w związku z czym skład równowagowy faz α i β zależy od kierunku przemiany. W wyniku transformacji β → α, cała faza β przechodzi w fazę α, nie zmieniając przy tym swojej budowy. Przejście fazy ubogiej w nikiel α-Ni1-xS do fazy β-NiS związane jest z roztworzeniem α-Ni1-xS [11].

 

Przemiana α → β dla fazy ubogiej w nikiel staje się wolniejsza w miarę zwiększania niedoboru niklu w porównaniu ze stechiometrycznym składem α-NiS [12]. Równomolowy α-NiS ulega transformacji do fazy β-NiS w ciągu kilkunastu minut w temperaturze 250oC, podczas gdy transformacja fazy ubogiej w nikiel α-Ni0,93S jest o dwa rzędy wielkości wolniejsza. Już w roku 1962 Kullerund i Yound stwierdzili, że przemiana α-NiS oraz α-Ni1-xS → β-NiS jest samorzutnym procesem egzotermicznym zachodzącym w niskich temperaturach, jednak bardzo powolnym w temperaturze pokojowej. Wtrącenia bliskie stechiometrycznemu składowi mogą być najbardziej niebezpieczne w szkle hartowanym, natomiast wtrącenia niestechiometryczne mogą nie prowadzić do pękania szkła, w związku z bardzo długim, trudnym do określenia, procesem transformacji fazowej [13].

 

Kullerud i Yund na podstawie badań stwierdzili, że forma bogata w nikiel Ni7S6 ma dwie odmiany polimorficzne: wysokotemperaturową α-Ni7S6 oraz niskotemperaturową β-Ni7S6 (godlevskit). Forma α-Ni7S6 wykazuje stabilność w zakresie temperatur 400-573oC. Przemiana fazowa formy α-Ni7S6→ β-Ni7S6 zachodzi bardzo powoli i stechiometryczny α-Ni7S6 wykazuje większą oporność do zmiany w formę β-Ni7S6 w porównaniu z innymi przedstawicielami z układu Ni-S. Forma β-Ni7S6 w równowadze z NiS ulega przemianie fazowej w α-Ni7S6 w zakresie temperatur 399-401oC [10].

 

Seim i in. zmodyfikowali układ fazowy Ni-S wg Nash’a, wprowadzając jako stabilną w niskich temperaturach fazę Ni9S8 w miejsce β-Ni7S6. W układzie tym, współistniejące w temperaturze poniżej 577oC fazy α-Ni7+xS6+Ni1-xS ulegają przemianie w fazy Ni9S8 +NiS, współistniejące w temperaturze poniżej 387oC.

 

Opisując struktury kryształów bogatych w nikiel α-Ni7S6 oraz Ni9S8 (=β-Ni7S6) Fleet wyznaczył ich gęstości, wynoszące odpowiednio 5,36 g/cmi 5,27 g/cm3 [14]. Z powodu różnic gęstości, powoli zachodząca przemiana fazowa α-Ni7S6 → Ni9S8 powoduje wzrost objętości formy Ni9S8 o 1,6%. Analogicznie, jak w przypadku przemiany α-NiS → β-NiS, taki wzrost objętości może wywoływać zjawisko spontanicznego pękania szkła [15].

 

(...)

 

Możliwe reakcje prowadzące do utworzenia się NiS

 

 

Barry i Ford na podstawie analiz teoretycznych stwierdzili, że fazą stabilną w warunkach przemysłowych panujących w agregatach topliwych mógłby być heazlewoodyt Ni3S2, pod warunkiem występowania atmosfery redukcyjnej. Prawdopodobnie związek ten tworzy się w masie szklanej w obszarze wysokich temperatur topienia, a faza wysokotemperaturowa α-NiS tworzy się dopiero w części wyrobowej lub podczas samego formowania wyrobów [15]. Mechanizm tworzenia się Ni3S2 oraz mechanizm przemiany Ni3S2 w NiS nie jest jednak do końca poznany [15, 16, 17].

 

Barry i Ford zaproponowali następujące, hipotetyczne reakcje tworzenia NiS w szkle płaskim typu float:

 

1. Pierwszy mechanizm tworzenia NiS w masie szklanej opisuje poniższa reakcja:

Ni3S2 + Na2SO4 + 1½ C → 3NiS + Na2O + 1½ CO2

 

Reakcja ta może zachodzić jedynie w atmosferze redukcyjnej, to jest po wprowadzeniu do zestawu szklarskiego związków siarki i węgla. W tym przypadku siarka wprowadzana jest przez siarczan sodu (sulfat), użyty jako środek klarujący masę szklaną, węgiel zaś przez koksik lub grafit, które mają za zadanie opóźnienie rozkładu termicznego sulfatu. Węgiel wprowadzany może być również przez przypadkowe zanieczyszczenia organiczne występujące bądź w surowcach lub używanej stłuczce szklanej.

 

Za tym mechanizmem transformacji Ni3S2 → NiS przemawia pojawianie się węgla w przebadanych inkluzjach siarczku niklu. Z drugiej jednak strony przeciwko podanej wyżej reakcji świadczy niewielka zawartość Na2O na powierzchni inkluzji (1-2%). Mało prawdopodobne jest również, że heazlewoodyt spotka się z siarczanem sodu i węglem w niższych temperaturach w czasie formowania lub w czasie wypływania masy szklanej na kąpiel cynową.

 

2. Drugi, dwuetapowy mechanizm przemiany Ni3S2 → NiS.

Mechanizm ten zachodzi w dwóch etapach. Pierwszy etap jest związany z reakcjami przebiegającymi w części topliwnej, z utworzeniem Ni3S2, drugi z reakcjami zachodzącymi podczas wylewania masy szklanej na kąpiel cynową, z utworzeniem NiS. 

 

Etap I, w warunkach topienia masy szklanej: 

3NiO + 2Na2SO4 + 3C → Ni3S2 + 2Na2O + 3CO2

W większości tlenek sodu rozpuści się w szkle, więc tylko niewielka jego część wystąpi we wtrąceniach NiS.

 

Etap II, w warunkach wylewania szkła na kąpiel cynową oraz jego kontaktu z kąpielą cynową

2Ni3S2 + 2S2 → 6NiS

 

Wtrącenia NiS w niższych temperaturach, podczas formowania szkła na kąpieli cynowej, mogą być dodatkowo wzbogacane w siarkę, która pozostaje rozpuszczona w masie szklanej. Według autorów reakcja ta jest możliwa ze względu na jej dużą szybkość związaną z krótkim czasem przebywania szkła na kąpieli cynowej. Podczas formowania szkła float pierwszy kontakt masy szklanej z kąpielą cynową następuje w temperaturze ok. 1000oC. W temperaturze 600oC szkło opuszcza kąpiel cynową. Czas przejścia przez kąpiel wynosi poniżej 30 sekund [15].

 

Barry i Ford stwierdzili, że inkluzje Ni3S2 powinny przyjmować formę stopionych kropli powyżej temperatury 800oC (zgodnie z układem fazowym Ni-S). Zastanawiające wydaje się więc, że mimo rozciągania masy szklanej podczas wylewania jej na kąpiel cynową znaczna większość analizowanych w szkle inkluzji siarczku niklu posiada kształty w przybliżeniu sferyczne. Autorzy przypuszczają, że związane jest to z bardzo wysokim napięciem powierzchniowym inkluzji Ni3S2 [15].

 

 

Potencjalne źródła pojawiania się inkluzji siarczku niklu w masie szklanej

 

 

Temperatura topienia siarczku niklu wynosi 810oC, dlatego też istnieją podejrzenia, potwierdzone w poprzednim rozdziale, że związek ten może syntezować się na etapach wytwarzania szkła krzemianowo-sodowo-wapniowego.

 

Siarka

Obecność siarki w masie szklanej jest znana. Wprowadzana jest ona do zestawu głównie przez środek klarujący – siarczan sodu Na2SO4 (sulfat). Z uwagi na swą dostępność oraz stosunkowo niską cenę w porównaniu z innymi związkami klarującymi sulfat jest najbardziej rozpowszechniony w procesie produkcji szkła. 

 

Biorąc pod uwagę obecność węgla używanego do ustalenia stanu redox topiącego się szkła oraz obecność dwutlenku węgla pochodzącego zarówno z rozkładu węglanów oraz reakcji węgla z tlenem występującym w przestrzeni ogniowej pieca, może dochodzić do tzw. reakcji Boudouarda [18]:

C + CO2(g) ↔ 2CO(g)

 

Wraz ze wzrostem ilości węgla w zestawie zwiększa się ciśnienie cząstkowe tlenku węgla, co w konsekwencji przyczynia się do wzrostu atmosfery redukcyjnej. W takich warunkach w temperaturach 600-800oC redukcja sulfatu może przebiegać następująco [19]:

a) w warunkach niskiej atmosfery redukcyjnej z utworzeniem dwutlenku siarki 

SO42- +CO(g) ↔ SO2(g) + CO2(g) + O2-

 

b) w warunkach zwiększonej atmosfery redukcyjnej z utworzeniem siarki gazowej

2SO42- + 6CO(g) ↔ S2(g) + 6CO2(g) + 2O2-

 

c) w warunkach silnej atmosfery redukcyjnej z utworzeniem siarczku

SO42- + 4CO(g) ↔ S2- + 4CO2(g)

 

W temperaturze ok. 860oC w zestawie szklarskim niezredukowany sulfat może reagować z krzemionką oraz siarczkiem wapnia lub siarczkiem sodu z utworzenia siarki wg następujących reakcji [20]:

1) Na2SO4 + CaS +2SiO2 ↔ Na2SiO3 + CaSiO3 + SO2 + S

2) Na2SO4 + Na2S + SiO2 ↔ 2Na2SiO3 + SO2 + S

 

W niewielkim stopniu siarka lub jej związki mogą dostawać się do masy szklanej jako zanieczyszczenia surowców szklarskich. W piasku szklarskim zawartość SO3 waha się w granicach od 0,01do 0,15 % w zależności od jego klasy [21]. Wyniki analizy stłuczki szklanej własnej, używanej w produkcji szkła float, wykazują zawartość ok. 1,17 kg siarki pierwiastkowej w jednej tonie materiału [22].

 

Związki siarki, takie jak siarkowodór, sylfidy, alkanotiole (np. CH3-SH), czy też sama siarka pierwiastkowa występują również w gazie ziemnym, powszechnie używanym do opalania agregatów topliwnych [23, 24]. Przy niedostatecznie oczyszczonym gazie, pochodzącym zwłaszcza ze złóż zasiarczonych, związki te będą przedostawać się do masy szklanej. 

 

Źródłem siarki jest również powietrze atmosferyczne podawane do agregatów topliwnych w procesie spalania gazu lub oleju opałowego. Badania pyłów pochodzących z filtrów powietrznych wykazują zawartość ok. 217 kg siarki pierwiastkowej w jednej tonie pyłu [22].

 

Nikiel

Nikiel lub jego związki nie jest wprowadzany jako surowiec do przemysłowego, bezbarwnego szkła krzemianowo-sodowo-wapniowego. Jego pochodzenie w masie szklanej nie jest więc do końca znane. Niemniej jednak istnieje duża liczba potencjalnych źródeł jego uwalniania. Analizując linię produkcyjną jakiegokolwiek rodzaju szkła przemysłowego zauważyć można, że większość używanych maszyn i urządzeń, takich jak silosy magazynowe dla surowców, wagi, mieszadła, obudowy aparatury pomiarowej, palniki, zasypniki zbudowane są w większości ze stali szlachetnych zawierających w swym składzie nikiel. Mogą mieć one kontakt z surowcami szklarskimi lub z przestrzenią ogniową agregatu topliwnego. 

 

Stale żaroodporne, używane zwłaszcza do budowy palników i zasypników w agregatach topliwnych, w warunkach wysokich temperatur oraz agresywnego działania siarki, pochodzącej z gazu ziemnego lub surowców szklarskich, ulegają stopniowej korozji. Prowadzi to do tworzenia na ich powierzchni produktów siarczkowych, między innymi siarczku niklu. Korozja ta nazywana jest korozją chemiczną lub korozją gazową stali. W temperaturze pokojowej korozja chemiczna zachodzi bardzo wolno. Grubość produktów korozyjnych nie przekracza w tym przypadku wartości 3 nm.

 

Ze wzrostem temperatury proces utleniania postępuje znacznie szybciej i w temperaturze 300oC grubość produktów wynosi już ponad 50 nm. W ten sposób powstają tzw. barwy nalotowe, świadczące o zachodzącej korozji. Barwy te zależą od grubości warstwy produktów korozji i zmieniają się od żółtej (grubość 46 nm) do fioletowej (grubość 72 nm). Wykładniczy charakter wzrostu szybkości korozji chemicznej z temperaturą związany jest z dyfuzyjnym mechanizmem tego procesu.

 

Przyrost grubości siarczku (lub tlenku) wymaga aby atomy żelaza z jednej strony i siarki z drugiej, dyfundowały przez warstwę w przeciwnych kierunkach. Z tego względu dobrze przylegająca do podłoża warstwa hamuje postęp korozji, jednak warstwy popękane i odpryskujące nie chronią podłoża przed dalszą korozją [25]. W ten sposób mogą przedostawać się do masy szklanej.

 

 Potencjalnym źródłem uwalniania niklu są również drobne, przypadkowe zanieczyszczenia pochodzące ze zużywających się części maszyn i urządzeń służących do obróbki surowców szklarskich oraz powszechnie dodawanej do zestawu stłuczki szklanej. Zbudowane są one głównie z wysokogatunkowych stali narzędziowych lub nierdzewnych, zawierających w swym składzie nikiel. Części takie, jak okładziny kruszarek, młynów, sita, separatory itp. w wyniku procesów tarcia lub procesów korozyjnych ulegają stopniowemu zużyciu, a ich drobne elementy mogą pozostawać w obrabianych materiałach. 

 

Innym źródłem niklu mogą być materiały ogniotrwałe oraz surowce szklarskie wprowadzające go jako przypadkowe zanieczyszczenie [15]. Badania składu chemicznego oleju opałowego używanego w niektórych krajach jako medium opałowe pieców przemysłowych wykazały, że zawiera on śladowe ilości niklu [26].

 

Bardzo trudnym do wyeliminowania źródłem niklu mogą być również zanieczyszczenia stłuczki szklanej, zwłaszcza metaliczne, które wraz z nią wprowadzane są do agregatu topliwnego [27]. Potencjalnym źródłem niklu może być także stłuczka pochodząca ze szkieł pokrywanych miękkimi powłokami magnetronowymi. Jedną z warstw tych powłok jest często warstwa niklu [28]. 

 

Wyeliminowanie źródeł wprowadzających siarkę i nikiel w warunkach przemysłowych nie jest możliwe. Co prawda na każdym etapie produkcyjnym prowadzi się szczegółową kontrolę zarówno surowców, stanu technicznego materiałów, urządzeń i maszyn szklarskich, jak i procesów topienia, co w konsekwencji przyczynia się do uzyskiwania coraz lepszych parametrów topionej masy szklanej, to jednak nie rozwiązuje poważnego problemu spontanicznego pękania szkła hartowanego.

 

 

Manuela Reben
Katedra Technologii Szkła i Powłok Amorficznych. AGH
Kraków


Sebastian Bielecki
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
Tarnów

 

 

Bibliografia

[1] Reben M., Bielecki S.: Inkluzje siarczku niklu jako wada szkła hartowanego. Część 1. „Świat Szkła” 5/2014.
[2] Bolewski A.: Mineralogia Szczegółowa, Wydawnictwa Geologiczne, 1982.
[3] Okamoto H., J. Phase Eq. and Dif., vol. 30, p1 23, 2009.
[4] Nash P., et al. Phase Diagrams of Binary Nickel Alloys, ASM Int., 1991.
[5] Strabac N., et al., J. Serb. Chem. Soc., 73(2), 211-219, 2008.
[6] Swain M.V., J. Mat. Science 16, 151-158, 1981.
[7] www.museumwales.ac.uk (mineral database). 
[8] Wang Y., et al., J. of Alloys and Comp., vol. 538, 115- 124, 2012.
[9] Dunn J.G., Kelly C.E., J. Thermal Anal. vol. 12, 43-52, 1977.
[10] Kullerud G, Yund R.A., I.Petrology, vol. 3, part 1, 126-175, 1962.
[11] Wang H., et al., American Mineralogist, vol. 91, 171-181, 2006.
[12] Krishnakumar S. R., Shanthi N., Sarma D.D., Physical Reviev, B66, 115105-115110, 2002.
[13] Merker L., Glastech.Ber., vol. 47, 116-121, 1974.
[14] Fleet M. E., Acta Crystalogr., B28, 1237-1241, 1972.
[15] Barry J.C., Ford S., J.Materials Science, 36, 3721-3730, 2001.
[16] Kasper A., Glass Processing Days, 696-698, 2003.
[17] Yousfi O., et al., Acta Materialia 58, 3367-3380, 2010.
[18] Flick C., Nolle G., Glastech. Ber. Glass Sci. Technol., vol. 68(3), 81-83, 1995.
[19] Beerkens R.G.C., Kahl K., Phys. Chem. Glasses, 43 (4), 189-198, 2002.
[20] Praca zbiorowa: Technologia szkła. Właściwości fizykochemiczne. Metody badań. Cz.1, Polskie Towarzystwo Ceramiczne, Kraków 2002.
[21] Bolewski A., Budkiewicz M., Wyszomirski P.: Surowce Ceramiczne, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1991.
[22] Ruud G., Beerkens C., et al., Glastech. Ber. Glass Sci. Technol., 72, no.10, 303-314,1999. 
[23] Molenda J.: Gaz ziemny. Paliwo i surowiec. WNT, Warszawa, 1996.
[24] Tuan H.P, et al., J. High. Resolut. Chromatogr., vol. 17, 373-389, 1994.
[25] Przybyłowicz K.: Metaloznawstwo. WNT, Warszawa, 1999.
[26] Wagner R., Glastechn. Ber. 50, Nr. 11, 296-300, 1977.
[27] Simpson D., et al., Glass Recycling Handbook, Remade Scotland, 2004
[28] Pollak Z.: w „Świat Szkła” 4/2011.

 

patrz też

 

Inkluzje siarczku niklu jako wada szkła hartowanego Część 3 , Manuela Reben, Sebastian Bielecki, Świat Szkła 2/2016

 

Inkluzje siarczku niklu jako wada szkła hartowanego Część 2 , Manuela Reben, Sebastian Bielecki, Świat Szkła 1/2015

 

- Inkluzje siarczku niklu jako wada szkła hartowanego Część 1 , Manuela Reben, Sebastian Bielecki, Świat Szkła 5/2014

 

- Konferencja Techniczna „Świata Szkła”: Konstrukcje przeszklone – praktyczne wnioski z badań i ekspertyz , 

 

- Konferencja Techniczna „Świata Szkła” Szkło hartowane, laminowane, lakierowane – nowe przepisy a praktyka rynku , 

 

Wady szkła na fasadach Część 1 Szkło hartowane i warstwowe, Anna Balon-Wróbel, Agnieszka Marczewska, Świat Szkła 3/2012

 

Oszklenia bezpieczne w budownictwie , Tadeusz Tarczoń, Świat Szkła 10/2010  

 

Inkluzje siarczku niklu w szkle , M. Reben, J. Wasylak, M. Szumiński, S. Bielecki, Świat Szkła 1/2010

 

Poprawa właściwości fizykochemicznych szkła float, Marcin Drajewicz  , Jan Wasylak,  Świat Szkła 12/2008 

 

Zmiana budowy wewnętrznej szkła – hartowanie i odprężanie, Marcin Drajewicz, Manuela Reben, Katarzyna Cholewa-Kowalska, Świat Szkła 6/2007

 

Uszlachetnianie powierzchni szkła , Jan Wasylak, Marcin Drajewicz, Świat Szkła 12/2006 

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 1/2015 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.