Podstawę do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie stanowi natomiast wpis, w drodze decyzji, do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane oraz zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U z 2001 r. Nr 5, poz. 42 z późn. zm.) – wpis na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, potwierdzony zaświadczeniem wydanym przez tę izbę. Można bowiem zauważyć, że: „Prawo wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie oraz samodzielnego projektowania przestrzeni w skali regionalnej i lokalnej lub kierowania zespołem prowadzącym przysługuje wyłącznie osobom wpisanym na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego” (zob. art. 6 ust. 1 ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów. Natomiast jedynie osoby, które uzyskały uprawnienia budowlane przed dniem 1 stycznia 1995 r., nie podlegają wpisowi do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane.
Do osób takich można zaliczyć: projektanta, kierownika budowy, kierownika robót a także inspektora nadzoru inwestorskiego.
Ze względu jednak na cel i adresata niniejszego opracowania, poniżej szerzej zostanie omówiona jedynie problematyka związana z uczestnictwem projektanta w procesie inwestycyjnym, a przede wszystkim z wynikających z tego tytułu obowiązków.
Obowiązki projektanta związane z pierwszym etapem procesu budowlanego, czyli z projektowaniem określone zostały w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. „Prawo budowlane” (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.). W konsekwencji do podstawowych obowiązków projektanta można zaliczyć:
1. Opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji wydawanej na podstawie przepisów szczególnych, wymaganiami ustawy „Prawo budowlane”, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej.
Projekt budowlany jest głównym dokumentem dołączanym do wniosku o pozwolenie na budowę. Jego zakres i formę określają przepisy: ustawy „Prawo budowlane” oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. Nr 120, poz. 1133).
Projektant jest zobowiązany sporządzić projekt w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzjach wydawanych na podstawie przepisów szczególnych, czyli w: decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o której mowa w przepisach ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.); decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, o której mowa w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska” (z 2006 r. Nr 129, poz. 902 z późn. zm.) a także pozwoleniu, wydawanym na podstawie ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502 z późn. zm.). Dodatkowo projekt musi być zgodny z wymaganiami „Prawa budowlanego”, innymi obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej.
Zakres i treść projektu budowlanego powinny być dostosowane do specyfiki i charakteru konkretnego obiektu budowlanego, a także brać pod uwagę takie jego cechy jak: przeznaczenie, sposób użytkowania, usytuowanie na działce budowlanej, rozmiar, sposób i zakres oddziaływania na otoczenie i złożoność rozwiązań technicznych oraz stopień skomplikowania robót budowlanych.
Projekt budowlany powinien zawierać:
● projekt zagospodarowania działki lub terenu – składający się z części opisowej oraz rysunkowej sporządzonej na kopii aktualnej mapy zasadniczej lub mapy jednostkowej przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, a także obejmujący: określenie granic działki lub terenu, usytuowanie, obrys i układy istniejących i projektowanych obiektów budowlanych, sieci uzbrojenia terenu, sposób odprowadzania lub oczyszczania ścieków, układ komunikacyjny i układ zieleni, ze wskazaniem charakterystycznych elementów, wymiarów, rzędnych i wzajemnych odległości obiektów, w nawiązaniu do istniejącej i projektowanej zabudowy terenów sąsiednich.
Z powyższego obowiązku zwolnione zostały projekty budowlane przebudowy lub montażu obiektu budowlanego, jeżeli, zgodnie z przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym, nie jest wymagane ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.
● projekt architektoniczno-budowlany – zawierający zwięzły opis techniczny oraz część rysunkową, określającą funkcję, formę i konstrukcję obiektu budowlanego, jego charakterystykę energetyczną i ekologiczną oraz proponowane, niezbędne rozwiązania techniczne, a także materiałowe, ukazujące zasady nawiązania do otoczenia, a w stosunku do obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego, również opis dostępności dla osób niepełnosprawnych.
Powyższego nie stosuje się do projektu budowlanego budowy lub przebudowy urządzeń budowlanych bądź podziemnych sieci uzbrojenia terenu, jeżeli całość problematyki może być przedstawiona w projekcie zagospodarowania działki lub terenu.
● wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych.
Oceny, czy wyniki te są potrzebne, dokonuje oczywiście projektant, ale ostateczne stanowisko zajmuje właściwy w sprawie organ administracji architektoniczno-budowlanej, który przed wydaniem pozwolenia na budowę może uznać przedstawiony do zatwierdzenia projekt budowlany za niekompletny. Szczegółowe zasady ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz. U. Nr 126, poz. 839).
● stosownie od potrzeb: oświadczenia właściwych jednostek organizacyjnych o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła i gazu, odbioru ścieków oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych, elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych oraz dróg lądowych oraz oświadczenie właściwego zarządcy drogi o możliwości połączenia działki z drogą publiczną zgodnie z przepisami o drogach publicznych.
2. Zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu osób mających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności oraz wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez te osoby opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego.
Projekt budowlany może sporządzić osoba posiadająca uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności, czyli najprościej rzecz ujmując, w takiej, której jest przedmiotowo najwięcej w projektowanym zamierzeniu. Natomiast, niezwykle rzadko zdarza się, by przy sporządzaniu projektu określonego obiektu budowlanego nie wystąpiły inne branże niż „główna”. Dlatego też ustawodawca nałożył na projektanta, obowiązek zapewnienia w opracowaniu projektu udziału osób z innymi wymaganymi uprawnieniami oraz wzajemnego skoordynowania tych wszystkich opracowań w taki sposób, aby efekt końcowy, jakim jest projekt, dawał gwarancję zrealizowania tak zaprojektowanego obiektu. Powyższe nie oznacza oczywiście, że „projektant główny” przejmuje odpowiedzialność za cały projekt. Każdy bowiem z projektantów sporządzający „projekty branżowe” ponosi odpowiedzialność za wykonane przez siebie projekty. „Projektant główny” pełni natomiast rolę koordynatora i ma za zadanie właściwie skoordynować pracę nad powstaniem projektu.
3. Sporządzenie dokumentacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Powyższy obowiązek został wprowadzony do ustawy „Prawo budowlane” w związku z przygotowaniem Polski do wejścia do Unii Europejskiej. Formę oraz treść informacji określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 120, poz. 1126). Powyższą informację projektant jest zobowiązany sporządzić do każdego projektu budowlanego. Informacja dotycząca bezpieczeństwa i ochrony zdrowia stanowi podstawę do sporządzenia przez kierownika budowy planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
4. Uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów.
Ponieważ zakres koniecznych opinii, uzgodnień i sprawdzeń zależy od lokalizacji, przeznaczenia i rodzaju obiektu lub robót budowlanych, nie jest możliwe generalne jego określenie. Stwierdzenie, jakie opinie, uzgodnienia i sprawdzenia rozwiązań projektowych są niezbędne w przypadku konkretnej inwestycji wymaga analizy przepisów powszechnie obowiązujących oraz miejscowych (zwłaszcza miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego), jak również analizy charakteru i przeznaczenia tej inwestycji, a także innych uwarunkowań lokalnych. Jako przykład przepisów, z których wynika zakres opinii, uzgodnień i sprawdzeń można wskazać np. przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy czy przepisy przeciwpożarowe.
5. Sporządzanie lub uzgadnianie indywidualnej dokumentacji technicznej, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz U Nr 92, poz. 881).
Powyższa dokumentacja będzie sporządzana przez projektanta w przypadku zastosowania w obiekcie budowlanym wyrobów budowlanych wykonanych według indywidualnej dokumentacji technicznej, sporządzonej przez niego lub z nim uzgodnionej, dla których producent wydał oświadczenie, że zapewniono zgodność wyrobu budowlanego z tą dokumentacją oraz z przepisami.
6. Wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań.
Projektant, jako autor projektu jest oczywiście zobowiązany do wyjaśniania wszelkich wątpliwości związanych z projektem i zawartymi w nim rozwiązaniami, w szczególności na żądanie inwestora.
7. Sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu w zakresie: stwierdzenia w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem oraz uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego.
Powyższe określa obowiązki projektanta związane z pełnieniem przez niego nadzoru autorskiego, które oczywiście mogą zostać określone w łączącej inwestora i projektanta umowie cywilnoprawnej. Natomiast uzgadnianie przez projektanta możliwości wprowadzania zmian do projektu budowlanego, zgłoszonych przez kierownika budowy, inspektora nadzoru inwestorskiego lub inwestora obejmuje wszelkiego rodzaju zmiany. Powyższe uzgodnienie ma na celu zapewnienie zgodności zaproponowanych rozwiązań zamiennych z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, przepisami szczególnymi i zasadami wiedzy technicznej.
8. Zapewnienie sprawdzenia projektu architektoniczno-budowlanego pod względem zgodności z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, przez osobę mającą uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności lub rzeczoznawcę budowlanego, z wyjątkiem zakresu objętego sprawdzeniem i opiniowaniem na podstawie przepisów szczególnych oraz obiektów o prostej konstrukcji, jak: budynki mieszkalne jednorodzinne, niewielkie obiekty gospodarcze, inwentarskie i składowe.
Obowiązek zapewnienia sprawdzenia dotyczy każdego projektu architektonicznobudowlanego z wyjątkiem zakresu objętego sprawdzaniem i opiniowaniem na podstawie przepisów szczególnych, oraz projektów obiektów budowlanych o prostej konstrukcji. Jako obiekty o prostej konstrukcji można przykładowo wymienić: budynki mieszkalne jednorodzinne, niewielkie obiekty gospodarcze, inwentarskie i składowe. Należy jednak zaznaczyć, że zawarte wyżej wyliczenie ma charakter jedynie przykładowy. Podstawowym kryterium rozstrzygającym w kwestii wymagalności sprawdzenia projektu architektoniczno-budowlanego powinno być przede wszystkim kryterium „prostej konstrukcji” obiektu budowlanego. W pierwszej kolejności o zasadności sprawdzenia projektu architektoniczno-budowlanego rozstrzyga projektant, w oparciu o posiadaną wiedzę techniczną dotyczącą inwestycji. Jednakże decydujące w tym względzie będzie zawsze stanowisko właściwego organu administracji architektonicznobudowlanej rozpatrującego wniosek dotyczący wydania decyzji o pozwoleniu na budowę
9. Dołączenie do projektu budowlanego oświadczenia o jego sporządzeniu, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej.
Przepisy ustawy „Prawo budowlane” oraz wydane na jej podstawie rozporządzenia nie zawierają uregulowań, które określałyby wzór przedmiotowego oświadczenia. W związku z tym, projektant oraz sprawdzający zobowiązani są sporządzić powyższe oświadczenie we własnym zakresie oraz podpisać się pod jego treścią. Powinno ono zostać dołączone do projektu budowlanego jako załącznik.
Reasumując można stwierdzić, iż sporządzenie projektu budowlanego jest tym etapem inwestycji, który należy przygotować ze szczególną starannością. Konsekwencją ewentualnych błędów popełnionych podczas projektowania są bowiem błędy w wykonawstwie, które czasami można jednak wyeliminować w drodze nieistotnego odstępstwa od zatwierdzonego projektu budowlanego. Jeżeli natomiast naprawienie błędów wymaga dokonania istotnego odstępstwa od zatwierdzonego projektu budowlanego trzeba się liczyć z procedurami zmierzającymi do zmiany pozwolenia na budowę, co jednocześnie wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów oraz z przedłużeniem czasu na dokończenie inwestycji. Dlatego też tak ważne jest wybranie odpowiedniego projektanta, dającego gwarancję należytego wykonania pierwszego etapu planowanej inwestycji, jakim jest projektowanie. Natomiast już przed samym złożeniem wniosku o pozwolenie na budowę należy dokładnie przemyśleć i rozważyć, czy rzeczywiście dołączany do wniosku projekt budowlany jest optymalny.
Daniel Lewicki
prawnik w Kancelarii Radcowskiej „S. Markowski i Spółka” sp. k.
więcej informacji: Świat Szkła 9/2007
