Ważniejsze parametry wyrobów ze szkła, niezbędne do deklarowania zgodności z określonym przeznaczeni

Szczegóły: Kategoria: Wydanie 6/2006; Opublikowano: 29 styczeń 2009

Deklaracja zgodności producenta wyrobu budowlanego, w tym dla określonego typu wyrobu ze szkła, może być wystawiona jedynie w oparciu o dokonaną ocenę zgodności z właściwą specyfikacją techniczną, tj. z Polską Normą lub aprobatą techniczną. Większość wyrobów szklanych dla budownictwa jest już objęta normami o statusie PNhEN, tj. norm zharmonizowanych z Dyrektywą Budowlaną nr 98/106/EEC.

W celu przedstawienia tej kluczowej problematyki deklarowania zgodności wyrobów szklanych w budownictwie krajowym według przewidywanego ich zastosowania, podaję najważniejsze parametry techniczne według Polskich Norm i przypisanych systemów oceny zgodności na obecnym etapie wdrażania Dyrektywy Budowlanej.

Deklaracja zgodności jest ważnym oświadczeniem producenta jako uczestnika procesu budowlanego, bowiem obliguje do pełnej odpowiedzialności w przypadku stwierdzonych niezgodności z wymaganiami podstawowymi w budownictwie tym bardziej, że wzór Krajowej Deklaracji zgodności podany w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności, wskazuje na deklarowane cechy techniczne typu wyrobu budowlanego jako dane niezbędne do identyfikacji typu i to w powiązaniu z programem badań.

Producent szkła i szklanych wyrobów finalnych musi zatem znać albo wskazać przewidywane ich użycie w obiekcie budowlanym oraz zastosować adekwatny do tego program badań w celu sprawdzenia normatywnych parametrów technicznych przed ich wpisaniem do Deklaracji zgodności. Oznacza to także, że deklarowane cechy techniczne (parametry) dla określonego typu wyrobu muszą być dotrzymane i nie mogą być gorsze od wartości podanych w specyfikacji technicznej.

Forma i znaczenie Deklaracji zgodności na tle wymagań podstawowych
Wyroby szklane w budownictwie stosownie do powszechnie przewidywanego ich zastosowania mogą podlegać następującym wymaganiom podstawowym:
^.bezpieczeństwa pożarowego,
^.bezpieczeństwa użytkowania,
^.odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska,
^.ochrony przed hałasem i drganiami,
^.oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności przegród.

W szczególnych przypadkach stosowania szkła w budownictwie może też wystąpić konieczność spełnienia wymagania bezpieczeństwa konstrukcji, chociaż szkło ze względu na niską wytrzymałość zwłaszcza przy zginaniu, nie jest zaliczane do materiałów konstrukcyjnych.

Krajowa Deklaracja zgodności dotycząca oszklenia w zakresie bezpieczeństwa pożarowego może być sporządzana (w okresie przejściowym na podstawie oceny zgodności w systemie 1) w oparciu o normę PN-EN 357:2005 (U) ''Szkło w budownictwie. Ognioodporne elementy oszkleniowe z przezroczystych lub przejrzystych wyrobów szklanych. Klasyfikacja ognioodporności'' oraz zbioru norm w zakresie badań ogniowych.

Klasyfikacja ognioodporności może dotyczyć każdego rodzaju szkła w zakresie czasowym od 15 do 240 minut, lecz ognioodporne elementy oszkleniowe są zazwyczaj wykonywane ze szkła warstwowego i bezpiecznego szkła warstwowego o szczególnych właściwościach ognioodpornych, oraz szyb zespolonych i szkła litego, np. zbrojonego.

W związku z tym w zależności od rodzaju szkła należy powołać w Deklaracji zgodności stosowne normy związane, przykładowo:
^.PN-EN ISO 12543-2:2000 ''Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Bezpieczne szkło warstwowe'',
^.PN-EN ISO 12543-3:2000 ''Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Szkło warstwowe'',
^.PN-EN 572-6:2005 (U) ''Szkło w budownictwie. Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego. Wzorzyste szkło zbrojone''.

W związku z tym, że normy na szkło warstwowe i szkła podstawowe mają status norm zharmonizowanych poprzez stosowne ogłoszenie Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, producenci tych rodzajów szkła (typów) także dla zastosowań krajowych w zakresie bezpieczeństwa pożarowego mogą już dokonywać oceny zgodności i po uzyskaniu Certyfikatu zgodności oraz sporządzeniu Deklaracji zgodności, w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia w sprawie systemów oceny zgodności, mogą stosować oznakowanie CЄ według następujących norm:
PN-EN 14449:2005 (U) „Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Ocena Zgodności/Zgodność wyrobu z normą”.
PN-EN 572-9:2005 (U) „Szkło w budownictwie. Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego. Ocena zgodności/ Zgodność wyrobu z normą”.

Bezpieczeństwo użytkowania wiąże się zwykle z zastosowaniem szyb bezpiecznych i ochronnych. Szyby bezpieczne mogą być wykonywane ze szkła warstwowego i/ lub ze szkła termicznie hartowanego, a zatem Krajowa Deklaracja zgodności stosownie do rodzaju użytego szkła powinna się opierać o następujące specyfikacje techniczne:
PN-EN ISO 12543-4:2000 „Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Metody badań odporności”,
PN-EN ISO 12543-5:2000 „Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Wymiary i wykończenie obrzeża”,
PN-EN 12150-1:2002 „Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe. Definicje i opis”.

Analogicznie do szyb warstwowych, także termicznie hartowane bezpieczne szyby mogą być poddane ocenie zgodności według systemu 1 na podstawie normy już zharmonizowanej z Dyrektywą budowlaną, a mianowicie:
PN-EN 12150-2:2005 (U) „Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe. Ocena zgodności/ Zgodność wyrobu z normą”.

Z powyższego wynika, że producenci szyb bezpiecznych hartowanych termicznie mogą już także stosować oznakowanie CЄ na określone typy swoich wyrobów jeśli w wyniku dokonania właściwej oceny zgodności uzyskali Certyfikat zgodności i sporządzili wymaganą Deklarację zgodności.

Deklarowanie zgodności w zakresie spełnienia oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród dotyczy stosowania szyb zespolonych izolacyjnych w ich różnych użytkowych konfiguracjach. Na razie jest możliwa jedynie Krajowa Deklaracja zgodności według normy PN B-13079 „Szkło budowlane. Szyby zespolone” lub aprobat technicznych w zakresie właściwości i badań nie objętych tą normą, ale jeszcze w 2006r można oczekiwać harmonizacji całej normy PN-EN 1279, co nastąpi po ogłoszeniu harmonizacji części 5 tej normy przez Prezesa PKN.

Krajowa Deklaracja zgodności określonego typu szyb zespolonych powinna zawierać specyfikacje techniczne typu według przeznaczenia i zakresu zastosowania, a w szczególności stosowną klasę bezpieczeństwa, kategorię odporności ogniowej, parametry izolacyjności cieplnej, nasłonecznienia, itd.

Z przedstawienia powyższych przykładów wynika, że każda Deklaracja zgodności typu wyrobu szklanego ma kluczowe znaczenie w systemie dopuszczenia do stosowania w budownictwie i może być przedmiotem kontroli w treści i formie ze strony Urzędu Nadzoru Budowlanego. Wiąże się z tym odpowiedzialność dostawcy i producenta, a w przypadku wystąpienia niezgodności z wymaganiami podstawowymi także wpisanie wyrobu do Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych.

Zbiór Deklaracji zgodności na poszczególne wyroby zastosowane w danym obiekcie budowlanym jest zazwyczaj w jego dokumentacji powykonawczej, a także stanowi podstawę do ewentualnej oceny jakości z tytułu rękojmii i/ lub udzielonej gwarancji.

Prawidłowo sporządzona Deklaracja zgodności dla danego typu wyrobu powinna obejmować wszystkie związane specyfikacje techniczne, a deklarowane cechy techniczne (parametry) muszą być oparte na rzetelnych wynikach badań i pomiarów.

W celu porównania wymaganej treści dokumentów Deklaracji zgodności w stadium harmonizacji Polskich Norm na wyroby budowlane oraz w/ lub po okresie przejściowym, przedstawiam je w poniższym zestawieniu:

Krajowa Deklaracja Zgodności
wg Rozp. MI w sprawie sposobów deklarowania zgodności
(Dz.U.Nr 198 z 2004 r, poz. 2041)

1. Producent wyrobu budowlanego
2. Nazwa wyrobu budowlanego
3. Klasyfikacja statystyczna wyrobu budowlanego
4. Przeznaczenie i zakres stosowania wyrobu budowlanego
5. Specyfikacja techniczna
6. Deklarowane cechy techniczne wyrobu budowlanego
7. Nazwa i numer akredytowanej jednostki certyfikującej lub laboratorium oraz numer certyfikatu lub numer raportu z badań typu, jeżeli taka jednostka brała udział w zastosowanym systemie oceny zgodności wyrobu budowlanego Deklaruję z pełną odpowiedzialnością, że wyrób budowlany jest zgodny ze specyfikacją techniczną wskazaną w pkt.5.

.................................                                   .......................................
   miejsce                                                        imię, nazwisko i podpis
i data wystawienia                                         osoby upoważnionej

Deklaracja Zgodności
wg Rozp. MI w sprawie systemów oceny zgodności
(Dz.U.Nr 195 z 2004r, poz. 2011)

1. Numer nadany przez wydającego
2. Określenie, siedziba i adres producenta oraz adres zakładu produkującego wyrób budowlany
3. Określenie, siedziba i adres upoważnionego przedstawiciela, jeżeli producent ma siedzibę poza państwem członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego
4. Opis wyrobu budowlanego, w tym rodzaj i zastosowanie
5. Deklarowane właściwości użytkowe wyrobu budowlanego
6. Wskazanie zharmonizowanej specyfikacji technicznej wyrobu
7. Warunki dotyczące stosowania wyrobu budowlanego, wynikające ze zharmonizowanej specyfikacji technicznej wyrobu
8. Oznaczenia i siedziby notyfikowanych jednostek, jeżeli brały one udział w ocenie zgodności wyrobu budowlanego
9. Imię, nazwisko i stanowisko osoby upoważnionej do podpisania deklaracji zgodności w imieniu producenta
10. Data wystawienia.

Deklaracja zgodności sporządzona w odniesieniu do wyrobów objętych normami zharmonizowanymi obliguje producenta do oznakowania CЄ. Zakres oznakowania jest podany w części harmonizującej daną grupę norm przedmiotowych, pt. „Ocena zgodności/ Zgodność wyrobu z normą”.

Systemy oceny zgodności i dokumenty systemowe
Warto przypomnieć, że wyroby szklane dla budownictwa podlegają w ogólnym zakresie ocenie zgodności według następujących systemów:
Przyjęła się błędna praktyka, że producenci różnych rodzajów tzw. szkieł surowych w tym szkła float, szkieł przetworzonych, np. z naniesioną powłoką oraz szkieł warstwowych, publikują wiele parametrów optycznych, cieplnych, słonecznych, tłumienności dźwiękowej, itd. w obrębie wytwarzanych „własnych” asortymentów najczęściej w postaci skatalogowanych i przewidywanych wyrobów gotowych w określonych konfiguracjach. Ten zwyczaj powoduje, że producent wyrobów gotowych, zwłaszcza szyb zespolonych izolacyjnych nie ma wystarczającej swobody w ustaleniu typu produktu ze szkieł od różnych dostawców, a ponosi wyłączną odpowiedzialność prawną i materialną za deklarowane parametry produktu.

Z zestawienia w tablicy 2 wynika, że Deklaracja zgodności wystawiana wyłącznie przez Producenta w przypadku wyrobu gotowego powinna być oparta o parametry określane przez dostawcę szkła oraz wyniki badań uzyskane przez producenta w toku zakładowej kontroli produkcji, wstępnego badania typu oraz badań kontrolnych (o ile dany system zgodności to przewiduje), a także znormalizowanych metod badawczych i obliczeniowych. Ponadto to producent wyrobu gotowego określa zakres zastosowania i deklaruje zgodność z wymaganiami oraz ponosi za to pełną odpowiedzialność, a zatem powinien dysponować danymi do obliczeń i weryfikacji jakości.

Tablica 2

W związku z tym przedstawiam ważniejsze wybrane parametry, które są niezbędne producentowi do niezależnego komponowania lub wykonania wyrobu gotowego i świadomej odpowiedzialności w przypadku niezgodności z wymaganiami podstawowymi oraz ewentualnymi dodatkowymi wymogami kontraktu z odbiorcą, zwłaszcza w odniesieniu do szyb zespolonych
izolacyjnych.

Parametry, które powinny być określane przez producenta
W tablicy 3 zestawiłem znormalizowane właściwości dla szkieł surowych i wyrobów szklanych oraz przykłady deklarowanych parametrów w określonym trybie obowiązkowego oznakowania CЄ. W tytułach kolumn są podane części harmonizowane danej grupy Polskich Norm i ogólne nazwy szkła lub odnośnego wyrobu szklanego.

Z zestawienia w tablicy 3 wynika, że te same właściwości są przedmiotem Deklaracji zgodności, wystawionej przez producenta szkła surowego i uszlachetnionego w procesie hutniczym, np. z powłoką twardą oraz Deklaracji producenta szyb hartowanych albo zespolonych. Parametry i poziomy kwalifikacyjne poszczególnych właściwości użytkowych mają jednak większe znaczenie w odniesieniu do szkła, przeznaczonego do dalszego przetwarzania bowiem większość parametrów podlega weryfikacji lub atestacji oraz wykorzystania w ramach wstępnego badania typu, a także dalszych koniecznych badań i obliczeń.

Tablica 3

Ważniejsze parametry niezbędne do wstępnego badania typu i metod obliczeniowych dla wybranych szklanych wyrobów gotowych, tj. szyb i przeszkleń
W tablicy 4 przedstawiam wybrane parametry pomiarowe i badawcze, konieczne do ustalenia i/ lub obliczenia deklarowanych właściwości użytkowych (cech technicznych) lub weryfikacji wartości przez producenta finalnego wyrobu szklanego. Celem tego zestawienia jest uświadomienia potrzeby obrotu szkłem i półfabrykatami szkła budowlanego wraz z kompletem niezbędnych danych.

Tablica 4