Mija czwarty rok obowiązywania Ustawy Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2001 r., nr 49, poz. 508 z późniejszymi zmianami) zwana dalej Ustawą, która weszła w życie w 2001 roku.

 

Ustawa ta reguluje problematykę związaną z własnością przemysłową, a w szczególności:

• stosunki w zakresie wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych, a także nazw handlowych,

• zadania i organizację Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej,

• zasady, na jakich mogą być w podmiotach gospodarczych zgłaszane i wynagradzane projekty racjonalizatorskie.

 

Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie kwestii związanych z ochroną patentową wynalazków oraz praw ochronnych udzielanych na wzór użytkowy.

 

Kto ma prawo do uzyskania patentu na wynalazek albo prawa ochronnego na wzór użytkowy?

Zgodnie z art. 11 Ustawy prawo to przysługuje przede wszystkim twórcy. Twórcą jest osoba, która faktycznie dokonała wynalazku. Status twórcy przysługuje wyłącznie osobie fizycznej, gdyż tylko ona, ze względu na swoje przymioty, może dokonać odkrycia na miarę wynalazku.

 

Ponadto prawo to przysługuje współtwórcom wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego. Uprawnienie do uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji współtwórcom przysługuje wspólnie.

 

Istotnym jest również, iż w razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego, albo wzoru przemysłowego w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy, albo z realizacji innej umowy, prawo do uzyskania patentu na wynalazek albo prawa ochronnego na wzór użytkowy, przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu, chyba że strony ustaliły inaczej. W umowie pomiędzy przedsiębiorcami może być określony podmiot, któremu przysługiwać będą prawa do uzyskania patentu na wynalazek albo prawa ochronnego na wzór użytkowy, w razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego w związku z wykonywaniem tej umowy.

 

Dla przedsiębiorców ważnym jest również, iż w razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego przez twórcę przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może korzystać z tego wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego we własnym zakresie. W umowie strony mogą ustalić, że przedsiębiorcy przysługuje w całości lub części prawo do uzyskania patentu na wynalazek albo prawa ochronnego na wzór użytkowy.



Kolejną ze wstępnych kwestii wymagających przypomnienia jest fakt, iż prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Umowa o przeniesienie prawa, do uzyskania patentu na wynalazek albo prawa ochronnego na wzór użytkowy, wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej.

 

Wynalazek

Zgodnie z Ustawą wynalazek jest dobrem niematerialnym będącym przedmiotem ochrony patentowej. W przepisach Ustawy Prawo Własności Przemysłowej ustawodawca nie zawarł wyodrębnionej definicji wynalazku, natomiast określone zostały wynalazki, na które udzielane są patenty. Artykuł 24 Ustawy mówi, iż patenty są udzielane - bez względu na dziedzinę techniki - na wynalazki nowe, posiadające poziom wynalazczy i nadające się do przemysłowego stosowania.

 

Wynalazek jest więc rozwiązaniem o charakterze technicznym, a przesłankami zdolności patentowej są:

• nowość art. 25 Ustawy,

• poziom wynalazczy art. 26 Ustawy

• przemysłowa stosowalność 27 Ustawy.

 

W doktrynie przyjęto, że określenie „technika" odnosi się do ogółu znanych metod i sposobów oddziaływania na materię (zarówno nieożywioną, jak i ożywioną) w celu zaspokojenia potrzeb praktycznych.

 

Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki. Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.

 

Za stanowiące część stanu techniki uważa się również informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych, korzystających z wcześniejszego pierwszeństwa, nieudo-stępnione do wiadomości powszechnej, pod warunkiem ich ogłoszenia w sposób określony w ustawie. Powyższe nie wyłącza możliwości udzielenia patentu na wynalazek dotyczący nowego zastosowania substancji stanowiącej część stanu techniki lub użycia takiej substancji do uzyskania wytworu mającego nowe zastosowanie.

 

W praktyce można się spodziewać, iż Urząd Patentowy nie będzie miał większych wątpliwości co do technicznego charakteru rozwiązania, gdy zgłoszenie przedstawione w urzędzie będzie zawierało opis określonego wytworu materialnego oraz charakterystykę urządzenia, opisującąjego cechy konstrukcyjne, budowę chemiczną lub skład substancji albo zespół czynności technicznych, składających się na określony sposób postępowania.

 

Określenie technicznego charakteru urządzenia jest podstawowym kryterium uznania przedmiotu zgłoszenia za wynalazek i wyprzedza badanie nowości, poziomu wynalazczego i przemysłowej stosowalności. Dopiero po stwierdzeniu, iż zgłoszone rozwiązanie ma charakter techniczny - badaniu poddane zostają jego innowacyjność i funkcjonalność.

 

Wynalazki klasyfikuje się w zależności od przedmiotu rozwiązania na cztery grupy:

1) Sposoby opisuje się poprzez podanie czynności, operacji, procesów oraz ich kolejności i warunków, w jakich się odbywają, a także określenie użytych do wykonania wynalazku surowców, narzędzi, urządzeń, sprawdzianów, naczyń itp.,

2) Urządzenia, do których zalicza się aparaty, maszyny, narzędzia, układy itp., charakteryzuje się poprzez ich cechy konstrukcyjne, usytuowanie poszczególnych części urządzenia względem siebie oraz ich wzajemne powiązanie.

3) Produkty opisywane poprzez podanie składników danej substancji, a więc jej skład jakościowy i ilościowy

4) Zastosowania, które formuje się w kategorii sposobu

 

Przedmiot przedstawiony do opatentowania nie zostanie uznany przez Urząd Patentowy za wynalazek gdy: nie dotyczy on żadnego wytworu materialnego nadającego się do wykorzystania, określonego za pomocą cech technicznych odnoszących się do jego budowy lub składu, ani określonego sposobu technicznego oddziaływania ma materię bądź nowego zastosowania substancji, stanowiącej część techniki.

 

Za wynalazki nie uważa się w szczególności:

• odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych,

• wyrobów o charakterze jedynie estetycznym,

• planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier,

• wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki,

• programów do maszyn cyfrowych,

• przedstawienia informacji.

 

Ponadto Patentów nie udziela się między innymi na Wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami.

 

Patent

Patent jest to prawo podmiotowe, skuteczne wobec wszystkich, o charakterze bezwzględnym. Prawo to przyznaje uprawnionemu wyłączność do korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach wskazanych w Ustawie. Zakres przedmiotowy patentu określają zastrzeżenia patentowe, zawarte w opisie patentowym. Opis wynalazku i rysunki mogą służyć do wykładni zastrzeżeń patentowych. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Podkreślić należy, iż Patent na wynalazek dotyczący sposobu wytwarzania obejmuje także wytwory uzyskane bezpośrednio tym sposobem.

 

Wzór użytkowy

W odróżnieniu od Wynalazku Ustawa wskazuje legalne definicje wzoru użytkowego. Zgodnie z art. 94 Ustawy Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wzór użytkowy

uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów.

 

Prawo ochronne na wzór użytkowy

Podobnie jak Patent, Prawo ochronne jest prawem podmiotowym o charakterze majątkowym, skutecznym wobec wszystkich. Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

 

Czas trwania prawa ochronnego wynosi dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym. Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego. Wskazać należy również, iż wszystkie udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych. Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego. Częścią składową świadectwa ochronnego jest opis ochronny wzoru użytkowego, obejmujący opis tego wzoru, zastrzeżenia ochronne i rysunki. Opis ochronny wzoru użytkowego jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy.

 

Cywilnoprawna ochrona patentu i prawa ochronnego na wzór użytkowy

Cywilnoprawna ochrona patentu i prawa ochronnego na wzór użytkowy została unormowana w przepisach Ustawy.

Patent i prawo ochronne na wzór użytkowy korzysta z ochrony cywilnoprawnej. Naruszenie prawa z patentu i prawa ochronnego polega na bezprawnym korzystaniu przez nieuprawnioną osobę trzecią z wynalazku lub chronionego wzoru użytkowego w sposób zawodowy bądź zarobkowy.

 

Chronić swoje prawa do patentu lub prawa ochronnego można przy użyciu dwóch rodzajów środków prawnych: pierwszy z nich ma charakter administracyj-no-prawny, drugi to roszczenie cywilnoprawne. Ponadto osoba, która narusza prawo własności przemysłowej podlega odpowiedzialności karnej.

Przedmiotem rozważań wskazanych w niniejszym artykule są wyłącznie cywilnoprawne możliwości ochrony patentu i prawa ochronnego.

 

W trybie postępowania cywilnego, na zasadach ogólnych, rozpatrywane są w szczególności sprawy o:

1) ustalenie autorstwa projektu wynalazczego,

2) ustalenie prawa do patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji,

3) wynagrodzenie za korzystanie z projektu wynalazczego,

4) wynagrodzenie za korzystanie z wynalazku, wzoru użytkowego lub topografii dla celów państwowych,

5) odszkodowanie za przejście na Skarb Państwa prawa do patentu lub prawa ochronnego odpowiednio na wynalazek tajny lub na wzór użytkowy tajny,

6) naruszenie patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji,

7) stwierdzenie prawa korzystania z wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w przypadkach określonych w art. 71 i 75 Ustawy,

8) stwierdzenie prawa używania w ramach lokalnej działalności oznaczenia zarejestrowanego jako znak towarowy na rzecz innej osoby,

9) stwierdzenie prawa używania oznaczenia geograficznego,

10) stwierdzenie utraty prawa używania oznaczenia geograficznego,

11) przeniesienie patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy albo prawa z rejestracji wzoru przemysłowego lub topografii, uzyskanego przez osobę nieuprawnioną,

12) przeniesienie prawa ochronnego na znak towarowy w przypadku określonym w art. 161 Ustawy.

 

Istotnym jest, iż roszczeń z tytułu naruszenia patentu i prawa ochronnego można dochodzić po uzyskaniu patentu lub prawa ochronnego. Ponadto roszczenia z tytułu naruszenia patentu i prawa ochronnego, jeżeli sprawca naruszenia działał w dobrej wierze, mogą być dochodzone za okres rozpoczynający się po dniu, w którym Urząd Patentowy dokonał ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku, a w przypadku wcześniejszego powiadomienia przez uprawnionego osoby naruszającej prawo o dokonanym zgłoszeniu - od daty tego powiadomienia.

 

Uprawniony z patentu lub prawa ochronnego na wzór użytkowy, którego prawo zostało naruszone lub osoba, której ustawa na to zezwala może żądać:

• zaniechania naruszania,

• usunięcia skutków naruszenia,

• wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści,

• naprawienia szkody na zasadach ogólnych.

 

Osoba, która naruszyła patent lub prawo ochronne na wzór użytkowy, jest obowiązana ponadto, ale wyłącznie na żądanie uprawnionego, do ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia.

 

Naruszający patent lub prawo ochronne na żądanie uprawnionego obowiązany jest do zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz jednej z organizacji, o których mowa w art. 9 Ustawy, na cele popierania własności przemysłowej. Jednak taki obowiązek istnieje jedynie w przypadku, gdy naruszenie jest zawinione.

 

Ponadto, na co należy zwrócić szczególną uwagę, uprawniony z patentu, prawa ochronnego bądź osoba, której ustawa na to zezwala, może żądać zaprzestania działań grożących naruszeniem prawa. Oznacza to, iż uprawniony z takim żądaniem może wystąpić przed naruszeniem prawa w odróżnieniu do żądań opisanych powyżej, które mogą być zgłoszone dopiero po naruszeniu prawa.

 

Wskazane powyżej uprawnienie do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych oznacza, iż będą miały zastosowanie w tym przypadku przepisy art. 361-363 kodeksu cywilnego oraz przepisy art. 415 i następne kc dotyczące odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych.

 

Należy również zwrócić uwagę, iż Sąd, rozstrzygając o naruszeniu prawa, może orzec na wniosek uprawnionego o dalszym rozporządzeniu bezprawnie wytworzonymi lub oznaczonymi wytworami oraz środkami użytymi do ich wytworzenia lub oznaczenia.

 

Kolejną niezmiernie istotną kwestią dotyczącą możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia patentu lub prawa ochronnego na wzór użytkowy jest okres przedawniania roszczeń. Roszczenia z tytułu naruszenia patentu ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu swego prawa i o osobie, która naruszyła patent lub prawo ochronne na wzór użytkowy, oddzielnie co do każdego naruszenia.

 

Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem pięciu lat od dnia, w którym nastąpiło naruszenie patentu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że prawa tego się zrzeknie. Istotnym jest, iż zrzeczenie to nie może nastąpić przed upływem okresu przedawnienia. Bieg przedawnienia ulega zawieszeniu w okresie między zgłoszeniem wynalazku do Urzędu Patentowego a udzieleniem patentu.

 

Roszczenia z tytułu naruszenia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, jeżeli sprawca działał w dobrej wierze, mogą być dochodzone za okres rozpoczynający się po dniu dokonania ogłoszenia w „Wiadomościach Urzędu Patentowego" informacji o udzieleniu prawa, a w przypadku wcześniejszego powiadomienia przez uprawnionego osoby naruszającej prawo o dokonanym zgłoszeniu - od daty tego powiadomienia.

 

Na zakończenie wskazać należy, iż twórca wynalazku może dochodzić roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z jego wynalazku przed sądem okręgowym. Nie ma on obowiązku uiszczania kosztów sądowych.

 

Ustanie ochrony patentowej i prawa ochronnego

Ochrona patentowa ustaje w skutek wygaśnięcia patentu lub unieważnienia patentu.

Patent wygasa na skutek:

• upływu okresu, na który został udzielony,

• zrzeczenia się patentu przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą prawa na patencie,

• nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej.

 

Patent może być unieważniony w całości lub części na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny. Przesłanką unieważnienia patentu jest okoliczność, iż nie zostały spełnione ustawowe przesłanki do uzyskania patentu.

Tak samo unormowane zostały sprawy związane z wygaśnięciem i unieważnieniem prawa ochronnego na wzór użytkowy.

 

Paweł Małkowski

więcej informacji: Świat Szkla 9/2005

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.