Charakterystyka budynków przyjętych do analizy ekonomicznej
    W artykule przeanalizowano 31 budynków, których audyty (czasami również projekty) były wykonane przy udziale autorów. Autorzy brali również udział w monitorowaniu efektów termomodernizacji zrealizowanych inwestycji. We wszystkich przypadkach oszczędności eksploatacyjne były zbliżone do zakładanych. Na potrzeby niniejszego artykułu przeanalizowano 7 budynków jednorodzinnych, 6 wielorodzinnych i 18 budynków szkolnych. Budynki szkół, ze względu na znaczne zróżnicowanie kubatury, podzielono dodatkowo na obiekty małe i duże. W tab. 1 przedstawiono niektóre informacje o wytypowanych do analizy budynkach. Wskaźniki sezonowego zapotrzebowania na ciepło E budynków wyznaczono na podstawie rzeczywistego zużycia paliwa.

    Z danych zamieszczonych w tabeli 1 wynika, iż budynki mieszkalne wielorodzinne wznoszone były głównie w latach 80. natomiast budynki jednorodzinne w latach 60. Szkoły, nazwane na potrzeby niniejszego artykułu małymi, to przeważnie wiejskie obiekty z lat 50. i 60., natomiast budynki większe to szkoły miejskie lub zbiorcze szkoły wiejskie wznoszone pomiędzy rokiem 1930 i 1997.
    Szkoły wybudowano w większości w technologii wielkoblokowej (szkoły duże) lub tradycyjnej (szkoły małe), natomiast budynki mieszkalne w technologii tradycyjnej (jednorodzinne) lub wielkopłytowej (wielorodzinne). Kubatura analizowanych obiektów wahała się od 490 do ponad 1000 m3 dla budynków jednorodzinnych, od 4000 do 10000 m3 dla budynków wielorodzinnych i od 4800 do ponad 48000 m3 dla szkół.
    Warto zwrócić uwagę na duże zróżnicowanie wskaźników sezonowego zapotrzebowanie na ciepło (E). Budynki jednorodzinne, uważane powszechnie za najlepiej wykonane (budowane dla siebie), były najbardziej zróżnicowane pod względem jakości termicznej (E od 49 do 146 kWh/(m³·a)). Najwyższymi wartościami charakteryzowały się budynki w ogólnie słabym stanie technicznym, posiadające niesprawny system ogrzewania. W pozostałych budynkach nie zanotowano tak dużych rozbieżności w zapotrzebowaniu na ciepło w sezonie ogrzewczym. Najmniejsze rozbieżności w zapotrzebowaniu na ciepło zanotowano w grupie dużych szkół.
    W rozpatrywanych budynkach sytuacja okien była diametralnie różna od opisanej w części 1. Stolarka okienna była stara, nieszczelna o wysokich współczynnikach przenikania ciepła. Na rys. 4 i 5 przedstawiono zdjęcia termowizyjne ilustrujące jakość termiczną przeciętnych okien w niektórych z omawianych budynków. W przypadku wszystkich analizowanych budynków nie było żadnych problemów z wilgocią i pleśnią ze względu na bardzo zły (nieszczelności) stan stolarki okiennej. Ten fakt miał jednak znaczenie „pozytywne” dla efektu ekonomicznego wymiany okien na nowoczesne, o odpowiedniej izolacyjności i szczelności zgodnej z aktualnymi wymaganiami dla wentylacji naturalnej.


Koszty i efekty wymiany stolarki
    Ze względu na znaczne zróżnicowanie zakresu modernizacji instalacji c.o. i c.w.u. nawet w podobnych budynkach, w artykule pominięto te zabiegi. Skupiono się natomiast na wymianie stolarki okiennej i drzwiowej. Koszty i efekty tego zabiegu termomodernizacyjnego przedstawione zostały na tle innych najczęściej wykonywanych przedsięwzięć, takich jak: docieplanie dachów lub stropodachów, ścian zewnętrznych nadziemia, ścian zewnętrznych piwnic lub stropu nad piwnicą.
     Na rysunkach od 6 do 9 przedstawiono koszty wymiany stolarki dla poszczególnych grup budynków w porównaniu do kosztu pozostałych zabiegów termomodernizacyjnych. Z wykresów kołowych wynika jednocześnie, jaki procent stanowią pozostałe zabiegi termomodernizacyjne a jaki wymiana okien w całkowitych kosztach termomodernizacji (pełne koło – całkowite koszty termomodernizacji). Z rysunków tych wynika, iż najniższy udział ma wymiana stolarki w budynkach wielorodzinnych, a najwyższy w budynkach szkół (szczególnie w szkołach dużych). Wynika to w głównej mierze ze zróżnicowanego stanu wyjściowego oraz niechęci do wymiany okien w budynkach wielorodzinnych w ramach termomodernizacji. Praktycznie w każdym budynku niektóre okna wymienili sami lokatorzy we własnym zakresie. W tej sytuacji wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie decydują się na wymianę tylko okien na klatkach schodowych i w piwnicach (upraszcza to rozliczenia pomiędzy właścicielami poszczególnych mieszkań). W budynkach jednorodzinnych udział okien w zewnętrznej obudowie jest niższy niż w pozostałych typach rozpatrywanych budynków. Przekłada się to na udział kosztu wymiany stolarki w ogólnych kosztach termomodernizacji.
    Ta sama uwaga dotyczy budynków małych szkół. Są to w większości budynki starsze, w których udział powierzchni okien w elewacji w stosunku do nowoczesnych dużych obiektów jest niższy. Przekłada się to na relacje kosztowe widoczne na rys. 7 i 8.
    Na rys. 10 przedstawiono odniesione do kubatury koszty i efekty wymiany stolarki w czterech rozpatrywanych grupach budynków. Najniższe wskaźniki, zanotowane dla budynków wielorodzinnych, są efektem małego zainteresowania tym zabiegiem, co wynika z kłopotów z rozliczeniem kosztów w sytuacji, gdy w części mieszkań właściciele  wymienili okna samodzielnie. Powszechna jest wymiana jedynie okien na klatkach schodowych i okienek w piwnicach. Oczywisty jest niski koszt i małe efekty tak okrojonego zabiegu modernizacji stolarki.
    Najwyższe nakłady, ale także efekty zanotowano w grupie budynków małych szkół (ok. 3 zł/m3 koszt wymiany stolarki oraz ponad 30 MJ/m3 zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania przeciętnego budynku szkolnego). Jak wynika z rys. 10 w tej grupie budynków efekty energetyczne były także najwyższe w stosunku do kosztów ich uzyskania.
    Z rys. 11 wynika, iż w grupie budynków szkolnych można liczyć na ok. 17% oszczędności energii wynikające z wymiany stolarki, dla rozpatrywanych budynków jednorodzinnych oszczędności te wynoszą nieco ponad 7% a dla budynków wielorodzinnych poniżej 5%.
    Rozbieżności w efektach energetycznych osiąganych dla poszczególnych budynków w ramach rozpatrywanych grup są bardzo duże (rys. 12). Wynika to ze znacznego zróżnicowania poszczególnych budynków pod względem termicznym. Niemniej tendencje, na które wskazano wcześniej na podstawie średnich wyników dla grup budynków są dobrze widoczne.

Podsumowanie
    Reasumując, można stwierdzić, że okna oprócz swojej podstawowej funkcji jako przegroda zewnętrzna stanowią bardzo ważny element systemu wentylacyjnego. Wbudowanie niewłaściwej stolarki (w warunkach powszechnie panującego systemu wentylacji naturalnej) przyczynia się w znacznym stopniu do problemów eksploatacyjnych w mieszkaniach. Dodatkowo poprzez nieumiejętną eksploatację mieszkań użytkownicy bardzo często przyczyniają się do powstania wilgoci i pleśni na powierzchniach przegród zewnętrznych. Do takich niepożądanych zachowań mieszkańców, które mogą powodować lub intensyfikować powstawanie wilgoci i pleśni w mieszkaniach należą: utrudnienia działania wentylacji, utrudnianie cyrkulacji powietrza (meble i zasłony na zewnętrznych ścianach), zasłanianie grzejników (ozdobne kratki), brak okresowego wietrzenia mieszkań (w czasie intensywnej emisji wilgoci), nadmierne uszczelnianie okien.
    Przyczyny występowania wilgoci i pleśni w mieszkaniach są na ogół złożone, jednakże w znacznej części przypadków swoją „cegiełkę” dokłada również użytkownik, eksploatując mieszkanie w nieodpowiedni sposób. Z doświadczenia wynika, iż użytkownik poprzez właściwą eksploatację może zapobiec wilgoci i pleśni na powierzchniach przegród zewnętrznych lub bardzo poważnie zjawiska te ograniczyć.
    Pomimo, iż wymiana stolarki należy do najdroższych zabiegów termomodernizacyjnych, można liczyć na znaczące efekty energetyczne wynikające z jej przeprowadzenia (dla rozpatrywanych grup budynków było to od 5 do 17%). Dla budynków szkół uzyskiwano wyższe oszczędności niż dla budynków mieszkalnych, co wynikało z różnego udziału okien w obudowie zewnętrznej obiektów poszczególnych grup oraz mniejszego zakresu wymiany stolarki w budynkach wielorodzinnych.
    Najwyższy udział wymiany stolarki w kosztach termomodernizacji zanotowano dla grupy dużych szkół a najniższy dla grupy budynków wielorodzinnych.
    Znaczne rozbieżności w uzyskiwanych oszczędnościach dla poszczególnych budynków w różnych grupach świadczą o potencjalnych możliwościach, jakie daje zabieg wymiany stolarki, jeżeli przeprowadzony zostaje w pełnym zakresie (stosunkowo niewielkie efekty ograniczonej wymiany stolarki widoczne są na przykładzie budynków wielorodzinnych).

Wiesław Sarosiek
Beata Sadowska
Politechnika Białostocka
Przygotowano w ramach pracy własnej W/WBiIŚ/7/08

Literatura:
1. Pogorzelski J. A., Sarosiek W., Wady projektów budynków mieszkalnych w zakresie ochrony cieplnej, „Materiały Budowlane” 1/2002,
2. Majakowski M., Wilgotność powietrza w pomieszczeniach, „Rynek Instalacyjny”, Warszawa, kwiecień 2008
3. Sarosiek W., Święcicki A., Wpływ projektowych i wykonawczych wad termicznych na bilans ciepła budynku i jego właściwości eksploatacyjne, VII Ogólnopolska Konferencja Naukowo – Techniczna „Problemy projektowania, realizacji i eksploatacji budynków o niskim zapotrzebowaniu na energię” ENERGODOM ‘2004, Zakopane październik 2004.

więcej informacji: Świat Szkła 12/2008

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.