Wprowadzenie
    Przy doborze automatycznego napędu do drzwi rozwieranych niezbędne jest ustalenie specyfiki najczęściej przemieszczających się osób oraz właściwych wymagań eksploatacyjnych i konstrukcyjnych. Konstrukcja i wykonanie napędu powinny zapewnić jego zdolność do bezpiecznego, we wszystkich warunkach użytkowania, poruszania i zatrzymywania skrzydła lub skrzydeł drzwiowych. Podstawowe elementy napędu, jak zespół napędowy, układ sterujący i system zabezpieczenia strefy działania, powinny być tak zaprojektowane, aby spełniały wszystkie wymagania i postanowienia wynikające z przepisów techniczno-prawnych, a szczególnie Dyrektyw, norm i warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki.



    Najczęściej spotykane napędy do automatycznego otwierania i zamykania rozwieranych drzwi jedno- lub dwuskrzydłowych charakteryzują się tym, że każdy ruch jest kontrolowany przez mikroprocesor, który nadzoruje aktualną pozycję skrzydła, prędkość oraz pozycję końcową przy każdym otwarciu i dobiera automatycznie parametry pracy.



    Źródłem momentu obrotowego jest zazwyczaj siłownik, który przekazuje napęd na skrzydło za pomocą zestawu dźwigni. Są to przeważnie dźwignie pchające lub ślizgowe, przy czym te ostatnie mogą być ciągnące lub pchające. Przykłady takich napędów produkowanych przez firmę RECORD przedstawiono na rys. 1 do 3. Konstrukcja napędu umożliwia także, w przypadku braku napięcia prądu, na działanie ręcznie uruchamianego zamykacza drzwiowego, pozwalającego na zamykanie skrzydła np. przy pomocy sprężyny hamowanej przez silnik działający jak prądnica.

 

  

  Typowe napędy do drzwi rozwieranych charakteryzują się wykrywaniem przeszkód i rewersem. Jeżeli skrzydło napotka podczas otwierania przeszkodę, natychmiast zatrzymuje się, pamiętając miejsce kolizji, po czym ponawia próbę ponownego otwarcia. Po niewielkiej zwłoce czasowej drzwi zamykają się, a przy ponownym otwarciu poruszają się wolniej, wykonując tzw. ruch testowy, do miejsca wystąpienia przeszkody. Procedura ta zapobiega ponownemu zderzeniu skrzydła drzwi z zaistniałą przeszkodą. Jeżeli skrzydło napotyka przeszkodę w trakcie zamykania, to drzwi natychmiast się otwierają, czyli następuje automatyczny powrót.



    Przykładowy napęd do drzwi rozwieranych firmy RECORD przedstawiono na rys. 4.

 

 

Zakres stosowania
    Automatyczne napędy drzwi rozwieranych przeznaczone są do samoczynnego otwierania i zamykania skrzydeł drzwi rozwieranych, zainstalowanych w nowych lub modernizowanych budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz mieszkalnych.



    Jak zazwyczaj podają producenci, napędy mogą być zamontowane tylko w suchych pomieszczeniach wewnątrz budynków. Istotnym jest także wymóg, aby drzwi lub skrzydła drzwiowe współpracujące z napędem były dopuszczone do obrotu i stosowania w budownictwie (na chwilę obecną – drzwi zewnętrzne powinny posiadać deklarację zgodności z normą PN-EN 14351–1:2006, a drzwi wewnętrzne deklarację zgodności z aktualną Aprobatą Techniczną). Ponadto masa oraz szerokość skrzydeł nie powinny przekraczać granicznych wartości podanych przez producenta w informacjach technicznych wyrobu.



    Na podstawie zapisów w Aprobatach Technicznych oraz wymagań określonych przez producentów, przy stosowaniu automatycznych napędów drzwi rozwieranych przestrzegać należy następujących warunków:
- żaden z czujników nie może być wyłączony lub zdemontowany w czasie pracy drzwi,
- podczas cyklu kalibrującego drzwi, który może być przeprowadzony wyłącznie przez przeszkolony personel, czujniki bezpieczeństwa są nieaktywne, w związku z czym, przed rozpoczęciem cyklu należy upewnić się, że w strefie ruchu drzwi nie znajdują się żadne osoby lub przedmioty,
- z obszaru ruchu drzwi należy usunąć wszelkie przedmioty, które mogłyby zakłócić pracę napędu, a także w celu uniknięcia ich przytrzaśnięcia lub zgniecenia,
- elementy składowe napędu, elementy instalacji i silniki elektryczne powinny w zakresie ochrony przed porażeniem elektrycznym spełniać wymagania norm PN-EN 60204–1:2006 Bezpieczeństwo maszyn. Wyposażenie elektryczne maszyn. Część 1: Wymaganie ogólne i PN-EN 60335–2–103:2004 Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 2–103: Wymagania szczegółowe dotyczące układów napędowych do bram, drzwi i okien,
- nie należy dokonywać żadnych modyfikacji napędu drzwi bez odpowiedniego upoważnienia producenta lub serwisanta przeszkolonego przez producenta,
- sprawdzeń i czynności konserwacyjnych podczas eksploatacji należy dokonywać okresowo, zgodnie z zaleceniami producenta, w zależności od intensywności eksploatacji, nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy.



Podstawowe wymagania
    Brak jest w chwili obecnej tak krajowego, jak i europejskiego dokumentu techniczno-prawnego, który kompleksowo ujmowałby wymagania i metodykę badań samych napędów automatycznych lub drzwi z takim napędem. Próbą określenia takiego dokumentu na poziomie europejskim jest opracowany przez Komitet Techniczny CEN TC 33 projekt normy europejskiej.


Składa się on z dwóch części:
- prEN 12650–1 Okucia budowlane – Drzwi z napędem dla ruchu pieszego – Część 1: Wymagania dla wyrobu i metody badań,
- prEN 12650–2: Okucia budowlane Drzwi z napędem dla ruchu pieszego – Część 2: Bezpieczeństwo drzwi z napędem dla ruchu pieszego.



    Na podstawie ww. projektu oraz w oparciu o udzielone przez Instytut Techniki Budowlanej Aprobaty Techniczne, przedstawić można następujące podstawowe wymagania dotyczące automatycznych napędów drzwi rozwieranych.



Działanie
    Napędy drzwi rozwieranych powinny – zgodnie z wymaganiami norm PN-EN 418:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo. Wyposażenie do zatrzymywania awaryjnego; aspekty funkcjonalne. Zasady projektowania i PN-EN ISO 13850:2006 Bezpieczeństwo maszyn. Stop awaryjny. Zasady projektowania – umożliwiać zatrzymanie skrzydeł drzwiowych w każdym położeniu, niezależnie od rodzaju sterowania. Jednocześnie niekontrolowany lub niebezpieczny ruch skrzydła drzwiowego (skrzydeł) powinien być uniemożliwiony.



    Urządzenia sterujące obsługiwane ręcznie powinny umożliwiać zatrzymywanie poruszającego się skrzydła drzwiowego, po przekazaniu sygnału z przełącznika urządzenia sterującego, a samoczynny ruch skrzydła nie powinien być możliwy do momentu wydania następnego rozkazu.
    Siła bezpieczeństwa niezbędna do uniemożliwienia otwarcia lub zamknięcia poruszającego się skrzydła drzwi, przyłożona w odległości 25 mm od krawędzi skrzydła, w jakimkolwiek punkcie cyklu otwierania lub zamykania, nie powinna przekroczyć 67 N.



    Napędy drzwi rozwieranych powinny, w zakresie zatrzymywania awaryjnego, być zgodne z wymaganiami i zasadami podanymi w normach PN-EN 418:1999 i PN-EN 954–1:2001 Bezpieczeństwo. Elementy systemów sterowania związane z bezpieczeństwem. Część 1: Ogólne zasady projektowania. Szczególnie w przypadku zaniku funkcji rozwierania automatycznego, powinny umożliwiać ręczne otwarcie drzwi współpracujących z tym napędem, przy użyciu siły nie przekraczającej: 67 N – dla zwolnienia zatrzasku, 90 N – dla wprawienia drzwi w ruch i 67 N – dla całkowitego otwarcia drzwi. Siły powinny być przyłożone przy krawędzi prowadzącej drzwi.


Poziom zakłóceń radioelektrycznych i odporności na te zakłócenia

    Emisja elektromagnetyczna napędów drzwi rozwieranych nie może przekraczać zgodnie z normą PN-EN 61000–6–1:2002 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 6–1: Normy ogólne.



Wymagania dotyczące odporności w środowisku mieszkalnym, handlowym i lekko uprzemysłowionym:
- 30dB – μV/m (w odległości 10 m) dla pól z zakresu 30 – 230 MHz,
- 37dB – μV/m (w odległości 10 m) dla pól z zakresu 230 – 1000 MHz.



    Napędy drzwi rozwieranych powinny wykazać odporność na zakłócenia elektromagnetyczne określone następującymi zjawiskami:
- pole elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej – kryterium oceny A,
- wyładowania elektrostatyczne w powietrzu – kryterium oceny B,
- szybkie stany przejściowe – kryterium oceny B.

    Parametry powyższych zjawisk oraz warunki spełnienia ograniczeń określają normy PN-EN 55022:2000 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Dopuszczalne poziomy i metody pomiaru zakłóceń radioelektrycznych wytwarzanych przez uszkodzenia informatyczne, PN-E-05204:1994 Ochrona przed elektrycznością statyczną. Ochrona obiektów, instalacji i urządzeń. Wymagania i PN-EN 61000–6–1:2002.

Nadzór i sygnalizacja awarii
    Napędy drzwi rozwieranych powinny:
- w przypadku wystąpienia pojedynczego błędu (np. logicznego w układach elektronicznych) w elementach lub podzespołach napędów, ich układów sterujących, nadzorujących i innych związanych z tymi napędami, zachować bezpieczne działanie;
- w przypadku wystąpienia trwałego uszkodzenia uniemożliwiać powstanie sytuacji zagrożenia.

    Ewentualne awarie i nieprawidłowości pracy napędu powinny być sygnalizowane określonym wcześniej kodem (sygnałem optycznym, dźwiękowym lub optycznym i dźwiękowym).

    Sterowanie napędem do drzwi rozwieranych powinno uniemożliwiać obsługę osobom nieupoważnionym.



Obszar wyzwalania działania napędu i ruchu skrzydeł

    Obszar wyzwalania działania napędu powinien zawierać co najmniej okrąg, opisany na średnicy równej szerokości otwarcia drzwi, o środku umieszczonym na osi geometrycznej przejścia.

    W obszarze ruchu skrzydła (skrzydeł) drzwiowych powinien być zastosowany co najmniej jeden zestaw poziomych bramek świetlnych (bramek świetlnych bezpieczeństwa, fotokomórek), umieszczonych na wysokości 0,7 m licząc od powierzchni podłogi (progu w świetle drzwi).

    Pozioma bramka świetlna może być zastąpiona powierzchniową czujką obecności, umieszczoną nad drzwiami, kontrolującą obszar przejścia w bezpośredniej bliskości drogi ruchu skrzydła (skrzydeł) i obejmującą zakresem całą szerokość przejścia.

Trwałość
    Napędy drzwi rozwieranych wraz z zamontowanymi skrzydłami powinny wykonać bez utraty własności eksploatacyjnych i bez zwiększenia zagrożeń:
- 1 000 000 cykli pracy skrzydeł drzwiowych w temperaturze +20°C (±5),
- 1 000 cykli pracy skrzydeł drzwiowych w temperaturze -15°C (±5),
- 1 000 cykli pracy skrzydeł drzwiowych w temperaturze +50°C (±5).
    Po wykonaniu powyższych badań napęd i drzwi powinny zachować sprawność działań.



Energia kinetyczna

    Energia kinetyczna poruszających się przy pomocy napędu drzwi, mierzona zgodnie z projektem normy EN 12650–2, nie powinna przekroczyć 1,6 J.



Czas działania

    Czas otwierania przy pomocy napędu skrzydeł drzwiowych (skrzydła) do pełnego otwarcia (kąt 80°) nie powinien być mniejszy niż 3 sekundy.

    Czas zamykania od kąta 90° do 10 a nie powinien być mniejszy niż 3 sekundy.

    Czas domykania od kąta 10° do pełnego zamknięcia nie powinien być mniejszy niż 1,5 sekundy.



Wytrzymałość mechaniczna

    Napędy drzwi rozwieranych powinny spełnić próbę wytrzymałości mechanicznej Fc wg normy PN-EN 60068–2–6:2002 Badania środowiskowe.
    Część 2–6: Próby. Próba Fc: Wibracje.

Badania
    Przedstawione powyżej wymagania powinny być potwierdzone stosownymi badaniami. Przewidziane są następujące rodzaje badań automatycznych napędów drzwi rozwieranych:
- aprobacyjne – dla ustalenia właściwości techniczno-użytkowych napędu,
- wstępne typu – potwierdzające wymagane właściwości techniczno-użytkowe, wykonywane przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu,
- gotowych wyrobów – prowadzone przez producenta zgodnie z ustalonym planem badań wg zasad i procedur określonych w dokumentach zakładowej kontroli produkcji, dzielące się na bieżące i okresowe.



Warunki badań

    Badania powinny być przeprowadzone w laboratorium badawczym, na próbce gotowej do działania, zainstalowanej zgodnie z instrukcją producenta. Badania mogą też być przeprowadzone na drzwiach z napędem zainstalowanych w obiekcie (na miejscu przeznaczenia).



    Badania powinny być wykonywane przy temperaturze otoczenia 20ºC (±5) z dokładnością:
- w przypadku pomiaru wielkości elektrycznych – ±1%,
- w przypadku pomiaru czasu – ±1%,
- w przypadku pomiarów liniowych – 1 mm lub 1% wartości rzeczywistej,
- w przypadku pomiarów sił – ±5%.

    W cyklu badawczym powinien być wykonany co najmniej jeden cykl roboczy. Pod pojęciem cyklu roboczego rozumie się proces rozwierania skrzydła/skrzydeł drzwi od punktu wyjściowego przez położenie krańcowe i z powrotem do punktu wyjściowego. Obciążenia elektryczne i mechaniczne w cyklu roboczym (poza próbami trwałości) powinny być znamionowane.

    Wyposażenie badawcze powinno odpowiadać obowiązującym normom i przepisom a w szczególności:
- zakres pomiaru: od 25 do 2000 N, od 0 do 5 s,
- stała czasowa urządzenia do obniżania i powiększania siły: <5 ms,
- kalibrowanie do dokładności ±5% żądanej wartości, w całym zakresie skali mierzonych wielkości,
- parametry sprzętu do pomiarów elektrycznych i elektromagnetycznych zgodne z Polskimi Normami oraz branżowymi przepisami szczegółowymi,
- podanie wyników pomiarów w formie graficznej lub na wyświetlaczu/monitorze.

    Zaleca się wykorzystywanie urządzeń pomiarowych umożliwiających dokumentowanie wyników pomiarów oraz ich oceny na elektronicznych nośnikach informacji.



Sprawdzenie działania

    Sprawdzenie działania polega na stwierdzeniu poprawności działania napędu, skrzydła drzwiowego (skrzydeł drzwiowych) i okuć po zamontowaniu na stanowisku badawczym lub na miejscu przeznaczenia. Poprawność działania stwierdza się wizualnie, manualnie i za pomocą pomiaru uniwersalnymi narzędziami pomiarowymi w oparciu o postanowienia norm PN-EN 954–1:2001 i PN-EN 1760–2:2002.

    Sprawdzenie działania w zakresie zatrzymywania należy przeprowadzić poprzez przerwanie zasilania napędu drzwi. Po wyłączeniu zasilania skrzydło (skrzydła) powinno się natychmiast zatrzymać. Niekontrolowany samoczynny ruch skrzydła (skrzydeł) nie powinien wystąpić. Maksymalna dopuszczalna droga ruchu bezwładnego nie powinna być większa niż 3 cm.

    Sprawdzenie pozostałych wymagań z zakresu działania należy przeprowadzić za pomocą uniwersalnych narzędzi pomiarowych umożliwiających pomiar sił z dokładnością określoną w tych punktach. Zaleca się stosowanie układów pomiaru sił umożliwiających rejestrację minimalnych i maksymalnych wartości sił.



    Sprawdzenie poziomu zakłóceń radioelektrycznych i odporności na te zakłócenia
    Sprawdzenie emisyjności napędów drzwi rozwieranych należy dokonać zgodnie z normą PN-EN 61000–6–3:2004.

    Sprawdzenie odporności ww. napędów na zakłócenia radioelektryczne należy dokonać zgodnie z normą PN-EN 61000–6–1:2002.



    Sprawdzenie nadzoru i sygnalizacji awarii
    Sprawdzenie tego typu wymagań należy dokonać poprzez stwierdzenie zgodności sygnalizacji symulowanych awarii z kodami błędów określonych w instrukcji użytkowania.



    Sprawdzenie obszaru wyzwalania działania napędu i ruchu skrzydeł drzwiowych
    Sprawdzenie bezpieczeństwa użytkowania w odniesieniu do napędu polega na pomiarze wielkości obszaru wyzwalania działania napędu.

    Sprawdzenie bezpieczeństwa użytkowania dotyczącego ruchu skrzydeł polega na stwierdzeniu właściwego działania zainstalowanych fotokomórek.



    Sprawdzenie trwałości
    Sprawdzenie trwałości napędów drzwi rozwieranych należy dokonać na stanowisku badawczym, poprzez wykonanie przez skrzydło (skrzydła) drzwiowe liczby cykli pracy określonych w stosownym punkcie wymagań.



    Sprawdzenie energii kinetycznej
    Sprawdzenie należy przeprowadzić za pomocą uniwersalnych narzędzi pomiarowych, umożliwiających pomiar sił wynikających z wymagań podanych w prEN 12650–2.



    Sprawdzenie czasu działania
    Sprawdzenia wymagań dotyczących czasu otwierania i zamykania należy dokonać za pomocą urządzenia pomiarowego, wyposażonego dodatkowo w czujniki położenia skrzydła drzwiowego (skrzydeł) i umożliwiającego rejestrację czasu otwarcia, zamknięcia i ruchu.



    Sprawdzenie wytrzymałości mechanicznej
    Sprawdzenie wytrzymałości mechanicznej i na wilgoć należy dokonać według zasad podanych w normie PN-EN 60068-2-6:4, a wyniki badań porównać należy z wymaganiami dotyczącymi napędów drzwi rozwieranych..



Ocena zgodności
    Zgodnie z art. 4, art. 5 ust. 1 p. 3 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92/2004, poz. 881) wyroby, zaliczane do budowlanych, mogą być wprowadzane do obrotu i stosowane przy wykonywaniu robót budowlanych w zakresie odpowiadającym ich właściwościom użytkowym i przeznaczeniu, jeżeli producent dokonał oceny zgodności, wydał krajową deklarację zgodności z dokumentem odniesienia i oznakował wyrób znakiem budowlanym, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Dokumentem odniesienia może być stosowna norma wyrobu, a w przypadku jej braku Aprobata Techniczna. Ponieważ do chwili obecnej nie ustanowiono jeszcze europejskiej lub polskiej normy wyrobu na napędy automatyczne do drzwi, właściwym dokumentem do tego typu wyrobów budowlanych jest krajowa Aprobata Techniczna, udzielana w Polsce przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie.



    Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. Nr 198/2004, poz. 2041) oceny zgodności automatycznego napędu drzwi rozwieranych dokonuje producent lub jego upoważniony przedstawiciel, stosując system 3. Wynika to z załącznika do ww. rozporządzenia, w którym pod poz. 38 podana jest Decyzja Komisji 99/93/WE w sprawie procedury atestowania zgodności drzwi, okien, żaluzji, rolet, bram i okuć budowlanych.


    W przypadku systemu 3 oceny zgodności, producent (przedstawiciel) może wystawić krajową deklarację zgodności z uzyskaną Aprobatą Techniczną ITB na podstawie:
1. wstępnego badania typu przeprowadzonego przez akredytowane laboratorium,
2. zakładowej kontroli produkcji.



    Dodać jeszcze należy, że zakładowa kontrola produkcji obejmuje:
1. specyfikację i sprawdzenie materiałów,
2. kontrolę i badania w procesie wytwarzania oraz badania gotowych wyrobów prowadzone przez Producenta, zgodnie z ustalonym planem badań oraz według zasad i procedur określonych w dokumentacji zakładowej kontroli produkcji, dostosowanych do technologii produkcji i zmierzających do uzyskania wyrobów o wymaganych właściwościach.



    Kontrola produkcji powinna zapewnić, że wyrób jest zgodny z Aprobatą Techniczną, a wyniki kontroli produkcji powinny być systematycznie rejestrowane. Zapisy rejestru powinny potwierdzać, że wyrób spełnia kryteria oceny zgodności. Każda partia wyrobów powinna być jednoznacznie zidentyfikowana w rejestrze badań i dokumentach handlowych.

 

inż. Zbigniew Czajka
Zakład Aprobat Technicznych, ITB
 

Literatura:
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75/2002, poz 690 + zmiany
- Polskie i Europejskie Normy,
- Aprobaty Techniczne,
- Katalogi i informacje techniczne firm: RECORD, GEZE, BESAM

więcej informacji : Świat Szkła 4/2009 

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.