Aktualne przepisy
W zakresie wymagań i badań luster dostępne są obecnie następujące normy w językach oryginalnych, np. angielskim:
- PN-EN 1036-1:2008 Szkło w budownictwie. Lustra ze szkła float powlekanego srebrem do użytku wewnętrznego. Część 1: Definicje, wymagania i metody badań.
Określono w niej minimalne wymagania jakościowe (w kwestii wad optycznych, wizualnych oraz wad krawędzi) oraz badania trwałości dla luster z posrebrzanego szkła float do użytku wewnętrznego w budynkach. Ujęto wyłącznie lustra wykonane z posrebrzanego szkła wytwarzanego z płaskiego, odprężonego, bezbarwnego lub barwionego w masie szkła float, o grubości od 2 do 10 mm, dostarczane w wymiarach magazynowych/standardowych oraz krojone na wymiar ostateczny.
- PN-EN 1036-2:2008 Szkło w budownictwie. Lustra ze szkła float powlekanego srebrem do użytku wewnętrznego. Część 2: Ocena zgodności; norma wyrobu.
Określono w niej wymagania, ocenę zgodności i zakładową kontrolę produkcji płaskich luster ze szkła float powlekanych srebrem do użytku wewnętrznego.

 


Norma ta jest zharmonizowane z dyrektywą: 89/106/EEC, co zostało ogłoszone w Obwieszczeniu prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego opublikowanym w Monitorze Polskim poz. 139 nr 11 z dnia 13 stycznia 2009 r. w sprawie wykazu norm zharmonizowanych m.in. dyrektywą 89/106/EWG, wdrożoną ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881). W wykazie stanowiącym załącznik nr 4 do obwieszczenia wymieniono normę PN-EN 1036-2. Obwieszczenie to weszło w życie i obowiązuje od dnia 24.02.2009.



Lustra, które mogą być wykorzystane jako wyrób budowlany (wg 89/106/EEC) – opatrywane są oznakowaniem CE informującym, że wyrób jest zgodny z europejskimi normami technicznymi określonymi jako zharmonizowane Normy Europejskie (hEN) Opisane wyżej dwie normy przywołują informacje zawarte w kolejnych normach (ich pełne nazwy zostały wymienione na końcu artykułu): EN 356, EN 357, EN 410, EN 572-1, EN 572-2, EN 572-8, EN 673, EN 1036-1:2007, EN 1063, EN ISO 2409, ISO 5740:1982, EN ISO 9227, EN 12600, EN 12758, EN 12898, prEN 13474, EN 13501-1, EN 13501-2, EN 13501-5, EN 13541.



W Zakresie Akredytacji nr AC 003 wydanym przez PCA dla Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych, Zakład Certyfikacji w Warszawie jest norma PN-EN 1036-1:2008 – zatem Instytut może wydawać Certyfikaty Zgodności Wyrobów zgodnie z wymaganiami tej normy.



Natomiast w Zakresie Akredytacji nr AB 054 wydanym przez PCA dla Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych, Oddział Szkła i Materiałów Budowlanych w Krakowie, Laboratorium Badawcze:

 

Zakład Technologii Szkła nie ma normy PN-EN 1036-1:2008 – więc laboratorium wykonuje Badania jakościowe luster wg PN-EN 1036-1:2008, ale metody badawcze nie są objęte akredytacją PCA nr AB 054.



Terminologia
W normie PN-EN 1036-1 przywołane są następujące definicje:



Wymiary handlowe – znormalizowane: płyty luster ze szkła float ze srebrną powłoką, z odpowiednio przyciętymi obrzeżami. Odnośnie wymiarów dużych (jumbo) i wymiarów podzielonych wg EN 572-2.



Wymiary ścisłe – wykończone: płyty luster ze szkła float ze srebrną powłoką, wycięte ze szkła o wymiarach handlowych/znormalizowanych. Mogą być one poddane dodatkowej obróbce np. wykończeniu obrzeży, wiercenie, ozdabianie powierzchni.



Wady optyczne: wady bezpośrednio wpływające na zniekształcenie odbitego obrazu. Wady w wyglądzie szkła: wady, które zmieniają jakość wizualną lustra. Mogą to być wady: punktowe, liniowe, o rozwiniętej powierzchni.



Wady punktowe: zarodki (stałe lub gazowe wtrącenia), osady, ślady zatarć itp. W pewnych przypadkach wadom punktowym towarzyszy strefa zniekształcenia optycznego zwana „halo” (obwódka, otoczka). Zarodki wad punktowych są mierzalne.


Wady liniowe: zadrapania, wady punktowe wydłużone itp.

 


Rysy włoskowate (brush marks): bardzo cienkie, koliste zadrapania, ledwo widoczne, związane z technikami mycia szkła.



Wady odbijającej srebrnej powłoki: wady odbijającej warstwy srebrnej, mogące zmienić wygląd posrebrzonego szkła. Należą do nich zadrapania, plamy, barwne punkty i uszkodzenia obrzeża.



Plamy: strefowa zmiana barwy odbijającej powłoki srebrnej na brązowawą, żółtawą lub szarawą, która może czasami pokrywać całą powierzchnię odbijającą.


Barwne punkty: zmiany na odbijającej powłoce srebrnej w postaci małych, kolorowych punktów. Uszkodzenie powłoki obrzeża: odbarwienie przy obrzeżach odbijającej powłoki posrebrzonego szkła.



Wady powłoki zabezpieczającej: są to miejsca, w których jest odsłonięta powłoka metaliczna. Mogą to być zadrapania lub nieprzyleganie powłoki zabezpieczającej.



Wady obrzeża: wady odnoszące się do obrzeży przyciętego, posrebrzonego szkła. Zalicza się do nich: złuszczenia, wyszczerbienia, nieregularne naroża, rysy.



Skupisko: grupa nie mniej niż 3 wad punktowych, oddalonych od siebie nie więcej niż o 50 mm.



Halo: strefowe zniekształcenie optyczne wokół wady punktowej.



Materiały
Opisywane lustra składają się z trzech zasadniczych elementów:
tafla szkła float spełniającego wymagania PN EN 572-2,
- powłoka odbijająca – aby zapewnić odpowiednią jakość posrebrzonego lustra pod względem odbijania, na lustro powinna być naniesiona warstwa srebra o grubości co najmniej 0,7 g/m2
- powłoki ochronne – warstwa odbijająca powinna być zabezpieczona warstwą metaliczną miedzi lub innego materiału i jedną lub większa ilością powłok ochronnych np. farba, lakier itp.

 

Wymagania dotyczące wymiarów

Grubość
Grubość rzeczywista
– otrzymana jako średnia z czterech pomiarów w środku każdego boku i zaokrąglona do 0,1 mm – nie powinna się różnić od nominalnej bardziej, niż o podane tolerancje:
- dla grubości: 2, 3, 4, 5, 6 mm – tolerancja ±0,2 mm
- dla grubości: 8, 10 mm – tolerancja ±0,3 mm

 


Długość, szerokość i prostokątność
Wyroby z wymiarami handlowymi/znormalizowanymi
Długość tafli (mierzona w kierunku ciągnienia szkła) i jego szerokość mają dopuszczalną tolerancję ±5 mm
Granice prostokątności wyznaczone są w ten sposób, że rzeczywisty obrys lustra powinien zmieścić się w granicach figury wyznaczonej przez prostokąty ustawione współśrodkowo i o bokach równoległych, z których większy powstaje przez dodanie tolerancji do wymiarów nominalnych, a mniejszy przez odjęcie tolerancji od wymiarów nominalnych



Wyroby z wymiarami ścisłymi - wykończonymi
Dla wymiarów:
- mniejszych lub równych od 2000 mm – tolerancja ±1,0 mm
- większych niż 2000 mm – tolerancja ±1,5 mm
Zakres tolerancji jest określany dla większego wymiaru tafli.
Tolerancję prostokątności wyznacza się obliczając różnicę długości przekątnych tafli.

Dla wyrobów, których obydwa wymiary są mniejsze lub równe od 2000 mm – różnica ta nie powinna być większa niż 3 mm, dla pozostałych wyrobów – różnica ta nie powinna przekraczać 4 mm.



Właściwości odbijające luster
Pomiar odbicia powinien być przeprowadzony zgodnie z zasadami podanymi w PN-EN 410, ale kąt padania światła nie większy od normalnego niż 8°, źródło światła D65.


Prawidłowy współczynnik świetlny luster posrebrzanych z bezbarwnego szkła float powinien wynosić co najmniej:

- 86% dla szkła grubości od 2 do 6 mm
- 83% dla szkła grubości 8 i 12 mm

 

Lustra wykonane z zabarwionego szkła float mogą mieć współczynnik odbicia mniejszy.

 

Rys. 1 Fakultatywna metoda badania ilościowego jakości optycznej
1 – projektor, 2 – próbka, 3 – ekran
(rysunek nie w skali, wymiary w milimetrach)

 

Rys. 2 Ocena jakości optycznej
1 – czarny pasek (obraz na ekranie)

 

Wymagania jakościowe

Jakość luster oceniamy w zależności od wad, które zmieniają wygląd obrazu odbitych przedmiotów.
Mogą występować wady optyczne, wady szkła i wady powłok odbijających.

 

Ocena jakościowa elementów luster

Lustra, ustawione w pozycji pionowej, obserwuje się z odległości 1 m gołym okiem, w warunkach naturalnego światła dziennego lub przy oświetleniu symulującym takie oświetlenie, przy natężeniu światła w zakresie od 300 do 600 luksów.


Podczas tej obserwacji odnotowuje się wymiary i liczbę wad:
- wady szkła: rys włoskowatych (brush marks), zadrapań i wad punktowych,
- wady srebrnej powłoki odbijającej: zadrapania, plamy, barwne punkty i uszkodzenia brzegowe,
- wady obrzeża: łuszczenie się, wyszczerbione naroża i rysy na obrzeżu,
- wady powłoki zabezpieczającej: występujące wzdłuż obrzeży otworki, pękające pęcherzyki i łuszczenie się powłoki zabezpieczającej.



Ocena jakości optycznej
Jakościowe badanie wzrokowe Badaniu podlega lustro o powierzchni 500x500 mm. Obserwator przeprowadza badanie ustawiony w odległości 2000 mm i prostopadle do powierzchni badanej. Za obserwatorem powinno być umieszczone określone, nieregularne tło.

 

Ilościowe badanie zniekształceń – fakultatywna metoda
W odległości 5000 mm, pod kątem 45° od pionowo zamontowanej próbki lustra, umieszczony zostaje projektor z możliwością ustawiania ostrości między 80 i 100 mm i otworze 8 mm. Ekran powinno się umieścić też w odległości 5000 mm od środka lustra, pod kątem prostym do odbitej wiązki światła (umiejscowienie stanowiska badawczego na rys. 1).



W czasie badania mierzy się różnicę w szerokości każdego rzutowanego pasma lub łącznie trzech sąsiednich pasm – jak na rys. 2.



Ilościowe określenie poziomu występowania wad – metoda podstawowa



Wady szkła
Dopuszczalny poziom odbioru w odniesieniu do szkła określono:
- w tabeli 1 dla wyrobów z wymiarami handlowymi/znormalizowanymi
- w tabeli 2 dla wyrobów z wymiarami ścisłymi – wykończonymi

Wady odbijającej srebrnej powłoki
Wady odbijającej srebrnej powłoki, jeśli zostały dostrzeżone podczas badania, zostały zaobserwowane występujące w niej zadrapania, plamy, barwne punkty lub uszkodzenia brzegowe.

Wady obrzeża
Odpryski i złuszczenia:

--- w wyrobach o wymiarach handlowych znormalizowanych
– dopuszcza się odpryski lub złuszczenia pod warunkiem, że ich maksymalna długośći głębokość nie przekracza 10 mm i połowy nominalnej grubości szkła,
--- w wyrobach o wymiarach ścisłych – wykończonych
– dopuszcza się odpryski lub złuszczenia pod warunkiem, że ich maksymalna głębokość nie przekracza 1,5 mm.

Wyszczerbione naroża:
--- w wyrobach o wymiarach handlowych znormalizowanych
– dopuszcza się wyszczerbione naroża pod warunkiem że ich maksymalna długość nie przekracza 50 mm i głębokość nie przekracza 10 mm,
---- w wyrobach o wymiarach ścisłych – wykończonych
– wyszczerbione naroża są niedopuszczalne.

 

Pęknięcia obrzeży:
Zarówno w wyrobach o wymiarach handlowych znormalizowanych, jak i w wyrobach o wymiarach ścisłych – wykończonych, pęknięcia obrzeży dostrzeżone w badaniach opisanych powyżej są niedopuszczalne.

Wady powłoki zabezpieczającej

Wady powłoki zabezpieczającej dostrzeżone w badaniach przeprowadzonych wg metody opisanej powyżej są niedopuszczalne.

Wady optyczne
Lustra spełniają wymagania, jeśli nie wykazują zmian optycznych w jakościowym badaniu wzrokowym.

W przypadku wątpliwości można zastosować fakultatywną metodę ilościowego badania zniekształceń.

Odchyłki wymiarowe powinny mieścić się w poniższych granicach (patrz rys. 2):
A = 55 mm – a
B = 55 mm + a
C = 165 mm – b
D = 165 mm + b
przy czym a = 10 mm, b = 15 mm

 

Jeżeli tafla zawiera oryginalny brzeg podstawowego wyrobu szklanego o szerokości B, następujące wartości a i b stosuje się w odniesieniu do pasa brzegowego o szerokości 150 mm:
- nominalna grubość szkła <4 mm: a = 30 mm, b = 40 mm,
- nominalna grubość szkła ≥4 mm: a = 20 mm, b = 30 mm.

 

Tabela 1 Kryteria odbioru w odniesieniu do wad wyrobów o wymiarach handlowych/znormalizowanych


 

Tabela 2 Kryteria odbioru w odniesieniu do wad wyrobów o wymiarach ścisłych – wykończonych

 

Tabela 3. Kryteria odbioru po wykonaniu badania wytrzymałości


 

Badania luster
Trwałość

Trwałość luster określa się wykonując badania określone w następujących normach:
- NASS: badanie w rozpylonej soli obojętnej wg PN-EN ISO 9227,
- CASS: badanie w rozpylonej soli kwasu octowego przyspieszonej korozji wg PN-EN ISO 9227,
- metoda kondensacji wody w stałej atmosferze wg PN-EN 1036-1.



Lustra po przeprowadzeniu badań powinny spełniać następujące kryteria:
- dopuszczalne są zmiany barwy powłoki zabezpieczającej,
- niedopuszczalne są zabarwione lub rozproszone powierzchnie w warstwie odbijającej,
- niedopuszczalne są pęcherzyki w powłoce zabezpieczającej powierzchnię.

Kryteria odbioru dotyczące skorodowanych obrzeży i wad punktowych w powłoce odbijającej
podano w tabeli 3.

 

Przyleganie powłoki ochronnej

Przyleganie powłoki ochronnej z wyłączeniem warstwy metalicznej ocenia się za pomocą badania cięcia poprzecznego wg PN-EN ISO 2409. Badanie wykonywane jest ręcznie, z zastosowaniem krajaka, który ma ostrzy o odstępach cięcia 1 mm.
Wyniki powinny być zgodne z klasyfikacją nr 2 wg normy PN-EN ISO 2409

 

Robert Sienkiewicz

 


Bibliografia
PN-EN 356:2000 Szkło w budownictwie. Szyby ochronne. Badania i klasyfikacja odporności na ręczny atak
PN-EN 357:2005 Szkło w budownictwie. Ognioodporne elementy oszkleniowe z przezroczystych lub przejrzystych wyrobów szklanych. Klasyfikacja ognioodporności
PN-EN 410:2001/Ap2:2003 Szkło w budownictwie. Określenie świetlnych i słonecznych właściwości oszklenia
PN-EN 572-1:2009 Szkło w budownictwie. Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego. Część 1: Definicje oraz ogólne właściwości fizyczne i mechaniczne
PN-EN 572-2:2009 Szkło w budownictwie. Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego. Część 2: Szkło float
PN-EN 572-8:2010 Szkło w budownictwie. Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego. Część 8: Wymiary handlowe i ścisłe
PN-EN 673:1999/A2:2003 Szkło w budownictwie. Określenie współczynnika przenikania ciepła „U”. Metoda obliczeniowa
PN-EN 1036-1:2008 Szkło w budownictwie. Lustra ze szkła float powlekanego srebrem do użytku wewnętrznego - Część 1: Definicje, wymagania i metody badań
PN-EN 1036-2:2008 Szkło w budownictwie. Lustra ze szkła float powlekanego srebrem do użytku wewnętrznego - Część 2: Ocena zgodności; norma wyrobu
PN-EN 1063:2002 Szkło w budownictwie. Bezpieczne oszklenia. Badanie i klasyfikacja odporności na uderzenie pocisku
PN-EN ISO 2409:2008 Farby i lakiery. Badanie metodą siatki nacięć
PN-EN ISO 9227:2007 Badania korozyjne w sztucznych atmosferach. Badania w rozpylonej solance
ISO 5740:1982 Pojazdy drogowe. Lusterka wsteczne. Metoda badania dla określenia odbicia
PN-EN 12600:2004 Szkło w budownictwie. Badanie wahadłem. Udarowa metoda badania i klasyfikacja szkła płaskiego
PN-EN 12758:2005 Szkło w budownictwie. Oszklenie i izolacyjność od dźwięków powietrznych. Opisy wyrobu oraz określenie właściwości
PN-EN 12898:2004 Szkło w budownictwie. Określenie emisyjności
prEN 13474-1-1999 Szkło w budownictwie. Projektowanie płyt ze szkła. Część 1 Podstawy projektowania
PN-EN 13501-1+A1:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1: Klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień
PN-EN 13501-2+A1:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 2: Klasyfikacja na podstawie wyników badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej
PN-EN 13501-5+A1:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobówbudowlanych i elementów budynków. Część 5: Klasyfikacja na podstawie wyników badań oddziaływania ognia zewnętrznego na dachy
PN-EN 13541:2002 Szkło w budownictwie. Bezpieczne oszklenia. Badanie i klasyfikacja odporności na siłę eksplozji.

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

więcej informacj: Świat Szkła 10/2010

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.