Wkładką bębenkową nazywamy okucie współpracujące z zamkiem wpuszczanym, uruchamiane kluczem, zwiększające stopień zabezpieczenia drzwi przed włamaniem.

Jest to urządzenie odrębne w odniesieniu do współpracującego zamka, w związku z czym może być wymieniane.

 

Wprowadzenie
Podstawowymi elementami typowej wkładki bębenkowej są: korpus, bębenek, zastawki, zaślepki i zabierak. Odrębnymi elementami, ale niezbędnymi do działania wkładki są: klucz, którym można mechanicznie uruchomić wkładkę oraz wkręt mocujący wkładkę w zamku.

 

Przykładową wkładkę bębenkową, wraz z kluczem i wkrętem przedstawiono na rys. 1.

 

Występują głównie wkładki jednostronne, dwustronne symetryczne i asymetryczne oraz dwustronne z gałką.

 

Rys.1. Przykładowa wkładka bębenkowa jednostronna z kluczem i wkrętem równo wymagania i badania, jak również wymiary

 

Zagadnienia normalizacyjne
Obowiązującą obecnie normą w Polsce jest norma europejska PN-EN 1303:2007 Okucia budowlane. Wkładki bębenkowe do zamków. Wymagania i metody badań.

Dokument ten określa wymagania eksploatacyjne i dotyczące wytrzymałości, zabezpieczenia, trwałości, działania oraz odporności na korozję wkładek bębenkowych i współpracujących z nimi kluczy.

Przedstawia także metody badań, które minimalizują wpływ człowieka na wyniki badań, podnosząc ich odtwarzalność. Norma definiuje również sposób klasyfikacji wkładek bębenkowych.

 

Przedstawiona powyżej norma europejska (w wydaniu z 2005 r.) spowodowała wycofanie następujących norm krajowych:
- PN-74/B-94461-01 Okucia budowlane. Wkładki bębenkowe profilowe. Określenia i podział,
- PN-91/B-94461-02 Okucia budowlane. Wkładki bębenkowe profilowe. Wymagania i badania,
- PN-83/B-94461-03 Okucia budowlane. Wkładki bębenkowe profilowe. Wkładki jednostronne,
- PN-84/B-94461-04 Okucia budowlane. Wkładki bębenkowe profilowe. Wkładki dwustronne,
- PN-75/B-94461-05 Okucia budowlane. Wkładki bębenkowe profilowe. Wkładki dwustronne z gałką,
- PN-B-94461-6:1994 Okucia budowlane. Wkładki bębenkowe profilowe. Wytyczne stosowania,
- PN-78/B-94461-07 Okucia budowlane. Wkładki bębenkowe profilowe. Układy centralnego otwierania.

 

Normy te w sposób szczegółowy określały zarówno wymagania i badania, jak również wymiary oraz konstrukcję.

 

Na rys. 2 przedstawiono wymiary wkładek, podane w normie PN-84/B-94461-04 jako obowiązujące.

 

Rys. 2. Główne wymiary wkładek (wg PN opracowanie własne). Wymiany w zawiasach są niezalecane

 

Obowiązująca obecnie norma PN-EN 1303:2007 nie określa żadnych wymiarów wkładki, rozwiązań konstrukcyjnych jak i wymagań materiałowych.

 

Wymagania wynikające z normy wyrobu

 

Wytrzymałość klucza
Gdy badanie jest prowadzone zgodnie z opisem zawartym w p. 5.2 normy PN-EN 1303:2007, klucz nie powinien złamać się pod działaniem przyłożonego maksymalnego momentu obrotowego o wartości 2,5 Nm.

Po badaniu klucz powinien dać się wyjąć z wkładki bębenkowej i nadawać do ponownego użycia w celu uruchomienia tej samej wkładki bębenkowej z zastosowaniem momentu obrotowego nie przekraczającego 1,5 Nm.

 

Trwałość
Po wykonaniu następujących ilości cykli: 25 000 (dla klasy 4), 50 000 (dla klasy 5) lub 100 000 (dla klasy 6), powinno być możliwe uruchomienie wkładek bębenkowych za pomocą nowego oryginalnego klucza, z zastosowaniem momentu obrotowego nie przekraczającego 1,5 Nm.

Cykle należy wykonywać zgodnie z opisem zawartym w p. 5.3 normy PN-EN 1303:2007.

 

Odporność ogniowa
Załącznik A (normatywny) normy PN-EN 1303:2007 określa, że wkładka bębenkowa klasyfikowana w klasie 1 przydatności do zastosowania w drzwiach przeciwpożarowych/dymoszczelnych powinna spełniać postanowienia normy PN-EN 1634-1:2009 Badania odporności ogniowej i dymoszczelności zestawów drzwiowych i żaluzjowych, otwieralnych okien i elementów okuć budowlanych.

Część 1: Badania odporności ogniowej drzwi, żaluzji i otwieralnych okien (kompletne drzwi) lub PN-EN 1634-2:2009 Badania odporności ogniowej i dymoszczelności zestawów drzwiowych i żaluzjowych, otwieralnych okien i elementów okuć budowlanych.
Część 2: Badanie odporności ogniowej charakteryzujące elementy okuć budowlanych.

Wkładka bębenkowa reprezentatywna dla jej typu powinna być poddana, z wynikiem pozytywnym, badaniom ogniowym według powyżej podanych norm, w celu sprawdzenia wpływu wyrobu na odporność ogniową kompletnego zestawu drzwiowego, przy czym nie jest konieczne, aby wkładka działała po badaniu ogniowym.

 

Odporność na korozję
Wymagania dotyczące odporności na korozję wkładki bębenkowej określone są w normie PN-EN 1303:2007 w dwóch pozycjach: w p. 4.7 oraz załączniku normatywnym B. Dodać należy, że wymagania korozyjne połączone są z działaniem wkładki w skrajnych temperaturach.

Wymagania wymienionych właściwości wkładek bębenkowych odniesione zgodnie z normą do czterech klas, zbiorczo ujęto w tablicy 1.

Po badaniu korozyjnym, wkładka powinna działać po przyłożeniu do klucza maksymalnego momentu obrotowego o wartości 1,5 Nm.

W przypadku wymagań dotyczących temperatury, powinno być możliwe uruchomienie wkładki prawidłowym kluczem zarówno w temperaturze -20°C, jak i +80°C, z użyciem maksymalnego momentu obrotowego o wartości 1,5 Nm.

 

Tablica 1

* klasa 3 wg normy PN-EN 1670:2008 tzn. odporne na działanie obojętnej mgły solnej w próbie 96 h (opracowanie własne autora)

 

Zabezpieczenie związane z kluczem
Zabezpieczenie, które daje wkładka bębenkowa, wyrażana jest w dwóch kategoriach, przy czym zabezpieczenia te mogą być określane niezależne od siebie:
- zabezpieczenie związane z kluczem,
- odporność na atak (przedstawione w dalszej części publikacji).

W przypadku wkładek bębenkowych dwustronnych przyjmuje się, że klasy w obu kategoriach mają zastosowanie do strony ataku (zewnętrznej strony wkładki bębenkowej). Strona ta powinna być prawidłowo wskazana/oznakowana na wyrobie lub w dokumentach towarzyszących wyrobowi.

Wymagania odnoszące się do zabezpieczenia związanego z kluczem przedstawione są w normie PN-EN 1303:2007 w kilku tablicach, na podstawie których autor opracował zbiorczą, przedstawioną jako tablica 2.

 

Tablica 2

1) Przed rozpoczęciem badania trwałości nie powinno być możliwe uruchomienie nowej wkładki bębenkowej za pomocą następnego, najbardziej zbliżonego klucza
2) Po zakończeniu badania trwałości nie powinno być możliwe uruchomienie wkładki bębenkowej za pomocą następnego, najbardziej zbliżonego klucza

 

Odporność na atak
Odporność wkładki bębenkowej określana jest pięcioma wymaganiami, przy czym każde wymaganie wyrażane jest w trzech klasach: 0, 1 i 2.

 

Odporność na atak z zastosowaniem wiercenia.
Po badaniu, polegającym na próbie wiercenia oraz mierzeniu maks. czasu wiercenia i całkowitego czasu badania, element uruchamiający zamek nie powinien obrócić się bez prawidłowego klucza, pod działaniem maksymalnego momentu obrotowego o wartości 5 Nm. Po badaniu, uruchomienie wkładki bębenkowej prawidłowym kluczem nie jest niezbędne.

 

Odporność na atak z użyciem przecinaka.
Po badaniu z użyciem przecinaka, do którego należy przyłożyć 30 lub 40 uderzeń młotem spadowym o masie 6 kg z wysokości 700 mm, element wkładki bębenkowej uruchamiający zamek nie powinien obrócić się bez prawidłowego klucza, pod działaniem maksymalnego momentu obrotowego o wartości 5 Nm.
Nie jest również wymagane, aby po badaniu istniała możliwość uruchomienia wkładki prawidłowym kluczem.

 

Odporność na atak przez ukręcenie.
Po badaniu, polegającym na próbie złamania wkładki przez ukręcenie z użyciem maksymalnego momentu obrotowego o wartości 250 Nm, w liczbie 20 lub 30 skręceń, element wkładki bębenkowej nie powinien się obrócić, w warunkach identycznych, jak w poprzednich badaniach.

 

Odporność na atak przez wyrywanie bębenka/wkładki bębenkowej.
Po badaniu, polegającym
na próbie wyciągnięcia bębenka/wkładki bębenkowej, w który wkręcono samogwintujący wkręt o maks. średnicy 5,5 mm, z użyciem maksymalnej siły 15 kN w dozwolonym czasie 3 lub 5 min, nie powinno być możliwe ręczne obrócenie elementu wkładki bębenkowej uruchamiającego zamek – pod działaniem momentu obrotowego o wartości 5 Nm – o kąt 360°. Również nie jest niezbędne, aby po próbie istniała możliwość uruchomienia wkładki bębenkowej prawidłowym kluczem.

 

Odporność bębenka/wkładki bębenkowej na działanie momentu obrotowego w aspekcie odporności na atak.
Bębenek i/lub wkładka bębenkowa nie powinny obrócić się pod działaniem przyłożonego maksymalnego momentu obrotowego o wartości 20 lub 30 Nm. Po badaniu, uruchomienie wkładki bębenkowej prawidłowym kluczem nie jest niezbędne.

 

W podsumowaniu odporności wkładki bębenkowej na atak, w oparciu o tablicę 10 zawartą w normie PN-EN 1303:2007, powyżej wymienione wymagania odniesione do poszczególnych klas, przedstawiono w tablicy 3.

 

Tablica 3

 

Klasyfikacja
Klasyfikacja wkładek bębenkowych, według normy PN-EN 1303:2007, powinna być zgodna z ośmiopozycyjnym systemem kodowym. System klasyfikacyjny przedstawiono w tablicy 4.

 

Tablica 4

 

Kategoria użytkowania (1)
Występuje tylko kategoria 1 – do użytkowania przez osoby z wysoką motywacją do uważnego posługiwania się wkładkami bębenkowymi, przy małym prawdopodobieństwie występowania niewłaściwego użytkowania.

 

Trwałość (2)
Określa się trzy klasy trwałości:
- klasa 4 – 25 000 cykli próbnych,
- klasa 5 – 50 000 cykli próbnych,
- klasa 6 – 100 000 cykli próbnych.

 

Masa drzwi (3)
Występuje tylko jedna klasa 0 – brak wymagań dotyczących masy drzwi.

 

Odporność ogniowa (4)
Określa się dwie klasy dotyczące przydatności do zastosowania w drzwiach przeciwpożarowych/dymoszczelnych:
- klasa 0 – nie dopuszczone do zastosowania w tego rodzaju drzwiach,
- klasa 1 – odpowiednie do zastosowania w drzwiach przeciwpożarowych/dymoszczelnych pod warunkiem pozytywnej oceny udziału wkładki bębenkowej w odporności ogniowej drzwi.

 

Bezpieczeństwo (5)
Występuje tylko jedna klasa 0 – brak wymagań dotyczących bezpieczeństwa.

 

Odporność na korozję i temperatura (6)
Określa się cztery klasy wymagań dotyczących odporności na korozję i temperatury tj. klasy 0, A, B i C, szczegółowo przedstawione w tablicy 1 niniejszej publikacji.

 

Zabezpieczenie związane z kluczem (7)
Występuje sześć klas zabezpieczenia związanego z kluczem (od klasy 1 do 6), które w sposób szczegółowy przedstawiono w tablicy 2 niniejszej publikacji.

 

Odporność na atak (8)
W tej pozycji klasyfikacji określa się trzy klasy odporności na atak mechaniczny i atak z zastosowaniem wiercenia tj klasy 0, 1 i 2, co autor niniejszej publikacji przedstawił w tablicy 3. Dodać należy, że klasa 0 oznacza brak odporności wkładki na wiercenie i atak mechaniczny.

 

Przykładowy kod wkładki bębenkowej według normy PN-EN 1303:2007.

 

 

Powyższy układ kodowy oznacza wkładkę bębenkową przeznaczoną do użytkowania przez osoby z wysoką motywacją do uważnego posługiwania się wkładką (kategoria 1), będącą w stanie wytrzymać 50 cykli próbnych (klasa 5), przeznaczoną do drzwi o nieokreślonej masie (klasa 0), odpowiednią do zastosowania w drzwiach przeciwpożarowych/dymoszczelnych (klasa 1), nie podlegającej wymaganiom dotyczącym bezpieczeństwa (klasa 0), dla której nie określa się wymagań odporności na korozję a wkładkę można uruchomić zarówno w temperaturze -20°C jak i +80°C (klasa B), posiadającej średnią klasę zabezpieczenia związanego z kluczem (klasa 4), charakteryzującą się najwyższą klasą odporności na ataki mechaniczny i z zastosowaniem wiercenia (klasa 2).

 

Oznakowanie
Norma PN-EN 1303:2007 zawiera rozdział 7 dotyczący oznakowania. Zawarto w nim tylko dwa postanowienia:
- klasyfikacja przedstawiona w normie powinna być podana w towarzyszących dokumentach właściwych dla wkładek bębenkowych, na etykietach lub opakowaniach i/lub przez oznakowanie samych wyrobów, albo też – przez zastosowanie więcej niż jednej z tych metod;
- jeśli, w celu spełnienia wymagań odpowiadających klasie deklarowanej przez producenta, wymagane jest zastosowanie tarczki otworu pod klucz lub okucia zabezpieczającego, zaleca się, aby było to stwierdzone w instrukcji mocowania lub w innej literaturze, której dostarczanie przez producenta jest zalecane.

 

Norma PN-EN 13030:2007 nie jest normą zharmonizowaną, nie posiada więc załącznika ZA (jak np. norma PN-EN 12209:2005 na zamki) podającego zasady oznakowaniem CE oraz system oceny zgodności wkładki bębenkowej.

 

Brak określonego systemu oceny zgodności uniemożliwia więc dokonanie oceny zgodności i oznaczenie wyrobu oznakowaniem CE lub znakiem budowlanym B.

 

Zbigniew Czajka
Instytut Techniki Budowlanej
Zakład Aprobat Technicznych

 

Literatura:
Normy PN-84/B-94461-4, PN-74/B-94461-01, PN-EN 1303:2007

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym

 

inne artykuły tego autora:

- Zawiasy jednoosiowe. Klasyfikacja i wymagania, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 2/2011

- Rodzaje i klasyfikacja zamków , Zbigniew Czajka, Świat Szkla 11/2010  

- Metalowe ościeżnice rozwieranych drzwi wewnętrznych. Badania i ocena , Zbigniew Czajka, Świat Szkla 9/2010  

- Przeszklone balustrady - wymagania, mocowanie, stosowanie , Zbigniew Czajka, Świat Szkla 5/2010 

- Elementy mocujące ościeżnice okien, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 2/2010  

- Drzwi wewnętrzne. Badania i zakładowa kontrola produkcji, Zbigniew Czajka, Świat Szkła  11/2009

- Drzwi wewnętrzne. Wymagania i ocena zgodności cz. 2, Zbigniew Czajka, Świat Szkła  10/2009 

- Drzwi wewnętrzne. Wymagania i ocena zgodności cz. 1, Zbigniew Czajka, Świat Szkła nr 7-8/2009

- Właściwości techniczno-użytkowe przeszklonych ścian działowych , Zbigniew Czajka, Świat Szkła  9/2009

- Wymagania i badania automatycznych napędów , Zbigniew Czajka , Świat Szkła 4/2009   

- Łączniki do punktowego mocowania szkła Cz. 3, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 3/2009 

- Łączniki do mechanicznego mocowania szklanych elewacji Cz. 2, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 2/2009   

- Łączniki do mechanicznego mocowania szklanych elewacji Cz. 1, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 6/2008

- Wymagania związane z bezpieczeństwem drzwi z automatycznym napędem. Część 2 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 1/2009

- Wymagania związane z bezpieczeństwem drzwi z automatycznym napędem. Część 1 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 12/2008

- Bezpieczeństwo automatycznych drzwi obrotowych , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 10/2008

- Specjalistyczne wymagania i ocena zgodności okuć do drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 7-8/2008 

- Okucia do drzwi i ścianek działowych całoszklanych. Część 2 ,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 5/2008

- Okucia do drzwi i ścianek działowych całoszklanych. Część 1 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 4/2008  

- Wymagania i klasyfikacja zamknięć przeciwpanicznych i awaryjnych Część 2 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 1/2008  

- Wymagania i klasyfikacja zamknięć przeciwpanicznych i awaryjnych Część 1 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 12/2007

Zamykacze drzwiowe – wymogi związane z wprowadzeniem do obrotu ,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 9/2007 

- Wymagania i badania niezbędne do oznakowania CE okien według zharmonizowanej normy europejskiej EN 14351-1. Część 2,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 6/2007

- Wymagania i badania niezbędne do oznakowania CE okien według zharmonizowanej normy europejskiej EN 14351-1. Część 1,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 5/2007

- Ocena zgodności okien i drzwi zewnętrznych bez właściwości dotyczących ognioodporności i/lub dymoszczelności Część 2,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 3/2007

- Ocena zgodności okien i drzwi zewnętrznych bez właściwości dotyczących ognioodporności i/lub dymoszczelności. Część 1,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 2/2007

- Właściwości eksploatacyjne i klasyfikacja drzwi zewnętrznych,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 1/2007

- Właściwości eksploatacyjne i klasyfikacja okien, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 10/2006 

- Okna i drzwi bez właściwości związanych z odpornością ogniową, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 9/2006

- Napędy do drzwi automatycznych - wymagania zawarte w przepisach i normach,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 4/2006


- Markizy pionowe i fasadowe oraz osłony przeciwsłoneczne, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 2/2006

- Przepisy dotyczące okien, drzwi i bram a "Warunki technicznie..." , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 1/2006

- Zasady wprowadzania do obrotu automatycznych napędów i drzwi z napędem ,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 12/2005

- Zagadnienia dotyczące normalizacji żaluzji i zasłon,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 11/2005

- Daszki nad drzwiami wejściowymi , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 10/2005

- Odporność na włamanie okien a tymczasowe normy europejskie ENV (prenormy) , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 9/2005

- Drzwi z napędem automatycznym - wymagania w świetle norm, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 7-8/2005

- Żaluzje i zasłony przeciwsłoneczne,  Zbigniew Czajka, Świat Szkła 6/2005

 

więcej informacji: Świat Szkła 12/2010

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.