Funkcjonowanie praktyczne zasad zrównoważonego rozwoju i podejście produktowe do środowiska zbudowanego to przyszłość budownictwa i zagospodarowania przestrzennego, która systematycznie puka do drzwi. Nie tylko systemy certyfikacji energetycznej BREEAM czy LEED będą wykorzystywane dla sprzedaży produktu budowlanego.

 

Systemy oparte o normy ISO, dotyczące zrównoważonego rozwoju i uwzględniające bardziej potrzeby użytkownika produktu budowlanego, będą systematycznie wdrażane wyznaczając nową jakość w budownictwie.

 

Informacje o przyszłości są już dostępne dzisiaj. Dnia 8 kwietnia 2011 r. na konferencji MURATOR EXPO poświęconej „Akustyce Zrównoważonego Budownictwa” przedstawiono zagadnienia problematyki projektowania powłoki budynku w odniesieniu do odszkodowań za hałas.

 

Jest to specyficzne zagadnienie przedstawiające problematykę nowego podejścia do budynków. Użytecznościowe podejście do utraty wartości produktu budowlanego przekształca się w konsekwencji na użytecznościowe podejście do komponentów budynku, a w przyszłości do całego procesu inwestycyjnego.

 

W jednym z referatów na wspomnianej konferencji została przedstawiona koncepcja jednego parametru akustycznego dla komponentów powłoki budynku, jako podejście bardziej zgodne z Tezami akustyki zrównoważonego budownictwa, dla których użytkownicy i ich oczekiwania względem jakości akustycznej stanowią warunki wejściowe dla kreacji środowiska zbudowanego.

 

W konsekwencji wpływa to na dobór wyrobów budowlanych, czyli półproduktów i surowców używanych przez przemysł budowlany przekształcający środowisko wokół nas na użyteczne i zaspokajające potrzeby ludzi.

 

Idee stojące za zmianą podejścia do powłoki budynku
Konieczność nowego podejścia do hałasu w środowisku zbudowanym, jak i do komponentów budynku, można zauważyć w ogólnych deklaracjach dotyczących środowiska zbudowanego składanych przez grupy społeczne.

 

Do dokumentów takich należy „Nowa Karta Ateńska 2003”, „Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich” przyjęta z okazji nieformalnego spotkania ministrów w sprawie rozwoju miast i spójności terytorialnej w Lipsku w dniach 24-25 maja 2007 r., czy „Deklaracja Poznańska” Kongresu Architektury Polskiej, odbywającego się w dniach 23-25 maja 2008 roku pod hasłem „Przekaz architektury, architektura przekazu”.

 

Nie są to dokumenty mówiące wprost o hałasie, czy jakości akustycznej budynków, jednak wyznaczają kierunki postępowania. Zapisy „Karty Lipskiej” (... Europa potrzebuje silnych miast i regionów, w których dobrze się żyje..) wskazuje jednoznacznie na znaczenie użytkowych parametrów i zadowolenia z nich. Dobrze się żyje tylko w środowisku zbudowanym, które spełnia oczekiwania użytkownika i je zaspokaja.

 

Podobnie „Deklaracja Poznańska” zapisem: Doskonaleniu prawa musi towarzyszyć budowanie warunków twórczości, zwiększanie udziału społeczeństwa we współkształtowaniu własnego otoczenia, promowanie postaw etycznych wobec człowieka i środowiska... wskazuje na uwzględnianie oczekiwań użytkowych społeczeństwa w procesie realizacji inwestycji.

 

W zakresie dźwięku w środowisku zbudowanym dokumentem zbiorczym, w którym zawarto ogólne zasady podejścia użytkowego do dźwięku, prezentują Tezy akustyki zrównoważonego budownictwa, które przedstawiono na Targach MURATOR EXPO w Warszawie, 8 kwietnia 2011 r.

 

Zgodnie ze zrównoważonym rozwojem???
Tezy akustyki zrównoważonego budownictwa poruszają kilka ważnych elementów, w tym kwestie funkcjonowania wyrobów budowlanych w zakresie użyteczności akustycznej produktu budowlanego. Teza 3 brzmi następująco: Środowisko zbudowane nie stanowi masy wyrobów budowlanych, lecz przestrzeń życia człowieka, która ma za zadanie zaspokajać jego potrzeby fizyczne oraz psychiczne.

 

Podejście do jakości użytkowej środowiska zbudowanego poprzez jakość wyrobów budowlanych jest zgodne z Rezolucją Legislacyjną Parlamentu Europejskiego z dnia 18 stycznia 2011 r. zmieniającą dyrektywę UE 89/106/EEC. Jednak nie jest zgodne z potrzebami Europejczyków co do jakości użytkowania tego środowiska.

 

Budynek to coś więcej niż suma zespolonych ze sobą wyrobów budowlanych, a środowisko zbudowane nie jest tylko grupą budynków i łączących je dróg i instalacji. Opracowana w latach 80 XX wieku dyrektywa nie przystaje do potrzeb Europejczyków, którzy środowisko zbudowane oceniają poprzez istotne dla użytkownika właściwości charakterystyczne, nie zważając na parametry wyrobów budowlanych.

 

Efektem rozbieżności w podejściu do zasady uzyskiwania właściwości akustycznych przestrzeni życia jest dezurbanizacja oraz suburbanizacja powszechnie występująca w dużych skupiskach miejskich. Podejście użytkowników do budynku jak do produktu zużywającego się powoduje powstanie oczekiwań względem deklaracji właściwości budynków i deklarowania wartości krytycznych tych właściwości.

 

Z punktu widzenia procesu użytkowania budynku, który trwa dłużej niż proces jego realizacji, takie podejście pozwala na określenie rachunku ekonomicznego fazy użytkowania i planowania remontów dla utrzymania możliwości zaspokajania przez obiekt potrzeb jego użytkowników.

 

Położenie większego nacisku na definiowanie właściwości użytkowych środowiska zbudowanego w procesie racjonalizacji zużycia zasobów jest podejściem bliższym zrównoważonemu rozwojowi. Określenie podstawy czasowej użytkowania obiektu na okres 30 lat (jedno pokolenie) pozwala na zaspokojenie potrzeb kolejnego pokolenia w racjonalny sposób.

 

Wyniki badań rozkładu energii akustycznej we wnętrzu kabiny okrętowej z oknem w ścianie burtowej. Źródło: Stefan Weyna: „Rozpływ energii akustycznych źródeł rzeczywistych „ WNT 2005 ISBN 83-204-3099-2, Publikacja rysunku w artykule za zgodą autora książki.

 


Aktualny system doboru komponentów powłoki budynku Aktualnie dobór parametrów okna określa głównie norma powołana przez „Warunki techniczne…” do wypełnienia zapisów przepisu budowlanego.

Zgodnie z normą PN-B-02151-3:1999 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach oraz izolacyjność akustyczna elementów budowlanych.

 

Wymagania miarodajny poziom dźwięku w lokalizacji inwestycji (rzeczywisty i prognozowany) determinuje własności akustyczne powłoki budynku. Norma ta ma powołanie w „Warunkach technicznych…”  (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 10 grudnia 2010 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie; Dziennik Ustaw Nr 239, Poz. 1597), zatem jej treść stanowi wiedzę techniczną, jaką należy stosować dla wypełnienia wymagań przepisów budowlanych. Stosowanie jej w praktyce jest oczywistością, jednak zawarty w niej system oceny technicznej – z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju – nie jest pozbawiony wad.

(...)

 

Zgodnie z zasadami technicznymi, opisanymi w powyższej normie, izolacyjność akustyczną powłoki budynku stanowi izolacyjność komponentów uśredniona po polu powierzchni. O tym mówi załącznik A normy – informacyjny, nie obligatoryjny.

 

Taki charakter załącznika dopuszcza zatem możliwość innych metod wyznaczania izolacyjności powłoki składającej się z różnych komponentów.

 

Jednak punkt 8 normy nie jest obligatoryjny, a Tabela 6 jednoznacznie wskazuje na oczekiwane wskaźniki okna, w zależności od wymagań dla całej powłoki, przy zdefiniowanym krytycznym udziale powierzchni okna w powierzchni powłoki budynku. Zatem mówimy w prosty sposób o średniej po powierzchni wskaźników izolacyjności akustycznej komponentów jako wartości oceny całej powłoki. Ważna dla posługiwania się normą PN-B-02151-3:1999 jest ocena miarodajnego poziomu dźwięku obciążającego budynek.

 

Ocena nie jest łatwym procesem i wymaga wielogodzinnej obserwacji źródła. W efekcie powyższego procesu postępowania w doborze parametrów okna, w zależności od jego izolacyjności akustycznej, komponent ten wpływa silniej lub słabiej na akustyczną użyteczność pomieszczenia.

 

Podejście uśrednionego wskaźnika wg normy PN-B-02151-3:1999 powoduje, że w powłoce znajdują się komponenty, które powodują przesłuch miejscowy (miejscowe obniżenie izolacyjności przyczyniające się do przenoszenia dźwięków do wewnątrz budynku). Obniżenie to może być małe i nie wpływać na ocenę użytkową warunków akustycznych.

 

Jednak kiedy powierzchnia okna będzie stanowić ponad 3 % powierzchni przegrody zewnętrznej, a różnica między izolacyjnością komponentów będzie większa niż 6 dB, to okno jest już elementem, który – przy uwzględnieniu pasm częstotliwości – wpływa na przenoszenie do pomieszczenia uciążliwych dźwięków.

 

To właśnie pasma częstotliwości, zwłaszcza niskie, decydują o ocenie negatywnej hałasu docierającego do pomieszczeń. Stosowane w Europie oceny klimatu akustycznego, zgodnie z krzywymi A poziomu dźwięku, pomijają wpływ niskich, uciążliwych dźwięków. Nie znaczy to, że pasma niskie nie są brane przez użytkowników pod uwagę w ocenie użyteczności pomieszczeń.

 

Koncepcja jednego parametru dla komponentów powłoki budynku Podstawę koncepcji stanowi użyteczność produktu budowlanego. W przypadku użyteczności produktu budowlanego, jakim jest budynek z punktu widzenia akustyki w architekturze, można spojrzeć na dwa obszary: właściwości akustyczne komponentów budynku oraz właściwości akustyczne przestrzeni budynku.

 

Właściwości użytkowe to w definicji ekonomicznej zdolność produktu do spełnienia żądanych funkcji w zamierzonych warunkach użytkowania lub zachowania w trakcie użytkowania. Wyrobem, zgodnie z normą PN-EN ISO 14044:2009 Zarządzanie środowiskowe -- Ocena cyklu życia -- Wymagania i wytyczne, jest usługa i produkt materialny, do których zaliczyć można budynki i środowisko zbudowane.

 

Sformułowanie „produkt budowlany” pozwala przenieść myślenie o użyteczności budynków z platformy właściwości wyrobów budowlanych na platformę użytkową atrakcyjności rynkowej budynku w sposób taki sam, jak myślenie o produktach szybko zbywalnych, bankowych, czy hotelowych. Rozróżnienie jest o tyle ważne, że inne spojrzenie na jakość budynku mają osoby pracujące w branży budowlanej, a inne użytkownicy produktu budowlanego.

 

Zatem dostosowanie sposobu myślenia środowiska budujących do systemu myślenia użytkowników, niepłacących architektowi i inwestorowi, to kierunek postępowania zgodny ze zrównoważonym rozwojem oraz zasada leżąca u podstaw koncepcji jednego parametru akustycznego dla komponentów powłoki budynku.

 

Koncepcja jednego parametru akustycznego budynku bazuje na założeniu, że to wartość poziomu dźwięku w pomieszczeniu o jednoznacznie zdefiniowanej funkcji wyznacza użyteczność akustyczną. Pojmowanie użyteczności dla człowieka obejmuje całą przestrzeń pomieszczenia, każdy punkt jego kubatury.

 

W sytuacji, kiedy energia akustyczna jest zmienna w kubaturze, nie można mówić o równych warunkach użytkowania dla osób w pomieszczeniu, spełnieniu wymagania uzyskania krytycznych właściwości akustycznych przestrzeni użytkowanej.

 

Energia akustyczna przechodząca przez powłokę budynku obciążonego hałasem w sposób zróżnicowany przedostaje się do pomieszczenia. Jeśli izolacyjność akustyczna okna jest mniejsza od izolacyjności części nie przeziernej wtedy strumień energii dźwięku przedostający się do pomieszczenia w sposób bardziej złożony kreuje warunki akustyczne w pomieszczeniu. Zagadnienie to nie jest niczym nowym i było przedmiotem wielu prac naukowych również w Polsce.

 

Jak wygląda rozpływ energii akustycznej w pomieszczeniu przy przejściu przez przegrody badał np. profesor Stefan Weyna, wprowadzając nader wyrazisty system obrazowania 3D rozkładu poziomu dźwięku.

 

Jak widać na rysunku, strumień dźwięku silniejszy, przechodzący przez komponent o mniejszej izolacyjności akustycznej, „penetruje” kubaturę dźwiękiem o wyższym poziomie. Co wpływa na miejscowe rozpoznawanie dźwięku głośnego jako uciążliwy dla użytkownika. Zatem komponenty powłoki budynku wpływają na poziom dźwięku w pomieszczeniu w sposób zależny od obciążenia hałasem środowiskowym.

 

Koncepcja przyjmuje, że obciążenia w miejscu lokalizacji inwestycji, rzeczywiste a nie wyznaczone w oparciu o mapy akustyczne, determinują parametry technologii powłoki przy znanej funkcji pomieszczeń. System ten przyjmuje jako główną zasadę, że wyznaczona, oczekiwana izolacyjność akustyczna powłoki budynku jest minimalną wartością krytyczną dla każdego komponentu.

 

Zatem wartość krytyczna wskaźników izolacyjności okna jest wyznaczona w oparciu o użyteczność ocenianą w odniesieniu do poziomu dźwięku LAsmx w pomieszczeniu (maksymalny poziom dźwięku od źródeł, jakimi są urządzenia na zewnątrz budynków), który określa powołana przez przepisy budowlane norma PN-B-02151-02:1987 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach.

 

Metoda takiego wyznaczania wskaźnika izolacyjności akustycznej powłoki i komponentów jest już aktualnie stosowana. Głównym obszarem stosowania są inwestycje w obszarach ograniczonego użytkowania i te, które potencjalnie znajdą się w takich. Podejście użytecznościowe pozwala uniknąć w przyszłości problemów z procesami o odszkodowanie za hałas.

 

W koncepcji wyznaczony wskaźnik R’A2 nie odnosi się bezpośrednio do deklaracji dostawcy wyrobu budowlanego. Do zadań architekta należy zatem analiza komponentów powłoki budynku i zdefiniowanie wymagań dla dostawców wyrobów budowlanych.

 

Każdy z komponentów powłoki budynku powinien mieć minimalną wartość krytyczną wskaźnika RA2 wynikającą z obciążenia hałasem środowiskowym, skorygowaną warunkami funkcjonowania w obiekcie.

Przez warunki funkcjonowania należy rozumieć wzajemny wpływ wyrobów budowlanych na zmiany wskaźnika izolacyjności akustycznej. Kolejnym ważnym zadaniem architekta w koncepcji jednego parametru jest jednoznaczne zdefiniowanie funkcji pomieszczeń w odniesieniu do wiedzy technicznej przywoływanej w przepisach budowlanych.

 

Docelowo ocenianym wskaźnikiem poziomu dźwięku, uwzględniającym bardziej subiektywnie dźwięk w pomieszczeniu, będzie LCsmx od urządzeń poza budynkiem. Wskaźniki oceny LAsmx i LCsmx różnią krzywe korekty – odpowiednio A i C, gdzie krzywa C uwzględnia bardziej dźwięki nisko częstotliwościowe postrzegane jako bardziej uciążliwe dla użytkowników.

 

Konsekwencje rynkowe dla producentów okien
Użytecznościowe podejście do produktu budowlanego, jakim jest środowisko zbudowane, nie będzie bez wpływu na dostawców surowców, z których produkuje się produkt budowlany. Surowiec ten to wyroby budowlane produkowane w sposób masowy oraz wyroby wykonywane rzadko i na specjalne zamówienia.

 

Okno, jako produkt, dla którego opracowano normę zharmonizowaną, można zaliczyć do produktów masowo wykonywanych, choć na indywidualne zamówienia. Dostawcy surowców, podobnie jak w innych działach gospodarki, deklarują parametry oferowanego towaru. Z czasem podejście użytecznościowe wymusi na dostawcach, rynkowo i prawnie, bardziej pro-kliencką postawę i inną formę prezentowania danych akustycznych dla wyrobów budowlanych.

 

Nie mówimy tu o kliencie kupującym okna do wmontowania w obiekt, lecz o użytkowniku produktu budowlanego (budynku, środowiska zbudowanego), który nie ma bezpośredniego kontaktu z dostawcą okien. To może wymusić na producentach bardziej praktyczne podejście, z koniecznością udowodnienia skuteczności na obiekcie, co jest podejściem dalekim od normy zharmonizowanej.

 

Natomiast jest to podejście bliższe opisanemu w projekcie dokumentu Zielona Księga w sprawie modernizacji polityki UE w dziedzinie zamówień publicznych w kierunku zwiększenia skuteczności europejskiego rynku zamówień,   w którym przewiduje się jako kryterium wyboru oferty najniższy koszt cyklu życia, a nie – jak do dziś – kryterium najniższej ceny zakupu.

 

Zmieni się również zakres oczekiwań względem rynkowych parametrów oraz dostosowanie się do potrzeb i rzeczywistego hałasu w środowisku zbudowanym.

Wykazanie architektowi, że oferowany wyrób budowlany, czyli okno, zaspokoi potrzeby, będzie systematycznie oczekiwane, zwłaszcza po wejściu obowiązku opracowania od lat wyczekiwanej charakterystyki akustycznej budynku. Z czasem do lamusa przejdzie deklarowanie parametrów okien w oparciu o parametr szyby, a w społeczeństwie z rosnącą samoświadomością może to być nawet sygnał o niekorzystaniu z oferty. Producenci nie unikną deklaracji praktycznych, obiektowych parametrów akustycznych.

 

Warunkiem jest jednak niepodleganie przez producentów okien dyktatowi producentów szyby, co nie jest łatwe, nie z powodów ekonomicznych, lecz światopoglądowych. Również systematycznie będą rosły oczekiwania względem wyższych parametrów akustycznych okien w dobrej cenie. Oferta rynkowa jest ciągle w tym zakresie uboga i widać tu poddanie się dyktatowi producentów szyby oraz mało doświadczonych wykonawców.

 

Czy ta koncepcja ma prawo bytu?
Systematycznie zwiększa się świadomość znaczenia fazy użytkowania budynku w zakresie wpływu na środowisko i zużycie zasobów naturalnych. Z tego powodu powstaje coraz więcej norm międzynarodowych związanych z oceną użytkową produktów, w tym produktu budowlanego, z położeniem nacisku na zadowolenie użytkownika. W budownictwie za taką normę można wskazać normę, nad którą są aktualnie prowadzone prace: DRAFT prEN 15643-3 Sustainability of Construction Works - Assessment of Buildings - Part 3: Framework for the assessment of social performance.

Norma ta wskazuje na indykatory obiektywne jako system oceny, a w ostatnim czasie powstał nawet wniosek o poszerzenie o indykatory subiektywne.

 

W Polsce są od lat systematycznie prowadzone prace nad międzynarodowymi normami, które stanowią coraz częściej wskazywane w dyrektywach unijnych źródło wiedzy technicznej do stosowania w celu wypełnienia zapisów aktu prawa międzynarodowego.

 

W sytuacji, kiedy standardy związane z oceną użytkową produktu budowlanego będą wpisane w dyrektywę UE, automatycznie znajdą się one w akcie prawa kraju związkowego, co w przypadku norm dotyczących ocen użytkowania budynków stanowi przełożenie na oczekiwania względem projektantów i dostawców wyrobów budowlanych, w tym również okien. Pierwszym dokumentem, który znacznie zmienić może sytuacje jest Zielona Ksiega dotycząca zamówień publicznych, gdyż przejście z kryterium ceny na kryterium kosztów cyklu życia produktu budowlanego jest nader głęboką zmianą.

 

Dla rynku komercyjnego budowy obiektów na zamówienie, np. użytkowników indywidualnych, wprowadzanie zasady jednego wskaźnika wspierać będzie działanie ustawy o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego.

 

Nabywca mieszkania lub domu zgodnie z treścią projektu ustawy, przy inwestycjach prowadzonych wg zasad opisanych w projekcie, będzie miał prawo do informacji o cechach produktu budowlanego jakim jest mieszkanie czy dom. Opisanie cech ma być elementem obowiązkowym zawartości merytorycznej umowy z deweloperem.

 

Cechy budynku są jednoznacznie opisane w powszechnie uznanych regułach technicznych, jak norma PN-ISO 6240:1998 Właściwości użytkowe w budownictwie – Zawartość i układ norm, czy materiały interpretacyjne do DYREKTYWY RADY NR 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 w sprawie zbliżenia przepisów prawnych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych.

 

Podane w umowie stanowić mają podstawę informacji i decyzji zakupowej. Podanie informacji nieprawdziwych, niepełnych w umowie przez dewelopera może pociągnąć konsekwencje prawne. Kodeks karny w art. 286 przewiduje surowe kary w przypadku podania danych nabywcy o cechach produktu nie obrazujących rzeczywistego stanu.

 

Systematyczne dążenie do zwiększenia eko-efektywności środowiska zbudowanego (eko-efektywność w rozumieniu DRAFT ISO/DIS 14045 Environmental management – Eco-efficiency assessment of product systems – Principles, requirements and guidelines) wymusi w naturalny sposób zwiększenie znaczenia zadowolenia z produktu budowlanego w ocenie impaktu środowiskowego.

 

Zatem nieuniknione dla budownictwa i dostawców surowców, z których jest produkowany produkt budowlany, jest skierowanie uwagi na potrzeby użytkowników, które są inne niż aktualnie przyjmuje to instytucja państwa w regulacjach prawnych.

 

 

mgr inż. wibroakustyk Jacek Danielewski

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

więcej informacj: Świat Szkła 11/2011

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.