W kontaktach z klientami spotykamy się bardzo często z myleniem pojęć „bezpieczeństwo” a „zabezpieczenie”.

Bezpieczeństwo odnosi się do ochrony życia, zdrowia i nie stwarzania sytuacji niebezpiecznych dla ludzi. Jest to wymaganie nadrzędne we wszystkich aktach normatywnych Unii Europejskiej, a w ślad za tym i krajowych.

Zabezpieczenie odnosi się do więcej niż jednego pojęcia i może to być m.in. zabezpieczenie czegoś lub przed czymś.

W naszej działalności rozumiemy to jako zabezpieczenie przed włamaniem, kradzieżą, aktami terroru, wandalizmu itp.

 

Bezpieczeństwo w przepisach UE, w tym bezpieczeństwo użytkowania, jest jednym z wymagań podstawowych określonych Dyrektywą UE dotyczącą wyrobów budowlanych. Wyroby spełniające wymagania w zakresie bezpieczeństwa powinny być znakowane znakiem CE potwierdzającym spełnianie wymagań podstawowych ww. Dyrektywy UE.

Natomiast zabezpieczenie przed włamaniem nie  jest wymaganiem podstawowym wynikającym bezpośrednio z bezpieczeństwa. Jest to wymaganie dodatkowe, które może zawierać pewne właściwości dotyczące bezpieczeństwa, ponieważ włamanie może spowodować zagrożenie bezpieczeństwa (życia lub zdrowia) użytkownikowi pomieszczenia, do którego włamał się złodziej.

 

W krajowych aktach normatywnych podstawowym przepisem zawierającym liczne wymagania w zakresie bezpieczeństwa wynikającym z Ustawy „Prawo Budowlane” jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz. U. Nr 75, poz. 690), z późniejszymi zmianami, w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Nie będę omawiał całego dokumentu, ponieważ jest on bardzo obszerny i dotyczy wielu rozwiązań szczegółowych Podam tylko podstawowe przepisy odnoszące się bezpośrednio do bezpieczeństwa.

 

W dokumencie tym jako podstawowe zagrożenie uważa się pożar. Muszę jednak wspomnieć tutaj, że w dokumentach Unijnych zagrożeniami mogą być również akty terroru, wybuch, dym, skażenia chemiczne i biologiczne, jak również akty wandalizmu.

 

Występujące w budynkach potencjalne zagrożenia, w przypadku obiektów gromadzących większą ilość osób stają się źródłem dodatkowego niebezpieczeństwa, jakie stanowi panika. Należy uświadomić sobie, że zaistnienie samych tylko symptomów jakiegoś zagrożenia, może samorzutnie wywołać wśród użytkowników budynku panikę, o skali niewspółmiernie wysokiej w stosunku do realnego zagrożenia, uwzględniwszy choćby skuteczność systemów ochrony, w które budynek jest wyposażony.

 

Dlatego też zainstalowanie w budynku środków przeciwdziałających np. rozprzestrzenianiu się ognia, może ograniczyć bezpośrednie skutki pożaru, dać czas na opuszczenie obiektu itp., nie zapobiegnie jednak panice i jej groźnym skutkom, gdyby ogień w budynku rzeczywiście się pojawił. W konsekwencji, w państwach UE od szeregu już lat, panika w obiektach zbiorowego użytkowania traktowana jest sama w sobie jako odrębne niebezpieczeństwo, wymagające indywidualnego przeciwdziałania.

 

Przyjęto więc pogląd, że zapobieganie występowaniu bezpośrednich zagrożeń (pożar, wybuch, skażenie itp.) i ich skutkom jest niewystarczające i nie zwalnia od wprowadzania zabezpieczeń ograniczających poważne następstwa ewentualnej paniki. W tym celu grupę tradycyjnie stosowanych instrumentów administracyjno- prawnych oraz projektowo-budowlanych (wytyczenie i oznakowanie dróg i kierunków ewakuacji) poszerzono o wdrażanie wyspecjalizowanych środków technicznych, ułatwiających przedostawanie się ludzi – opuszczających strefę zagrożoną w warunkach paniki – przez wszelkie przegrody na drogach ewakuacyjnych.

 

Przegrody takie stanowią w przeważającej mierze drzwi, a mianowicie: drzwi wyjściowe z pomieszczeń, prowadzące na główne ciągi komunikacyjne (poziome i pionowe), drzwi przejściowe na drogach ewakuacyjnych oraz drzwi wyjściowe (ewakuacyjne) z budynków. Działanie grupy ludzi w stanie paniki różni się diametralnie od zachowania jednostki, a uwzględniając dodatkowe utrudnienia mogące wystąpić w warunkach ewakuacji – np. ciemność, zadymienie itp. – oczywistym staje się, że konstrukcja, funkcja i sposób obsługi okuć i zamknięć instalowanych na drogach ewakuacyjnych muszą spełniać zupełnie inne wymagania.

 

Podstawowym kryterium, kwalifikującym drzwi, okucia i zamknięcia do zastosowania na drogach ewakuacyjnych jest zapewnienie przez nie stałej możliwości łatwego i szybkiego pokonania oporu i otwarcia drzwi, zgodnie z kierunkiem ewakuacji (od wewnątrz), ręcznie oraz/lub poprzez nacisk ciała na powierzchnię wewnętrzną, bez użycia klucza lub innego przedmiotu. Warunki te muszą być spełnione w każdym momencie, niezależnie od sposobu zamknięcia drzwi od strony zewnętrznej (np. klucz, wkładka bębenkowa itp.).

 

W podanym Rozporządzeniu w §236.4 podano: Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z budynku przeznaczonego dla więcej niż 50 osób powinny otwierać się na zewnątrz. Wymaganie to nie dotyczy budynku wpisanego do rejestru zabytków.

 

Natomiast w §239.2. drzwi, stanowiące wyjście ewakuacyjne, powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń:
1. zagrożonych wybuchem,
2. do których jest możliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych lub substancji trujących, duszących bądź innych, mogących utrudnić ewakuację,
3. przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób, przeznaczonych dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się.

 

Bardziej restrykcyjny jest §240.7: Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób, oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne.

 

W Rozporządzeniu tym, w Rozdziale 4 „Drogi ewakuacyjne” podaje się szereg rozwiązań szczegółowych dotyczących dróg i wyjść ewakuacyjnych, których nie będę tutaj omawiał.

Co to są zamknięcia przeciwpaniczne i zamki awaryjne. Są to specjalne urządzenia instalowane w drzwiach ewakuacyjnych, umożliwiające łatwe i pewne otwarcie drzwi od wewnątrz pomieszczenia,  zgodnie z kierunkiem ewakuacji ludzi na korytarzach lub klatkach schodowych bez względu na blokady i zamki, uniemożliwiające otwarcie tych drzwi z zewnątrz. Drzwi z takimi urządzeniami nie mogą być zamykane (blokowane) od strony wewnętrznej.

 

Dalsze aspekty dotyczące stosowania drzwi i okuć na drogach ewakuacyjnych podam przy omawianiu związanych z tym nowych norm.

 

Ostatnio ukazały się nowe normy lub jeszcze w formie projektów norm wymagania i metody badań niżej wymienionych wyrobów budowlanych. Przy normach nie związanych z ewakuacją podam tylko w skrócie ich zakres.

1. PN-EN 13126-3:2012 Okucia budowlane. Okucia do okien i drzwi balkonowych. Wymagania i metody badań. Część 3: Klameczki, głównie do okuć rozwierano-uchylnych, uchylno-rozwieranych i tylko rozwieranych.

W normie określono wymagania i procedury badawcze dotyczące nie tylko wymagań eksploatacyjnych jak: działanie klameczek, trwałość, wytrzymałość lecz również wymagania w zakresie zabezpieczenia w stosunku do klameczek z blokadą obrotu przyciskiem lub kluczem z podziałem na 3 klasy zabezpieczenia.

 

2. PN-EN 14846:2010 Okucia budowlane. Zamki. Zamki i zaczepy elektromechaniczne. Wymagania i metody badań.

W normie określono wymagania i metody badań dotyczące wytrzymałości, zabezpieczenia, trwałości i funkcji elementów elektrycznych i elektronicznych do wszystkich typów zamków elektromechanicznych wraz zaczepami stosowanych w drzwiach (łącznie z drzwiami balkonowymi i drzwiami wejściowymi do budynków). Wymagania odnoszące się do czysto mechanicznych właściwości wyrobów objętych niniejszą Normą Europejską są podane w EN 12209

 

3. prEN 16005 Drzwi z napędem. Bezpieczeństwo użytkowania drzwi z napędem. Wymagania i metody badań.

 

Zgodnie z Warunkami Technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich otoczenie (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. Dz.U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami):

§240.3. Zabrania się stosowania do celów ewakuacji drzwi obrotowych i podnoszonych.

§240.4. Drzwi rozsuwane mogą stanowić wyjścia na drogi ewakuacyjne, a także być stosowane na drogach  ewakuacyjnych, jeżeli są przeznaczone nie tylko do celów ewakuacyjnych, a ich konstrukcja zapewnia:
1) otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania,
2) samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w wyniku zasygnalizowania pożaru przez system wykrywania dymu chroniących strefę pożarową, do ewakuacji z której te drzwi są przeznaczone, a także w przypadku awarii drzwi §62.2. W wejściach do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych mogą być zastosowane drzwi obrotowe lub wahadłowe, pod warunkiem usytuowania przy nich drzwi rozwieranych lub rozsuwanych, przystosowanych do ruchu osób niepełnosprawnych oraz spełniających wymagania §240 (podano w punkcie 5.7.2.1).

Jak wynika z przepisów krajowych drzwi obrotowe nie mogą być stosowane na drogach ewakuacyjnych i w wyjściach awaryjnych, mogą być natomiast stosowane w wejściach do budynków. Warunkiem jednak stosowania tych drzwi jako drzwi wejściowych do budynków jest stosowanie przy nich drzwi rozwieranych lub rozsuwanych, przystosowanych do ruchu osób niepełnosprawnych.

W przepisach niemieckich na drogach ewakuacyjnych i w wyjściach awaryjnych dopuszczalne są wszystkie rodzaje drzwi, w tym obrotowych z funkcją „break-out” przy czym funkcja „break-out” powinna być dostępna w każdym położeniu drzwi.

Jeśli w drzwiach z napędem na drogach ewakuacyjnych i w wyjściach awaryjnych zainstalowane są zamknięcia awaryjne, zawiasy oraz zamknięcia przeciwpaniczne, powinny one spełniać wymagania – odpowiednio – EN 179, EN 1125, EN 1935 lub prEN 13637.

Funkcja „break-out” oznacza „wyłamanie” skrzydła drzwiowego a więc w przypadku drzwi przesuwnych skrzydło drzwiowe „wyłamuje” się pod wpływem nacisku na jego powierzchnię przy krawędzi zewnętrznej (rozwiera się) natomiast w przypadku drzwi obrotowych skrzydło drzwiowe składa się do wewnątrz. Siła potrzebna do wyłamania skrzydła jest identyczna jak w przypadku zamknięć awaryjnych.

Skrzydła drzwiowe i osłony boczne z tą funkcją powinny być w każdej pozycji zdatne do wypchnięcia (wyłamania) w kierunku ewakuacji. Całkowita siła potrzebna do zwolnienia funkcji „break-out” nie powinna przekraczać 220 N.

Gdy skrzydło drzwiowe lub osłona boczna zostaną wypchnięte, automatyczny ruch skrzydła powinien zostać zatrzymany lub osiągnąć z góry ustalone położenie bezpieczne i zatrzymać się. Drzwi powinny pozostać nieruchome dopóki wypchnięte skrzydła nie odzyskają normalnego położenia roboczego.

 

Norma podaje szereg wymagań w zakresie bezpieczeństwa, w tym również w stosunku do oszklenia:

- siła potrzebna aby zapobiec dalszemu otwieraniu lub zamykaniu wstrzymanych drzwi, mierzona w odległości 25 mm od krawędzi prowadzącej drzwi, prostopadle do tej krawędzi, nie powinna w żadnym punkcie przekroczyć 67 N w trakcie cyklu otwierania lub zamykania;

- wartości sił dynamicznych generowanych przez skrzydło drzwiowe przy uderzeniu w człowieka lub przeszkodę należy uważać za bezpieczne, jeżeli nie są przekroczone granice podane w Tablicy 1 tej normy;

- punkty niebezpieczne między skrzydłem a sąsiadującymi elementami otoczenia, związane ze zgnieceniem, ścięciem i uderzeniem powinny być wyeliminowane lub zabezpieczone zgodnie z wymaganiami normy,

- prędkość drzwi – zależnie od rozmiarów drzwi – nie powinna przekraczać określonej w Tablicy F.2 normy. W niektórych rozwiązaniach dużych drzwi obrotowych stosuje się przy wejściu do nich przycisk spowalniający szybkość obrotu drzwi przewidziany dla osób z dziećmi i osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach;

- zaleca się, aby przy określaniu wymaganych poziomów właściwości eksploatacyjnych (klas/wartości deklarowanych) drzwi z napędem dla danego zastosowania finalnego (np. lokalizacji, przeznaczenia i wielkości budynku) kompletator brał pod uwagę zamierzone użytkowanie, np. ochronę przed hałasem, utratę ciepła, warunki klimatyczne, intensywność użytkowania, ekspozycję na działanie czynników zewnętrznych;

- energia kinetyczna poruszających się drzwi nie powinna przekraczać 1,69 J;

- nie powinny występować ostre krawędzie, a oszklenie nie powinno tworzyć ostrych odłamków w przypadku rozbicia;
- szkło hartowane wg PN EN 12150-1 i szkło warstwowe wg PN EN ISO 12543-1 i -2 stanowią przykłady odpowiednich materiałów na oszklenia. Gładkie szkło float (szkło krzemianowe) i szkło zbrojone nie są właściwe do tych zastosowań z powodu ryzyka poważnych urazów w przypadku rozbicia;

- przezroczyste skrzydła lub powierzchnie skrzydeł powinny być wyraźnie rozpoznawalne np. przez trwałe znakowanie, odpowiednie naklejki lub zastosowanie materiałów barwionych;

- jeśli szklane skrzydło drzwi z napędem nie jest całkowicie obramowane (np. skrzydło jest tylko podparte na górze lub na dole), to podczas działania drzwi nie powinien wystąpić kontakt szkła z twardymi materiałami;
- szkło w nieobramowanych drzwiach szklanych powinno spełniać, odpowiednio, wymagania PN EN 1863-2, PN EN 12150-2, PN EN ISO 12543-2, PN EN 14179-2 lub PN EN 14321-2;

- należy również sprawdzić, czy szklane skrzydła drzwiowe, które nie są całkowicie obramowane, nie mogą zetknąć się w jakichkolwiek możliwych okolicznościach podczas działania drzwi.

 

4. prEN 13126-9 Okucia budowlane do okien i drzwi balkonowych. Wymagania i metody badań. Część 9: okucia do okien obrotowych w osi pionowej i poziomej. Nie będę tutaj szerzej omawiał tej normy, ponieważ dotyczy ona okuć do stosowanych w małym stopniu rozwiązań okien. Podaje ona podstawowe wymagania oraz metody badań w zakresie eksploatacyjnym, jak: działanie, trwałość czy wytrzymałość.

 

5. prEN15685 Okucia budowlane. Wymagania i metody badań. Zamki wielopunktowe, zatrzaski i zaczepy. Przedmiotem normy są zamki wielopunktowe stosowane do drzwi rozwieranych i przesuwnych, z rozdzieleniem wynikającym z funkcji na: zamki blokujące,  zamki dociskające i zamki przeciw rozłączeniu.

Funkcje te mogą występować w poszczególnych rozwiązaniach jako osobne lub łączone. W normie określono wymagania i metody badań dotyczące trwałości, wytrzymałości, zabezpieczenia i funkcji zamków mechanicznych wielopunktowych wraz z zaczepami, przeznaczonych do stosowania w drzwiach, łącznie z drzwiami balkonowymi i drzwiami wejściowymi do budynków.

Zamki wielopunktowe powinny blokować drzwi co najmniej w dwóch punktach. Odległość pomiędzy punktami blokowania powinna być minimum 200 mm w zablokowanej pozycji. Powinny one być centralnie ryglowane i sterowane. Każdy punkt powinien być ryglowany w tym samym czasie.

Poziom wymagań eksploatacyjnych jest zróżnicowany w zależności od kategorii użytkowania (3 klasy) natomiast wymagania w zakresie zabezpieczenia określone są tak jak w przypadku normy na zamki jednopunktowe w 7 klasach w analogicznym zakresie i wg zbliżonych metod badań. Nowością są natomiast wymagania dla zamków dociskających, wywołujących określoną siłę z jaką zgniatają uszczelki  i dociskają skrzydło do ościeżnicy oraz do zamków przeciw rozłączeniu. dotyczących głównie zamków hakowych do drzwi przesuwnych.

Na zakończenie chciałbym jeszcze zauważyć, że w normach na wyroby budowlane ilość norm dotyczących oszklenia spowodowała umieszczanie ich w osobnych załącznikach z tym, że powołane są najczęściej 2 części norm dotyczące oceny zgodności z normą wyrobu.

 

Jan Szubert

Instytut Techniki Budowlanej
Oddział Wielkopolski

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

więcej informacj: Świat Szkła 6/2012

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.