Drzwi przeciwpożarowe są przeznaczone do zamykania otworów w przegrodach budowlanych stanowiących jednocześnie przegrodę ogniową. Ich celem jest zapewnienie odpowiedniej ochrony otworów w ścianach o określonej odporności ogniowej, służących jako droga dostępu dla ludzi, towarów oraz pojazdów. 

 

 

Drzwi przeciwpożarowe w Niemczech

 

Przepisy prawno-techniczne 

 

W Niemczech, tak jak w każdym kraju Unii Europejskiej, wyroby budowlane, w tym także drzwi przeciwpożarowe, podlegają wymaganiom ustaw: Prawo Budowlane oraz o wyrobach budowlanych, które powinny być zgodne z postanowieniami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG. 

 

Zasadnicze i powszechnie stosowane regulacje budowlane są zawarte w Wzorcowym Kodeksie Budowlanym (WKB) obowiązującym w całych Niemczech, oraz w Krajowych Kodeksach Budowlanych (KKB) obowiązujących w poszczególnych krajach związkowych (landach).

 

Zgodnie z powyżej wymienionymi dokumentami, ze względu na możliwość stosowania w budownictwie, rozróżnia się następujące rodzaje drzwi:

  • drzwi znormalizowane – o konstrukcji zgodnej z wymaganiami i opisem w normach DIN lub DIN-EN, a ich stosowanie wymaga udokumentowania zachowania odpowiedniej jakości wyrobu (np. drzwi zewnętrzne zgodne z normą DIN-EN 14351-1 Okna i drzwi. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Część: 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i/lub dymoszczelności)
  • drzwi z aprobatą techniczną – drzwi, dla których przydatność do stosowania potwierdzona jest aprobatą techniczną, przedłożoną nadzorowi budowlanemu wraz z udokumentowaniem odpowiedniej jakości wyrobu (np. drzwi przeciwpożarowe);
  • drzwi z dopuszczeniem jednostkowym – forma stosowana w przypadku pojedynczych wyrobów o konstrukcji odmiennej niż powyżej podanych drzwi, udzielana przez najwyższy organ nadzoru budowlanego kraju związkowego na wniosek inwestora, po przedłożeniu wymaganej dokumentacji i stanowi zawsze regulację wyjątkową.

 

Ponieważ dotychczas nie opracowano krajowej oraz nie wprowadzono zharmonizowanej europejskiej normy wyrobu na drzwi przeciwpożarowe, wymagane są stosowne aprobaty techniczne. Dokumenty takie wydaje w Niemczech Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej (Deutsche Institut Bautechnik – DIBt) z siedzibą w Berlinie i są one obowiązujące we wszystkich krajach związkowych. 

 

Zasady udzielania aprobat technicznych 

Procedura udzielania aprobat technicznych na drzwi przeciwpożarowe w Niemczech przedstawiona jest na rys. 1.

 

 

2015 02 40 1

Rys. 1. Schemat procedury uzyskania aprobaty technicznej na drzwi przeciwpożarowe w Niemczech

 

 

Aprobata techniczna może obejmować drzwi jedno- i dwuskrzydłowe wraz ze zintegrowaną funkcją dymoszczelności oraz elementy boczne i naświetla górne o określonych wymiarach. Zawiera także sposób oznaczania drzwi przeciwpożarowych oraz dokumenty „A” i „B”. W dokumencie „A” są określone:

  • zależności i warianty wykonania,
  • kształtowniki i okucia,
  • wypełnienia, uszczelnienia, powłoki ochronne i pęczniejące, pozostałe drobne elementy.

 

W dokumencie „B” są określone:

  • rodzaje mocowania,
  • sposoby połączenia ze ścianą i stropem.

 

Dokumenty „A” i „B” są udostępniane wyłącznie na żądanie i jedynie w formie wyciągu. Do każdych drzwi przeciwpożarowych należy załączyć pisemną instrukcję montażu, którą opracowuje wnioskodawca zgodnie z wymaganiami aprobaty technicznej. Instrukcja powinna zawierać co najmniej informacje odnoszące się do wymienionych w dokumencie „B” istotnych elementów danych drzwi przeciwpożarowych, związanych z warunkami montażu.

W jej skład powinny także wchodzić:

  • informacje dotyczące sposobu montażu,
  • informacje określające dopuszczalne warianty wykonania i akcesoriów,
  • instrukcje ewentualnego łączenia poszczególnych części (np. składanych ościeżnic),
  • wskazówki określające stosowanie mechanizmów blokujących.

 

Badania drzwi przeciwpożarowych realizowane są według wieloczęściowej normy DIN 4102 Brandverhalten von Baustoffen Und Bauteilen (Właściwości palne materiałów i elementów budowlanych) Część 5 – obejmującej definicje, wymagania i badania zamknięć przeciwpożarowych. Jeżeli w skład drzwi wchodzą przeszklenia przeciwpożarowe, to procedura badań powinna być realizowana według normy DIN 4102 Część 13, w uznanych ośrodkach i instytutach badawczych.

 

(...)

 

Zasady uzyskiwania dopuszczenia jednostkowego

Dla umożliwienia zastosowania drzwi przeciwpożarowych, które nie uzyskały jeszcze aprobaty technicznej, lub ich konstrukcja w istotny sposób odbiega od określonej w aprobacie technicznej, konieczne jest uzyskanie dopuszczenia jednostkowego. Zgodnie z Krajowym Kodeksem Budowlanym (obowiązującym np. w Badenii-Winterbergii) złożyć należy w krajowym organie nadzoru budowlanego stosowny wniosek, który powinien zawierać następujące informacje:

  • przedmiot wniosku oraz miejsce inwestycji,
  • wnioskodawcę (podmiot uczestniczący w budowie i uiszczający opłaty) i inwestora,
  • właściwy organ budowlany,
  • ewentualny podmiot wykonujący obliczenia statyczne, 
  • ewentualna jednostka wykonująca badania.

 

W celu przedstawienia wyjaśnień lub udokumentowania konieczności uzyskania jednostkowego dopuszczenia, do wniosku należy dołączyć: 

  • opis przedmiotu wniosku w formie dokumentacji technicznej, obejmującej jednoznacznie określone rysunki poglądowe i projekty wykonawcze, opisy budowlane i zakres zastosowania oraz informacje dotyczące wykonania, jeżeli nie wynikają one ze świadectw i rysunków;
  • świadectwa techniczne, odnoszące się szczególnie w zakresie prezentowanych drzwi do ochrony przeciwpożarowej.

 

Organ udzielający jednostkowego dopuszczenia może wymagać jeszcze przedłożenia następujących dokumentów:

  • raportów z przeprowadzonych badań, przy czym ich miejsce oraz program należy uprzednio uzgodnić;
  • opinii rzeczoznawcy, jeżeli jest to konieczne dla oceny możliwości zastosowania, a jego powołanie wymaga zgody organu udzielającego.

 

Dodać należy, że dopuszczenie jednostkowe nie zastępuje badania techniczno-budowlanego, a raczej określa szczególne warunki, które powinno się uwzględnić podczas przeprowadzania (przy drzwiach przeciwpożarowych – niezbędnego) badania. 

 

Krajowe organy nadzoru budowlanego zalecają, aby wszczynać postępowanie o wydanie dopuszczenia jednostkowego już we wczesnej fazie projektowania poprzez złożenie wniosku, co pozwoli w odpowiednim terminie przygotować niezbędne dokumenty.

 

 

Definicje związane z drzwiami przeciwpożarowymi

 

Zgodnie z wymienionymi już oraz specjalistycznymi przepisami techniczno-budowlanymi, celem ochrony przeciwpożarowej jest:

  • ochrona i ratowanie ludzi oraz zwierząt,
  • ochrona i utrzymanie dóbr materialnych,
  • zapobieganie rozprzestrzeniania się ognia,
  • ochrona budynków (obiektów).

 

Do podstawowych elementów stosowanych w ochronie przeciwpożarowej zalicza się zamknięcia przeciwpożarowe. Są to ruchome zamknięcia otworów w ścianach, zapewniające ruch osób i pojazdów oraz spełniające wymogi ochrony przeciwpożarowej.W Niemczech rozróżnia się następujące rodzaje zamknięć przeciwpożarowych:

  • klapy przeciwpożarowe: o zakresie wymiarów od 500x500 mm do 1000x1749 mm,
  • drzwi przeciwpożarowe:
    • jednoskrzydłowe, o zakresie wymiarów od 625x1750 mm do 1250x2500 mm,
    • dwuskrzydłowe, o wymiarach maksymalnych 2500x2500 mm lub <6,25 m² (otwór w świetle),
  • bramy przeciwpożarowe: o wymiarach większych niż 2500x2500 mm lub >6,25 m² (otwór w świetle).

 

Powyższe rozróżnienie jest niezbędne, ponieważ dla poszczególnych grup wyrobów stawiane są odmienne wymagania. 

 

W Niemczech, oprócz obowiązującej, wieloczęściowej normy europejskiej DIN-EN 13501 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków, funkcjonuje w dalszym ciągu klasyfikacja odporności ogniowej według normy DIN 4102. Odpowiednie elementy budowlane określane są stosowną literą dla ich oznaczenia, np. „T” przypisana jest klasie odporności ogniowej dla zamknięć przeciwpożarowych, takich jak drzwi, a „F” przypisana jest klasie odporności ogniowej dla elementów budowlanych, takich jak przeszklenia. W zależności od zdolności do stawiania oporu pożarowi przez zdefiniowany okres czasu, klasyfikuje się według czasu odporności ogniowej wyrażonej w minutach (od 30 do 180 minut). Przyjmowany jest także następujący podział:

  • drzwi ognioodporne – do których zalicza się drzwi klasy T30 (> 30 minut odporności ogniowej) i T60 (> 60 minut odporności ogniowej),
  • drzwi ogniotrwałe – do których zalicza się drzwi klasy T90 (> 90 minut odporności ogniowej) oraz T120 i T180 (odpowiednio > 120 i 180 minut odporności ogniowej).

 

 

Wymagania

 

Wymagania odnoszące się do drzwi przeciwpożarowych stosowanych w Niemczech określić można na podstawie aprobat technicznych, udzielonych na te wyroby przez Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej. Po analizie aprobat uzyskanych na drzwi przeciwpożarowe przez firmę Hörmann KG Verkaufsgesellschaft wyspecyfikować można następujące, dotyczące tych wyrobów wymagania:

  • zamontowane drzwi powinny zamykać się samoczynnie i być wyposażone w niezbędne oraz odpowiadające ich przeznaczeniu okucia;
  • przeszklenia przeciwpożarowe powinny być wymieniane wyłącznie przez fachowy personel;
  • dopuszczalne jest stosowanie zamków, zamykaczy i innych okuć mających świadectwa kwalifikacyjne – świadectwa kontrolne, a ich montaż powinien być zgodny z instrukcjami;
  • drzwi powinny być na tyle mocno połączone z sąsiadującymi częściami budynku, aby elementy kotwiące mogły w długim okresie czasu przejmować siły dynamiczne powstające podczas samoczynnego zamykania skrzydła, a także siły wynikające z odkształcania się materiałów na skutek działania ognia, przy czym siły te nie mogą także zagrażać statyce sąsiadującej ściany;
  • stosowanie zawiasów sprężynowych jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku drzwi jednoskrzydłowych o masie skrzydła nie przekraczającej 80 kg, natomiast w odniesieniu do drzwi z dodatkowym wyposażeniem wrażliwym na uderzenia (przeszklenia, elektrozaczepy itp.) lub ich montażu w takich konstrukcjach (beton komórkowy, ściana gipsowo-kartonowa), stosować należy samozamykacze drzwiowe;
  • w przypadku montażu drzwi w ciągach zaopatrzeniowych, należy stosować specjalne wersje drzwi ogniotrwałych;
  • do wypełnienia ościeżnicy należy stosować zaprawę mineralną z grupy zapraw II a, chyba że instrukcja montażu zawiera inne informacje;
  • posadzka w miejscu instalowania drzwi powinna być gładka, równa i wytrzymała;
  • stosować można tylko łączniki (kołki) rozporowe dopuszczone przez nadzór budowlany, przy czym należy zwracać uwagę, aby były odpowiednie do istniejącego podłoża i zostały zachowane stosowne odstępy pomiędzy łącznikiem a krawędzią mocowanego elementu;
  • użytkownik jest odpowiedzialny za utrzymanie drzwi przeciwpożarowych w nienagannym stanie;
  • zmiany w już wykonanych/zamontowanych drzwiach przeciwpożarowych mogą być dokonywane wyłącznie w ramach dozwolonych stosowną informacją Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej o dopuszczalnych zmianach zamknięć przeciwpożarowych w aktualnie obowiązującej wersji (podano w dalszej części publikacji).

 

 

Dopuszczalne zmiany i uzupełnienia drzwi przeciwpożarowych

 

Dopuszczalne zmiany i uzupełnienia drzwi przeciwpożarowych, na które zostały wydane aprobaty techniczne, są opracowywane w formie katalogu przez Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej, przy udziale Komisji Rzeczoznawców ds. Zamknięć Przeciwpożarowych. Katalog zawarty jest w „Informacjach DIBt” udostępnianych jednostkom badawczym, co umożliwia korzystanie z niego podczas przygotowywania dokumentu A aprobaty technicznej oraz opinii podsumowującej. Dokument ten podzielony jest na część dotyczącą zmian w trakcie produkcji oraz na część dotyczącą zmian w miejscu wykorzystania. Ponadto zgodnie z zapisami w aprobatach, bez uzyskania dodatkowych świadectw nie jest możliwe dokonywanie innych zmian.

 

Zmiany i uzupełnienia realizowane w trakcie produkcji

Poniżej przedstawionych zmian i uzupełnień można dokonywać – pod warunkiem ich podania w odpowiednim dokumencie dotyczącym danej aprobaty technicznej – wyłącznie w trakcie produkcji zamknięć przeciwpożarowych, w formie drzwi ze skrzydłem rozwieranym oraz tylko za zgodą wnioskodawcy/ posiadacza aprobaty. Katalog obejmuje m.in. następujące zmiany:

1. Umieszczanie elementów zabezpieczenia powierzchni: zznaklejonych po stronie zewnętrznej o maks. grubości 1 mm,

  • zamocowanych po zewnętrznej stronie drzwi drewnianych zbrojonych płyt drewnopochodnych,
  • zamocowanych po zewnętrznej stronie drzwi stalowych zbrojonych płyt z włókien lub wapienno- silikatowych, ewentualnie pokrycie na całej powierzchni warstwą metalu.

2. Dodatkowy montaż zestyków w płycie drzwiowej względnie ościeżnicy lub przygotowanie wycięć pod te zestyki. Należy uważać, aby przy montażu nie uszkodzić powierzchni uszczelki/uszczelek.

3. Montaż dodatkowych trzpieni/czopów przeciwwyważeniowych po stronie zawiasowej oraz dodatkowych zawiasów (dla których przedłożono świadectwo przydatności).

4. Prowadzenie kabli wewnątrz płyty drzwiowej i/lub ościeżnicy, przy czym nie dopuszcza się wykonywania w nich otworów na wylot.

5. Montaż mechanizmów do mocowania uchwytów drążkowych.

6. W celu przymocowania płytek pod kotwy do trzymaków elektromagnetycznych mechanizmów blokujących należy wykonać na płycie drzwiowej odpowiednie punkty mocowania.

7. Jeśli drzwi są montowane bez wpuszczania ościeżnicy w posadzkę, to za wyjątkiem ościeżnic obejmujących, należy po obu dłuższych bokach umieścić dodatkowe kotwy nad poziomem posadzki. 

 

Zmiany i uzupełnienia realizowane w miejscu eksploatacji

Zmiany i uzupełnienia w wyprodukowanych i już zamontowanych drzwiach przeciwpożarowych można wykonywać po uzgodnieniu z podmiotem wnioskującym o aprobatę techniczną lub producentem, o ile są one wymienione w załączniku do aprobaty. Posiadacz aprobaty lub producent mogą określić spośród możliwych zmian zawartych w katalogu Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej te, które dotyczą danych drzwi przeciwpożarowych. Możliwe są następujące zmiany:

1. Umieszczanie zestyków, np. magnetycznych lub zaczepów do monitorowania zamknięcia, o ile jest zapewniona możliwość ich montażu nawierzchniowego lub w istniejących wycięciach.

2. Prowadzenie kabli na płycie drzwiowej. 

3. Wymiana zamka na odpowiedni samoryglujący z zapadką, o ile może być zamocowany w istniejącej kasecie zamkowej i nie wymaga to dokonywania zmian zaczepu i płyty drzwiowej oraz liczby i położenia punktów ryglowania.

4. Montaż wizjerów, przy czym średnica otworu w płycie drzwiowej nie może przekraczać 15 mm.

5. Przykręcanie i mocowanie na nity lub naklejanie na płycie drzwiowej tablic informacyjnych.

6. Przykręcanie i mocowanie przy pomocy nitów lub naklejanie pasków z blachy o maksymalnych wymiarach.

7. Montaż drążków ochronnych, o ile istnieją odpowiednie punkty mocujące.

8. Uzupełnianie ościeżnic „Z”, kątowych i obejmujących oraz umieszczanie listew przyściennych do ościeżnic drewnianych.

9. Naklejanie listew drewnianych, tworzywowych, aluminiowych i stalowych o dowolnym kształcie i miejscu na przeszkleniach.

10. Naklejanie lub przybijanie listew drewnianych o określonych maksymalnie wymiarach, a także umieszczanie na ościeżnicach drewnianych ozdobnych listew.

11. Umieszczanie wsporników pod chwytaki elektromagnetyczne mechanizmów blokujących w zainstalowanych na płycie drzwiowej punktach mocowania.

12. W przypadku renowacji/naprawy istniejących drzwi, nie ma konieczności demontowania ich stalowych ościeżnic, pod warunkiem wystarczająco mocnego zakotwienia. Ościeżnice nowych drzwi można montować na już istniejących, ewentualnie korzystając z odpowiednich łączników.

 

 

Wymiary otworów

 

W Niemczech dużą uwagę zwraca się na wymiarowanie otworów w ścianach i ich tolerancje. Z tego powodu dla wyrobów otworowych, takich jak np. drzwi, wprowadzono wymiar teoretyczny, zwany wymiarem zestawczym. Związane z tym zależności są zawarte w normie DIN 18100 dotyczącej otworów ściennych na drzwi. Wynika z niej, że optymalne otwory ścienne to takie, których szerokość w stosunku do wymiaru zestawczego jest większa o 10 mm (2 x 5 mm), a wysokość o 5 mm. Szczegółowy zakres tolerancji otworów montażowych przedstawiono na rys. 2.

 

 

2015 02 42 1

Rys. 2. Tolerancje otworów ściennych wg normy DIN 18100

 

 

Gdy wymagana jest większa dokładność, to stosownych uzgodnień należy dokonać przed przystąpieniem do realizacji budowy. Wymogi odnoszące się do dokładności powinny być określone w dokumentacji umownej, np. na rysunkach technicznych lub w wykazie robót. Zagadnienia tolerancji wymiarów stosowanych w budownictwie są przedmiotem norm:

  • DIN 18201, zawierającej zasady, definicje, zastosowanie i kontrole ,
  • DIN 18202, określającej obmiary graniczne i tolerancje obowiązujące przy wykonywaniu budynków niezależnie od stosowanych materiałów budowlanych, przy czym odkształcenia spowodowane działaniem czasu i obciążeń nie są nią objęte.

 

Badania

 

Badania ogniowe 

Przebieg każdego pożaru jest inny, zależny od szeregu elementów, z których do najważniejszych zalicza się: 

  • miejsce jego powstania,
  • źródła zapłonu,
  • palność płonących materiałów lub dostępność tlenu.

 

W celu uwzględnienia różnych rodzajów pożarów, dokonano – zarówno w Niemczech, jak i w skali międzynarodowej – uzgodnień dotyczących badań ogniowych, którym poddaje się elementy budowlane, zakładając podstawowe parametry przebiegu pożaru. Jak już w publikacji podano, w Niemczech w tym zakresie stosowana jest norma DIN 4102. Jeżeli jednak wyniki badań mają być uznane w innych państwach, stosuje się kryteria zawarte w normie europejskiej DIN-EN 1634-1 Badanie odporności ogniowej i dymoszczelności zespołów drzwiowych, żaluzjowych i otwieralnych okien oraz elementów okuć budowlanych. Część 1: Badanie odporności ogniowej drzwi, żaluzji i otwieralnych okien

 

Zgodnie z powyższymi normami, konieczne jest przeprowadzenie próby ogniowej po stronie zamykania i otwierania największych wymiarowo z objętych badaniem drzwi. Próbie tej poddaje się wyroby gotowe do użytku oraz fachowo osadzone w stosownej przegrodzie.

 

Przed badaniem ogniowym drzwi powinny być poddane wystarczającemu obciążeniu mechanicznemu w postaci np. 5000 otwarć i zamknięć skrzydła.

 

Badanie działania

W zakresie eksploatacyjnego sprawdzenia działania drzwi przeciwpożarowych poddaje się je próbie 200 000 cykli, przy czym 1 cykl obejmuje otwarcie drzwi pod kątem 90° i ich zamknięcie. Badaniu podlegają po trzy egzemplarze poszczególnych rodzajów drzwi, które są montowane na stanowisku kontrolnym. Mechanizm otwierający uruchamia klamkę, a inny otwiera skrzydło na wymaganą szerokość. Ponieważ drzwi przeciwpożarowe powinny się samoczynnie zamykać, to czynność tą wykonują okucia zamontowane na drzwiach. Mogą to być zawiasy sprężynowe (przy masie skrzydła do 80 kg) lub zamykacze z tłumieniem hydraulicznym.

 

Podczas tych prób bada się stopień zużycia i wytrzymałość mechaniczną wyrobów. Miejsca występowania tarcia, zawiasy, zamek i klamki można naoliwić dopiero po 50 000 zamknięć, a następnie po każdych 50 000 cykli. W wyniku zużycia zawiasów skrzydło drzwiowe może opaść maksymalnie o 0,5 mm. Niedopuszczalne jest nieprawidłowe działanie sprężyn lub elementów okuć, a także nie mogą się pojawić trwałe zarysowania albo pęknięcia.

 

 

Kontrola jakości

 

Zapewnienie skutecznej kontroli jakości stanowi warunek dopuszczenia przez nadzór budowlany wyrobu budowlanego do stosowania, w tym także drzwi przeciwpożarowych. Wszyscy więc producenci są zobowiązani do realizacji zadań związanych z kontrolą jakości. Podmiotami upoważnionymi do tej kontroli są:

  • towarzystwa ochrony jakości uznane przez DIBt (Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej), 
  • jednostki badań materiałowych uznane przez DIBt.

 

Kontrola jakości dzieli się na kontrolę wewnętrzną i zewnętrzną.

 

Drzwi przeciwpożarowe objęte kontrolą jakości oznacza się tabliczkami znamionowymi o wymiarach 52x105 mm lub 26x148 mm, umieszczanymi po stronie zawiasów na płycie drzwiowej albo na przyldze. Tabliczka powinna zawierać następujące informacje:

  • numer aprobaty technicznej DIBt lub normy DIN oraz nazwę podmiotu zajmującego się kontrolą jakości,
  • nazwę i siedzibę producenta oraz rok produkcji. 

 

Również drzwi przeciwpożarowe, dla których wydano dopuszczenie jednostkowe, należy zaopatrzyć w tabliczkę znamionową, zawierającą poza powyżej wymienionymi informacjami numer dopuszczenia, względnie numer normy DIN, sygnaturę i datę dopuszczenia jednostkowego oraz miejsce montażu. 

 

Wewnętrzna kontrola jakości

Realizacja tej procedury zapewnienia jakości polega na kontrolowaniu bieżącej produkcji w następujący sposób:

  • w przypadku większych serii pobiera się jedną przypadkową sztukę drzwi dziennie,
  • w przypadku produkcji okazjonalnej z każdych 50 sztuk drzwi pobiera się jedną przypadkową i sprawdza się pod kątem zgodności z postanowieniami aprobaty technicznej.

 

Wyniki kontroli powinny zostać zaprotokołowane i okazywane podczas kontroli zewnętrznej. 

 

Zewnętrzna kontrola jakości

Kontrolę zewnętrzną przeprowadza się co najmniej dwa razy w roku, przy czym jest ona niezapowiedziana. Kontrolerzy są upoważnieni do sprawdzenia całego procesu produkcji oraz stanów magazynowych. Z kontroli sporządzony jest protokół, który jest przesyłany do podmiotu zajmującego się kontrolą jakości oraz do Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej.

Jeżeli zostaną stwierdzone wady, ponowną kontrolę przeprowadza się w terminie czterech tygodni. W przypadku wystąpienia rażących naruszeń, kontrolerzy są upoważnieni do wstrzymania produkcji i zarządzenia kompleksowej kontroli wyrobów znajdujących się w magazynie. Wznowienie produkcji jest wówczas zależne od zgody podmiotu zajmującego się kontrolą jakości i Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej.

 

 

Drzwi przeciwpożarowe w Polsce

 

 

Podstawy prawne 

 

Podstawowym dokumentem regulującym zagadnienia budownictwa w Polsce jest Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 92, poz. 1623 z późniejszymi zmianami). Dokumentem w randze ustawy, odnoszącym się bezpośrednio do wyrobów budowlanych jest Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881 z późniejszymi zmianami). Zmiany wprowadzone w obu ustawach uwzględniają postanowienia wynikające z cytowanego już Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011. 

 

Zgodnie z wymienionymi powyżej dokumentami, wyrób budowlany może być wprowadzony do obrotu wyłącznie gdy jest:

  • oznakowany CE, co oznacza, że jest objęty normą zharmonizowaną lub jest zgodny z wydaną dla niego europejską oceną techniczną;
  • oznakowany znakiem budowlanym B, co oznacza, że dokonano oceny jego zgodności i wydano krajową deklarację zgodności z Polską Normą wyrobu albo aprobatą techniczną;
  • nieobjęty zakresem przedmiotowych, zharmonizowanych specyfikacji technicznych, ale wprowadzony do obrotu legalnie w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu, a jego właściwości użytkowe umożliwiają spełnienie wymagań podstawowych przez obiekty budowlane zaprojektowane i budowane w sposób określony w przepisach techniczno-budowlanych. 

 

Ustawa o wyrobach budowlanych dopuszcza do jednostkowego zastosowania w obiektach budowlanych wyrobów wykonanych według indywidualnej dokumentacji technicznej, sporządzonej przez projektanta obiektu lub z nim uzgodnionej, oraz zgodnej z stosownymi przepisami.

 

Według powyżej przedstawionych przepisów, drzwi przeciwpożarowych nie można znakować CE, gdyż nie została jeszcze opublikowana zharmonizowana stosowna norma wyrobu. Zaznaczyć jednak należy, że pod koniec 2014 r. wprowadzono do katalogu Polskich Norm normę PN-EN 16034:2014 Drzwi, bramy i otwieralne okna. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Właściwości dotyczące odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. Norma ta zastępuje opracowywane poprzednio projekty: prEN 14351-1 na drzwi i prEN 13241-2 na bramy. Ale do czasu zharmonizowania normy PN-EN 16034:2014 wprowadzanie drzwi przeciwpożarowych do obrotu w Polsce jest możliwe tylko po ich oznakowaniu znakiem budowlanym B, co wymaga uprzedniego uzyskania aprobaty technicznej .

 

Zasady udzielania aprobat technicznych

 

W Polsce postępowanie aprobacyjne jest określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 8 listopada 2004 r. w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek administracyjnych upoważnionych do ich wydawania (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 1040). Zgodnie z powyższym rozporządzeniem, do udzielania aprobat technicznych na drzwi i bramy, w tym przeciwpożarowe, upoważniony jest Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. Schemat procedury uzyskiwania aprobaty technicznej na drzwi przeciwpożarowe przedstawiono na rys. 3.

 

 

2015 02 44 1

Rys. 3. Schemat procedury uzyskiwania aprobaty technicznej na drzwi przeciwpożarowe w Polsce

 

 

Aprobaty na drzwi przeciwpożarowe obejmują następujące zagadnienia:

1. Przedmiot aprobaty. Zamieszczona jest tutaj charakterystyka i konstrukcja wyrobu, wymiary gabarytowe oraz inne ogólne informacje.

2. Przeznaczenie, zakres i warunki stosowania. Podane są klasy odporności ogniowej poszczególnych wyrobów w odniesieniu do otworów w przegrodach budowlanych, w których mają być stosowane. Wyspecyfikowane są także inne klasyfikacje, np. w zakresie akustyki lub wymagań wytrzymałościowych, w odniesieniu do zakresu stosowania.

3. Właściwości techniczne i wymagania. Przedstawione są materiały i elementy, z których powinny być wykonane drzwi. Podane są również wymagane właściwości techniczne wyrobu, jak wymiary, kształt, prawidłowość działania, odporność na obciążenia i uderzenia, odporność ogniowa, oznakowanie tabliczką znamionową itp.

4. Pakowanie, przechowywanie i transport. W tym punkcie zawarte są wymagania dotyczące pakowania, przechowywania i transportu oraz oznakowania i umieszczenia towarzyszących informacji (nazwa i adres producenta, nazwa wyrobu, numer aprobaty itp.).

5. Ocena zgodności. Podany jest tutaj system oceny zgodności (system 1), zagadnienia zakładowej kontroli produkcji oraz wykazy wstępnych badań typu, badań gotowych wyrobów i ich częstotliwość. Przedstawione są również metody badań, sposób pobierania próbek i ocena wyników badań. 

6. Ustalenia formalne i termin ważności. Zawiera informacje zgodne z tytułem punktu. 

 

Niezbędne dla uzyskania aprobaty technicznej badania, zarówno w zakresie odporności ogniowej, jak i cech wytrzymałościowo-eksploatacyjnych, przeprowadzają akredytowane i notyfikowane jednostki badawcze. 

 

Procedura dopuszczenia jednostkowego 

 

Ustawa o wyrobach budowlanych zawiera art. 10, w którym stwierdza się:

1. Dopuszczone do jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym są wyroby budowlane, z wyłączeniem wyrobów, o których mowa w art. 5. Ust. 1. (wymienione już w publikacji wyroby, które mogą być wprowadzone do obrotu), wykonane według indywidualnej dokumentacji technicznej, sporządzonej przez projektanta obiektu lub z nim uzgodnionej, dla których producent wydał oświadczenie, że zapewniono zgodność wyrobu budowlanego z tą dokumentacją oraz z przepisami.

2. Indywidualna dokumentacja techniczna, o której mowa w ust. 1, powinna zawierać opis rozwiązania konstrukcyjnego, charakterystykę materiałową i informację dotyczącą projektowanych właściwości użytkowych wyrobu budowlanego oraz określać warunki jego zastosowania w danym obiekcie budowlanym, a także, w miarę potrzeb, instrukcję obsługi i eksploatacji.

3. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać:

1) nazwę i adres wydającego oświadczenie,

2) nazwę wyrobu budowlanego i miejsce jego wytworzenia,

3) identyfikację dokumentacji technicznej, 

4) stwierdzenie zgodności wyrobu budowlanego z dokumentacją techniczną oraz z przepisami, 

5) adres obiektu budowlanego (budowy), w którym wyrób budowlany ma być zastosowany,

6) miejsce i datę wydania oraz podpis wydającego oświadczenie.

 

Instytut Techniki Budowlanej wydaje także – na zasadach dobrowolności – dokument „Świadectwo ITB przydatności do jednostkowego stosowania”, który obejmuje kompleksową ocenę wszystkich wymaganych (powyżej wymienionych) przepisami aspektów. Świadectwo nie stanowi jednak dopuszczenia do jednostkowego stosowania. 

 

Zagadnienia dopuszczenia do jednostkowego stosowania są także zawarte w Ustawie – Prawo budowlane, w art. 20 oraz art. 46.

 

Dodać należy, że wymienione przepisy nie wymagają przeprowadzenia procedury oceny zgodności wyrobu, wystawienia deklaracji zgodności lub ich znakowania. Jednak obowiązkiem producenta jest, aby oświadczenie zawierało również warunek spełnienia przepisów techniczno-budowlanych, w tym konkretnym zastosowaniu.

 

 

Wymagania dotyczące drzwi przeciwpożarowych

 

Wymagania wynikające z przepisów 

 

Podstawowym dokumentem prawnym określającym obowiązujące w Polsce wymagania dotyczące zagadnień budownictwa jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami). 

 

W tym rozporządzeniu określone są wymagania w zakresie odporności ogniowej elementów oddzielenia przeciwpożarowego oraz usytuowanych w nich drzwi. W zależności od klasy odporności pożarowej budynku, przyporządkowane są odpowiednie klasy odporności ogniowej drzwi. Występują klasy od EI 120 (do budynków klasy odporności pożarowej „A”) do EI 30 (do budynków klasy odporności pożarowej „D” i „E”).

 

Ponadto znajduje się w nim zapis, iż drzwi o wymaganej klasie odporności ogniowej powinny być zaopatrzone w urządzenia zapewniające samoczynne zamykanie otworu w razie pożaru (§240 ust.6). 

 

Innym dokumentem z tego zakresu jest rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719), który nie zawiera jednak żadnych, bezpośrednio odnoszących się do drzwi przeciwpożarowych wymagań.

 

Wymagania wynikające z norm 

 

PN-EN 16034:2014 – niezharmonizowana norma wyrobu na drzwi, bramy i otwieralne okna. 

 

W wymienionej już w publikacji normie określono niezależnie od materiału wymagania eksploatacyjne i związane z bezpieczeństwem, mające zastosowanie do wszystkich wyrobów przeciwpożarowych, przeznaczonych do stosowania w przegrodach ogniowych i/lub dymoszczelnych oraz na drogach ewakuacyjnych. Dotyczy to m.in. drzwi rozwieranych i przesuwnych, przeznaczonych do instalowania na obszarach w zasięgu ludzi, których głównym zamierzonym zastosowaniem jest stworzenie bezpiecznego dostępu dla ludzi. Drzwi takie mogą być uruchamiane ręcznie lub napędem oraz otwierać się i samoczynnie zamykać w normalnym trybie działania albo normalnie utrzymywać się w położeniu otwarcia, ale samoczynnie zamykać w przypadku pożaru lub dymu. 

 

Norma zawiera zapis, iż właściwości wyrobów ujęte w normach EN-13241-1 (bramy) i EN 14351- 1 (drzwi zewnętrzne) oraz w projekcie normy EN 14351-2 (drzwi wewnętrzne) nie pogarszają właściwości dotyczących odporności ogniowej i dymoszczelności wyrobów przeciwpożarowych. Ponadto wymagania wynikające z tych norm mogą być właściwe do wyrobów przeciwpożarowych objętych normą PN-EN 16034:2014. 

 

PN-EN 14600:2005 Drzwi, bramy i otwieralne okna o właściwościach odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. Wymagania i klasyfikacja. 

 

Norma określa wymagania i metody oceny zgodności niezbędne do wykazania, że zamierzona zdolność odporności ogniowej i dymoszczelności może być przyjęta dla całego założonego okresu trwałości użytkowej. Dlatego dokument ten zawiera wymagania funkcjonalne i metody badań/kontroli przewidziane do wykazania trwałości funkcji samoczynnego zamykania oraz zdolności do działania, w połączeniu z odpornością ogniową i/lub dymoszczelnością. 

 

Właściwości drzwi przeciwpożarowych powinny być zgodne z odpowiednią normą wyrobu oraz mieć zdolność do osiągnięcia takiego położenia zamkniętego, aby w tym położeniu były zdolne do uzyskania deklarowanej skuteczności działania w zakresie odporności ogniowej. 

 

W normie PN-EN 14600:2005 wyspecyfikowano następujące wymagania:

  • zdolność do działania, 
  • właściwości okuć budowlanych,
  • właściwości uszczelnienia i uszczelek,
  • dotyczące elementów przeszklonych,
  • z zakresu odporności ogniowej, w tym dotyczących osiadania materiału rdzenia,
  • trwałości funkcji samoczynnego zamykania, 
  • bezpieczeństwa użytkowania, w tym w warunkach niewystępowania lub występowania pożaru, 
  • w odniesieniu do zmian w wyrobie, w tym także stosowania alternatywnych okuć, uszczelnień i uszczelek oraz elementów przeszklonych.

 

Wymagania wynikające z zaleceń udzielania aprobat technicznych ITB

 

Wydany przez Instytut Techniki Budowlanej ZUAT-15/III.16/2007 dotyczy rozwieranych drzwi wewnętrznych: wejściowych i wewnątrzlokalowych z drewna, materiałów drewnopochodnych, tworzyw sztucznych i metali, ogólnego stosowania oraz o deklarowanej klasie odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. W dokumencie tym zapisano, iż drzwi wewnętrzne wejściowe i (wyjątkowo) wewnątrzlokalowe, oprócz pełnienia roli komunikacyjnej mogą mieć (jeśli wymagają tego przepisy bądź takie jest życzenie inwestora) zastosowanie jako drzwi przeciwpożarowe i/lub dymoszczelne. W takim przypadku powinny one spełniać, niezależnie od wymagań stawianym drzwiom ogólnego stosowania, poniżej podane wymagania (dotyczą tylko drzwi przeciwpożarowych). 

 

W zakresie odporności ogniowej

Odporność ogniowa drzwi powinna zostać ustalona zgodnie z wymaganiami przedstawianej już normy PN-EN 14600:2005. Należy ją określić za pomocą charakterystyk skuteczności działania, takich jak: szczelność ogniowa E, izolacyjność ogniowa I oraz promieniowanie W – i przedstawiona w formie klas odporności ogniowej, odpowiadającym tym charakterystykom.

 

Klasyfikacja drzwi w zakresie odporności ogniowej powinna być określona zgodnie z normą PN-EN 13501-2:2005 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 2: Klasyfikacja na podstawie badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej.

 

W zakresie oznakowania

Każde drzwi o deklarowanej odporności ogniowej powinny być oznakowane tabliczką znamionową, w sposób umożliwiający identyfikację drzwi po pożarze. Tabliczka powinna być mocowana na boku czołowym stojaka przyzawiasowego ościeżnicy, prostopadłym do płaszczyzny skrzydła lub do boku czołowego przyzawiasowego skrzydła, w górnej jego części. 

 

Tabliczka znamionowa powinna zawierać co najmniej następujące dane:

  • nazwę producenta,
  • nazwę i symbol wyrobu,
  • klasę odporności ogniowej,
  • numer Aprobaty Technicznej ITB,
  • rok produkcji.

 

Ponadto każda uszczelka i szyba powinny być oznaczone znakiem zawierającym typ, symbol oraz identyfikację producenta tych wyrobów.

 

 

Badania

 

Zgodnie z ZUAT-15/III.16/2007 

Dokument ten przedstawia badania eksploatacyjne i wytrzymałościowe drzwi wewnętrznych oraz, w odniesieniu do drzwi przeciwpożarowych, badania sprawdzające odporność ogniową. 

 

W odnośnym zapisie stwierdza się tylko, że badanie odporności ogniowej należy wykonać zgodnie z normą PN-EN 1634-1:2002 (odpowiednik prezentowanej już normy DIN-EN 1634-1), a klasyfikacja drzwi w zakresie odporności ogniowej powinna być dokonywana według zasad podanych w normie PN-EN 13501-2:2005 (powyżej przedstawiona).

 

Zgodnie z normą PN-EN 14600:2005 

W prezentowanej już w publikacji normie PN-EN 14600:2005 metody badań dotyczące drzwi przeciwpożarowych są podzielone na dwa zagadnienia, odnoszące się do odporności ogniowej oraz do trwałości funkcji i zdolności do samoczynnego zamykania.

 

Badanie odporności ogniowej

Samo badanie odporności ogniowej należy przeprowadzić zgodnie z procedurą zawartą w normie PN-EN 1634-1:2002. Jednak przed rozpoczęciem tych badań, próbka drzwi powinna być sprawdzona pod kątem następujących właściwości:

  • zdolność do działania – próbka osadzona w ramie do badań ogniowych powinna wykonać 25 cykli roboczych od położenia całkowitego zamknięcia do położenia całkowitego otwarcia;
  • osiadanie materiału rdzenia – próbka zawierająca materiał kruchy/niespójny powinna być poddana próbie 5000 cykli roboczych;
  • samoczynne zamykanie bez regulatora kolejności zamykania skrzydeł – każde skrzydło próbki, które przeszło już powyżej podane badania, powinno zostać otwarte do kąta 10° (±2°), utrzymywane przez 20 s (±2 s), a następnie płynnie zwolnione do położenia zamkniętego;
  • samoczynne zamykanie z regulatorem kolejności zamykania skrzydeł – badanie przebiega, jak powyżej, a następnie należy sprawdzić działanie łącznie ze skrzydłem biernym;
  • działanie przytrzymywacza otwarcia – urządzenia te, zawierające miejscowe czujki ciepła, należy badać pod kątem odpowiedzi funkcjonalnej, wykonując 25 cykli otwarć i zamknięć.

 

Trwałość funkcji i zdolność do samoczynnego zamykania

Trwałość funkcji samoczynnego zamykania drzwi, stosownie do ich zamierzonego zastosowania, należy wykazać badaniami użytkowymi przeprowadzonymi zgodnie z normą PN-EN 1191:2001 Okna i drzwi. Odporność na wielokrotne otwieranie i zamykanie. Metoda badania. Działania zamykające powinny być realizowane za pomocą mechanizmu samoczynnie zamykającego dostarczonego razem z drzwiami z normalną prędkością roboczą tego mechanizmu.

 

Po wykonaniu powyższego badania należy wykazać, że mechanizm samoczynnie zamykający jest nadal zdolny do funkcjonowania, drzwi nie doznały żadnych uszkodzeń, które mogłyby wpływać na jego funkcje, a szczeliny pozostają w granicach stosownej tolerancji. 

 

 

Ocena zgodności i kontrola produkcji

 

Zgodnie z Ustawą o wyrobach budowlanych oraz z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowaniazgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. Nr 198, poz. 2041 z późniejszymi zmianami), drzwi przeciwpożarowe mogą być wprowadzane do obrotu i stosowane przy wykonywaniu robót budowlanych po dokonaniu przez producenta, mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oceny zgodności według systemu 1 i wydaniu krajowej deklaracji zgodności. 

 

W przypadku systemu 1 oceny zgodności, deklarację zgodności z uzyskaną na dane drzwi przeciwpożarowe Aprobatą Techniczną ITB można wystawić, jeżeli akredytowana jednostka certyfikująca wyda certyfikat zgodności wyrobu na podstawie:

a) zadań realizowanych przez producenta:

  • posiadania zakładowej kontroli produkcji,
  • przeprowadzenia uzupełniających badań gotowych wyrobów pobranych w zakładzie produkcyjnym, zgodnie z ustalonym planem badań,

b) zadań realizowanych przez akredytowaną jednostkę:

  • przeprowadzonych wstępnych badań typu (mogą to być badania aprobacyjne),
  • wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji,
  • ciągłego nadzoru, oceny i akceptacji zakładowej kontroli produkcji.

 

 

 

inż. Zbigniew Czajka

 

 

Dariusz Potrzebski
Hörmann-Polska

 

 

Literatura

Rozporządzenie P. E. i R. Nr 305/20111 

Ustawy: z 7.07.1994 r. – Prawo budowlane i z 16.04.2004 r. o wyrobach budowlanych

Rozporządzenia: M.I. z 8.11.2004 r., M.I. z 12.04.2002 r. i M.S.W.i A. z 7.06.2010 r.

Normy: DIN(PN)-EN 14351-1, DIN 4102, DIN(PN)-EN 13501, DIN(PN)-EN 1634-1, PN-EN 16034:2014, PN-EN 14600:2005, PN-EN 13501-2:2005 ZUAT -15/III.16/2007

Kompendium techniczne. Zamknięcia przeciwpożarowe – informacje podstawowe. Hörmann-Polska

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 2/2015

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.