Wejścia do budynków i pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi są zazwyczaj wyposażone w drzwi, spełniające różnorakie zadania. Będąc w pozycji zamkniętej, chronią przed nieuprawnionym wejściem lub nadmiernym dopływem chłodnego powietrza oraz mogą stanowić przegrodę ogniową, natomiast w pozycji otwartej umożliwiają komunikację, a w razie konieczności szybkie opuszczenie obiektu. Otwieranie i zamykanie drzwi może odbywać się ręcznie lub w sposób automatyczny, przy pomocy napędów ze sterowaniem albo zamykaczy z regulacją przebiegu zamykania (zwanych popularnie samozamykaczami).

 

Przepisy z zakresu ochrony przeciwpożarowej

 

Problematykę dotyczącą ochrony przeciwpożarowej w budynkach regulują prawno-techniczne przepisy, do których, na odpowiednim poziomie ogólności, w pierwszej kolejności zaliczyć należy Ustawę z dnia 7 lipca 1994 r.: Prawo budowlane (tekst jednolity w Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późniejszymi zmianami). W dokumencie tym podano, że obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy projektować i budować w sposób określony w przepisach techniczno-budowlanych oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając m.in. spełnienie wymagań podstawowych, w tym dotyczących bezpieczeństwa pożarowego. 

 

Najistotniejszym przepisem zawierającym szeroko rozumiane wymagania pożarowe dotyczące obiektów oraz wyrobów budowlanych (obowiązujące obligatoryjnie) jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami). W rozporządzeniu tym problematyce bezpieczeństwa pożarowego poświęcony jest cały rozdział VI, regulujący m.in. zagadnienia związane z odpornością pożarową budynków, strefami i oddzieleniami pożarowymi oraz z drogami ewakuacyjnymi wraz z instalowanymi na nich drzwiami.

 

Bezpieczeństwo pożarowe jest również przedmiotem rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719 z późniejszymi zmianami). Zawarto w nim m.in. wymagania odnoszące się do drzwi przeciwpożarowych i stosowanych na drogach ewakuacyjnych.

 

Szczegółowe wymagania dotyczące drzwi oraz związanych z nimi napędów, w tym także stosowanych w ochronie przeciwpożarowej, zamieszczone są w stosownych normach europejskich, co przedstawiono w dalszej części publikacji.

 

Ogólnie stwierdzić można, iż przepisy i inne uregulowania odnoszące się do zagadnień roli drzwi w ochronie przeciwpożarowej, jako główne ich zadanie wyróżniają oddzielenie przeciwpożarowe o wymaganej klasie odporności ogniowej oraz zapewnienie odpowiednich warunków ewakuacji. Są to – co do zasady – sprzeczne wymagania, gdyż w przypadku wybuchu pożaru:

  • aby zapewnić wymagany poziom ochrony pożarowej budynku i pomieszczenia, drzwi przeciwpożarowe powinny być zamknięte,
  • aby zapewnić przebywającym w budynku i pomieszczeniach ludziom sprawne oraz bezpieczne ich opuszczenie, a straży pożarnej i innym służbom ratunkowym umożliwić właściwą akcję ratunkową i gaśniczą, drzwi na drogach ewakuacyjnych powinny być otwarte.

 

Jednakże poprzez zastosowanie specjalistycznych urządzeń automatyzujących działanie, zarówno drzwi przeciwpożarowe jak i stosowane na drogach ewakuacyjnych mogą spełniać wzajemnie uzupełniające się wymagania, zapewniając bezpieczeństwo użytkowania oraz bezpieczeństwo pożarowe w obiekcie i w pomieszczeniach.

 

 

Wymagania ogólne związane z drzwiami

 

 

Wymagania wynikające z rozporządzenia M.I. w sprawie warunków technicznych

 

Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie zawiera m.in. dział VI „Bezpieczeństwo pożarowe”. W rozdziale 3, dotyczącym stref pożarowych i oddzieleń przeciwpożarowych, przedstawiono wymagania odnoszące się do drzwi przeciwpożarowych (§232), a mianowicie:

  • otwory występujące w oddzieleniach przeciwpożarowych powinny m.in. być zamykane za pomocą drzwi przeciwpożarowych,
  • stosowane drzwi przeciwpożarowe, w zależności od klasy odporności pożarowej budynku, powinny mieć klasy odporności ogniowej od EI 120 do EI 30, a przypadku ich zainstalowania w przedsionku przeciwpożarowym – od EI 60 do EI 15.

 

Z kolei w rozdziale 4 „Drogi ewakuacyjne” zawarto w §236 wymagania stwierdzające m.in.:

  • z pomieszczeń powinna być zapewniona możliwość ewakuacji bezpośrednio lub drogami komunikacji ogólnej, zwanymi „drogami ewakuacyjnymi”;
  • wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami. 

 

Szczegółowe wymagania dotyczące ilości drzwi, ich wymiarów, sposobu otwierania, pomieszczeń, w jakich powinny być stosowane, itp. zagadnienia są przedstawione w §239 oraz §240. Do drzwi będących przedmiotem publikacji odnoszą się następujące stwierdzenia:

  • zabrania się stosowania do celów ewakuacji drzwi obrotowych i podnoszonych; 
  • drzwi rozsuwane mogą stanowić wyjścia na drogi ewakuacyjne, a także być stosowane na drogach ewakuacyjnych, jeżeli są przeznaczone nie tylko do celów ewakuacji, a ich konstrukcja zapewnia: 
    • otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania,
    • samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w wyniku zasygnalizowania pożaru przez system wykrywania dymu chroniący strefę pożarową, do ewakuacji której te drzwi są przeznaczone, a także w przypadku awarii drzwi;
  • drzwi o wymaganej klasie odporności ogniowej powinny być zaopatrzone w urządzenia, zapewniające samoczynne zamykanie otworu w razie pożaru i należy także zapewnić możliwość ręcznego otwierania drzwi służących do ewakuacji;
  • drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób oraz drzwi na drogi ewakuacyjne z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne;
  • skrzydła drzwi, stanowiących wyjścia na drogę ewakuacyjną, nie mogą, po ich całkowitym otwarciu, zmniejszać wymaganej szerokości tej drogi.

 

W odniesieniu do zakazu stosowania drzwi obrotowych dodać należy, iż ustalenia zawarte w §62 ust. 2 rozporządzenia dopuszczają możliwość zastosowania takich drzwi w wejściach do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń, pod warunkiem usytuowania przy nich drzwi rozwieranych lub przesuwnych, przystosowanych do ruchu osób niepełnosprawnych oraz spełnienia wymagań (powyżej podanych) związanych z drzwiami rozsuwanymi.

 

(...)

 

Wymagania wynikające z rozporządzenia M.S.W .i A. w sprawie ochrony przeciwpożarowej

 

W rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7.06.2010 r. również znajdują się wymagania odnoszące się do drzwi przeciwpożarowych i stosowanych na drogach ewakuacyjnych. W rozdziale dotyczącym zagadnień ewakuacji zawarto §15 stwierdzający, że z każdego miejsca w obiekcie przeznaczonym do przebywania ludzi zapewnić należy odpowiednie warunki ewakuacji, umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy zagrożonej lub objętej pożarem, a także zastosować techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego, polegającego m.in. na:

  • zapewnieniu dostatecznej liczby, o wymaganej wysokości i szerokości, wyjść ewakuacyjnych;
  • zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych przez dźwiękowy system ostrzegawczy.

 

Kolejne wymaganie znajduje się w §28 mówiącym o tym, iż stosowanie systemu sygnalizacji pożarowej, służącej do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze jest wymagane m.in. w budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego.

Wyjaśnić należy, że systemem sygnalizacji nazywamy zespół urządzeń umożliwiających automatyczne wykrywanie i sygnalizowanie o pożarze. Podstawą działania takiego systemu są rozmieszczone w poszczególnych pomieszczeniach tzw. czujki pożarowe, czyli urządzenia reagujące na obecność dymu, wzrostu temperatury lub pojawienie się płomieni w nadzorowanym obszarze. W pozostałej problematyce dotyczącej drzwi stosowanych w ochronie przeciwpożarowej, rozporządzenie odwołuje się do innych przepisów techniczno-budowlanych.

 

 

Normy dotyczące drzwi przeciwpożarowych i z napędem

 

 

PN-EN 14600:2005 Drzwi, bramy i otwieralne okna o właściwościach odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. Wymagania i klasyfikacja

 

W normie zawarte są wymagania, które powinny spełniać drzwi przeciwpożarowe, aby zapewnić żądany poziom ochrony pożarowej. Podstawowym warunkiem jest zapewnienie, aby w przypadku wybuchu pożaru, drzwi przeciwpożarowe były zamknięte. Problematyka ta zawiera dwa zagadnienia, a mianowicie – funkcję zamykania oraz przytrzymywania otwartych drzwi. Funkcja zamknięcia jest zapewniona, gdy drzwi są zaprojektowane w jeden ze sposobów:

  • normalnie utrzymywane w położeniu zamkniętym, ale regularnie i często otwierane i zamykane z użyciem urządzenia samoczynnie zamykającego; 
  • normalnie utrzymywane w położeniu otwartym, przy pomocy przytrzymywacza otwarcia, w okresach, gdy budynek jest użytkowany, ale zamykane dla bezpieczeństwa pożarowego i/lub zabezpieczane poza okresem użytkowania, jak np. w nocy;
  • stale otwarte z użyciem przytrzymywacza otwarcia; 
  • normalnie zamknięte oraz zablokowane w położeniu zamkniętym oraz odpowiednio oznakowane, gdy właściwości użytkowe takich drzwi nie są określone. 

 

Z kolei zastosowany w drzwiach przytrzymywacz otwarcia powinien spełniać wymagania normy PN-EN 14637:2007 Okucia budowlane. Sterowane elektrycznie systemy przytrzymywania otwarcia do drzwi przeciwpożarowych/dymoszczelnych. Wymagania, metody badań, stosowanie i konserwacja.

 

Norma PN-EN 14600:2005 zawiera zapis, iż właściwości drzwi przeciwpożarowych powinny być zgodne z odpowiednią normą wyrobu. Ponadto w normie wyspecyfikowano następujące wymagania: 

  • zdolność do działania,
  • właściwości okuć budowlanych oraz uszczelek i uszczelnień,
  • dotyczące elementów przeszklonych,
  • z zakresu odporności ogniowej, w tym dotyczących osiadania materiału rdzenia,
  • trwałości funkcji samoczynnego zamykania,
  • bezpieczeństwa użytkowania, w tym w warunkach niewystępowania lub występowania pożaru,
  • w odniesieniu do zmian w wyrobie, w tym także stosowania alternatywnych okuć, uszczelnień i uszczelek oraz elementów przeszklonych.

 

 

PN-EN 16034:2014 Drzwi, bramy i otwieralne okna. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Właściwości dotyczące odporności ogniowej i/lub dymoszczelności

 

Powyższą normę wprowadzono do katalogu Polskich Norm pod koniec 2014 r. i zastępuje ona opracowywane poprzednio projekty norm prEN 14351-3 na drzwi oraz prEN 13241-2 na bramy. W normie określono wymagania eksploatacyjne oraz związane z bezpieczeństwem do wszystkich wyrobów przeciwpożarowych, niezależnie od materiału z jakiego je wykonano, które są przeznaczone do stosowania w przegrodach ogniowych i/lub dymoszczelnych, a także na drogach ewakuacyjnych.

 

Dotyczy to m.in. drzwi rozwieranych i przesuwnych, przewidzianych do instalowania na obszarach będących w zasięgu ludzi, których głównym zamierzonym zastosowaniem jest stworzenie bezpiecznego dostępu dla użytkownika. Drzwi takie mogą być uruchamiane ręcznie lub przy pomocy napędu oraz otwierać i zamykać się samoczynnie w normalnym trybie działania albo normalnie utrzymywać się w położeniu otwarcia, ale samoczynnie się zamykać w razie pożaru lub dymu.

 

Norma zawiera także zapis, że wymagania oraz właściwości podane w normach na takie same wyroby, ale nie mające właściwości dotyczących odporności ogniowej i dymoszczelności, jak np. EN 14351-1 Okna i drzwi. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i/lub dymoszczelności, mogą być właściwe do wyrobów przeciwpożarowych objętych normą PN-EN 16034:2014. Ponadto nie pogarszają one właściwości dotyczących odporności ogniowej oraz dymoszczelności wyrobów przeciwpożarowych.

 

Podkreślić jednak należy, że norma PN-EN 16034:2014 nie została jeszcze zharmonizowana, w związku z czym, nie może stanowić podstawy do oznakowania CE drzwi przeciwpożarowych. Wynika to z zapisów w Ustawie o wyrobach budowlanych oraz w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG. 

 

 

PN-EN 16005:2013 Drzwi z napędem. Bezpieczeństwo użytkowania. Wymagania i metody badań

 

Norma o powyższym tytule zawiera wymagania projektowe oraz metody badań dotyczące drzwi zewnętrznych i wewnętrznych z napędem, uruchamianym elektromechanicznie, elektrohydraulicznie, a także pneumatycznie. W jej zapisach uwzględnione jest bezpieczeństwo użytkowania drzwi z napędem przeznaczonych do normalnego dostępu, jak również przewidzianych do stosowania na drogach ewakuacyjnych. Dokument odnosi się do następujących typów drzwi z napędem:

  • przesuwnych,
  • rozwieranych,
  • wahadłowych,
  • obrotowych,
  • składanych ze skrzydłem poruszającym się poziomo.

 

Prezentowana norma zawiera również wymagania związane z drzwiami wyposażonymi w funkcję „break-out” (wyłamywania). Funkcja ta dotyczy systemu, za pomocą którego np. w drzwiach przesuwnych, skrzydła i panele boczne (jeżeli występują) zwane także naświetlami bocznymi, mogą być w razie konieczności wypchnięte w celu otwarcia w kierunku ucieczki (ewakuacji).

 

Norma przewiduje możliwość zastosowania funkcji „break-out” w drzwiach obrotowych, a jeżeli jest ona dostępna w każdym położeniu takich drzwi, to można je instalować także na drogach ewakuacyjnych. Jednak w Polsce, zgodnie z przedstawionymi już w publikacji wymaganiami wynikającymi z „warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”, drzwi obrotowe można stosować w wejściach do budynków i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych tylko pod określonymi warunkami.

 

 

PN-EN 16361:2013 Drzwi z napędem. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Drzwi, inne niż rozwierane, przeznaczone do zainstalowania z napędem, bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i dymoszczelności.

 

W powyższej normie podano wymagania oraz metody badań/oceny/obliczeń dotyczące drzwi zewnętrznych i wewnętrznych uruchamianych napędem, innych niż drzwi rozwierane, przeznaczonych do zainstalowania z napędem, bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i dymoszczelności. Drzwi o takiej konstrukcji mogą być uruchamiane elektromechanicznie, elektrohydraulicznie lub pneumatycznie. Dokument obejmuje następujące typy drzwi z napędem:

  • przesuwne,
  • obrotowe,
  • zrównoważone i składane, ze skrzydłem poruszającym się poziomo.

 

Norma dotyczy drzwi z napędem ze skrzydłami płytowymi lub płycinowymi wraz z naświetlami (jeżeli występują), przewidzianych do użytku zewnętrznego i wewnętrznego, na drogach ewakuacyjnych, w komunikacji i w innych deklarowanych zastosowaniach specjalnych i/lub zastosowaniach podlegających innym specjalnym wymaganiom, dotyczącym w szczególności hałasu, energii, szczelności i bezpieczeństwa użytkowania w obiektach budowlanych.

 

W normie PN-EN 16361:2013 są sformułowane wymagania określające właściwości eksploatacyjne oraz wymagania specjalne. Do wymagań eksploatacyjnych zaliczono m.in.: odporność na obciążenie wiatrem i uderzenie, wodoszczelność i przepuszczalność powietrza, właściwości akustyczne i przenikalność cieplną, trwałość i bezpieczeństwo użytkowania oraz kompatybilność elektromagnetyczną. Z kolei wymagania specjalne odniesiono do szkła w nieobramowanych skrzydłach, drzwi stosowanych na drogach ewakuacyjnych i w wyjściach awaryjnych, sił operacyjnych związanych z funkcją „break-out” i odpornością na włamanie.

 

Dodać jeszcze można, że prezentowana norma nie została dotychczas zharmonizowana, nie stanowi więc podstawy do oznakowania CE drzwi z napędem. 

 

 

Inne dokumenty dotyczące drzwi przeciwpożarowych i napędów 

 

 

Wymagania wynikające z „Zaleceń udzielania Aprobat Technicznych ITB” 

 

Do czasu ustanowienia normy wyrobu PN-EN 16034:2014, drzwi przeciwpożarowe były (zgodnie z ustawą o wyrobach budowlanych) wprowadzane do obrotu po oznaczeniu znakiem budowlanym B, co wymagało dokonania oceny zgodności i wydania przez producenta deklaracji zgodności z krajową Aprobatą Techniczną. 

 

Wymagania, jakie powinny spełniać drzwi przeciwpożarowe, zostały określone w opracowanych przez Instytut Techniki Budowlanej „Zaleceniach Udzielania Aprobat Technicznych ITB ZUAT -15/III.16/2007”, dotyczących rozwieranych drzwi wewnętrznych: wejściowych i wewnątrzlokalowych z drewna, materiałów drewnopochodnych, tworzyw sztucznych i metali, ogólnego stosowania oraz o deklarowanej klasie odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. W tym dokumencie zapisano, iż drzwi wewnętrzne wejściowe i (wyjątkowo) wewnątrzlokalowe, oprócz pełnienia roli komunikacyjnej mogą mieć (jeśli wymagają tego przepisy, bądź takie jest życzenie inwestora) zastosowanie jako drzwi przeciwpożarowe i/lub dymoszczelne. W takim przypadku powinny one spełniać, niezależnie od wymagań stawianym drzwiom ogólnego stosowania, poniżej podane wymagania (dotyczą tylko drzwi przeciwpożarowych). 

 

 

W zakresie odporności ogniowej

 

Odporność ogniowa drzwi powinna zostać ustalona zgodnie z wymaganiami przedstawionej już normy PN-EN 14600:2005. Należy ją określić za pomocą charakterystyk skuteczności działania, takich jak: szczelność ogniowa E, izolacyjność ogniowa I oraz promieniowanie W – i przedstawioną w formie klas odporności ogniowej, odpowiadającym tym charakterystykom. Klasyfikacja drzwi w zakresie odporności ogniowej powinna być określona zgodnie z normą PN-EN 13501-2:2005 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 2: Klasyfikacja na podstawie badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej.

 

W zakresie oznakowania

 

Każde drzwi o deklarowanej odporności ogniowej powinny być oznakowane tabliczką znamionową, w sposób umożliwiający identyfikację drzwi po pożarze. Tabliczka powinna być mocowana na boku czołowym stojaka przyzawiasowego ościeżnicy, prostopadłym do płaszczyzny skrzydła lub do boku czołowego przyzawiasowego skrzydła, w górnej jego części.

 

Tabliczka powinna zawierać co najmniej takie dane, jak: nazwę producenta, nazwę i symbol wyrobu, klasę odporności ogniowej, numer Aprobaty Technicznej i rok produkcji.

 

Wymagania wynikające z „Ustaleń aprobacyjnych ITB” 

 

W okresie przed ustanowieniem normy wyrobu na drzwi z napędem, tj. PN-EN 16361:2013, wyroby takie wymagały dokumentu odniesienia w formie krajowej Aprobaty Technicznej ITB. 

 

Jednym z dokumentów usprawniających procedurę aprobacyjną są „Ustalenia aprobacyjne”, opracowywane przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. Takie ustalenia, oznaczone jako GW III.20/2013, dotyczą dodatkowych wymagań i badań w zakresie bezpieczeństwa użytkowania drzwi z napędem i napędów do drzwi, stosowanych w wyjściach i na drogach ewakuacyjnych. Obejmują jednak tylko drzwi rozwierane (w tym wahadłowe) i przesuwne, pomijając drzwi obrotowe i podnoszone. Dokument ten zawiera wymagania wynikające z prezentowanej już normy PN-EN 16005:2013, oraz przedstawianych także „warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”, a w niektórych przypadkach je doprecyzowuje. Jako przykład można podać zapis dotyczący wymagań odnoszących się do najczęściej stosowanych drzwi przesuwnych, który według ustaleń brzmi: Drzwi przesuwne z napędem, z funkcją lub bez funkcji „break-out”, powinny zapewniać otwieranie automatyczne bez możliwości ich blokowania oraz samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w przypadku otrzymania sygnału z systemu sygnalizacji pożaru chroniącego strefę pożarową, do ewakuacji której te drzwi są przeznaczone lub w przypadku zaniku zasilania lub defektu elektrycznego drzwi.

 

Ustalenia Aprobacyjne GW III.20/2013 określają wymagania ogólne dotyczące zespołu napędowego, rozpoznawania uszkodzeń i wydajności zasilacza, pojemności baterii itp. W problematyce wymagań funkcjonalnych odnoszą się do przewidywanych środowisk pracy napędów, stopni ochrony, budowy elektrycznej w zakresie priorytetów przetwarzania sygnałów, przełączania między głównym a rezerwowym źródłem zasilania itp.

 

 

Samozamykacze drzwiowe

 

 

Zagadnienia ogólne

 

Konieczność stosowania w drzwiach wejściowych samozamykaczy wynikagłównie z wymagania zawartego w cytowanym już w publikacji rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. Jest w nim mowa o ochronie wejść z zewnątrz do budynków i pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi przed nadmiernym dopływem chłodnego powietrza, co można najłatwiej osiągnąć poprzez zastosowanie zamykacza drzwiowego z regulacją przebiegu zamykania, zwanego popularnie samozamykaczem.

 

Dla właściwego doboru rodzaju samozamykacza do konkretnych drzwi i budynku wymagane jest ustalenie cech przewidywanego użytkownika oraz dokładnych wymagań eksploatacyjnych i konstrukcyjnych. W działaniach tych należy kierować się ustaleniami zawartymi w stosownej normie, tj. PN-EN 1154:1999 Okucia budowlane. Zamykacze drzwiowe z regulacją przebiegu zamykania. Wymagania i metody badań. Określono w niej wymagania dotyczące tych wyrobów, przeznaczonych do drzwi rozwieranych i wahadłowych – montowanych na lub w ościeżnicy, jak i na albo w skrzydłach drzwiowych, bądź też w posadzce.

 

Zakres normy jest ograniczony do zamykaczy drzwiowych uruchamianych ręcznie, w przypadku których energia niezbędna do zamknięcia jest wytwarzana przez użytkownika przy otwieraniu drzwi tak, że kiedy skrzydło zostaje zwolnione, powracają w sposób kontrolowany do położenia zamknięcia. Obejmuje także wszelkie ramiona i dźwignie, wsporniki, ślizgi, górne trzpienie zawiasowe i inne części dostarczane wraz z zamykaczem, potrzebne do jego zamontowania i działania. Poza zakresem normy PN-EN 1154:1999 są samozamykacze sprężynowe oraz zamykacze zawierające elektrycznie zasilane mechanizmy przytrzymujące drzwi w położeniu otwartym, przeznaczone do stosowania w zespołach drzwi przeciwpożarowych i/lub dymoszczelnych. Te ostatnie wyroby zwane są przytrzymywaczami drzwi i obejmuje je norma PN-EN 1155:1999 Okucia budowlane. Przytrzymywacze elektryczne otwarcia drzwi rozwieranych i wahadłowych. Wymagania i metody badań. 

 

Norma PN-EN 1155:1999 określa wymagania dotyczące przytrzymywaczy otwarcia będących oddzielnymi urządzeniami, a także mechanizmów przytrzymujących otwarcie, wbudowanych w zamykacz drzwiowy. Elektryczne przytrzymywacze otwarcia drzwi rozwieranych i wahadłowych, produkowane zgodnie z normą, mogą utrzymywać drzwi w pozycji nieruchomej lub pozwolić drzwiom na swobodny ruch rozwierany albo wahadłowy. W każdym przypadku, przerwa zasilania elektrycznego spowoduje przymusowe zamknięcie kontrolowanych drzwi. 

 

Wymagania

 

Norma PN-EN 1154:1999 wyróżnia trzy rodzaje wymagań:

  • dotyczących informacji o wyrobie,
  • eksploatacyjnych,
  • dodatkowych, gdy zamykacz przeznaczony jest do drzwi przeciwpożarowych.

 

W odniesieniu do informacji wymagane jest, aby z wyrobem dostarczano przejrzystą i szczegółową instrukcję montażu, regulacji i konserwacji, która powinna także obejmować wszelkie ograniczenia dotyczące kąta otwarcia oraz jasno precyzować wielkość zamykacza dla danej pozycji montażu. 

 

Wymagania eksploatacyjne są dość szczegółowo określone, a do najważniejszych zaliczyć można: trwałość (co najmniej 500 000 cykli), moment zamykający oraz otwierający, skuteczność, czas zamykania, kąty działania, parametry przeciążeniowe, zależność działania od temperatury, odporność na korozję, uszkodzenia i wyciek płynu.

 

Norma wymaga, aby zamykacze przeznaczone do stosowania w drzwiach przeciwpożarowych/dymoszczelnych wykazywały dodatkowe właściwości i tym samym czynnie przyczyniały się do spełnienia podstawowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa w przypadku pożaru – samodzielnie, bądź jako element kompletnego zespołu drzwiowego.

 

Podstawowym wymogiem jest odpowiedni moment zamykający przypisany do danej wielkości zamykacza drzwiowego. Wymagana jest siła zamykania odpowiadająca co najmniej wielkości 3 według stosownej tablicy zamieszczonej w normie, którą charakteryzuje m.in. szerokość skrzydła drzwiowego w wymiarze maksymalnym wynoszącym 950 mm i masa drzwi próbnych nie mniejsza niż 60 kg. 

 

Dalsze wymagania to:

  • zamykacz powinien być w stanie zamykać drzwi próbne od każdego kąta, do którego można je otworzyć;
  • zamykacz nie powinien zawierać urządzenia przytrzymującego drzwi w położeniu otwarcia, chyba, że jest to urządzenie zasilane elektrycznie, zgodnie z normą PN-EN 1155:1999;
  • regulatory albo powinny być ukryte, albo powinny dać się uruchomić tylko za pomocą narzędzia;
  • konstrukcja zamykacza powinna być taka, aby bez użycia narzędzia w żaden sposób nie było możliwe wstrzymywanie jego działania zamykającego;
  • wszelkie wbudowane mechanizmy opóźniające działanie powinny dać się nastawić na mniej niż 25 s, pomiędzy kątem zamykania drzwi 120° a końcem strefy opóźniania.

 

W ostatnim wymaganiu zapisano, aby zamykacz drzwiowy, reprezentatywny dla swojego typu, zamontowany do zespołu drzwiowego, spełniał odpowiednie kryteria badań ogniowych. Badanie powinno być przeprowadzone na zespole drzwiowym naturalnej wielkości, zgodnie ze stosownymi normami. 

 

Samozamykacze z funkcją wysprzęglania

 

Zgodnie z przedstawionymi już przepisami i dokumentami normalizacyjnymi, drzwi przeciwpożarowe powinny być wyposażone w urządzenie zapewniające samoczynne zamknięcie w razie pożaru. Takim urządzeniem jest samozamykacz o określonym momencie zamykającym, co jednak w połączeniu z koniecznością wytwarzania energii niezbędnej do samoczynnego zamknięcia powoduje, że otwieranie drzwi przeciwpożarowych wymaga użycia dość dużej siły. Stanowi to znaczną niedogodność, szczególnie dla osób starszych i niepełnosprawnych. Do wyeliminowania tej przeszkody opracowano rozwiązanie konstrukcyjne samozamykaczy z funkcją wysprzęglania, zwanego także „swobodnym ramieniem” (freeswing). Pogodzono tym samym wymagania ochrony przeciwpożarowej, wymagającej samozamykania drzwi w razie wybuchu pożaru, z potrzebami osób niepełnosprawnych. Mechanizm działania tej funkcji polega na tym, że po jednorazowym otwarciu drzwi, najczęściej rano, zostaje zablokowana oś samozamykacza, a specjalna konstrukcja ramienia umożliwia swobodne poruszanie skrzydłem (bez konieczności wytwarzania energii do zamykania). W razie pożaru, stosowna centrala sterująca systemami przeciwpożarowymi wysyła impuls kasujący blokadę, co ponownie włącza funkcję samozamykania, powodując automatyczne zamknięcie drzwi przeciwpożarowych.

 

 

Przykładowe wyroby

 

 

Kryteria wyboru drzwi

 

Wybór rodzaju drzwi z napędem zależy od różnych kryteriów. Jako istotne czynniki wymienić należy: wywierana siła, częstotliwość otwierania i zamykania, wymagana prędkość robocza, reperkusje wynikające z przerw w zasilaniu prądem, pożądany komfort obsługi, możliwość sterowania ręcznego i automatycznego, niezawodność eksploatacji i bezpieczeństwo pracy.

 

O przydatności drzwi automatycznych decyduje głównie napęd. Typowy napęd drzwi składa się z następujących podstawowych elementów:

  • zespół napędowy,
  • układ sterujący,
  • system zabezpieczeń strefy działania,
  • system awaryjny.

 

Przykładowe automatyczne drzwi przesuwne z napędem przedstawiono na rys. 1.

 

 

2015 04 49 1

2015 04 49 4

Rys. 1. Przykładowe drzwi przesuwne z automatycznym napędem

 

 

Właściwy wybór automatycznego napędu do drzwi przesuwnych lub rozwieranych wymaga ustalenia cech przewidywanego użytkownika oraz dokładnych wymagań eksploatacyjnych i konstrukcyjnych. Napęd powinien być tak zaprojektowany i wykonany, aby był zdolny do poruszania i zatrzymania skrzydła/skrzydeł drzwiowych w bezpieczny sposób, we wszystkich warunkach użytkowania. Powinien także zapewnić łatwość połączenia wszystkich związanych z tym urządzeń uruchamiających, zatrzymujących i zabezpieczających. Zespół napędowy, układ sterujący oraz system bezpieczeństwa powinny być tak zaprojektowane, aby spełniały wszystkie wymagania i postanowienia wynikające z obowiązujących przepisów i norm.

 

Automatyczne drzwi przesuwne

 

Firma RECORD oferuje napędy do automatycznych drzwi przesuwnych jednolub dwuskrzydłowych, w tym także przeciwpożarowych. Napędy te, oznaczone jako record 20 F, przeznaczone są do drzwi stosowanych w obiektach o dużym natężeniu ruchu, szczególnie użyteczności publicznej, jak supermarkety, biurowce, szpitale dworce lub banki. 

 

Napęd charakteryzuje się następującymi parametrami technicznymi:

  • szerokość otwarcia: od 800 do 1200 mm ( 1-skrzydłowe) lub do 2400 mm (2-skrzydłowe),
  • wysokość przejścia: do 3000 mm,
  • masa skrzydeł: max 1 x 150 kg (1-skrzydłowe) lub 2 x 150 kg (2-skrzydłowe),
  • prędkość: otwierania - 0,7 m/s, zamykania – 0,5 m/s,
  • zasilanie: 100-240 V /50/60 Hz 140 VA.

 

Ponadto cechuje się poniżej podanymi funkcjami standardowymi:

  • automatyczna praca z otwarciem pełnym lub zredukowanym,
  • ruch jednokierunkowy,
  • praca manualna,
  • ograniczenie siły zamykania,
  • akumulator podtrzymujący pracę drzwi przez około 100 cykli po zaniku zasilania sieciowego.

 

Istnieje także możliwość wyposażenia napędu drzwi w różne funkcje opcjonalne, do których można zaliczyć:

  • przełączanie na ruch jednokierunkowy na sygnał czasowy,
  • zatrzymanie awaryjne, zamknięcie na sygnał z centrali pożarowej.

 

Przykładowe przesuwne drzwi przeciwpożarowe z napędem record 20 F przedstawiono na rys. 2.

 

 

2015 04 49 2

Rys. 2. Automatyczne drzwi przesuwne przeciwpożarowe z napędem record 20F

 

 

Producentem automatycznych drzwi przesuwnych, które mogą być stosowane także na drogach ewakuacyjnych, jest firma Gretsch-Unitas (G-U). Jako przykład takich wyrobów można podać drzwi przesuwne z napędem typu Econo-Master F, które są objęte Aprobatą Techniczną ITB AT-15-8756/2011. Dokument ten potwierdza, że napęd spełnia wszystkie wymagania wynikające z obowiązujących w Polsce przepisów, w związku z czym mogą być stosowane także na drogach ewakuacyjnych. Napęd EconoMaster F wyposażony jest w dwa silniki (wykonanie redundantne), co zwiększa bezpieczeństwo użytkowania, szczególnie w warunkach ewakuacji.

 

Parametry techniczne prezentowanych napędów są następujące:

  • napięcie: 230 V, 50 Hz/60 Hz,
  • moc nominalna: 115-150 W,
  • prędkość: otwierania – 1,0 m/s, zamykania – 0,8 m/s,
  • szerokość otwarcia : od 800 do 1800 mm (1-skrzydłowe) lub do 2500 mm (2-skrzydłowe),
  • masa skrzydła: max 1 x 100 kg (1-skrzydłowe) lub 2 x 100 kg (2-skrzydłowe),
  • max wysokość w świetle ościeża: 3000 mm.

 

Przykładowe drzwi przesuwne stosowane na drogach ewakuacyjnych z napędem firmy G-U przedstawiono na rys. 3.

 

 

2015 04 49 3

Rys. 3. Przykładowe drzwi przesuwne stosowane na drogach ewakuacyjnych z napędem firmy G-U

 

 

Automatyczne drzwi rozwierane

 

Firma G-U produkuje również napędy do zewnętrznych i wewnętrznych drzwi rozwieranych, w tym także przeciwpożarowych. Jednym z takich rozwiązań jest wytrzymały napęd elektromechaniczny typu DTR B, charakteryzujący się bardzo cichą pracą. Napęd ten jest dostępny w wersji ciągnącej lub pchającej szynę ślizgową, jak również z ramieniem pchającym. Drzwi dwuskrzydłowe zamykają się bezpiecznie, dzięki wsparciu zintegrowanego regulatora kolejności zamykania.

 

Napęd DTR B (wersja dla drzwi przeciwpożarowych) cechuje się tym, iż zamykanie, w przypadku wybuchu pożaru, może odbywać się pod wpływem zadziałania sprężyny. Dalsze techniczne parametry napędu kształtują się następująco:

  • max szerokość skrzydła drzwi – 1400 mm,
  • max masa skrzydła drzwi – 120 kg,
  • max kąt otwarcia – 115°.

 

Przykładowe rozwierane drzwi przeciwpożarowe z zainstalowanym napędem firmy G-U typu DTR B przedstawiono na rys. 4. 

 

 

2015 04 50 2

Rys. 3. Przykładowe drzwi przesuwne stosowane na drogach ewakuacyjnych z napędem firmy G-U

 

 

Kolejnym producentem napędów do drzwi rozwieranych, które mogą być stosowane w ochronie przeciwpożarowej budynków, jest firma GEZE. Przykładem takiego wyrobu jest napęd typu GEZE Slimdrive EMD F-IS, wyposażony w szynę ślizgową lub ramię nożycowe. Może on być stosowany do dwuskrzydłowych drzwi zewnętrznych i wewnętrznych, które w razie zaniku zasilania powinny się zamknąć w określonej kolejności. Napęd charakteryzuje się możliwością współpracy z systemami drzwi na drogach ewakuacyjnych oraz kontroli dostępu, a także systemami zarządzania całym budynkiem.

 

Prezentowany napęd można stosować do drzwi mających:

  • max szerokość skrzydła – 1400 mm,
  • max masę skrzydła – 230 kg.

 

Przykładowe dwuskrzydłowe drzwi rozwierane z napędem typu GEZE Slimdrive EMD F-IS przedstawiono na rys. 5. 

 

 

2015 04 50 1

Rys. 5. Drzwi rozwierane z napędem typu GEZE Slimdrive EMD F-IS

 

 

Samozamykacze

 

Jednym z producentów samozamykaczy, które można stosować w rozwieranych drzwiach przeciwpożarowych, jest firma ASSA ABLOY. Produkuje ona m.in. samozamykacze z mechanizmem zębatkowym typu DC200, wyposażone w ramię kątowe. Drzwi z zamontowanymi tego typu samozamykaczami otwierać można łatwiej i z mniejszym wysiłkiem, gdyż spełniają wymagania „domów bez barier”. Istnieje możliwość regulacji siły zamykania, a siła konieczna do otwarcia jest zmniejszona o 40%.

 

Samozamykacze mogą być stosowane do drzwi jednoskrzydłowych, lewych lub prawych, o max szerokości 1100 mm i kącie otwarcia do 180°. Wyróżniają się budową oraz uniwersalnością dzięki konwencjonalnej technologii zębatkowej, a także możliwością używania ze zintegrowaną ukrytą płytą montażową. 

 

Przykładowe drzwi rozwierane z zamontowanym samozamykaczem typu ASSA ABLOY DC200 przedstawiono na rys. 6.

 

 

2015 04 50 3

Rys. 6. Drzwi rozwierane z samozamykaczem ASSA ABLOY DC200

 

 

Specyficznym rodzajem samozamykaczy są rozwiązania z funkcją wysprzęglania, zwaną także swobodnym ramieniem, które produkuje m.in. firma GEZE. Takim wyrobem jest zespół samozamykaczy dla drzwi dwuskrzydłowych typu TS 5000 R-ISM EF S, wyposażony w szynę ślizgową ISM EF S oraz samozamykacz TS 5000 E ze zintegrowaną blokadę elektrohydrauliczną osi, zainstalowane na skrzydle czynnym. W celu uzyskania funkcji wysprzęglenia, należy drzwi otworzyć jednorazowo (np. rano), do kąta około 90°. Na skrzydle biernym jest zainstalowany samozamykacz TS 5000, a regulację kolejności zamykania uzyskuje się za pomocą szyny R-ISM.

 

Samozamykacz jest przeznaczony do drzwi dwuskrzydłowych o max szerokości skrzydła 1400 mm, przy czym podział skrzydeł może być niesymetryczny. 

 

Drzwi przeciwpożarowe z zamontowanym zespołem samozamykaczy TS 5000 R-ISM EF S są wyposażone w blokadę (przytrzymywacz) położenia otwarcia. Jest to urządzenie elektryczne, które pod napięciem podtrzymuje drzwi przeciwpożarowe w położeniu otwartym. Skrzydła pozostają otwarte do momentu, w którym zostaną zwolnione ręcznie, albo w przypadku pożaru za pomocą sygnału z czujki dymowej lub centralki pożarowej.

 

Przykładowe dwuskrzydłowe drzwi przeciwpożarowe z zainstalowanym zespołem samozamykaczy TS 5000 R-ISM EF S i blokadą położenia otwarcia przedstawiono na rys. 7.

 

 

2015 04 51 1

Rys. 7. Dwuskrzydłowe drzwi przeciwpożarowe z samozamykaczami GEZE TS 5000 i blokadą otwarcia

 

 

inż. Zbigniew Czajka

 

 

Artykuł jest zapisem wystąpienia Autora na Konferencji Technicznej „Świata Szkła” w dn. 24.03.2015 r., zatytułowanej „Przegrody przeszklone w ochronie przeciwpożarowej”.

 

 

Literatura 

Ustawa z 07.07.1994 r. – Prawo budowlane 

Rozporządzenia: M.I. z 12.04.2002 r., M.S.W. i A. z 07.06.2010 r.

Normy: PN-EN 14600:2005, PN-EN 14637:2007, PN-EN 16034:2014, PN-EN 16005:2013, PN-EN 16361:2013, PN-EN 1154:1999, PN-EN 1155:1999, EN 14351-1

Dokumenty ITB: ZUAT 15/III.16/2007 i GW III.20/2013

Informatory i katalogi firm: RECORD, G-U, GEZE, ASSA ABLOY

 

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 4/2015 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.