W odpowiedniej części każdej normy przedmiotowej na szkło w budownictwie (szyby warstwowe i bezpieczne szyby warstwowe, szyby bezpieczne termicznie hartowane oraz szyby zespolone izolacyjne) znajduje się jednolity zapis: Producent powinien przygotować „dokument identyfikujący właściwości/charakterystyka wyrobu” na podstawie zebranych informacji dotyczących właściwości wyrobu (patrz 6.3). Dokument ten powinien być częścią technicznej bazy danych producenta i stanowić podstawę do dodatkowych informacji jeśli wymaga tego zastosowanie. „Dokument identyfikujący właściwości/charakterystyka wyrobu” powinien być skatalogowany w jednej z form medialnych (druk, płyta, strona internetowa, itp.), zawsze możliwych do zidentyfikowania przy powołaniu, łącznie z oznakowaniem wyrobu. W katalogu powinny być przedstawione wartości lub klasy właściwości, których spełnienie zadeklarowano. Jeżeli nie deklaruje się danej właściwości należy użyć znaku NPD („nie określono właściwości”).
Wobec powyższego Producent powinien odpowiednio dobrać plan badań określonego typu szklanego wyrobu budowlanego, tj. do funkcji i wymagań, jakie spełnia szyba w obiekcie budowlanym, co najmniej w zakresie zapewnienia wymagań podstawowych. W tym celu Producent może wykorzystać normowy plan badań i/lub opracować wyższe wymagania w oparciu o normę międzynarodową PN ISO 2859-1 [Literatura, poz. 1].
Zagadnienia te przedstawię na przykładzie bezpiecznych szyb warstwowych z użyciem bezpiecznego szkła termicznie hartowanego, przy zastosowaniu ich w budynku jako zewnętrzne barierki przeszklone, których trwałość i zgodność z Polską Normą powinna stanowić priorytetowe zadanie producenta.
Planowanie badań w ramach Zakładowej kontroli produkcji (ZKP)
Szyby warstwowe przeznaczone do zastosowań zewnętrznych bez zakrytych krawędzi podlegają badaniom odporności na wysoką temperaturę (metoda A), badaniom odporności na wysoką wilgotność z kondensacją (metoda C) [tablica B.3 PN EN 14449, Literatura, poz. 2] oraz badaniom odporności na promieniowanie [Rozdział 6 PN EN ISO 12543-4, Literatura, poz. 3]. Wskazane normy podają minimalne plany badań powyższych właściwości podlegających sprawdzaniu pod względem zapewnienia trwałości gotowych wyrobów. Odporność na promieniowanie jest zwykle w zakresie Wstępnego badania typu (WBT), także jako pośrednia ocena trwałości poprzez kontrolowanie procesu produkcji i/lub na podstawie umowy o jakość z producentem materiałów międzywarstwy (folie, arkusze, wlewana żywica), który przedłoży wyniki badań według metody wskazanej przez producenta danego typu szyb warstwowych. Normowy plan badań dla metody A zaleca badanie minimum jednej próbki dziennie, a dla metody C zaleca badanie minimum trzech próbek co dwa tygodnie.
Plany badań opracowane według normy PN ISO 2859-1, oparte o obliczenia statystyczne, charakteryzują się ustaleniem granic akceptowanej jakości (AQL) w procentach jednostek niezgodnych dla poszczególnych właściwości podlegających sprawdzaniu i w odniesieniu do liczności partii dostawy. Pozwala to na precyzyjne określenie liczności próbki oraz liczb kwalifikujących (Ac) i liczb dyskwalifikujących (Re) wobec stwierdzonych niezgodności i wad, które będą następnie podstawą do przyjęcia lub odrzucenia partii produkcyjnej. Dla wad, definiowanych jako niespełnienie wymagań związanych z zamierzonym użytkowaniem (wycofanie z użytkowania) przypisuje się zazwyczaj AQL=2,5%, co przykładowo przy średnim ogólnym poziomie kontroli (II) oznacza, że dla partii badanej o liczności 100 jednostek należy pobrać losowo próbkę 20 jednostek, w których może wystąpić jedna wada (Ac=1), a dwie wady (Re=2) spowodują odrzucenie partii jednostek (wyrobów). Plany takie mogą być stosowane do kontroli (ZKP) zarówno przy produkcji szyb (formatek) ze szkła bezpiecznego hartowanego, jak również przy finalnej produkcji szyb warstwowych.
W przypadku szyb warstwowych z użyciem formatek szkła termicznie hartowanego istotną rolę w ich trwałości zapewnia płaskość i wytrzymałość na zginanie tego szkła. Zgodnie z zapisem [Tablica A.1 odnośniki a) i b) PN EN 14449]: płaskość formatek szkła hartowanego (oraz innego szkła obrobionego termicznie) wymaga lepszej tolerancji niż podane w odpowiednich normach, co też należy rozumieć jako zminimalizowane wartości wypukłości całkowitej oraz zminimalizowane wartości wypukłości lokalnych, w tym wartości podniesionego obrzeża oraz pofalowania od rolek. Z tego wynika niezbicie, że produkcja szyb termicznie hartowanych przeznaczonych do wytwarzania bezpiecznych szyb warstwowych podlega szczególnej kontroli wyników badań planowych w ZKP.
Szczegółowe procedury WBT, podstawowy plan badań ZKP, oraz zasady oceny zgodności dla szyb bezpiecznych termicznie hartowanych są podane w PN EN 12150-2 [Literatura, poz. 4]. Normowy plan badań szkła hartowanego w zakresie wypukłości całkowitej i lokalnej zaleca co najmniej jedno badanie gotowej szyby po hartowaniu dziennie oraz co najmniej jedno badanie wytrzymałości mechanicznej (zginanie) reprezentatywnej próbki dziennie, ale w układzie tygodniowym dla każdego rodzaju i grubości szkła w użyciu.
Producent szyb warstwowych z użyciem tafli szkła hartowanego lub monolitycznych szyb hartowanych, hartowanych wygrzewanych albo termicznie wzmocnionych (także, jeżeli są to odrębne podmioty gospodarcze), musi dysponować stosownym wyposażeniem badawczym i tylko na podstawie wyników badań przy staranności ich dokumentowania, każdy Producent powinien odpowiedzialnie deklarować zgodność właściwości użytkowych z przewidywanym zastosowaniem.
Niezbędne urządzenia badawcze, przykłady
Na zdjęciach pokazuję niezbędne urządzenia badawcze (ZKP), użytkowane w warunkach laboratorium producenta bezpiecznych szyb hartowanych oraz producenta bezpiecznych szyb warstwowych (fot. 1, 2, 3, 4 i 5). Więcej informacji jest na stronie: www.stronaszklar.neostrada.pl.
Fot. 1. SH ugięcie lokalne x 3
Fot. 2. SH zginanie maszyna
Fot. 3. SH zginanie czujnik ultra
Fot. 4. SW badanie A
Fot. 5. SW badanie C
(...)
Wojciech Korzynow
mail:
Literatura:
1. PN ISO 2859-1:2003P Procedury kontroli wyrywkowej metodą alternatywną. Część 1: Schematy kontroli indeksowane na podstawie granicy akceptowanej jakości (AQL) stosowane do kontroli partii za partią.
2. PN EN 14449:2005P Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Ocena zgodności wyrobu z normą.
3. PN EN ISO 12543-4:2000P Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Metody badań odporności.
4. PN EN 12150-2:2006P Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo- krzemianowe. Część 2: Ocena zgodności z normą.
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacji: Świat Szkła 07-08/2015
