W nowoczesnych rozwiązaniach drzwi i okien coraz większą uwagę zwraca się na ich wygląd, co odzwierciedla się innowacyjnymi aranżacjami tych wyrobów. Jednym z takich elementów jest coraz szersze zastosowanie krytych okuć, zwanych także chowanymi. Są to zazwyczaj zawiasy oraz okucia uchylno-rozwierane, chociaż spotyka się również inne wyroby okuciowe, jak np. tarcze/rozety licujące z powierzchnią drzwi.

  

Drzwi i okna z krytymi okuciami

 

Kryte okucia są niewidoczne po zamknięciu drzwi lub okna, gdyż zostały usytuowane w luzie wrębowym tych wyrobów, czyli pomiędzy ramą skrzydła i ościeżnicy. Dotyczy to głównie zawiasów stosowanych samodzielnie, jak i wchodzących w skład okuć uchylno-rozwieranych, które także w większości są montowane wewnątrz ram. Ten sposób montażu powoduje, że drzwi lub okno mają idealnie gładkie powierzchnie zewnętrzne, bez widocznych detali. 

 

Całkowicie ukryte okucia wpływają także w dużym stopniu na parametry związane z fizyką budowlaną, a szczególnie na efektywność cieplną. Wyeliminowanie mocowania powierzchniowego zawiasów pozwala na ciągłe uszczelnienie styku skrzydła z ościeżnicą, co zdecydowanie zmniejsza ilość wydobywającego się z pomieszczenia ciepłego powietrza. Kryty montaż okuć ma również wiele innych zalet wymienionych w dalszej części publikacji.

 

Najczęściej kryte zawiasy stosuje się w drzwiach bezprzylgowych i są one wówczas zainstalowane w opasce maskującej ościeżnicy oraz w bocznej płaszczyźnie skrzydła drzwiowego, co przedstawiono na fot. 1. Dzięki temu uzyskujemy efekt jednej zlicowanej powierzchni, co obrazują przykładowe drzwi pokazane na fot. 2. Kryte zawiasy drzwiowe cechuje wysoka niezawodność, kąt otwarcia nawet do 180° oraz możliwość regulacji w trzech płaszczyznach.

  

2016 07 30 1

Fot. 1. Kryty zawias w drzwiach bezprzylgowych

 

2016 07 30 2

 

Fot. 2. Przykładowe drzwi z krytymi zawiasami

  

Prezentowane zawiasy są stosowane także w tzw. drzwiach ukrytych, czyli bez widocznych ościeżnic i zlicowanych ze ścianą. Są to drzwi w pełni dostosowane do aranżacji wnętrza, o takiej samej powierzchni, wykończeniu i kolorystyce jak ściana. Specjalna konstrukcja skrzydła umożliwia ukrycie wszystkich elementów ościeżnicy, w tym także zawiasów. Takie usytuowanie drzwi jest przejawem jednego z najnowszych trendów wykończenia wnętrz pomieszczeń, zwanego minimalizmem. Przykładowe drzwi ukryte pokazano na fot. 3.

  

2016 07 30 3

Fot. 3. Przykład zastosowania drzwi ukrytych

  

Również coraz większe zastosowanie w konstrukcji okna znajdują kryte zawiasy. Zainstalowanie tych okuć w luzie wrębowym okna, co przedstawiono na fot. 4, zapobiega m.in. możliwości powstawania mostków termicznych i podnosi izolacyjność termiczną tego wyrobu. Dodać należy, że ze względu na w miarę prostą konstrukcję prezentowanych okuć, okno jest bardzo łatwe w montażu, jego osadzenie, a także ewentualny demontaż skrzydła, są nieskomplikowane i zajmują mało czasu. Przykładowe okna z krytymi zawiasami oraz z tradycyjnie nawierzchniowo zamontowanymi, pokazano na fot. 5.

  

2016 07 30 4

Fot. 4. Przykład zainstalowania krytych zawiasów w oknie rozwieranym

 

2016 07 30 5

Fot. 5. Okna z krytymi i nawierzchniowymi zawiasami

  

Wymagania dotyczące okuć 

 

Okucia, a szczególnie zawiasy, mają duży wpływ na komfort użytkowania i szczelność drzwi oraz okien, a także na ich ochronę przed włamaniem do pomieszczeń. Dlatego też, łącznie z okuciami krytymi, powinny spełniać związane z tym wymagania wynikające ze stosownych norm.

 

Problematyka wymagań oraz klasyfikacji dotyczących bezpośrednio zawiasów zawarta jest w normie PN-EN 1935:2003/AC:2005 Okucia budowlane. Zawiasy jednoosiowe. Wymagania i metody badań. Norma obejmuje jednoosiowe zawiasy rozłączne, cechujące się złączem obrotowym z przegubem dwuczęściowym (skrzydełka zawiasy dają się rozłączyć) oraz zawiasy nierozłączne, cechujące się złączem obrotowym z przegubem więcej niż dwuczęściowym (skrzydełka zawiasy nie dają się rozłączyć, chyba że po wyjęciu czopu). W zakresie normy podano, że nie ma ograniczeń co do materiałów lub stosowanych metod produkcji pod warunkiem, że zawiasy odpowiadają wymaganiom właściwym do ich stosowania.

 

Zawiasy są instalowane m.in. w drzwiach rozwieranych i składanych oraz oknach rozwieranych, uchylnych, rozwierano-uchylnych i uchylno-rozwieranych. Działanie okien wymaga z zasady stosowania jeszcze innych okuć, które obejmuje wieloczęściowa norma europejska EN 13126. Podstawową jej częścią jest norma PN-EN 13126-1:2006 Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 1: Wymagania wspólne dla wszystkich rodzajów okuć. W skład kompletu normy wchodzi jeszcze 16 jej części.

 

Wymieniona norma określa wymagania eksploatacyjne dotyczące wytrzymałości i trwałości okuć przeznaczonych do obsługi ruchomych skrzydeł okien i drzwi balkonowych, niezależnie od materiałów użytych do ich konstrukcji. W normie zaznaczono, że ma zastosowanie tylko do okuć, które łączą ruchome skrzydło ze stałą ościeżnicą (zalicza się do nich zawiasy) oraz sterują otwieraniem i zamykaniem ruchomego skrzydła.

 

Najczęściej stosowane są obecnie okna rozwierano- uchylne, w których instaluje się stosowne okucia. Są one objęte normą PN-EN 13126-8:2006 Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 8: Okucia rozwierano-uchylne, uchylno-rozwierane i tylko rozwierane. Norma zawiera wymagania dotyczące stabilności mechanicznej, trwałości, dopuszczalnej tolerancji w odniesieniu do niektórych sił i wymiarów oraz odporności na obciążenia i korozję. Ponadto określa metody badawcze dla wymienionych wymagań oraz dziewięciopozycyjną klasyfikację okuć objętych tą normą.

 

W odniesieniu do stosowanych w drzwiach tarcz/rozet licujących ze skrzydłem dodać należy, że są one objęte normą PN-E 1906:2010 Okucia budowlane. Klamki i gałki drzwiowe wraz z tarczami. Wymagania i metody badań.

 

(...)

 

Ogólne zalety krytych okuć

 

Jak już powyżej wspomniano, kryte okucia stosowane w konstrukcjach drzwi i okien występują głównie w postaci różnego rodzaju zawias, samodzielnie lub w współpracy z innymi wyrobami.

 

Zawiasy są okuciami przeznaczonymi do rozłącznego lub nierozłącznego połączenia skrzydeł drzwi lub okien z ich ościeżnicami. Podstawowym zadaniem tego typu okuć jest zapewnienie bezpiecznego i sprawnego, zgodnie z funkcją danych drzwi lub okna, działania skrzydeł zawieszonych na ościeżnicy. Występują jednak rozwiązania, które oprócz wymienionych cech, spełniają inne, zazwyczaj innowacyjne wymagania. Przykładem takich wyrobów są kryte zawiasy, zaprezentowane w niniejszej publikacji.

 

Wyroby te charakteryzują się tym, iż są niewidoczne po zamknięciu drzwi lub okna, ze względu na ich usytuowanie w luzie wrębowym, czyli przestrzeni powstałej między ramą skrzydła a ościeżnicą. Tak zamontowane zawiasy zdecydowanie podnoszą estetykę drzwi oraz okien, m.in. poprzez eliminację wystających ponad powierzchnie zewnętrzne elementów.

 

Zawiasy w całości ukryte we wrębie drzwi albo okna w dużym stopniu zapobiegają możliwości powstawania mostków termicznych. Ponadto pozwalają na zainstalowanie na całym obwodzie skrzydła, szczególnie w przypadku okien, w sposób ciągły uszczelki, co zwiększa izolacyjność wyrobu. Jeden z niemieckich instytutów fizyki budowlanej podaje, że pozwala to na zredukowanie nawet o 10% strat energii związanej z oknem.

 

Zastosowanie krytych zawiasów w konstrukcji drzwi lub okna przynosi jeszcze następujące korzyści:

- poprawione zostają parametry akustyczne,

- ułatwione jest utrzymanie czystości na powierzchni drzwi lub okna, gdyż wyeliminowano wystające części okuć, pozwalające na gromadzenie się kurzu,

- eliminacja konieczności stosowania osłonek zawiasów, 

- ukryte usytuowanie zapobiega możliwości uszkodzenie zawiasów w trakcie transportu, składowania a nawet montażu,

- także chroni przed ewentualnym wandalizmem w trakcie eksploatacji drzwi lub okien.

 

Dodać jeszcze należy, iż stosowanie krytych zawiasów w drzwiach wpływa na zwiększenie szerokości przejścia w świetle ościeżnicy oraz stwarza swobodny i bezkolizyjny dostęp do wnętrza pomieszczeń w budynku.

 

W odniesieniu do okien stwierdzić można, że skrzydło okna z krytymi zawiasami w minimalnym stopniu obraca się na zewnątrz, co pozwala na maksymalne zredukowanie przestrzeni niezbędnej do ich zainstalowania. Umożliwia to zmniejszanie przekrojów ram okna, co z kolei zwiększa powierzchnie przeszklone i ilość przenikającego do pomieszczeń światła słonecznego.

 

 

Charakterystyka przykładowych wyrobów

 

Kryte okucia drzwiowe 

 

Podstawowym krytym okuciem drzwiowym są zawiasy. Wyroby te charakteryzują się często koniecznością podtrzymywania skrzydeł o dużej masie, powinny więc być wytrzymałe i niezawodne, a jednocześnie estetyczne. Okucia spełniające powyższe kryteria produkuje m.in. firma Schüco. W skład asortymentu zawiasów drzwiowych wchodzą kryte zawiasy, których przykładowe rozwiązania przedstawiono na fot. 6 i 7.

 

Okucia te w porównaniu do zawiasów nawierzchniowych cechuje szereg powyżej już wymienionych zalet, szczególnie zaś powiększają bezpieczne przejście do budynków i znajdujących się w nich pomieszczeń. Ponadto prezentowane zawiasy charakteryzują się następującymi właściwościami:

- zwiększony stopień bezpieczeństwa, wynikający z całkowitego ukrycia zawiasów,
- zapewnienie ochrony przed umyślnym uszkodzeniem,
- kąt rozwarcia drzwi może wynosić 100° (zawias na fot. 7), a nawet 180° (zawias na fot. 6).

  

2016 07 31 1

Fot. 6. Zawias firmy Schüco o kącie rozwarcia 180°

 

2016 07 31 2

 

Fot. 7. Zawias firmy Schüco o kącie rozwarcia 100°

 

Dodać jeszcze można, że firma Schüco oferuje także zamki drzwiowe z wkładką bębenkową oraz krytą tarczą/rozetą, licującą z powierzchnią skrzydła, co pokazuje fot. 8. Rozwiązanie takie, oprócz atrakcyjnego wyglądu, eliminuje możliwość ukręcenia wkładki bębenkowej z nawierzchniową tarczą/rozetą przez potencjalnego włamywacza.

 

2016 07 31 3

Fot. 8. Zamek z wkładką bębenkową i krytą tarczą/rozetą firmy Schüco

  

Inny producent okuć, firma Dr Hahn, produkuje m.in. kryte zawiasy drzwiowe typu VL-BAND AL i ST. Wyroby te charakteryzuje wysoka jakość oraz nowoczesny design. Dzięki stabilności użytych materiałów, uzyskano spłaszczony kształt zawiasów, co pozwala na szerokie zastosowanie w drzwiach o konstrukcji metalowej. Zawiasy są szczególnie polecane do drzwi zewnętrznych, wykonywanych z różnych systemów kształtowników stalowych i aluminiowych.

 

Kryte zawiasy do drzwi stalowych typu VL-BAND ST, pokazane na fot. 9, mogą być instalowane do skrzydeł o maksymalnej masie 180 kg i zapewniają kąt rozwarcia wynoszący 105°. Z kolei zawiasy przeznaczone do drzwi aluminiowych typu VL-BAND AL., podtrzymują skrzydła o maksymalnej masie 120 kg i zapewniają taki sam kąt rozwarcia, tj. 105°. 

 

2016 07 32 1

Fot. 9. Kryty zawias typu VL-BAND ST

  

Kolejny producent krytych zawiasów – firma SIMONSWERK, oferuje szereg wariantów tych wyrobów o nazwie Tectus. Są to zawiasy przewidziane do standardowych, jak i ekskluzywnych drzwi, instalowanych w nowoczesnych pomieszczeniach budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wszystkie wyroby charakteryzują się smukłą sylwetką i konstrukcją zapewniającą harmonijne licowanie we wrębie skrzydła i ościeżnicy drzwi. Mogą być stosowane do ościeżnic drewnianych, stalowych i aluminiowych, a masa skrzydła zawiera się w granicach od 40 kg do 300 kg.

 

Zawiasy kryte Tectus Energy stanowią nowoczesne rozwiązanie przewidziane do drzwi wspomaganych elektroniką, jak np. z blokadą napędu, wielostopniową regulacją oraz systemami kontroli dostępu. Nowość polega na fakcie przenoszenia przez zawias energii z ramy ościeżnicy na skrzydło, co zapewnia bardziej komfortową obsługę drzwi. Zawiasy tego typu można stosować do drzwi ze skrzydłem o masie nie przekraczającej 120 kg i kątem rozwarcia wynoszącym maksymalnie 180°. Jeden z takich zawiasów typu TE 540 3D obrazuje fot. 10.

 

2016 07 32 2

Fot. 10. Kryty zawias Tectus Energy TE 540 3D 

 

Polskim producentem zawiasów drzwiowych, w tym także krytych, jest firma POLSOFT. Wytwarza ona m.in. kryte zawiasy oznaczone symbolem W 978-00-00 R(L), przeznaczone głównie do drzwi wewnętrznych.

 

Zawiasy umożliwiają otwarcie skrzydła o kąt 180° i mają możliwość regulacji w trzech płaszczyznach. Mogą być montowane do drzwi o szerokości skrzydła od 600 mm do 1000 mm i masie od 36 kg do 63 kg. W zależności od szerokości i masy skrzydła stosuje się 2, 3 lub 4 zawiasy. Przykładowy kryty zawias drzwiowy firmy POLSOFT przedstawiono na fot. 11.

 

 

2016 07 32 3

Fot. 11. Kryty zawias W 978-00-00 firmy POLSOFT

 

 

Kryte okucia okienne

 

Kryte zawiasy stosuje się samodzielnie w oknach rozwieranych i uchylnych, lecz najczęściej są jednym z elementów okuć rozwierano-uchylnych lub uchylno- rozwieranych. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku omawianych okuć typu activPilot Select, produkowanych przez firmę WINKHAUS. Zarówno zawiasy, jak i pozostałe elementy okucia rozwierano-uchylnego są całkowicie ukryte w luzie wrębowym okna. 

 

Wyrób charakteryzuje się budową modułową, co umożliwia szybki i prosty montaż oraz pozwala na łatwe dostosowanie do indywidualnych potrzeb użytkownika. Nie wymaga specjalnych nawierceń ani frezowań wykonywanych w ramach skrzydła i ościeżnicy. Punkty ryglujące mogą być usytuowane blisko naroży okna, co gwarantuje dużą stabilność i skuteczne zabezpieczenie przed włamaniem.

 

Okucia rozwierano- uchylne typu activPilot Select są dostępne w następujących dwóch wersjach:

- standard – przystosowana do montażu w oknach o maksymalnej masie skrzydła wynoszącej 100 kg, pokazanej na fot. 12,

- o zwiększonej nośności – rozwiązanie z zastosowaniem dwóch dodatkowych elementów (szyny zawiasu i adaptera), co umożliwia zainstalowanie w oknach o masie skrzydła wynoszącej maksymalnie 150 kg, pokazanej na fot. 13.

 

 

2016 07 32 4

Fot. 12. Zawias okucia activPilot Select standard

 

2016 07 32 5

 

Fot. 13. Zawias okucia activPilot Select o zwiększonej nośności

  

Firma WINKHAUS zaznacza jednak, iż obie wersje mogą być stosowane w oknach o powierzchni skrzydła nie przekraczającej 3 m².

 

Kolejnym producentem krytych zawiasów okiennych jest firma SIEGENIA-AUBI, oferująca takie wyroby pod nazwą LM axxent. Są to okucia o dość zminimalizowanych wymiarach gabarytowych, co je predysponuje do instalowania w oknach wykonywanych z wąskich kształtowników. Konstrukcja zawiasów umożliwia otwarcie skrzydła nawet pod kątem 110°, a także zastosowanie funkcji „antyprzeciągowej” – w pozycji uchyłu. Prezentowane okucia są przeznaczone do skrzydeł okiennych o maksymalnej masie 130 kg.

 

Kryte zawiasy typu LM axxent cechują się dużą uniwersalnością, co pozwala na ich stosowanie w różnych rozwiązaniach okuć rozwierano-uchylnych systemu LM. Przewidziane są do zamontowania we wszystkich systemach kształtowników okiennych z zaczepowym rowkiem ramowym od 10 mm do 14 mm. Ponadto producent deklaruje, że zawiasy i okucia rozwierano-uchylne z tymi wyrobami spełniają ochronę antywłamaniową nawet klasy RC 3 wg normy PN-EN 1627:2012 Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje. Odporność na włamanie. Wymagania i klasyfikacja. Przykładowy, kryty zawias typu LM przedstawiono na fot. 14. 

 

 

2016 07 33 1

Fot. 14. Kryty zawias typu LM axxent

 

 

Szeroki asortyment okuć okiennych, w tym także krytych zawiasów, produkuje firma ROTO. Przykładowym wyrobem okiennym z tego rodzaju zawiasami są okucia typu ROTO NT Designo. Standardowy zakres ich stosowania stanowią dwuskrzydłowe rozwierane i rozwierano-uchylne okna drewniane, aluminiowe oraz tworzywowe o masie skrzydła nie przekraczającej 150 kg.

 

Zapewniają łatwą obsługę i stabilną pracę okna, a dzięki zintegrowanemu w zawiasie ogranicznikowi maksymalny kąt rozwarcia nie przekracza 100°, co eliminuje możliwość przypadkowego uderzenia skrzydła o ramę ościeżnicy okna. Przykładowy zawias tego typu pokazano na fot. 15.

 

 

2016 07 33 2

Fot. 15. Kryty zawias typu ROTO NT Designo

  

Dodać jeszcze można, iż omawiana firma uruchomiła produkcję nowego rozwiązania okuć typu ROTO NT Designo, przeznaczonego również do okien trzyskrzydłowych. Pewnym ograniczeniem jest fakt, że środkowe skrzydło takiego okna nie może mieć masy większej niż 80 kg i zawsze jest zamykane jako ostatnie. Przykładowa instalacja krytego zawiasu w ramie środkowego skrzydła okna została przedstawiona na fot.16.

  

2016 07 33 3

Fot 16. Kryty zawias typu ROTO NT w oknie trzyskrzydłowym

 

Producentem krytych zawiasów jest również firma SOBINCO, oferująca okucia typu Invision. Wyroby te są przeznaczone do okien o maksymalnej szerokości skrzydła wynoszącej 1700 mm oraz jego masie nie przekraczającej 170 kg. Zawiasy wymienionego typu charakteryzują się nowatorskim i jednocześnie bezpiecznym mechanizmem otwierania, wyposażonym w tzw. „anty-finger” blokujący skrzydło względem ramy ościeżnicy już przy kącie rozwarcia 90°, co tworzy bezpieczną dla dzieci szczelinę o szerokości tylko 5 mm. Ponadto istnieje możliwość regulacji okuć w pionie i poziomie, a także docisku uszczelki oraz tarcia występującego podczas otwierania okna.

 

Kryte zawiasy typu Invision są przewidziane do rozporowego montażu w rowkach o wielkości 14/18 mm oraz 10/14 mm, usytuowanych w kształtownikach ram skrzydła i ościeżnicy okna. Przykładowy kryty zawias prezentowanego typu pokazano na fot. 17. 

 

2016 07 33 4

Fot. 17. Kryty zawias typu Invision

  

inż. Zbigniew Czajka

 

 

Literatura

Normy: PN-EN 1935:2003/AC:2005, PN-EN 13126-1:2006, PN-EN 13126-8:2006, PN-EN 1906:2010, PN-EN 1627:2012

Materiały informacyjne firm: Schüco, Dr Hahn, SIMONSWERK, POLSOFT, WINKHAUS, SIEGENIA-AUBI, ROTO, SOBINCO

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 07-08/2016
 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.