Duża konkurencja na rynku stolarki wymusza na producentach wprowadzanie coraz to nowszych rozwiązań techniczno-konstrukcyjnych poprawiających trwałość oraz parametry izolacyjne okien i drzwi.
Warunkiem dopuszczenia ich do stosowania w budownictwie jest spełnienie wymagań dotyczących bezpieczeństwa konstrukcji i użytkowania, bezpieczeństwa pożarowego, izolacyjności cieplnej, izolacyjności akustycznej i oznaczenie ich symbolem „CE” – znakiem zgodności z normą zharmonizowaną PN-EN 14351-1:2006 Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i/lub dymoszczelności i sklasyfikowaniu jej do odpowiedniej klasy technicznej, jaką może osiągnąć w zakresie sprawdzanej cechy.
Ocenie zgodności z normą podlegają cechy stolarki, które zdecydowanie wpływają na bezpieczeństwo ale także na warunki klimatyczne i komfort pomieszczeń podczas całego okresu użytkowania.
Cechami, jakimi powinna odznaczać się stolarka, są:
odporność na obciążenie wiatrem, czyli zdolność do przenoszenia sił parcia i ssania, jakie działają na poszczególne elementy stolarki. Badanie odporności na obciążenie wiatrem przeprowadza się wg PN-EN 12211:2001 Okna i drzwi. Odporność na obciążenie wiatrem. Metoda badania;
wodoszczelność: okna i drzwi powinny być odporne na przepuszczanie wody pod ciśnieniem. Jego wysokość uzależniona jest od siły wiatru przypisanej danej strefie obciążenia wiatrem oraz wysokości budynku. Badanie wodoszczelności przeprowadza się zgodnie z normą PN-EN 1027:2001 Okna i drzwi. Wodoszczelność. Klasyfikacja na całych zestawach okienno-drzwiowych lub na poszczególnych elementach;
przepuszczalność powietrza: stolarka powinna przepuszczać powietrze w taki sposób, aby zapewnić odpowiednie wietrzenie pomieszczenia przy jednoczesnym ograniczeniu strat ciepła. Badanie szczelności przeprowadza się zgodnie z normą PN-EN 12207:2001 Okna i drzwi. Przepuszczalność powietrza. Klasyfikacja;
przenikalność cieplna jest bardzo ważną cechą stolarki okiennej i drzwiowej. Wpływa znacząco na koszty ogrzewania budynku. Wyraża się ją współczynnikiem przenikania ciepła U. Jego wartość jest zależna od strefy klimatycznej, rodzaju i wysokości budynku, co jest zawarte w przepisach techniczno-prawnych;
przenikalność akustyczna: okna i drzwi mają za zadanie skutecznie chronić przed dźwiękami docierającymi z zewnątrz do wnętrza budynku. Ich zdolności pochłaniania dźwięku powinna być dostosowane do warunków, jakie wymusza otoczenie danego obiektu.
Oprócz wszystkich parametrów technicznych jakie cechują stolarkę, musi być ona wygodna, estetyczna łatwa w utrzymaniu i użytkowaniu. Funkcjonalność i wygoda użytkowania stolarki zależy od sposobu otwierania skrzydeł.
W przypadku okien wyróżnia się głównie: okna stałe (zestaw szybowy mocowany bezpośrednio w ościeżnicy), półstałe (skrzydła zamocowane nieruchomo w ościeżnicy), rozwieralne, uchylne, uchylno-rozwieralne, obrotowe, przesuwane.
Najczęściej spotykanymi rodzajami drzwi są: drzwi rozwieralne, obrotowe i przesuwane. Ważne jest, aby sposób otwierania stolarki i rodzaj dodatkowych zabezpieczeń był dostosowany do specyfiki pomieszczenia.
Estetyka stolarki zależy od jej wszystkich elementów składowych, tj.: kolorystyki, sposobu wykonania, dopasowania, jakości łączenia i wykończenia ram i skrzydeł oraz rodzaju materiałów użytych do jej produkcji.
Tabela 1. Dopuszczalne cechy drewna wg klas wyglądu
1) pominięto specyfikację dla klasy J5 i J20 jako niezwiązanych z wymaganiami przedstawionymi w tabeli 2
2) ukośny przebieg włókien mierzy się na nieodkształconej części powierzchni elementu.
3) wartość graniczną wymiaru sęka wyraża się w procentach ogólnej szerokości lub grubości elementu, na którym występuje sęk lub skupisko sęków, z uwzględnieniem maksymalnego wymiaru sęka, wyrażonego w mm .
4) w klasach J30 - J50 sinizna może być zakryta przez zastosowanie specjalnego zabiegu, np. lekko barwionego lakieru.
Tabela 2. Wymagania dotyczące cech zewnętrznych drewna
1) powierzchnia widoczna - powierzchnia elementu, która po zamontowaniu okna lub drzwi nie jest trwale zakryta lub częściowo zakryta (wykończenie
powłoką kryjącą nie stanowi zakrycia powierzchni)
2) powierzchnia częściowo zakryta - widoczna powierzchnia elementu, która staje się niewidoczna po zamknięciu okna lub drzwi
3) powierzchnia zakryta - powierzchnia elementu, która po zamontowaniu okna lub drzwi jest w sposób trwały zakryta, w tym także innymi elementami
okna lub drzwi
Wymagania dotyczące stosowanych materiałów
Rodzaj oraz jakość materiałów użytych do produkcji poszczególnych elementów okien i drzwi decyduje o wytrzymałości, sztywności konstrukcji, a w szczególności o komforcie i bezpieczeństwie użytkowania.
Do produkcji stolarki wykorzystuje się:
drewno, półfabrykaty z drewna klejonego, gotowe kształtowniki z PCV, profile aluminiowe, zestawy szybowe – szyby zespolone, uszczelki gumowe lub z tworzyw termoplastycznych, płyty drewnopochodne, gotowe zestawy okuć.
Drewno i półfabrykaty z drewna klejonego są materiałami wykorzystywanymi do produkcji ram i skrzydeł okiennych, ościeżnic, drzwi zewnętrznych. Charakteryzują się one dobrą izolacyjnością, dużą wytrzymałością mechaniczną i sztywnością. Jednak nie zabezpieczone odpowiednimi środkami konserwującymi są podatne na zmiany wilgoci i temperatury.
Najważniejszymi dokumentami, które określają wymagania dla drewna i półfabrykatów drewnianych do produkcji elementów okien i drzwi są normy:
PN-EN 1220:2007 Drewno i materiały drewnopochodne w zewnętrznych oknach, zewnętrznych skrzydłach drzwiowych i zewnętrznych ościeżnicach. Wymagania jakościowe i techniczne;
PN-EN 942:2008 Drewno w stolarce budowlanej. Wymagania ogólne;
PN-EN 13307-1:2007 Półfabrykaty z drewna i półfabrykaty przeznaczone do zastosowań niekonstrukcyjnych.
Drewno używane do wytwarzania stolarki ocenia się zgodnie z PN-EN 942:2008 według jego podstawowych cech, tj.: ułożenia włókien, rozmieszczenia i wielkości sęków (nie bierze się pod uwagę sęków o średnicy 10 mm i mniejszych), naturalnych przebarwień, występujących pęknięć itp. Następnie klasyfikuje się je do odpowiedniej klasy wyglądu J2 ÷J50 (tabela1).
Wymagania dotyczące wyglądu, jakie powinno spełniać drewno w poszczególnych elementach okien i drzwi zostały sprecyzowane w PN-EN 14220:2007 (tabela 2), przy uwzględnieniu: sposobu wykończenia powierzchni (powłoka kryjąca lub transparentna), rodzaju powierzchni (widoczna, częściowo zakryta, zakryta) oraz wykorzystaniu podziału na klasy wg PN-EN 942:2008. Norma dopuszcza stosowanie drewna o klasie niższej niż przedstawiono w tabeli 2 pod warunkiem, że zostanie zastosowane na powierzchni zakrytej i nie pogorszą się właściwości użytkowe elementu.
W przypadku wad drewna, tj.: pęknięcia, pęcherze żywiczne, wypadające sęki, otwory po owadach, odsłonięte rdzenie, dopuszcza się ich naprawę przy użyciu odpowiednich mieszanek do napraw i wklejanych wstawek z drewna.
Wstawki musza spełniać odpowiednie wymagania:
powinny być wklejone w trwały sposób przy użyciu odpowiedniego kleju;
ich szerokość nie może być większa od dopuszczalnego wymiaru sęka dla danej klasy drewna powiększony o 6 mm;
przebieg włókien wstawki i elementu musi być zgodny;
gatunek drewna wstawki powinien być taki sam jak elementu, lub gatunku o podobnych właściwościach;
wilgotność wstawki i naprawianego drewna powinna być zgodna (tolerancja ±2,0%) i jednocześnie dostosowana do wymagań kleju stosowanego do napraw.
Drewno do wytwarzania elementów okiennych i drzwiowych musi także posiadać odpowiednie właściwości fizyczne. Jego wilgotność nie może przekraczać 16%. Gęstość określona przy wilgotności 12% w przypadku drewna liściastego nie może być mniejsza od 450 kg/m³ a iglastego 350 kg/m³.
Od półfabrykatów z drewna klejonego wymaga się głównie dużej wytrzymałości, szczelności i jakości połączeń warstwowych.
Połączenia te nie powinny ulegać rozwarstwieniom po przeprowadzeniu próby delaminacji, czyli przez kolejne zanurzaniu w wodzie o temperaturze 20°C (±2) przez 3 h; 60°C (±2) przez 3 h; 20°C (±2) przez 18 h a następnie osuszanie przez 72 h w temperaturze 20°C (±2) i RH 50% (±5). Każde złącze musi posiadać odpowiednią szczelność. Nie powinno przeciekać pod wpływem słupa wody w czasie 24 h o wysokości 60 mm. Przy oddziaływaniu środka barwiącego przez okres 15 minut głębokość penetracji w złącze nie powinna przekroczyć 1mm. W zewnętrznych warstwach elementów klejonych warstwowo grubość lameli nie może być mniejsza niż 18 mm. Odległość złączy na styk między dwoma sąsiadującymi ze sobą lamelami nie powinna być większa niż 150 mm.
Profile z PCW (PVC-U), polichlorku winylu, są wytwarzane z tworzywa sztucznego otrzymywanego w wyniku polimeryzacji monomeru chlorku winylu.
W celu uzyskania pożądanych właściwości fizycznochemicznych, tj.: odporności na starzenie atmosferyczne, odporność świetlną i cieplną, polepszenie właściwości mechanicznych i wytrzymałościowych, zmniejszenie chłonności wilgoci, stosuje się stabilizatory wapienno cynkowe – bazujące na związkach karboksylowych Ca i Zn, oraz ołowiowe Pb.
Wszystkie profile używane w budownictwie muszą odpowiadać wymaganiom zawartym w PN-EN 12608:2004 Kształtowniki z nieplastyfikowanego polichlorku winylu (PVC-U) do produkcji okien i drzwi. Klasyfikacja, wymagania i metody badań.
Norma dzieli kształtowniki na trzy klasy A, B, C. Klasyfikowane są one ze względu na grubość ścianek profilu w miejscach widocznych i niewidocznych (rys. 1).
Do klasy A przydzielone są profile, w których minimalna grubość ścianki widocznej powinna wynosić 2,8 mm, a niewidocznej 2,5 mm. W klasie B znalazły się profile, których minimalna grubość w miejscach widocznych wynosi 2,5 mm i 2,0 mm w niewidocznych. W klasie C znajdują się profile, w których nie określa się normowo minimalnej grubości ścianek. Wartości grubości ścianek powinna być zadeklarowana przez producenta wyrobu.
Klasa profilu (jego grubość) decyduje o wytrzymałości i sztywności kształtownika, a także o nośności zgrzewanych naroży ram okiennych i drzwiowych. Ważnym parametrem każdego profilu jest jego głębokość. Wymiar ten decyduje o ilość komór profilu. Za standardową głębokość przyjmuje się: 60 mm dla 3-komorowych profili; 70 mm dla 5-komorowych profili; powyżej 70 mm dla profili 6-komorowych i więcej.
Głębokości i ilości komór w profilu wpływa na sztywność konstrukcji stolarki oraz izolacyjność cieplną i akustyczną. Mniej ważną cechą jest szerokość profili. Od ich wielkości zależeć będzie głównie wielkość szyb. Im mniejsza szerokość, tym większa szyba i jednocześnie więcej światła docierającego do pomieszczenia. Należy jednak pamiętać, że wraz z malejącym wymiarem szerokości zmniejsza się również sztywność profili.
Profile aluminiowe wytwarza się ze stopu aluminiowo-magnezowo-krzemowego o dużej sztywności, wytrzymałości i niskiej wadze. Grubość ścianek profili to 1,7÷2,0 mm. Wykorzystywane są do produkcji drzwi zewnętrznych, okien wielkoformatowych, witryn, ogrodów zimowych.
Rozróżniamy dwa systemy profili:
zimne, głównie jednokomorowe, z pustą przestrzenią wewnętrzną, o dużym współczynniku przenikania ciepła (rys. 2 ).
ciepłe, dwu- lub trzykomorowe, których konstrukcja składa się z dwóch mniejszych profili połączonych wkładką termiczną. Dodatkowo, dla zwiększenia izolacyjności, wypełniane są pianką bądź innymi tworzywami termoizolacyjnymi (rys. 3).
Kształtowniki stosowane do wytwarzania stolarki muszą odznaczać się dużą dokładnością wykonania. Ich powierzchnie powinny być gładkie i równe, bez widocznych zarysowań, trwale zabezpieczone niekorodującą powłoką tlenkową, powstającą w procesie elektrolizy.
Rys. 1. Miejsca widoczne i niewidoczne profili PVC –U
Rys. 2. Profil zimny (jednokomorowy) – przekrój
Rys. 3. Profil ciepły z wypełnieniem termoizolacyjnym (trzykomorowy) – przekrój
Uszczelki wykorzystuje się we wszystkich systemach okiennych i drzwiowych. W dużym stopniu decydują one o jakości i wartości użytkowej stolarki. Są elementem zabezpieczającym przed wnikaniem wilgoci, hałasu, pyłów, kurzu, chłodu, utratą ciepła. Ze względu na miejsce ich usytuowania i pełnioną funkcje dzieli się je na: przyszybowe (akustyczne), przylgowe, oporowe, środkowe. Trwałość i zdolności uszczelniająco-izolacyjne uszczelek zależą od materiału, z jakiego będą wykonane i odpowiedniego dostosowania jego cech do warunków, w jakich uszczelka będzie pracowała.
Najczęściej stosowane materiały do wytwarzania uszczelek to:
Elastomery wulkanizowane (kauczuki) – kauczuk EPDM (elastomer etylenowo-propylenowodienowy), kauczuk chloroprenowy, kauczuk nitrylowy, kauczuk silikonowy. Wykazują się zwiększoną odpornością na działanie niskich i wysokich temperatur. Są odporne na działanie większości środków chemicznych stosowanych w budownictwie i czynników atmosferycznych. Posiadają dużą elastyczność i wytrzymałość na zerwanie.
Plastyfikowany polichlorek winylu (PVC-P) – charakteryzuje się niską sprężystością i brakiem zdolności do utrzymywania pierwotnego kształtu. Jego główną zaletą jest możliwość zgrzewania i barwienia.
Termoplastyczne wulkanizatory (TPV) – czyli kauczuki termoplastyczne. Są odporne na działanie promieni UV i środki chemiczne, tj.: farby, lakiery.
Zachowują swoje właściwości uszczelniające przez bardzo długi okres użytkowania przy szerokim zakresie temperatur. Uszczelki w wyrobach budowlanych zostały podzielone na sześć klas oznaczonych kolejno od 1 do 6, odpowiadających różnym zakresom temperatur pracy uszczelek: klasa 1: 0°C do +45°C; klasa 2: -10°C do + 55°C; klasa 3: -20°C do +85°C; klasa 4: -25°C do +100°C ; klasa 5: -40°C do +70°C i klasa 6: 0°C do +200°C.
Aby uszczelka została przypisana do danej klasy musi posiadać odpowiednie właściwości fizycznomechaniczne (trwałość, zmiana kształtu, sprężystość) w danym zakresie temperatur.
Szyby zespolone stanowią hermetyczny i trwały układ, składający się z dwóch lub trzech tafli szkła grubości 2,5÷6 mm, rozdzielonych ramką dystansową. Szerokość komór wynosi 6, 12, 16 mm. W celu polepszenia właściwości izolacyjnych, przestrzeń międzyszybową wypełnia się powietrzem lub gazem szlachetnym (ksenonem, argonem, kryptonem, mieszanką gazów). Szkło do produkcji szyb powinno zapewnić wysoką przepuszczalność światła, w znacznym stopniu ograniczać przenikanie promieni UV, a także ograniczać straty ciepła.
Najważniejsze parametry szkła budowlanego wg normy PN-EN 572-1:2005 Szkło w budownictwie. Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo krzemianowego. Część 1: Definicje oraz ogólne właściwości fizyczne i mechaniczne:
gęstość w 18oC ρ = 2500 kg/m3
twardość 6 w skali Mohsa
średni współczynnik załamania światła n = 1,5
moduł Younga E = 70 Gpa
ciepło właściwe c = 720 J/(kgK)
przewodność cieplna λ = 1 W/(mK)
Powszechnie stosuje się szkła absorpcyjne (barwione w masie), emisyjne (z naniesioną niewidoczną warstwą metali), warstwowe (klejone), z których wytwarzane są:
Szyby zespolone ciepłochronne – ze szkła niskoemisyjnego. Ograniczają utratę energii cieplnej. Powłoki naniesione na szkło przepuszczają światło i energię cieplną do pomieszczenia i jednocześnie zapobiegają przenikaniu ciepła na zewnątrz. Ich współczynnik przenikania ciepła wynosi przeważnie U=1,1 [W/ m² * K].
Szyby zespolone ze szkłem warstwowym (bezpieczne i ochronne) zbudowane są z tafli szkła połączonych folią PVB na całej ich powierzchni.
Są w znacznym stopniu odporne na przebicie (stłuczenie, pękniecie) i próby włamania. W przypadku pęknięcia chronią użytkownika przed uszkodzeniem ciała odłamkami.
Szyby zespolone ornamentowe i matowe posiadają zmniejszoną przejrzystość uzyskiwaną przez kształtowanie powierzchni szkła w procesach chemicznych i mechanicznych. Posiadają walory użytkowe i dekoracyjne. Stosuje się je głównie do produkcji drzwi a także ścianek przeszklonych.
Od szyb zespolonych wymaga się aby zapewniały odpowiednią izolacyjność termiczną, akustyczną i były bezpieczne w użytkowaniu, odporne na rozbicie. Ważne też jest żeby szyby były odporne na temperaturę, aby w przypadku pożaru mogły tworzyć barierę dla dymu i ognia. Właściwie dobrane oszklenie stanowi ważny element stolarki. W bardzo dużym stopniu decyduje o jej jakości, parametrach i walorach użytkowych.
Płyty drewnopochodne wykorzystuje się do produkcji drzwi wewnętrznych, wejściowych, wewnątrzlokalowych.
Są to płyty na bazie:
włókien – płyty pilśniowe formowane metodą mokrą oraz metodą suchą (MDF);
forniru – sklejka;
wiórów – płyty wiórowe (wiązane klejem).
Płyty pilśniowe znalazły zastosowanie w produkcji stolarki drzwiowej jako: okładziny skrzydeł, wypełnienia ram skrzydeł, listwy ozdobne, ramy skrzydeł.
Sklejka jest płytą drewnopochodną, która składa się ze sklejonych warstw drewna. Włókna sąsiednich warstw najczęściej przebiegają pod kątem prostym. Wykorzystywana jest do produkcji elementów wykończeniowych i ozdobnych, a także jako okładzina skrzydeł drzwi wewnętrznych i wejściowych.
Płyty wiórowe powstają przez sprasowanie małych cząstek drewna z klejem na bazie żywic syntetycznych, przy udziale wysokiej temperatury i ciśnienia. Wykorzystuje się je w produkcji elementów stolarki głównie jako okładziny skrzydeł, wypełnienie ram skrzydeł, ramy skrzydeł.
Tabela 6. Wymagana klasa odporności ogniowej drzwi stosowanych do zamknięć przeciwpożarowych
Wymagania normowe bezpieczeństwa pożarowego
Każdy budynek powinien być tak zaprojektowany i zbudowany, aby w razie wystąpienia pożaru zapewniał możliwość ewakuacji w bezpieczne miejsce osób w nim przebywających.
Ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa pożarowego (oddzieleń przeciwpożarowych, wyjść ewakuacyjnych) zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zm.).
Wymagania dla pomieszczeń dotyczące ewakuacji:
wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami,
drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z budynku przeznaczone dla więcej niż 50 osób powinny otwierać się na zewnątrz,
określając wymaganą szerokość i liczbę przejść, wyjść oraz dróg ewakuacyjnych w budynku, w którym z przeznaczenia i sposobu zagospodarowania pomieszczeń nie wynika jednoznacznie maksymalna liczba ich użytkowników, liczbę tę należy przyjmować na podstawie następujących wskaźników powierzchni użytkowej, dla:
1) sal konferencyjnych, lokali gastronomicznorozrywkowych, poczekalni, holi, świetlic itp. – 1 m²/ osobę,
2) pomieszczeń handlowo-usługowych – 4 m²/osobę,
3) pomieszczeń administracyjno-biurowych – 5 m²/osobę,
4) archiwów, bibliotek itp. – 7 m²/osobę,
5) magazynów – 30 m2/osobę.
Wymagania dotyczące wyjść ewakuacyjnych:
Pomieszczenie powinno mieć co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne oddalone od siebie o co najmniej 5 m w przypadkach, gdy:
1) jest przeznaczone do jednoczesnego przebywania w nim ponad 50 osób, a w strefie pożarowej ZL II – ponad 30 osób,
2) znajduje się w strefie pożarowej ZL, a jego powierzchnia przekracza 300 m²,
3) znajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m², a jego powierzchnia przekracza 300 m²,
4) znajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego do 500 MJ/m², a jego powierzchnia przekracza 1000 m²,
5) jest zagrożone wybuchem, a jego powierzchnia przekracza 100 m².
Wymagania dotyczące drzwi ewakuacyjnych:
Łączną szerokość drzwi w świetle, stanowiących wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w nim równocześnie, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi w świetle ościeżnicy powinna wynosić 0,9 m, a w przypadku drzwi służących do ewakuacji do 3 osób – 0,8 m.
Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń:
1) zagrożonych wybuchem,
2) do których jest możliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych lub substancji trujących, duszących bądź innych, mogących utrudnić ewakuację,
3) przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób,
4) przeznaczonych dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się.
Drzwi wieloskrzydłowe, stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewakuacyjnej powinny mieć co najmniej jedno nieblokowane skrzydło drzwiowe o szerokości nie mniejszej niż 0,9 m.
Szerokość skrzydła drzwi wahadłowych, stanowiących wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewakuacyjnej, powinna wynosić co najmniej: dla drzwi jednoskrzydłowych – 0,9 m, a dla drzwi dwuskrzydłowych – 0,6 m, przy czym oba skrzydła drzwi dwuskrzydłowych muszą mieć tę samą szerokość.
Drzwi wejściowe do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych oraz do mieszkań powinny mieć w świetle ościeżnicy co najmniej wysokość 2 m. – Zabrania się stosowania do celów ewakuacji drzwi obrotowych i podnoszonych.
Drzwi rozsuwane mogą stanowić wyjścia na drogi ewakuacyjne, a także być stosowane na drogach ewakuacyjnych, jeżeli są przeznaczone nie tylko do celów ewakuacji, a ich konstrukcja zapewnia:
1) otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania,
2) samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi.
W bramach i ścianach przesuwanych na drogach ewakuacyjnych powinny znajdować się drzwi otwierane ręcznie albo w bezpośrednim sąsiedztwie tych bram i ścian powinny być umieszczone i wyraźnie oznakowane drzwi przeznaczone do celów ewakuacji.
Drzwi, bramy i inne zamknięcia otworów o wymaganej klasie odporności ogniowej lub dymoszczelności powinny być zaopatrzone w urządzenia, zapewniające samoczynne zamykanie otworu w razie pożaru. Należy też zapewnić możliwość ręcznego otwierania drzwi służących do ewakuacji.
Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciw paniczne.
Drzwi jako bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe, o których mowa w przepisach ogólnych muszą spełniać określone kryteria użytkowe, wyznaczane na podstawie badań:
odporności ogniowej czyli zdolności elementu do spełnienia określonych wymagań w warunkach pożaru,
dymoszczelności (S) – zdolności elementu do ograniczenia przemieszczania się dymu z jednej strony elementu na drugą.
Drzwi w zakresie odporności ogniowej klasyfikuje się ze względu na: szczelność ogniową, promieniowanie cieplne, izolacyjność ogniową i zalicza do odpowiedniej klasy E, EI1, EI2, EW.
Klasa E ogranicza w ciągu określonego czasu przepływ gorących gazów i płomieni z pomieszczenia, w którym wybuchł pożar. Temperatura nienagrzewanej powierzchni może osiągnąć kilkaset stopni powodując silne promieniowanie ciepła, które w przypadku drzwi z szybami niezapewniającymi odporności ogniowej będzie powodować zapalanie się materiałów palnych znajdujących się w pobliżu.
Klasa EW ogranicza w określonym czasie strumień ciepła. Mierzona w odległości 1 m od elementu wartość strumienia ciepła nie może przekraczać 15 kW/m².
Klasa EI1 zapewnia w ciągu określonego czasu przepływ gorących gazów i płomieni z pomieszczenia, w którym wybuchł pożar. Wzrost średniej temperatury na nienagrzewanej powierzchni nie przekroczy 140°C (skrzydło drzwi), a na ościeżnicy i maksymalnie – 180°C.
Klasa EI2 zapewnia w ciągu określonego czasu przepływ gorących gazów i płomieni z pomieszczenia, w którym wybuchł pożar. Wzrost średniej temperatury na nienagrzewanej powierzchni nie przekroczy 140°C (skrzydło drzwi), a na ościeżnicy – 360°C .
Ze względu na zdolności dymoszczelne drzwi wyróżnia się dwie klasy Sm, Sa.
Klasa Sm – prędkość przepływu mierzona w temperaturze otoczenia 200°C, ciśnieniu 50 Pa nie może być większa od 20 m³/h dla drzwi jednoskrzydłowych, 30 m³/h dla drzwi dwuskrzydłowych.
Klasa Sa – prędkość przepływu mierzona w temperaturze otoczenia, ciśnieniu 25 Pa nie może być większa od 3 m³/h na metr długości szczeliny pomiędzy elementami stałymi i ruchomymi drzwi. Wyklucza się przepływ gazów przez próg.
Klasa odporności ogniowej drzwi przeciwpożarowych użytych w budynku musi być dostosowana do jego klasy odporności pożarowej (tabela 6) zgodnie z przepisami krajowymi.
cdn.
Bartłomiej Zygma
LITERATURA
[1] Mielczarek Z.: Nowoczesne konstrukcje w Budownictwie Ogólnym. Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2003.
[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 r., Nr 75, poz. 690)
[3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2008 r. nr 201, poz. 1238)
[4] PN-87/B-02151/02 Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach.
[5] PN-B-02151-3:1999 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach oraz izolacyjność akustyczna elementów budowlanych. Wymagania.
[6] Materiały informacyjne firmy OKNOTEST.
[7] Laskowska Z.: Drzwi przeciwpożarowe – badania, klasyfikacja, wymagania. „Świat Szkła” 4/2008.
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
więcej informacj: Świat Szkła 6/2011
