Pustaki szklane to puste hermetyczne kształtki z masy szklanej sodowo-wapniowej, wytworzone przez stopienie lub spojenie poprzez ściskanie dwóch lub więcej części.
Rozróżnia się pustaki szklane bezbarwne, barwione w masie, barwione powierzchniowo, satynowane, wzorzyste, o wymiarach od 90x90x80 mm do 300x300x100 mm. Wyroby te stosuje się do budowy ścianek działowych, ścianek kabin prysznicowych, fragmentów ścian zewnętrznych i jako konstrukcje podświetlanych podłóg.
W zależności od wypełnienia wnętrza pustaków (argon, powietrze) uzyskuje się współczynnik przenikania ciepła U tych wyrobów w granicach 1,5 do 2,8 W/m2K oraz izolacyjność akustyczna 40 do 45 dB.
Zgodnie z artykułem 5 Ustawy o wyrobach budowlanych (Dziennik Ustaw 2004, Nr 92, poz. 881) wyrób budowlany nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych jeżeli jest:
- oznakowany znakiem CE, co oznacza, że dokonano oceny jego zgodności z normą zharmonizowaną, albo europejską aprobatą techniczną, bądź krajową specyfikacją techniczną państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, uznaną przez Komisję Europejską za zgodną z wymaganiami podstawowymi;
- umieszczony w określonym przez Komisję Europejską wykazie wyrobów mających niewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa, dla których producent wydał deklarację zgodności, z uznanymi regułami sztuki budowlanej,
- oznakowany, z zastrzeżeniem ust. 4, znakiem budowlanym, którego wzór określa załącznik nr 1 do niniejszej ustawy.
Aby uzyskać prawo do umieszczania znaku CE na pustakach producent zobowiązany jest do:
- przygotowania opisu systemu,
- wystawienia kart charakterystyki wyrobów,
- prowadzenia zakładowej kontroli produkcji,
- przeprowadzenia wstępnego badania typu wyrobu, które wykonuje:
- Jednostka Notyfikowana – gdy pustaki szklane stosuje się jako przeszklenia kuloodporne i przeciwwybuchowe (system oceny zgodności 1) oraz gdy ich zastosowanie związane jest z oszczędnością energii i/lub zmniejszeniem hałasu, możliwością wystąpienie ryzyka „bezpiecznego użytkowania” i podlega przepisom bezpiecznego użytkowania (system oceny zgodności 3),
- Producent – gdy zastosowanie pustaków szklanych podlega wymaganiom dotyczącym reakcji na ogień oraz gdy wyroby te przeznaczone są do innych, nie określonych wyżej zastosowań (system oceny zgodności 4);
- wystawić deklarację zgodności.
Zgodnie z PN-EN 1052-2:2009 Szkło w budownictwie. Pustaki szklane i szklane kształtki podłogowe. Część 2: Ocena zgodności wyrobu z normą zakładowa kontrola produkcji, prowadzona przez producenta, powinna obejmować:
- kontrolę próbek pobranych w zakładzie, zgodnie z określonym planem badań,
- wstępną inspekcję zakładu oraz zakładowej kontroli produkcji,
- stały nadzór i ocenę zakładowej kontroli produkcji.
Zakładowa kontrola produkcji dotyczy:
- surowców – polega na sprawdzeniu składu chemicznego i granulometrycznego, wilgotności oraz
wizualnej ocenie stłuczki; zz procesu produkcyjnego – polega na sprawdzeniu warunków procesu produkcyjnego, sprawności maszyn i wyposażenia produkcyjnego;
- wyrobu końcowego – polega na sprawdzeniu składu chemicznego, masy, wymiarów i tolerancji, jakości optycznej, wytrzymałości na ściskanie (badanie obowiązkowe)
- naprężeń szczątkowych (szok termiczny). Liczność próbek do badań i częstotliwość badań podano w tablicy A1 normy j.w.
Wstępne badanie typu przeprowadzane w Jednostce Notyfikowanej polega na sprawdzeniu następujących parametrów pustaków szklanych lub kształtek podłogowych:
- wytrzymałości na ściskanie (obciążenia niszczącego),
- naprężeń szczątkowych (szoku termicznego),
- wymiarów, rodzaju i kształtu,
- składu chemicznego.
W zależności od przeznaczenia pustaków wykonuje się dodatkowe badania pustaków, takie jak: oznaczenie współczynnika przepuszczalności i odbicia światła, wyznaczenie charakterystyki energii słonecznej, badanie współczynnika przenikania ciepła itp.
Badanie wytrzymałości na ściskanie (obciążenie niszczące) przeprowadza się przy zastosowaniu maszyny wytrzymałościowej, co najmniej 2 klasy wg EN ISO 7500-1. Próbka powinna być obciążona, do momentu zniszczenia, przy równomiernym rosnącym obciążeniu z prędkością od 0,2 MN/m2 do 0,4 MN/m2 na sekundę. Powierzchnia nośna badanych pustaków szklanych powinna być pokryta zaprawą cementowa, podobną do zaprawy powszechnie stosowanej.
Grubość warstwy cementowej zmierzona przy zewnętrznych obrzeżach powinna wynosić 10 mm (±2).
Do zaprawy stosuje się cement portlandzki o klasie wytrzymałości na ściskanie 42,5 wg EN 197-1. Przed badaniem próbka z zaprawą musi być przechowywana w temperaturze 23oC (±5) i wilgotności względnej od 60 do 70% przez siedem dni (±2 godziny).
Pustaki powinny spełniać następujące wymagania:
- średnia wartość wytrzymałości na ściskanie 7,0 N/mm2
- minimalna pojedyncza wartość wytrzymałości na ściskanie 6,0 N/mm2
Badanie wytrzymałości na ściskanie kostek brukowych wykonuje się bez stosowania zaprawy cementowej, ściskając kostkę poprzez płytę gumową o wymiarze 120x120x10 mm i twardości od 55 do 65 IRHD. Wartości minimalnej wartości wytrzymałości na ściskanie uzależnione są od wymiarów kostek brukowych i wynoszą od 8 do 120 kN.
Badanie naprężeń szczątkowych (szoku termicznego) przeprowadza się zgodnie z EN ISO 7459 na dziesięciu próbkach pustaków, przy różnicy temperatur zależnej od wymiarów pustaków (do 239x239 mm: 30 K, od 240x240 do 297x297 mm: 25 K, od 298x298: 20 K). Z partii próbek przynajmniej 90% pustaków powinno wytrzymać w/w szok termiczny.
Badania wymiarów, rodzaju i kształtu przeprowadza się z użyciem suwmiarki lub innego przyrządu pomiarowego o dokładności nie mniejszej niż 0,1 mm. Pustaki szklane i szklaną kostkę brukową klasyfikuje się według ich tolerancji wymiarowych.
Pustaki można zaliczyć do odpowiedniej klasy ( I, II, III) jeśli ich wymiary są zgodne z następującymi tolerancjami:
- klasa I - tolerancje ±1,0 mm
- klasa II - tolerancje ±1,5 mm
- klasa III - tolerancje ±2,0 mm
Oprócz w/w badań przeprowadza się obserwacje ewentualnych wad optycznych masy szklanej. Pustaki lub kostkę brukową bada się przez oświetlenie ich w warunkach zbliżonychdo rozproszonego światła dziennego. Próbkę oświetloną od dołu obserwuje się z odległości ok. 3 m.
Pustaki lub kostka brukowa powinny być wykonane ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego o składzie chemicznym określonym wg PN-EN 572-1:2009.
Po uzyskaniu pozytywnej oceny zgodności wyrobu z normą PN-EN 1052-2:2009 Szkło w budownictwie. Pustaki szklane i szklane kształtki podłogowe. Część 2: Ocena zgodności wyrobu z normą producent, aby wprowadzić wyroby do obrotu w UE, zobowiązany jest do umieszczania na nich symbolu CE, zgodnego z dyrektywą 93/68/WE.
mgr inż. Jacek Brzezicki
ICiMB, Zakład Technologii Szkła
Kraków
mgr inż. Iwona Kozubek
ICiMB, Zakład Technologii Szkła
Kraków
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
więcej informacj: Świat Szkła 1/2012
