We wszystkich współczesnych budynkach z pomieszczeniami, w których przebywają ludzie, są wyznaczone drogi ewakuacyjne zapewniające warunki do skutecznej ewakuacji w bezpieczne miejsce na zewnątrz budynku lub do sąsiedniego pomieszczenia. Sam proces ewakuacji jest możliwy przez budowlane elementy otworowe znajdujące się w przegrodach, którymi są głównie drzwi. Obowiązujące w poszczególnych państwach przepisy określają wymagania związane z ewakuacją, które stanowią ważną przesłankę w projektowaniu dróg komunikacyjnych w budynkach.

 

 

Problematyka dróg ewakuacyjnych w Niemczech

 

 

Przepisy ogólne

 

Podstawowe przepisy obowiązujące w Niemczech i regulujące problematykę budownictwa są zawarte w Ustawie – Prawo Budowlane oraz we Wzorcowym Kodeksie Budowlanym (WKB). W oparciu o drugi z tych dokumentów – WKB – są opracowane Krajowe Kodeksy Budowlane (KKB), zawierające zasadnicze i powszechnie obowiązujące regulacje budowlane. Bardziej szczegółowe informacje wydają najwyższe organy budowlane w formie rozporządzeń i technicznych ustaleń budowlanych. 

 

Rozporządzenia regulują i precyzują budowlane, techniczne i eksploatacyjne warunki ramowe, które nie są zawarte w Krajowych Kodeksach Budowlanych lub ich zapisy są niewystarczające. Pod względem prawnym rozporządzenie jest zawsze elementem Krajowego Kodeksu Budowlanego. 

 

W przypadku niestandardowych budynków, najwyższy organ budowlany może wydać – w celu dokonania oceny w ramach nadzoru budowlanego – wytyczne, które pod względem merytorycznym odpowiadają zarządzeniu, lecz są wiążące tylko dla organów nadzoru budowlanego (nie są powszechnie obowiązujące).

 

Problematyka samych wyrobów budowlanych objęta jest także Ustawą o Wyrobach Budowlanych, która była opracowana w oparciu o Dyrektywę 89/106/EWG, a obecnie powinna uwzględniać wymagania Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r., ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego wymienioną Dyrektywę. 

 

Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej (Deutsche Institut für Bautechnik), pełniąc rolę instytucji quasipaństwowej, publikuje zestawienia regulacji budowlanych odnoszących się do poszczególnych wyrobów budowlanych. Zestawienie jest podzielone na regulacje oznaczone jako A, B i C, przy czym w dwóch pierwszych występują jeszcze części. Dokumenty te regulują poniżej przedstawione zagadnienia. 

 

Zestawienie regulacji budowlanych A

Zestawienie regulacji budowlanych A obejmuje regulowane wyroby budowlane (część 1) oraz nieregulowane wyroby (część 2) i konstrukcje (część 3) budowlane.

Część 1 tych regulacji zawiera spis wyrobów budowlanych, istotnych z punktu widzenia wymogów zawartych w regulacjach europejskich i krajowych kodeksach budowlanych oraz określa zasady techniczne obowiązujące dla danego wyrobu. W wyniku włączenia do tego zestawienia wyroby stają się „regulowanymi wyrobami budowlanymi’. Zestawienie poddawane jest okresowej weryfikacji i modyfikacji, a obejmuje obecnie około 300 wyrobów i elementów budowlanych. Przykładem takich wyrobów są ramy do okien i drzwi przeszklonych, szyby pojedyncze i zespolone itp. 

Część 2 zestawienia dotyczy „ nieregulowanych wyrobów budowlanych”, dla których brak jest reguł technicznych (głównie norm DIN) określonych dla danego wyrobu budowlanego. Regulacja ich stosowania odbywa się w oparciu o uzyskaną, w ramach stosownej procedury, aprobatę techniczną lub ogólne świadectwo kontrolne.

Część 3 zestawienia dotyczy „ nieregulowanych konstrukcji budowlanych”. 

 

 

Zestawienie regulacji budowlanych B 

Do zestawienia tych regulacji zostały włączone wyroby budowlane, które są wprowadzane do obrotu zgodnie z przepisami państw członkowskich Unii Europejskiej – w tym przepisami niemieckimi – oraz państw sygnatariuszy Porozumienia o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego i mogą być przedmiotem handlu po oznaczeniu znakiem CE.

Część 1 tego zestawienia obejmuje wyroby budowlane, które spełniają wymogi zharmonizowanych norm europejskich według dyrektywy dotyczącej wyrobów budowlanych, a obecnie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 305/2011. Przykładem takich wyrobów są drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i dymoszczelności, zgodnych z wymaganiami zharmonizowanej normy wyrobu DIN-EN 14351-1.

Część 2 zestawienia B dotyczy wyrobów budowlanych będących przedmiotem regulacji innych dyrektyw (nie związanych bezpośrednio z budownictwem), jak np. dyrektywy maszynowej lub odnoszącej się do urządzeń gazowych. 

 

 

Zestawienie regulacji budowlanych C

W tym zestawieniu są ujęte wyroby, dla których nie istnieją ani techniczne przepisy budowlane, ani reguły techniki, a pełnią jedynie podrzędną rolę w zakresie spełniania wymogów prawa budowlanego.

 

 

Przepisy dotyczące drzwi na drogach ewakuacyjnych

 

Drzwi montowane w ciągu dróg ewakuacyjnych powinny spełniać wymagania wynikające z prawa budowlanego i odnoszących się do tego typu drzwi, które są szczegółowo określone w rozporządzeniach wzorcowych Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej. Ich stosowanie powinno być także zgodne z przepisami i regulacjami zawartymi w Krajowych Kodeksach Budowlanych a dotyczącymi drzwi instalowanych na drogach ewakuacyjnych. 

 

Rozporządzenia odnoszą się do zastosowań ogólnych regulujących problematykę miejsc pracy i pomieszczeń prywatnych oraz obiektów specjalnych, do których zalicza się budynki handlowe, lokale gastronomiczne, szpitale, szkoły i przedszkola, wieżowce.

 

W zależności od zakresu stosowania oraz warunków panujących w danym budynku i poziomu wymagań odnoszących się do zagadnień bezpieczeństwa, przyjmowany jest odpowiedni system zabezpieczeń dróg ewakuacyjnych.

 

Podstawowy wymóg wynikający z powyższych przepisów określa, iż drzwi montowane w ciągu dróg ewakuacyjnych (ratunkowych) powinny otwierać się łatwo i bez dodatkowych środków, dopóki ludzie nie opuszczą pomieszczenia lub budynku. Ponadto powinny się otwierać zgodnie z kierunkiem ewakuacji, generalnie na zewnątrz pomieszczenia. W pojedynczych przypadkach i po spełnieniu określonych warunków akceptuje się drzwi ewakuacyjne otwierane do wewnątrz. Wymaga to dokonania uzgodnień z odpowiednim urzędem nadzoru budowlanego. Jako przykład można podać wytyczne dla szkół, które wymagają, aby drzwi podczas otwierania i będące w pozycji otwartej nie ograniczały wymaganej szerokości przejścia. Można to uzyskać m.in. montując drzwi otwierające się do wewnątrz pomieszczenia (klasy).

 

(...)

 

Wymagania techniczne

 

Wymiary drzwi

Minimalne wymiary drzwi stosowanych na drogach ewakuacyjnych są zależne od miejsca ich stosowania. Kodeksy Budowlane poszczególnych krajów związkowych w niewielkim stopniu zawierają regulacje dotyczące wymiarów drzwi. Znajduje się w nich jedynie wymóg straży pożarnej, iż tzw. drzwi dostępowe nie powinny mieć wymiarów mniejszych niż 1000x2000 mm. Niektóre Kodeksy Krajowe zawierają także wymaganie, aby drzwi zamontowane w obiektach o średnim natężeniu ruchu oraz takich, z których najczęściej korzystają osoby niepełnosprawne, ludzie starsi lub osoby z małymi dziećmi, miały szerokość w świetle ościeżnicy nie mniejszą niż 950 mm. 

 

Bardziej szczegółowe wymagania wymiarowe określone są w stosownych rozporządzeniach, z wyjątkiem pomieszczeń mieszkalnych, dla których stosuje się normy DIN. Niektóre z tych wymagań przedstawiono poniżej.

 

 

Pomieszczenia mieszkalne 

W odniesieniu do mieszkań bez barier, wymagania wymiarowe drzwi określone są w dwuczęściowej normie DIN 18025 część 1 i 2. Szerokość w świetle ościeżnicy stosowanych tam drzwi powinna wynosić co najmniej 800 mm, przy czym w mieszkaniach dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, ta szerokość nie powinna być mniejsza niż 900 mm. Należy unikać montowania dolnych ograniczników i progów drzwiowych, a gdy jest to ze względów technicznych niezbędne, ich wysokość nie może przekraczać 2 cm.

 

Ponadto drzwi nie mogą się otwierać do wewnątrz pomieszczeń sanitarnych, a duże przeszklenia należy oznaczyć kontrastowym kolorem i wykonać ze szkła nietłukącego.

 

 

Miejsca pracy

W miejscach pracy wykorzystywanych w ramach działalności gospodarczej, wysokość drzwi w ciągach komunikacyjnych powinna wynosić co najmniej 2000 mm. Szerokość drzwi zależy od liczby osób przebywających w tzw. obsługiwanym obszarze i wynosi od 875 mm (dla maksymalnie 5 osób) do 2025 mm (dla maksymalnie 400 osób). W ciągach służących wyłącznie do obsługi i nadzorowania urządzeń te wymiary mogą być mniejsze, ale nie mniej niż 500x1800 mm.

 

 

Szpitale

W stosownym rozporządzeniu znajduje się zapis, iż szerokość drzwi w świetle ościeżnicy, przez które transportuje się leżących chorych, powinna wynosić co najmniej 1250 mm.

 

 

Budynki handlowe 

Z rozporządzenia o budynkach handlowych wynika obligatoryjne wymaganie, aby szerokość drzwi w świetle ościeżnicy, zainstalowanych w domach towarowych oraz handlowych i prowadzących na korytarze, klatki schodowe i na zewnątrz, wynosiła co najmniej 2000 mm.

 

 

Lokale gastronomiczne 

Szerokość drzwi w świetle ościeżnicy, zamontowanych w lokalach gastronomicznych na drogach ewakuacyjnych, powinna wynosić co najmniej 900 mm.

 

 

Wieżowce

Rozporządzenie dotyczące budynków określanych jako wieżowce przewiduje, iż szerokość drzwi w świetle ościeżnicy, znajdujących się na drogach ewakuacyjnych, nie może być mniejsza niż 1100 mm.

 

 

Wymogi związane z ryglowaniem elektrycznym 

Drzwi montowane w ciągu dróg ewakuacyjnych powinny być w pewnych sytuacjach zamknięte, jak np. drzwi przeciwpożarowe. Jednak w razie wystąpienia konieczności ewakuacji, drzwi takie muszą być otwarte. Ponadto drzwi występujące na drogach ewakuacyjnych w obiektach handlowych lub magazynowych powinny zabezpieczać przed możliwością nieuprawnionego ich użycia w celu, np., wyjścia z kradzionym towarem. W wymienionych sytuacjach niezbędne jest wyposażenie drzwi w stosowne systemy ryglowania. 

 

Drzwi wyposażone w ryglowanie elektryczne i instalowane na drogach ewakuacyjnych powinny spełniać wymagania prawa budowlanego w tym zakresie, szczegółowo określonych w odpowiednich rozporządzeniach.Należy również przestrzegać przepisów i regulacji zawartych w Krajowych Kodeksach Budowlanych, odnoszących się do drzwi montowanych w ciągu dróg ewakuacyjnych. 

 

Zgodnie z przepisami zawartymi w powyżej wymienionych dokumentach, drzwi zainstalowane na drogach ewakuacyjnych powinny otwierać się w łatwy i nie wymagający dodatkowych środków sposób, aż wszyscy ludzie opuszczą pomieszczenia lub budynki. Jednak często występuje konieczność zabezpieczenia takich drzwi przed nieuprawnionym użyciem, poprzez zastosowanie elektrycznego rygla umożliwiającego monitorowanie. Jest to obecnie sprzeczne z obligatoryjnymi wymaganiami, dlatego niezbędne są indywidualne zgody na odstępstwo. Zgodę na odstępstwo, według odpowiednich zapisów w Wzorcowym Kodeksie Budowlanym, można uzyskać, gdy elektryczne ryglowanie spełnia wymagania zawarte w stosownym rozporządzeniu, co poniżej przedstawiono.

 

 

System ryglowania 

W uzupełnieniu standardowych zamków i okuć, drzwi mogą być blokowane wyłącznie przy pomocy ryglowań elektrycznych, które w przypadku braku zasilania i po ich uruchomieniu w niezawodny sposób zwalniają blokadę. Opór stawiany przez dodatkowe siły (np. działanie sprężyny) musi być na tyle mały, aby drzwi się lekko otwierały. W razie braku zasilania lub spadku jego poziomu, ryglowanie drzwi powinno odblokowywać się automatycznie (zasada prądu spoczynkowego).

 

 

Sterowanie 

W przypadku wyposażenia budynku w systemy sygnalizacji pożarowej, inne urządzenia sygnalizujące niebezpieczeństwo lub samoczynne urządzenia gaśnicze (tryskacze) powinny, po ich uruchomieniu, automatyczne odblokować zaryglowane drzwi. Jeżeli istnieje centrala ze stałą obsadą w czasie eksploatacji budynku (np. portiernia, strażnica), drzwi mogą być odblokowywane z tego miejsca.

 

 

Wyłącznik awaryjny

Drzwi zamontowane w ciągu drogi ewakuacyjnej, które nie są widoczne z powyżej wymienionej centrali, należy w przypadku niemożności zapewnienia odblokowania automatycznego wyposażyć w umieszczony w bezpośrednim sąsiedztwie drzwi podświetlany wyłącznik awaryjny, po naciśnięciu którego niezwłocznie je otwierający. Wyłącznik może również być umieszczony na skrzydle drzwi i być dostępny dla osób niepełnosprawnych, poruszających się na wózkach inwalidzkich (montaż na wysokości nie przekraczającej 105 cm). Ponowne zaryglowanie drzwi powinno być możliwe tylko ręcznie.

 

 

Oznaczenie

Tabliczki oznaczające wyłącznik awaryjny powinny być wykonane w kolorze zielonym, a umieszczone na nich napisy i symbole w kontrastowym kolorze białym. Wyłącznik awaryjny wraz z oznaczającą go tabliczką przedstawiono na rys. 1.

 

 

2015 01 37 1

Rys. 1. Wyłącznik awaryjny drzwi ewakuacyjnych z tabliczką informacyjną

 

 

Drzwi przeciwpożarowe i dymoszczelne

Elektryczne urządzenia ryglujące nie mogą wpływać negatywnie na właściwości drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych, a szczególnie obniżać czasu odporności ogniowej czy dymoszczelnej. Zamknięcia przeciwpożarowe wyposażone w ryglowania elektryczne powinny zachować właściwość szczelności ogniowej nawet po ich odblokowaniu. Modyfikacja drzwi przeciwpożarowych wymaga uzyskania potwierdzenia przydatności.

 

Badania

Dla ryglowań elektrycznych montowanych w drzwiach instalowanych w ciągu dróg ewakuacyjnych należy uzyskać świadectwo kwalifikacyjne uprawnionej jednostki, do których należą:

  • Państwowy Urząd Badań Materiałowych w Nadrenii Północnej-Westfalii (das staatliche Materialprüfungsamt Nordrhen-Westfalen) w Dortmundzie,
  • Ośrodek Badawczy Bezpieczeństwa Urządzeń Stowarzyszenia (die Prüfstelle für Gerätesicherheit des) Technischer Überwachungsverein Rheinland w Kolonii,
  • Związek Ubezpieczycieli Majątkowych (der Verband der Sachversicherer – VDS) – Referat Techniczny w Kolonii.

 

Przed pierwszym uruchomieniem drzwi z ryglowaniem elektrycznym należy potwierdzić ich zgodność ze świadectwem kwalifikacyjnym (oświadczenie producenta), a rzeczoznawca powinien stwierdzić prawidłowe wykonanie montażu i właściwe działanie ryglowania. Ponadto drzwi takie powinny być przynajmniej raz do roku poddane badaniu przez rzeczoznawcę, który wystawia z tego faktu stosowne zaświadczenie. 

 

Na rys. 2 przedstawiono drzwi na drodze ewakuacyjnej z ryglowaniem elektrycznym umożliwiającym ich monitorowanie.

 

 

2015 01 38 1

Rys. 2. Drzwi na drodze ewakuacyjnej z zamkiem i ryglowaniem elektrycznym

 

 

Wymagania specjalne

 

Miejsca pracy

Rozporządzenia dotyczące miejsc pracy oraz związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w odniesieniu do dróg ewakuacyjnych definiują m.in. następujące wymogi:

  • nie należy zastawiać dróg ewakuacyjnych,
  • pracodawca jest zobowiązany do podjęcia działań umożliwiających w razie konieczności skuteczną ewakuację i ratunek pracowników,
  • pracodawca jest zobowiązany do przygotowania planu ewakuacji i regularnego przeprowadzania ćwiczeń,
  • drzwi w ciągu dróg ewakuacyjnych powinny mieć możliwość ich otwarcia od środka, bez konieczności użycia klucza,
  • niedozwolony jest montaż drzwi przesuwnych i karuzelowych.

 

 

Szkoły 

Rozporządzenia odnoszące się do szkół, zawierają m.in. następujące wytyczne, dotyczące dróg ewakuacyjnych:

  • drzwi powinny być tak rozmieszczone, aby podczas otwierania oraz będąc w pozycji otwartej, nie ograniczały wymaganej szerokości przejścia,
  • drzwi szklane sięgające do poziomu posadzki należy oznaczyć w sposób umożliwiający ich łatwe rozpoznanie.

 

 

Lokale handlowe

Zgodnie z zapisami we Wzorcowym Kodeksie Budowlanym, stosowne rozporządzenia o lokalach handlowych zawierają m.in. następujące wymogi związane z drogami ewakuacyjnymi:

  • z każdego lokalu handlowego, holu i ciągu handlowego muszą prowadzić do wyjść lub klatek schodowych na tym samym piętrze przynajmniej dwie, niezależne drogi ewakuacyjne,
  • na skrzyżowaniach ciągów komunikacyjnych i głównych korytarzy oraz na drzwiach w ciągu dróg ewakuacyjnych należy umieścić w sposób wyraźny i trwały oznaczenia wskazujące wyjścia,
  • oznaczenia te powinny być oświetlone.

 

Szpitale

Odnoszące się do dróg ewakuacyjnych w szpitalach rozporządzenia, określają m.in. takie wymogi:

  • w drzwiach, z wyjątkiem zewnętrznych, nie mogą znajdować się stopnie,
  • drzwi powinny otwierać się tylko w kierunku ewakuacji,
  • nie mogą być instalowane drzwi przesuwne, wahadłowe i karuzelowe,
  • automatyczne drzwi przesuwne można montować w wyjściach na zewnątrz, jeżeli zapewniają samoczynne otwarcie skrzydła w razie jakiejkolwiek awarii, a bezpieczeństwo eksploatacji powinno być potwierdzone stosownym dokumentem.

 

Systemy zabezpieczające drogi ewakuacyjne

  

Jeden z czołowych światowych producentów budowlanych elementów otworowych – firma Hörmann KG Verkaufsgesellschaft przedstawia w swoich materiałach informacyjnych przewodnik po systemach zabezpieczających drogi ewakuacyjne. Poniżej zaprezentowano przykładowe systemy oferowane przez firmę DORMA.

 

System podstawowy

System jest przeznaczony do montażu na gotowych drzwiach pojedynczych, znajdujących się w miejscach o minimalnym natężeniu ruchu. Może on być monitorowany i sterowany zdalnie z centrali, a także odblokowywany przy pomocy systemów sygnalizacji pożarowej, czujek dymowych itp. Po przywróceniu zasilania system automatycznie się reaktywuje. Zamki bez funkcji samoryglującej są wyposażane w elementy sygnalizujące ich otwarcie. Schemat przykładowych drzwi na drodze ewakuacyjnej, wykonanych w tym systemie przedstawiono na rys. 3.

 

 

2015 01 38 2

Rys. 3. Schemat przykładowych drzwi na drodze ewakuacyjnej wg systemu podstawowego f-my DORMA Oznaczenia: RZ 01 – zasilacz, SVP 5000 – zamek samoryglujący, TL-G+TL-55 – terminal drzwiowy, ST – sterownik na klucz, TG/TE – panel czołowy

 

 

System standardowy

Przeznaczeniem tego systemu są drzwi instalowane w pomieszczeniach o niskim natężeniu ruchu. System może być monitorowany i sterowny jak opisany powyżej podstawowy. Samoryglujący zamek przeciwpaniczny zapewnia uprawnionemu personelowi większy komfort obsługi i optymalizuje status bezpieczeństwa. Po otwarciu drzwi lub przywróceniu zasilania następuje automatycznie ponowna aktywacja.

 

 

System standardowy plus 

System ten jest przeznaczony do drzwi przewidzianych do montowanych w miejscach o wysokim natężeniu ruchu. Poza funkcjami systemu standardowego obejmuje również samoryglujący, przeciwpaniczny zamek, wymagający tylko jednorazowego przekręcenia klucza wkładki bębenkowej, co gwarantuje personelowi lepszy komfort obsługi. Ponadto poprawia status bezpieczeństwa, dzięki automatycznej reaktywacji po zamknięciu drzwi i innym funkcjom monitoringu, jak alarm wstępny po naciśnięciu klamki i kontrola otwarcia drzwi.

 

 

System uniwersalny

Rozwiązanie to jest przeznaczone do montażu drzwi przewidzianych dla wysokiego natężenia ruchu oraz dodatkowych wymagań związanych z komfortem obsługi. System modułowy umożliwia rozbudowę zabezpieczenia dróg ewakuacyjnych, w celu uzyskania kompleksowego systemu zarządzania drzwiami. W niedrogi sposób można go uzupełnić o funkcje zdalnego rozryglowania i/lub sterowania poprzez stosowne systemy kontroli dostępu, a także funkcje przeznaczone dla osób niepełnosprawnych (automatyczne napędy).

 

 

Systemy specjalne

Zgodnie z nazwą są przeznaczone do zastosowań specjalnych, np. w szpitalach psychiatrycznych lub z oddziałami zamkniętymi, domach opieki oraz obiektach, w których odblokowanie drzwi na miejscu jest niemożliwe lub niepożądane. Przepisy prawa wymagają w tym przypadku, aby drzwi były widoczne z centrali posiadającej stałą obsadę, która powinna mieć możliwość odblokowania drzwi z taką samą skutecznością, jak wyłącznikiem awaryjnym zamontowanym przy drzwiach.

 

 

Funkcje przeciwpaniczne 

 

Jak już powyżej podano, stosowne przepisy stanowią o wymogu otwierania drzwi zgodnie z kierunkiem ewakuacji. Umożliwiają to zamki przeciwpaniczne wyposażone w dzielony orzech, choć w pewnych sytuacjach stosować można orzech przelotowy. Przyjęty jest poniżej przedstawiony podział funkcji drzwi ewakuacyjnych i zamków z funkcjami przeciwpanicznymi E, D, B i C.

 

Funkcja zapadkowo-zasuwkowa E

W drzwiach zainstalowany jest zamek przeciwpaniczny z przelotowym orzechem, wyposażony z jednej strony w klamkę, a z drugiej w nieruchomą gałkę lub bez okucia uchwytowego (tzw. drzwi gładkie). Zablokowane drzwi można od wewnątrz otworzyć dzięki funkcji przeciwpanicznej zamka, a od zewnątrz tylko przy pomocy klucza.

 

Funkcja przejścia D

Drzwi są wyposażone w zamek przeciwpaniczny z dzielonym orzechem oraz z obu stron w klamki. Zablokowane drzwi można otworzyć od wewnątrz dzięki funkcji przeciwpanicznej zamka. Po naciśnięciu klamki wewnętrznej, możliwe jest także otwarcie drzwi od zewnątrz. W celu późniejszego uniemożliwienia otwarcia drzwi od zewnątrz, należy zaryglować zamek przy pomocy klucza.

 

Funkcja przełączania B

Drzwi są wyposażone i zablokowane jak w funkcji D, jedynie klamka zewnętrzna działa w trybie na „luzie”. Po rozryglowaniu przez przekręcenie klucza do oporu klamka zostaje załączona, a drzwi można otwierać od wewnątrz i z zewnątrz. Zaryglowanie drzwi kluczem powoduje przywrócenie funkcji przeciwpanicznej zamka i działanie klamki zewnętrznej na „luzie”.

 

Funkcja wymuszonego zamykania C

Drzwi są wyposażone i działają jak w funkcji B. Jednak klucz można wyciągnąć z zamka dopiero po zaryglowaniu drzwi, czyli przywróceniu funkcji działania klamki zewnętrznej na „luzie”.

 

 

Zamknięcia przeciwpaniczne i awaryjne 

 

Kraje należące do Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego, a więc także Polska i Niemcy, są zobowiązane do stosowania ustanowionych przez ten komitet Norm Europejskich. Istnieją także normy na zamknięcia do wyjść przeznaczonych do stosowania na drogach ewakuacyjnych. Ponieważ treść stosowanych w obu krajach norm jest identyczna, przedstawiono je poniżej tylko w sposób sygnalny. 

 

DIN/PN-EN 1125 Okucia budowlane. Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść uruchamiane prętem poziomym, przeznaczone do stosowania na drogach ewakuacyjnych. Wymagania i metody badań. 

 

Zamknięcia przeciwpaniczne stanowią mechanizmy przeznaczone dla budynków, w których w sytuacji niebezpiecznej wybuch paniki jest co najmniej prawdopodobny. Taka sytuacja może wystąpić głównie w budynkach użyteczności publicznej. Zastosowanie takiego zamknięcia ma na celu stworzenie możliwości bezpiecznej ewakuacji przy minimalnym wysiłku i bez wcześniejszej znajomości tego okucia. Osoba odwiedzająca budynek nie zna funkcji drzwi ewakuacyjnych. Również w przypadku określonego naporu wywieranego na drzwi (obciążenie wstępne), zamknięcie drzwi przeciwpanicznych powinno się bezpiecznie rozryglować. 

 

DIN/PN-EN 179 Okucia budowlane. Zamknięcia awaryjne do wyjść uruchamiane klamką lub płytką naciskową, przeznaczone do stosowania na drogach ewakuacyjnych. Wymagania i metody badań.

 

Zamknięcia awaryjne stanowią mechanizmy przeznaczone dla budynków, w których według wszelkiego prawdopodobieństwa w sytuacji niebezpiecznej nie wybuchnie panika. Są to zatem budynki, w których użytkownicy znają drogi oraz drzwi ewakuacyjne. Zastosowanie tego typu zamknięć powinno zapewnić bezpieczną i skuteczną ewakuację przez drzwi, wykonując jednym ruchem ich rozryglowanie.

 

 

Problematyka dróg ewakuacyjnych w Polsce

 

 

Obowiązujące przepisy

 

Wymagania odnoszące się do dróg ewakuacyjnych w Polsce określone są w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami). Zagadnieniom tym poświęcony jest rozdział 4 pt. „Drogi ewakuacyjne”, zawarty w Dziale VI, dotyczącym bezpieczeństwa pożarowego. 

 

Zagadnienia ewakuacji i związane z tym wymagania są sformułowane także w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 80, poz. 563). Problematyka ewakuacji określona jest w rozdziale 4, w którym nie występują jednak bezpośrednie wymagania dotyczące drzwi, a tylko odwołania do innych przepisów techniczno-budowlanych.

 

Kolejne wymagania uwzględniające bezpieczeństwo użytkowania drzwi z napędem, przeznaczonych do stosowania na drogach ewakuacyjnych, przedstawione są w normie europejskiej PN-EN 16005:2013 Drzwi z napędem. Bezpieczeństwo użytkowania. Wymagania i metody badań. Ponieważ drzwi z napędem nie mają normy wyrobu (jest w opracowaniu), wprowadzanie ich do obrotu wymaga dokumentu odniesienia jakim jest krajowa Aprobata Techniczna, udzielana przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. Dla określenia dodatkowych wymagań i badań w zakresie bezpieczeństwa użytkowania drzwi z napędem i samych napędów do drzwi stosowanych w wyjściach i na drogach ewakuacyjnych, ITB opracował Ustalenia Aprobacyjne GW III. 20/2013.  

 

Wymagania wynikające z rozporządzenia Ministra Infrastruktury

  

Wymagania ogólne

 

Wymagania rozdziału dotyczącego dróg ewakuacyjnych, zawartego w dziale VI „Bezpieczeństwo pożarowe” wymienionego już rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. rozpoczynają się stwierdzeniem, że z pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna być zapewniona możliwość ewakuacji w bezpieczne miejsce na zewnątrz budynku lub sąsiedniej strefy pożarowej, bezpośrednio albo drogami komunikacji ogólnej, zwanymi „drogami ewakuacyjnymi”.

 

W odniesieniu do drzwi związanych z drogami ewakuacyjnymi sformułowane są dwa wymagania:

  • wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami,
  • drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z budynku przeznaczonego na więcej niż 50 osób powinny otwierać się na zewnątrz (nie dotyczy budynków zabytkowych).

 

Przedstawione są również inne przypadki wymagające otwierania drzwi na zewnątrz i dotyczą one następujących pomieszczeń:

  • zagrożonych wybuchem,
  • do których jest możliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych lub substancji trujących, duszących bądź
  • innych, mogących utrudnić ewakuację,
  • przeznaczonych dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się.

 

W rozporządzeniu podano, że łączna szerokość drzwi w świetle ościeżnicy, stanowiących wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia powinna być obliczana proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w nim równocześnie, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi powinna wynosić 0,9 m, a w przypadku drzwi służących do ewakuacji do 3 osób – 0,8 m. 

 

Wysokość drzwi stosowanych jako wyjścia ewakuacyjne z pomieszczeń, mierzona w świetle ościeżnicy nie powinna być niższa niż 2,0 m. Szerokość i wysokość drzwi znajdujących się na drodze ewakuacyjnej należy ustalać w podobny sposób. 

 

Wymagania szczegółowe 

Dla drzwi rozwieranych

Wieloskrzydłowe drzwi rozwierane, stanowiące wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewakuacyjnej, powinny mieć co najmniej jedno nieblokowane skrzydło o szerokości nie mniejszej niż 0,9 m. 

 

Skrzydła drzwi, stanowiące wyjście na drogę ewakuacyjną, nie mogą, po ich całkowitym otwarciu, zmniejszać wymaganej szerokości tej drogi. Grubość skrzydła drzwi, po jego otwarciu pod kątem 90°, nie może pomniejszać wymiaru szerokości otworu w świetle ościeżnicy. 

 

Drzwi ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne.

 

 

Dla drzwi przesuwnych (rozsuwanych)

W rozporządzeniu zawarto wymaganie, że drzwi przesuwne mogą stanowić wyjścia na drogi ewakuacyjne, a także być stosowane na tych drogach, jeżeli są przeznaczone nie tylko do celów ewakuacji, a ich konstrukcja zapewnia:

  • automatyczne i ręczne otwieranie bez możliwości ich blokowania,
  • samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w wyniku zasygnalizowania pożaru przez system wykrywania dymu chroniący strefę pożarową, do której te drzwi są przeznaczone, a także w przypadku awarii drzwi.

 

 

Dla drzwi wahadłowych

Tego typu drzwi, stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz usytuowane na drodze ewakuacyjnej, powinny mieć skrzydło o szerokości wynoszącej co najmniej:

  • 0,9 m – dla drzwi jednoskrzydłowych, 
  • 0,6 m – dla drzwi dwuskrzydłowych, przy czym oba skrzydła muszą mieć tą samą szerokość.

 

 

Dla drzwi obrotowych (karuzelowych) i podnoszonych

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r. zawiera zapis zabraniający stosowania drzwi obrotowych oraz podnoszonych do celów ewakuacji (§240, ust. 3).

 

Z kolei w §62, ust. 2 rozporządzenia zapisano, że w wejściach do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych mogą być zastosowane drzwi obrotowe, pod warunkiem usytuowania przy nich drzwi rozwieranych lub przesuwnych, przystosowanych do ruchu osób niepełnosprawnych oraz spełnienia wymagań opisanych przy drzwiach przesuwnych. 

 

Wymagania wynikające z innych dokumentów

 

Norma europejska PN-EN 16005:2013

W powyższej normie, wprowadzonej do Katalogu Polskich Norm w wersji angielskiej, podano wymagania projektowe oraz metody badań dotyczące drzwi zewnętrznych i wewnętrznych z napędem, uruchamianym elektromechanicznie, elektrohydraulicznie lub pneumatycznie. Uwzględniono bezpieczeństwo użytkowania drzwi z napędem przeznaczonych do normalnego dostępu, jak również stosowanych na drogach ewakuacyjnych. Dokument odnosi się do następujących typów drzwi z napędem: drzwi przesuwnych, wahadłowych, rozwieranych, obrotowych i składanych ze skrzydłem poruszającym się poziomo. 

 

Prezentowana norma zawiera także wymagania związane z z drzwiami wyposażonymi w funkcję „break-out” (wyłamywania). Funkcja ta dotyczy systemu, za pomocą którego np. w drzwiach przesuwnych, skrzydła i/lub panele boczne (zwane także naświetlami bocznymi) mogą być wypchnięte w celu otwarcia w kierunku ucieczki (ewakuacji). Zastosowanie tej funkcji w drzwiach obrotowych powoduje, że zgodnie z normą PN-EN 16005:2013 można je stosować także na drogach ewakuacyjnych, przy czy funkcja „break-out” powinna być dostępna w każdym położeniu drzwi. Dodać jednak należy, że rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r. jest obligatoryjne, więc na chwilę obecną zastosowanie ewakuacyjne drzwi obrotowych nawet z funkcją „break-out” jest w Polsce zabronione.

 

Ustalenia aprobacyjne ITB GW III.20/2013

 

Jak już w publikacji wspomniano, ze względu na brak zharmonizowanej normy wyrobu (norma PN-EN 16005:2013 jest tylko normą wspierającą), drzwi z automatycznym napędem wymagają dokumentu odniesienia w formie krajowej Aprobaty Technicznej ITB. 

 

Jednym z dokumentów usprawniających procedurę aprobacyjną są Ustalenia Aprobacyjne, opracowywane przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. Takie ustalenia, oznaczone jako GW III.20/2013, dotyczą dodatkowych wymagań i badań w zakresie bezpieczeństwa użytkowania drzwi z napędem i napędów do drzwi, stosowanych w wyjściach i na drogach ewakuacyjnych. Obejmują jednak tylko drzwi rozwierane (w tym wahadłowe) i przesuwne, pomijając drzwi obrotowe i podnoszone, których stosowanie do celów ewakuacji jest zabronione. Dokument ten zawiera wymagania wynikające z powyżej podanej normy PN-EN 16005:2013 oraz prezentowanych także warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, a w niektórych przypadkach je doprecyzowuje. Jako przykład można podać zapis dotyczący wymagań odnoszących się do drzwi przesuwnych, który według ustaleń brzmi:

 

Drzwi przesuwne z napędem z funkcją lub bez funkcji „break-out” powinny zapewniać otwieranie automatyczne bez możliwości ich blokowania oraz samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w przypadku otrzymania sygnału z systemu sygnalizacji pożaru chroniącego strefę pożarową, do ewakuacji z której te drzwi są przeznaczone lub w przypadku zaniku zasilania lub defektu elektrycznego drzwi.

 

Ustalenia Aprobacyjne GW III.20/2013 określają wymagania ogólne dotyczące zespołu napędowego, rozpoznawania uszkodzeń i wydajności zasilacza, pojemności baterii itp. W problematyce wymagań funkcjonalnych odnoszą się do przewidywanych środowisk pracy napędów, stopni ochrony, budowy elektrycznej w zakresie priorytetów przetwarzania sygnałów, przełączania między głównym a rezerwowym źródłem zasilania itp.

 

Omawiany dokument zawiera także metodykę dodatkowych badań. Tryb działania i pobudzenie (uruchomienie) drzwi należy odpowiednio weryfikować poprzez sprawdzenie dokumentacji technicznej i próbki oraz poprzez stosowne pomiary. Samoczynne rozsunięcie drzwi przesuwnych stosowanych do celów ewakuacji należy badać w następujący sposób:

  • zasymulować sygnał pożaru do układu sterującego napędem drzwi i sprawdzić czy drzwi otworzyły się automatycznie i pozostały otwarte,
  • odłączyć zasilanie główne drzwi z napędem i sprawdzić czy drzwi otworzyły się automatycznie i pozostały otwarte.

 

 

Uwagi końcowe

 

 

Analizując przepisy przedstawione w publikacji, obowiązujące w Niemczech oraz w Polsce i wynikające z nich wymagania odnoszące się do drzwi stosowanych na drogach ewakuacyjnych, stwierdzić można ich dość duże podobieństwo. Jednak zauważalny jest fakt innego uszeregowania ważności niektórych zagadnień. Dalsza różnica wynika z obowiązującego w Niemczech systemu ustrojowego, polegającego na dwustopniowości przepisów – ogólnopaństwowych i dotyczących poszczególnych krajów związkowych (landów). Przykładem tego jest Wzorcowy Kodeks Budowlany (WKB) obowiązujący w całych Niemczech i Krajowe Kodeksy Budowlane (KKB), zawierające regulacje budowlane obowiązujące w danym kraju związkowym.

 

Nasuwa się również wniosek o bardziej rozbudowanych i szczegółowych przepisach niemieckich oraz wynikających z nich wymagań. Także większe uprawnienia w tym zakresie mają niektóre instytucje jak Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej czy organy nadzoru budowlanego. Jako przykład z tego zakresu podać można problematykę ryglowania elektrycznego drzwi stosowanych do celów ewakuacji, która szczegółowo jest scharakteryzowana w różnego rodzaju niemieckich dokumentach techniczno-budowlanych. W Polsce zagadnienia ryglowania elektrycznego drzwi ewakuacyjnych nie są objęte żadnymi, tego typu dokumentami.

 

 

inż. Zbigniew Czajka

 

Dariusz Potrzebski
Hörmann-Polska

 

 

Literatura

Polskie, Niemieckie i Europejskie Normy 
Kompendium techniczne. Zamknięcia przeciwpożarowe – informacje podstawowe. Hörmann-Polska 
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r.
Ustalenia Aprobacyjne ITB GW III.20/2013
Materiały informacyjne firmy DORMA
„Świat Szkła” 9/2013

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 1/2015

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.