Producent (dostawca) wyrobu budowlanego wprowadzając szybę zespoloną do obrotu i stosowania w budownictwie, według „filozofii Dyrektywy Budowlanej Nr 89/106/EWG” powinien dowieść, że typ lub tzw. rodzina typu określonego wyrobu, są zgodne z wymaganiami podstawowymi dla przewidywanego zastosowania w obiekcie budowlanym. Deklaracja Zgodności jest najważniejszym oświadczeniem Producenta jako Strony w procesie budowlanym, gdyż obliguje do pełnej odpowiedzialności i wskazuje na deklarowane cechy techniczne (użytkowe) typu wyrobu, jako dane do identyfikacji typu w powiązaniu z rzetelnie wykonywanym programem badań.

 

Producent szkła i szklanych wyrobów budowlanych powinien znać i/lub wskazać w oparciu o dane Zamawiającego, przewidywane użycie szyby zespolonej w obiekcie budowlanym oraz zastosować adekwatny do tego program badań dla deklarowanych parametrów typu szyby.

 

Planowanie badań jest bardzo ważnym elementem oceny zgodności dla każdego typu szyb zespolonych izolacyjnych (SZI). Planem badań należy obejmować każdy typ lub rodzinę typu SZI według normowych programów badań wszystkich funkcji użytkowych podlegających sprawdzaniu, a przewidzianych przez Projektanta określonego obiektu budowlanego.

 

Plan badań typu realizuje się poprzez Wstępne Badanie Typu (WBT) oraz Zakładową Kontrolę Produkcji (ZKP). Oznacza to, że Producent SZI powinien żądać od Zamawiającego lub Inwestora wszelkich informacji techniczno-projektowych dla każdego typu SZI, w tym normowych parametrów użytkowych, układu budowy SZI oraz geometrii i rodzaju składowych tafli szkła, a nawet wysokości geograficznej i warunków klimatycznych położenia i realizacji dla określonego obiektu budowlanego.

 

Często spotykany zapis w Deklaracji Zgodności w odniesieniu do szyb zespolonych izolacyjnych, jakoby opisany typ w deklaracji, cyt: „przeznaczony do stosowania w budownictwie i budynkach” – jest błędny. Taki zapis jest jedynie dopuszczalny w przypadku deklarowania zgodności przez Producenta typu szkła „surowego”, przykładowo szkła float, szkła wzorzystego, szkła z powłokami, tafli do szkła warstwowego, itd., przeznaczonego z reguły do dalszego rozkroju i przetwórstwa w procesie termicznego wzmacniania i hartowania szyb, klejenia szyb i/lub do montażu typu SZI, przeznaczonych następnie dla określonego zastosowania w obiekcie budowlanym.

 

Wymagania podstawowe dla szyb zespolonych w budownictwie obiektowym
Wyrób budowlany jest rzeczą ruchomą, bez względu na stopień jej przetworzenia, przeznaczoną do obrotu, wytworzoną w celu zastosowania w sposób trwały w obiekcie budowlanym, wprowadzoną do obrotu jako wyrób pojedynczy lub jako zestaw wyrobów do stosowania we wzajemnym połączeniu stanowiącym integralną całość użytkową i mającą wpływ na spełnienie wymagań podstawowych, o których mowa w art. 5 Ustawy Prawo budowlane.

 

Te wymagania podstawowe to:

- bezpieczeństwo konstrukcji,
- bezpieczeństwo pożarowe,
- bezpieczeństwo użytkowania,
- odpowiednie warunki higieniczne i zdrowotne oraz ochrony środowiska,
- ochrona przed hałasem i drganiami,
- oszczędność energii i odpowiednia izolacyjność cieplna przegród.

 

Wszystkie oszklenia wykonane z użyciem SZI (w tym oszklenia ze spoiwem konstrukcyjnym) w budownictwie mają wpływ na spełnianie przez obiekt budowlany wymagań podstawowych. Warto też wspomnieć, że we współczesnym budownictwie obiektowym występują także dodatkowe (ponad normowe) wymagania Inwestora, dotyczące przykładowo właściwości estetycznych i luksusowych dla oszkleń w obiektach reprezentacyjnych. Wymagania takie zapisane w kontrakcie lub uzgodnione z Dostawcą, stają się obowiązujące dla Producenta.

 

Dokumentowanie zgodności
Oznakowanie [B] i Krajowa Deklaracja Zgodności albo oznakowanie CЄ i Deklaracja WE muszą być poprzedzone oceną zgodności, wykonaną przez producenta według wymaganych systemów 3 lub 4, oraz z udziałem jednostki akredytowanej w przypadku zastosowania systemu 1 lub 2+. Dopiero taka Deklaracja upoważnia Producenta do wprowadzenia wyrobu na rynek krajowy i europejski (EWG), również z uwzględnieniem dodatkowych przepisów niektórych państw wspólnoty (w tym także specyfiki polskiego prawa budowlanego i prawa cywilnego).

 

Ważnym obowiązkiem Producenta lub Dostawcy wobec Odbiorcy i/lub Użytkownika wyrobów budowlanych jest rzetelna informacja o podstawowych cechach technicznych i właściwościach użytkowych, a zakres informacji, sposób jej umieszczania i znakowania wyrobów jest określony w przepisach wykonawczych prawa budowlanego.

 

Oznakowaniu CЄ wyrobu powinny towarzyszyć następujące informacje:
- nazwa, siedziba i adres producenta, w tym adres zakładu produkcyjnego,
- nazwa, siedziba i adres upoważnionego przedstawiciela, jeśli producent ma siedzibę poza Europejskim Obszarem Gospodarczym,
- ostatnie dwie cyfry roku, w którym umieszczono oznakowanie,
- numer certyfikatu zgodności, jeśli był wymagany (dotyczy systemu 1 i 2+),
- dane identyfikujące cechy i właściwości użytkowe, wynikające ze zharmonizowanej specyfikacji technicznej i/ lub europejskiej aprobaty technicznej (dla danego typu i jego wszystkich właściwości użytkowych)

 

Do wyrobu budowlanego, oznakowanego znakiem budowlanym [B] producent jest obowiązany dołączyć następujące informacje w sposób umożliwiający zapoznanie się z nimi przez użytkownika:
- nazwę, siedzibę i adres producenta, w tym adres zakładu produkcyjnego,
- identyfikację wyrobu, tj. nazwę, nazwę handlową, typ, odmianę, gatunek i klasę według specyfikacji technicznej (dla danego typu i jego wszystkich właściwości użytkowych),
- numer i rok publikacji Polskiej Normy wyrobu lub Aprobaty Technicznej, z którą potwierdzono zgodność (dla danego typu i wszystkich specyfikacji technicznych),
- numer i datę wystawienia Krajowej Deklaracji Zgodności,
- inne dane, wynikające ze specyfikacji technicznej (dla danego typu i wszystkich specyfikacji technicznych),
- nazwę jednostki certyfikującej, jeśli taka jednostka brała udział w zastosowanym systemie oceny zgodności  (dotyczy systemu 1 i 2+).

 

W razie weryfikacji zgodności oszklenia po oddaniu obiektu budowlanego do użytkowania, dokumentacja powykonawcza jest głównym źródłem informacji dotyczących Uczestników i Stron procesu budowlanego, zastosowanych wyrobów budowlanych, komponentów, szczeliw, materiałów pomocniczych i elementów systemowych, a także dokumentów ich zgodności z projektem, zwłaszcza według wymagań, wynikających z funkcji projektowanych oszkleń wedle specyfikacji technicznych, tj. stosownych norm zharmonizowanych i aprobat technicznych.

 

Identyfikacja wyrobu i producenta (oraz importera) jest możliwa zwykle podczas oględzin technicznych oraz badania dokumentów źródłowych, w tym dokumentacji powykonawczej.

 

Gdy szyba jest prawidłowo oznakowana lub istnieje wiarygodna etykieta, to identyfikacja typu wyrobu, daty produkcji oraz producenta jest stosunkowo łatwa. Czasem identyfikacja SZI wymaga jednak demontażu szyby z okna, z fasady, nawet poprzez usunięcie wstęgi spoiwa konstrukcyjnego, ale zawsze identyfikacja typu wyrobu i producenta jest niezbędna dla prawidłowej weryfikacji zgodności oszklenia w zabudowie.

 

W okresie trzech lat nowo wybudowanego budynku działa zwykle rękojmia za wady fizyczne (rękojmia nie obejmuje konsumentów), a w określonym zakresie także gwarancje Producenta i/lub Wykonawcy oraz dostawców materiałów, co umożliwia weryfikację zgodności oszklenia w razie reklamacji jakości lub wystąpienia tzw. wad ukrytych. Istotny jest jednak zakres i wyłączenia, zawarte w dokumencie gwarancyjnym bowiem należy pamiętać, że gwarancja jest to dobrowolne oświadczenie gwaranta i występuje w przypadku, gdy kupujący otrzymał od sprzedawcy dokument gwarancyjny (konsument też może otrzymać gwarancję ustną), co do jakości rzeczy sprzedanej.

 

Każda Deklaracja Zgodności typu SZI ma kluczowe znaczenie w systemie dopuszczenia do stosowania w budownictwie i może być przedmiotem kontroli w treści i w formie ze strony Urzędu Nadzoru Budowlanego. Wiąże się z tym odpowiedzialność Dostawcy i Producenta, a w przypadku udokumentowania niezgodności z wymaganiami podstawowymi może nastąpić w określonym trybie wpisanie danego typu SZI do Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych, prowadzonego przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego.

 

Wprowadzenie do obrotu wyrobu budowlanego nie nadającego się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych i/lub oznakowanie wyrobu, które nie spełnia wymagań określonych w Ustawie o wyrobach budowlanych, wywoła poważne skutki karne.

 

Brak zgodności i wady wykonania oszklenia na przykładach ogólnych
Braki zgodności typu SZI występują zarówno jako niedotrzymanie przez Producenta wymagań wobec dokumentów odniesienia (normy i aprobaty techniczne), ale również jako wady prawne wystawionych dokumentów źródłowych, tj. Certyfikatów Zgodności z normą, Certyfikatów Zakładowej Kontroli Produkcji, Raportów z Wstępnego Badania Typu, czy Deklaracji Zgodności. Każdy z wymienionych dokumentów ma wymaganą, określoną w przepisach prawa budowlanego, minimalną zawartość podlegającą kontroli.

 

Przykładowo, jeśli w Deklaracji Zgodności typu SZI, przeznaczonego do obiektu, w którym projektant zapewnia funkcje ochronne oszklenia przed atakiem ręcznym i bezpieczeństwem użytkownika, to brak wykazu parametrów w tym zakresie i klas ochronnych zastosowanych szyb dyskwalifikuje taką deklarację i stanowi wadę prawną upoważniającą do stwierdzenia braku zgodności z prawem budowlanym.

 

Z brakiem zgodności i wadliwością oszkleń wiąże się podmiot i przedmiot odpowiedzialności za błędy w oszkleniach, wymagający szerszego przedstawienia problemu w kilku, przedstawionych poniżej, perspektywach.

 

Zakres i forma projektu budowlanego (dot. oszklenia):
- za opracowanie projektu i nadzór autorski odpowiada inwestor;
- opis techniczny projektu architektoniczno-budowlanego powinien określać rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe wewnętrznych i zewnętrznych przegród budowlanych,
- część rysunkowa powinna przedstawiać elewacje z określeniem graficznym lub opisowym na rysunku wykończeniowych materiałów budowlanych i kolorystyki, a w stosunku do budynku ogrzewanego – rozwiązania konstrukcyjnomateriałowe przegród zewnętrznych wraz z niezbędnymi szczegółami budowlanymi, mającymi wpływ na właściwości cieplne i szczelność przegród.

 

Odpowiedzialność za oszklenie i jego jakość:
- uczestnicy procesu budowlanego: inwestor, inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant, kierownik budowy lub wydzielonych robót (odcinka, np. oszklenia określonej fasady);
- odpowiedzialność zawodowa dotyczy: architekta, projektanta, kierownika budowy lub konstrukcji, inspektora nadzoru inwestorskiego, rzeczoznawcy budowlanego i specjalistów (ustawa nie określa specjalizacji dot. oszklenia); 
- odpowiedzialność karna dotyczy osób: „wykonujących” samodzielne funkcje techniczne bez uprawnień lub wprowadzających do obrotu i przy wykonywaniu robót wyroby niedopuszczone do stosowania, lub nie przestrzegających przepisów projektowania i wykonywania robót;
- odpowiedzialność karna i karno-skarbowa dotyczy szczególnie firm i osób, wprowadzających do obrotu i stosowania wyroby podlegające oznaczaniem znakiem budowlanym lub alternatywnie znakiem CЄ, a nie oznaczonych lub nie posiadających stosownego dokumentu zgodności (certyfikatu, deklaracji), a także w przypadku różnych fałszerstw, w tym przedsiębiorcy „zbiorowego” za czyny zabronione, którymi są zachowania osób fizycznych, szczególnie: czyny nieuczciwej konkurencji, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przeciwko wiarygodności dokumentów, przeciwko obowiązkom celnym, itd.;
- odpowiedzialność administracyjna dotyczy głównie inwestora;
- odpowiedzialność cywilna dotyczy sprzedawców i dostawców wyrobów i usług budowlanych (oszklonych lub ze szkła) w trybie specjalnych warunków sprzedaży konsumenckiej i obrotu rynkowego, w ogólności różnych form zobowiązań ujętych w III Księdze Kodeksu Cywilnego, odpowiedzialność cywilna obejmuje również sferę umów dostaw i umów na roboty budowlane, których forma i treść mają istotny wpływ na przedmiot odpowiedzialności, a zwłaszcza umowy sprzedaży między przedsiębiorcami a konsumentami oraz szerokie znaczenie skutków reklamacji jakości;
- za brak (oraz wady) umowy na roboty w formie pisemnej lub brak dokumentacji.

 

Wyroby szklane dla budownictwa, jako przedmiot odpowiedzialności:
wszelkie wyroby oszkleniowe, w tym elewacje, fasady, okna i drzwi przeszklone, jeśli
- wyroby nie są odpowiednio oznaczone, a dostawca nie dysponuje dokumentami udzielonych wytwórcy (dostawcy) komponentów, tj. wymaganych aprobat technicznych i/lub certyfikatów zgodności z Polską Normą, zależnie od właściwego dla funkcji użytkowej, systemu oceny zgodności;
- wszelkie wyroby oszkleniowe w ramach usług budowlanych, do których nie dołączono informacji o istotnych cechach wyrobu albo usługi, lub oznaczenia, które mogą wprowadzić w błąd; a także zatajenia ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich (czyny nieuczciwej konkurencji).

 

Błędy w projekcie i wykonaniu oszklenia, jako przedmiot odpowiedzialności:
- brak w projekcie niezbędnych szczegółów budowlanych i materiałowych, w tym w zakresie obliczeń statycznych przeszkleń i wymagań normowych, konstrukcyjnych oraz węzłów mocowania i/lub podparcia elementów szklanych i oszkleń, np. na parcie wiatru lub obciążenie śniegiem;
- brak specyfikacji i wymagań w umowach na dostawy wyrobów szklanych, w tym dodatkowych testów lub próbek np. heat soak, odporności powłok, zgodności odcieni, itd.;
- brak umów na roboty montażowe oszklenia, wytycznych stosowania elementów szklanych, w tym niezbędnej dokumentacji wykonawczej;
- gdy przedsiębiorca budowlany „podejmuje” samodzielne funkcje techniczne bez uprawnień, a często bez niezbędnej wiedzy o produkcie szklanym;
- gdy pracownik firmy montującej fasadę szklaną wykonuje mocowanie szkła w węzłach według własnego uznania i doświadczenia w doborze elementów dystansowych, klocków oraz podkładek podłożowych i oporowych;
- brak lub niedostateczny nadzór inwestorski w systematycznej kontroli zabudowy szkła, zwłaszcza w wielkowymiarowej fasadzie szklanej;
- błędy w zabudowie kształtek szklanych i innych szkieł surowych, zwłaszcza dotyczące dylatacji termicznej i oddziaływań konstrukcji budynku na szkło.

 

Wybrane właściwości SZI, a wady fizyczne (ukryte) oszkleń
W znacznie trudniejszej sytuacji jest nabywca i użytkownik indywidualny wszelkiego rodzaju oszkleń w budownictwie indywidualnym i jednorodzinnym.

 

Wynika to z faktu, że osobę fizyczną, czyli nabywcę lub użytkownika jako Konsumenta, w świetle przepisów prawa cywilnego nie obejmuje rękojmia, a jedynie zgodność towaru z umową i warunki gwarancji, jeśli taka gwarancja jakości została jemu imiennie udzielona.

 

Ponadto często się zdarza, że Konsument otrzymuje jedynie rachunek lub fakturę od Dostawcy, a umowa zawarta jest tylko w formie ustnej, bez dokumentu gwarancyjnego, co w razie sporu o jakość i trwałość towaru znacznie utrudnia roszczenia w tym zakresie. W związku z tym wskazuję poniżej wybrane właściwości SZI, które są objęte obowiązującym Producenta planem badań w ramach WBT oraz ZKP.

 

Badanie standardowej zdolności adsorpcji
sita molekularnego (Tc)
 jest metodą badania aktywności sita (ustalanej dotąd metodą „ΔT”) i powinno być wykonywane w celu ustalenia zgodności z definicją SZI oraz w przypadku, gdy Producent SZI nie ma ważnego świadectwa kontroli od producenta sita molekularnego. Stosowanie dotychczasowej metody „ΔT” jest nadal możliwe, jednak pod warunkiem zawartym w normie PN-EN 1279-6, Załącznik informacyjny K, iż dla określonej wartości ΔT (i metody) będzie ustalona zawartość wody w sicie molekularnym. Metodyka badania standardowej zdolności adsorbcji wilgoci w próbce sita luzem (Tc), oraz badania początkowej zawartości wilgoci w sicie molekularnym z tzw. próbki całkowitej, pobranej z SZI (Ti), jest podana w PN-EN 1279-2, Załącznik normatywny B.

 

Testowanie wytrzymałości (adhezji) uszczelniaczy.
Metoda i urządzenie jest przeznaczone do badania odporności złącza na rozerwanie (adhezji), w tym złączy SZI w układach zabudowy szyb w systemach elewacyjnych i umożliwia badanie zgodnie z PN-EN 1279-6, Załącznik informacyjny F. Badanie adhezji obejmuje złącza: szkło- uszczelniacz- szkło, oraz ramka dystansowa- uszczelniacz- ramka dystansowa, w tym z tzw. ramką ciepłą. Celem badania odporności SZI na symulowane obciążenie jest test wytrzymałości złącza (próbki) na rozdzielenie o wartości 0,30 MPa w czasie 10 minut.

 

Badanie twardości szczeliwa po utwardzeniu.
Badanie twardości należy wykonywać pobierając szczeliwo do foremki bezpośrednio z maszyny dozującej lub ze specjalnej mieszarki dla szczeliw dwuskładnikowych. Próbka w foremce jest utwardzana według zalecanych warunków normatywnych i poddawana badaniu twardości przy użyciu twardościomierza w skali Shore’a A, według metodyki, podanej  w PN-EN 1279-6, Załącznik informacyjny E.

 

Badanie lotności komponentów
Badanie lotności należy wykonywać wygrzewając próbki w temperaturze co najmniej 70o C przez 7 dni. Przy ocenie wyników należy stosować ważenie z dokładnością około 0,0005 g, według metodyki, podanej w PN EN 1279-6, Załącznik informacyjny G.

 

Podsumowanie
Weryfikacja jakości szyb zespolonych w zabudowie dotyczy zarówno dużych obiektów o wielu funkcjach użytkowych, jak również budynków rodzinnych i reprezentacyjnych oraz rezydencji, w których istotne znaczenie ma oszklenie o najwyższej oczekiwanej jakości użytych materiałów i wykonania.

W Europejskim Obszarze Gospodarczym duże znaczenie  mają prawa Konsumenta, także nabierające znaczenia w Polsce. Te przesłanki wskazują na konieczność rzetelnej oceny zgodności i ciągłego doskonalenia organizacji zarządzania jakością przez każdego Producenta SZI w Polsce.

 

Wojciech Korzynow
www.stronaszklar.neostrada.pl

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

więcej informacj: Świat Szkła 11/2011

 

 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.