Wypadek przy pracy w branży szklarskiej – roszczenia pracownicze

Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy

W razie wypadku przy pracy pracodawca obowiązany jest ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegawcze. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy dla osób zatrudnionych na umowę o pracę następuje w trybie określonym Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1.07.2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy². O każdym wypadku śmiertelnym, ciężkim, zbiorowym lub innym wypadku, który wywołał wymienione skutki i ma związek z pracą, pracodawca powiadamia właściwego inspektora pracy oraz prokuratora (art. 234 Kodeksu pracy). Okoliczności i przyczyny wypadków ustala zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz oddziałowy (wydziałowy) społeczny inspektor pracy. Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza – nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokół powypadkowy, według wzoru ustalonego w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16.09.2004 r.³

Poszkodowany pracownik ma prawo do:

• zapoznania się z treścią protokołu powypadkowego przed podpisaniem,
• zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w tym protokole,
• wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.

Pracodawca zatwierdza protokół powypadkowy nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia. Jeżeli wniesione były uwagi i zastrzeżenia do protokołu lub nie odpowiadał on warunkom określonym w przepisach, pracodawca zwraca protokół do wyjaśnienia i uzupełnienia. Zespół powypadkowy ma obowiązek w ciągu 5 dni sporządzić nowy protokół. Poszkodowany pracownik otrzymuje zatwierdzony protokół. W razie wypadku śmiertelnego protokół jest przekazywany członkom rodziny. Roszczenie o ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy nie ulega przedawnieniu.

Wypadek przy pracy osób nie będących pracownikami

Wypadek przy pracy może dotyczyć również osób nie będących pracownikami, m.in.:

• osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli w ramach takiej umowy wykonują one pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

Uwaga! Należy podkreślić, że wyłącznie osoby zgłoszone do ubezpieczenia wypadkowego będą mogły wystąpić o świadczenia przewidziane w ustawie wypadkowej.

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy dokonują podmioty wymienione w art. 5 ustawy wypadkowej – w karcie wypadku. Tryb postępowania i wzór karty wypadku określony został w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19.12.2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia⁴. 

Podstawowe przyczyny zagrożenia wypadkowego

Zagrożenie wypadkowe może być spowodowane czynnikami wynikającymi z uwarunkowań środowiska pracy, a w szczególności wywodzącymi się z:

• techniki, technologii, maszyn i urządzeń, narzędzi pracy i surowców, stosowanych materiałów i produktów;
• organizacji i metod pracy; 
• działalności człowieka i jego błędów w wykonywaniu pracy.

Do najczęściej występujących przyczyn wypadków przy pracy w branży szklarskiej należą między innymi:

• kontakt z wysoką temperaturą, np. przy obsłudze pieca szklarskiego lub wskutek pożaru spowodowanego stosowaniem łatwopalnych materiałów;
• kontakt z substancjami drażniącymi i uczulającymi, np. przy zdobieniu szkła;
• ruchome elementy urządzeń technicznych;
• stłuczka szklana, powodująca skaleczenia zarówno w produkcji, jak i w transporcie;
• poruszanie się po śliskiej lub nierównej nawierzchni, co może spowodować potknięcie lub poślizgnięcie się.

Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy

• zasiłek chorobowy do 182 dni z ubezpieczenia wypadkowego; 
• świadczenie rehabilitacyjne na okres do 12 miesięcy po wykorzystaniu 182 dni zasiłku chorobowego – uzyskanie prawa do świadczenia wymaga orzeczenia lekarza orzecznika ZUS;
• zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego lub uprawnionych członków rodziny zmarłego ubezpieczonego wskutek wypadku przy pracy.

Uwaga! Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego lub rencisty, który zmarł wskutek wypadku przy pracy, pomniejsza się o kwotę jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, wypłaconego temu ubezpieczonemu lub renciście.

• renta z tytułu niezdolności do pracy; 
• renta rodzinna z tytułu wypadku przy pracy, zarówno po ubezpieczonym jak i po renciście;
• dodatek pielęgnacyjny,
• renta szkoleniowa dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub choroba zawodową,
• pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Sposób przygotowania wniosków o jednorazowe odszkodowanie 

Tryb postępowania reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18.12.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, tryb postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowanie o wypłatę jednorazowego odszkodowania⁵. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek zaistniałego wypadku przy pracy. Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem dokonuje lekarz orzecznik po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Od orzeczenia lekarza orzecznika w terminie 14 dni ubezpieczony ma prawo wniesienia sprzeciwu do Komisji Lekarskiej Zakładu. Na podstawie wydanego orzeczenia przyznanie lub odmowa przyznania jednorazowego odszkodowania oraz ustalenie jego wysokości następuje w formie decyzji.

Odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego dla celów emerytalnych za poprzedni rok, zmienia się ono od II kwartału każdego roku, za każdy procent uszczerbku.

Wysokość kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy, ogłaszana jest przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej i publikowana w Monitorze Polskim. W tabeli podane zostały aktualnie obowiązujące kwoty odszkodowań.

Okoliczności wyłączające prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego

Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy nie przysługują, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku (art. 21 ustawy wypadkowej).

Przez przepisy dotyczące ochrony życia i zdrowia rozumie się nie tylko przepisy o bezpieczeństwie i higienie pracy, ale również wszelkie instrukcje, ustanowione lub przyjęte zasady określające prawidłowy i bezpieczny sposób obsługi urządzeń. Za przepisy takie uważa się też przepisy o ruchu drogowym, o ochronie przeciwpożarowej itp.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych może odmówić przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego w sytuacjach określonych w art. 22 ustawy wypadkowej tj.:

• w przypadku nieprzedstawienia protokołu wypadku przy pracy lub karty wypadku;
• nieuznania w protokole lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy przez płatnika składek;
• gdy protokół wypadku lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.

Wypadki w drodze do pracy i z pracy

Zgodnie z art. 57b ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych⁶, za wypadek w drodze z domu do pracy i z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do miejsca i z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Uznaje się, że droga nie została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Ustawa wypadkowa nie przewiduje możliwości przyznania świadczeń z tytułu wypadków w drodze do pracy i z pracy zaistniałych po 31.12.2002 r. Z tytułu wypadków w drodze do pracy i z pracy nie przysługują żadne odrębne świadczenia, takie jak zostały przewidziane dla wypadków przy pracy w ustawie wypadkowej. Regulacje dotyczące tego zagadnienia zostały przeniesione do ustawy emerytalnej. Gwarantują one prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy mimo, że nie został spełniony warunek wymaganego stażu pracy, jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy oraz wypłatę zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru, jeżeli przyczyną niezdolności do pracy był wypadek w drodze do pracy lub z pracy. Zasiłek chorobowy, w takim przypadku przysługuje bez wymaganego okresu wyczekiwania (tj. podlegania ubezpieczeniu chorobowemu), który może wynosić nawet 90 dni.

Na okoliczność zaistnienia wypadku w drodze do lub z pracy właściwy podmiot (płatnik składek) sporządza kartę wypadku w drodze, której wzór określony został w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24.12.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jej dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzenia⁷. 

Z prowadzonych statystyk wynika, że najwięcej wypadków przy pracy spowodowanych jest przyczynami leżącymi po stronie człowieka oraz wynikającymi z organizacji pracy. W związku z powyższym bardzo ważne jest prowadzenie działań prewencyjnych. Uczestnictwo pracodawców w szkoleniach, odpowiednie przeszkolenie pracowników, właściwe badania lekarskie, zapoznanie pracowników z zagrożeniami na danym stanowisku – są niezwykle istotne i mogą w znacznym stopniu zmniejszyć ryzyko wystąpienia wypadków przy pracy.

Jeżeli jednak zdarzy się wypadek przy pracy, to poszkodowany pracownik powinien mieć świadomość przysługujących mu z tego tytułu świadczeń. Mamy nadzieję, że uczestnicy konferencji wynieśli ze spotkania niezbędną wiedzę w tym zakresie.