Zasadnicza aktualizacja wytycznych z nowymi informacjami oraz uaktualnieniem norm i przepisów

„Poradnik montażu” w sposób wyczerpujący, szczegółowy i łatwy do zrozumienia dokumentuje stan wiedzy na temat zasad montażu okien i drzwi zewnętrznych oraz opisuje związane z tym zagadnienia teoretyczne i praktyczne.

Obejmują one informacje na temat uszczelniania, izolacji termicznej i akustycznej oraz mocowania, a także zasad statyki i fizyki budowli – naukowo zweryfikowane i praktycznie sprawdzone, z wieloma standardowymi szczegółami i praktycznymi przykładami.

Od ostatniego wydania w 2014 r. nastąpiło wiele zmian technicznych i normatywnych, które wymagały kompleksowej rewizji instrukcji montażu – w szczególności zmiany w normach DIN 4108 (izolacja cieplna i oszczędność energii w budynkach), DIN 4109 (izolacja akustyczna w budynkach), DIN 18542 (taśmy uszczelniające połączeń), DIN 18531/18533 (hydroizolacje w budynkach), a także pojawiły się nowe regulacje dotyczące wymagań w zakresie odporności na włamanie i ochrony przed upadkiem. Opisano też szczegółowo najważniejsze zmiany wynikające z uwzględnienia praktycznych uwag pochodzących z doświadczeń ekspertów z firm zajmujących się montażem stolarki budowlanej.

Rys. 1. Nowe wytyczne do montażu okien to przejrzyste kompedium, w nowoczesnej szacie graficznej, uwzględniające zaktualizowany stan wiedzy i zawierające wiele nowych praktycznych wskazówek (wydane przez Stowarzyszenie Jakości RAL dla Okien, Fasad i Drzwi oraz ift Rosenheim), zamówienie www.ift-rosenheim.de/shop lub www.window.de)

1. Okna od podłogi do sufitu i progi bez barier (rozdz. 3+7)
Styk hydroizolacji budynku i połączenia między konstrukcją a elementami od podłogi do sufitu jest trudnym zadaniem podczas ich projektowania i wykonania, zwłaszcza w przypadku progów bez barier.
Konstrukcję progu należy zaplanować z uwzględnieniem specyfiki obiektu, biorąc pod uwagę sposób użytkowania, obciążenie warunkami atmosferycznymi oraz konstrukcyjne elrmenty kompensacyjne.

Dlatego uwagi w tabeli 3.2 „Lista kontrolna w zakresie projektowania” zostały opisane bardziej szczegółowo i dostosowane do zmian normatywnych w dziedzinie hydroizolacji budynków..
Bez wcześniejszego zaplanowania współpracy między fachowcami wielu różnych branż trudno jest opracować i wykonać prawidłowo funkcjonujące rozwiązanie.

Rys. 2. Progi elementów od podłogi do sufitu są mocno obciążonym komponentem i jednym z najbardziej trudnych zadań montażowych (rys. 3.2 z [1])

Należy wziąć pod uwagę następujące wymagania/ kryteria:
1. Ochrona ściany zewnętrznej przylegającej bocznie (do boku) do okien i drzwi zewnętrznych, przy czym połączenie ramy okiennej ze ścianą musi zapewniać wysoką jakość/szczelność uszczelnienia.

2. Zabezpieczenie ściany zewnętrznej przylegającej do spodu (dolnej części) drzwi zewnętrznych i balkonowych, przy czym połączenie musi być trwale szczelne, także w przejściu do bocznego połączenia z konstrukcją budynku.

3. Zaprojektowanie konstrukcji progu z wystarczającą i odpowiednią powierzchnią styku, aby umożliwić profesjonalne połączenie z warstwą hydroizolacji budynku.

4. Planowanie rzeczywistego obciążenia elementów znajdujących się na poziomie gruntu, spowodowanego wodą nienapierającą – pochodzącą z opadów atmosferycznych oraz wodą rozpryskującą lub roztopową, oraz wynikające z tego środki kompensacji konstrukcyjnej, jeśli są konieczne.

5. Określenie rozsądnej wysokości progu na podstawie wymagań związanych z wykorzystaniem pomieszczeń, zwłaszcza w przypadku budownictwa bez barier.

6. W przypadku elementów od podłogi do sufitu, nieotwieralnych na parterze oraz w obszarze balkonów i tarasów na dachu, przy planowaniu dolnego połączenia należy przestrzegać wymagań dotyczących hydroizolacji/wodoszczelności budynku oraz wytycznych dotyczących dachów płaskich, jeśli to konieczne).

Zgodnie z normami dotyczącymi dachów płaskich (DIN 18531-1, -2, -3, -4, -5 ) oraz normami określającymi wymagania w zakresie budownictwa bez barier (DIN 18040-1, -2, -3) – progi w drzwiach zewnętrznych oraz oknach balkonowych i tarasowych są specjalnymi technicznymi konstrukcjami uszczelniającymi i wymagają wykonania dostosowanego do konkretnego indywidualnego przypadku. Charakterystyka/specyfikacja progu bez barier musi być dokładnie zaplanowana i ogłoszona w przetargu.

W nowych budynkach nie ma uzasadnienia dla stosowania wyjątków, ponieważ w tym przypadku próg zrównany z podłogą można zwykle zrealizować w połączeniu z konstrukcyjnymi środkami kompensacyjnymi (zadaszenia, podcienia/wnęki w elewacjach, odwadniane rynny, kratki, przelewy itp.). Wyższe progi w nowych budynkach należy zatem rozumieć jako błędy w projektowaniu.

W przypadku renowacji, w wyjątkowych przypadkach, próg (spełniający wymagania budownictwa bez barier) może mieć wysokość maksymalnie 20 mm, aby spełnić również inne warunki (szczelność/ochrona przed zacinającym deszczem, izolacyjność akustyczna, odporność na włamanie, rodzaj otwarcia/otworu, wielkość elementu) pod względem ekonomicznym i technicznym w odniesieniu do warunków konstrukcyjnych istniejącego budynku. Jeżeli jednak próg nie jest zlicowany z podłogą, należy zapewnić możliwość łatwego przejazdu przez ten próg (wózkami inwalidzkimi lub dziecięcymi, chodzikami dla seniorów itp).

Instrukcja montażu zawiera szereg informacji i praktycznych wskazówek dotyczących planowania, przetargów i wykonawstwa. Wykonanie hydroizolacji budynku w strefie progowej jest zwykle powierzane następnemu specjaliście, np. fachowcowi ds. hydroizolacji – konieczna jest więc współpraca profesjonalistów z kolejnych różnych branż.

Rys. 3 Wymagania dotyczące projektowania dolnej strefy (dolnego obszaru) przyłącza/połaczenia wynikające z przepisów. (Wyciąg z Tabeli 3.3 z [1])

Rys. 4. Istotne kryteria i wymagania, które należy uwzględnić przy planowaniu progów bez barier (rysunek 3.3 z [1]) 

2. Dwuetapowy montaż okien z ramami wstępnie zmontowanymi (do wstępnego montażu) (rozdz. 3 + 8)
Z aktualnych raportów dotyczących uszkodzeń okien wynika, że w ostatnich latach znacznie wzrosła liczba szkód budowlanych, a ponad 50% z nich występuje na etapie budowy. Jako czynniki decydujące o tym zjawisku wymienia się ogromną presję czasu, ogromny niedobór wykwalifikowanych pracowników oraz rosnące wymagania i złożoność.

W zwykłym procesie budowlanym okna są montowane już podczas budowy stanu surowego, czyli w fazie budowy „na mokro”, i dlatego często ulegają uszkodzeniom w wyniku kolejnych prac wykonywanych przez kolejne branże, a także spowodowane przez zapylenie i wilgoć – występujące na tym etapie budowy. Duże uszkodzenia mogą powodować konieczność wymiany tych okien.

Z drugiej strony, znacznie wzrastają wymagania dotyczące funkcjonalności, jakości, wzornictwa i wyglądu okien, które wymagają środowiska montażowego bez tych nadzwyczajnych obciążeń podczas „mokrej” fazy budowy. Dzięki ramom do montażu wstępnego (rama montażowa, rama pomocnicza/rama rolety itp.) montaż okien jest oddzielony od zwykłego procesu budowlanego, dzięki czemu gotowe okna o wysokiej jakości powierzchni są montowane dopiero w „suchej” fazie budowy po zakończeniu wszystkich prac powodujących zabrudzenia i wilgoć.

Ramy prefabrykowane (do wstępnego montażu) oferują zatem znaczne korzyści dla wszystkich stron uczestniczących w procesie budowlanym, także w przypadku późniejszej wymiany okien (zmiana sposobu użytkowania, modernizacja lub naprawa uszkodzeń), ponieważ można ją przeprowadzić w prosty sposób i bez ingerencji w przyległą/sąsiednią tkankę budowlaną. Przez cały okres użytkowania budynku ten zdefiniowany „interfejs“ (wstępnie zamontowane ramy montażowe) przynosi korzyści ekonomiczne, zwłaszcza w przypadku konstrukcji o wysokiej jakości.

Rys. 5. Przykład profesjonalnego i zgodnego z normami projektu progu bez barier (rysunek 7.33 z [1])

Rys. 6. Podczas zwykłego procesu budowlanego okna są narażone na duże ryzyko uszkodzenia przez inne branże

3. Nowa norma DIN 4109 dotycząca izolacji akustycznej (rozdz. 3+4)
Osiągnięcie wymaganej izolacyjności akustycznej zależy w dużej mierze od jakości montażu. Aby zapewnić wymagane wartości izolacyjności akustycznej, norma DIN 4109-2, 2018-01 w rozdziale 4.4.4 określa następujące wymagania dotyczące wykonania połączeń.

„Połączenia muszą być zaplanowane i wykonane w taki sposób, aby zachowana została nominalna izolacyjność akustyczna okna. Jako kryterium planowania stosuje się wymóg, aby izolacyjność akustyczna Rw elementu nie była obniżona o więcej niż 1 dB”.

W nowym wydaniu normy DIN 4109 z 2018 r. minimalne wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej (od dźwięków powietrznych) elementów ścian zewnętrznych nie są już podzielone na siedem zakresów poziomu hałasu w formie tabelarycznej, lecz zastąpione równaniem obliczeniowym, które zapewnia projektowanie „z dokładnością do 1 dB”. Obliczeniowa weryfikacja całkowitego ocenianego wskaźnika izolacyjności akustycznej budynku R’w,ges dla zewnętrznych elementów budynku obejmuje izolacyjność akustyczną ściany, okna i złącza.

W szczegółowym planowaniu istnieje możliwość oddzielnego rozpatrzenia połączeń elementów. Niepewności dla całego elementu zewnętrznego są uwzględniane przez prognozowaną wartość UProg zamiast znanych „dodatków“ dla poszczególnych komponentów (2 dB dla okien). Nie ma już rozróżnienia ani rozgraniczenia między wartością testową Rw,P a wartością obliczoną Rw,R.

W przypadku projektowania połączeń/złączy należy przyjąć zasadę, że wskaźnik izolacyjności akustycznej połączenia powinien być co najmniej o 10 dB wyższy niż wymagana izolacyjność akustyczna elementu budynku, aby możliwe było spełnienie wspomnianej na początku „zasady 1 dB”. W sytuacjach montażowych o krytycznym znaczeniu akustycznym, zgodnie z normą DIN 4109-2, rozdział 4.4.4 (sytuacje montażowe zaznaczone na rysunku 7 kolorem czerwonym), projektant staje przed szczególnie trudnym wyzwaniem.

Wymagana jest zaplanowana weryfikacja sytuacji montażowej, a w razie potrzeby należy przewidzieć specjalne działania i sporządzić odpowiednie specyfikacje. W związku z tym w instrukcji montażu szczegółowo opisano procedurę weryfikacji oraz zamieszczono tabelę służącą do określania izolacyjności akustycznej połączenia.

Rys. 7. Przykłady ram do montażu wstępnego dla różnych sytuacji montażowych i konstrukcji ścian zewnętrznych (rysunek 3.7 z [1])

Rys. 8. Przykład połączenia okna drewnianego z roletą i ramą ościeżnicy (ramą roletową/żaluzji) (fragment rysunku nr 7 z [1])

Rys. 9. Wpływ ściany zewnętrznej i sytuacji montażowej na izolacyjność akustyczną (ramka w kolorze zielonym: brak krytycznego znaczenia dla izolacyjności akustycznej; ramka w kolorze czerwonym: krytyczne znaczenie dla izolacyjności akustycznej; ramka w kolorze pomarańczowym: możliwe działania optymalizacyjne w krytycznych sytuacjach montażowych (rysunek 4.20 z [1])

4. Nowe tabele obliczeniowe dla mostków cieplnych, wartości Psi i fRsi (rozdział 4)
Nowe przepisy dotyczące oszczędzania energii są obecnie nadal przedmiotem prac parlamentarnych, więc ich wejścia w życie można się spodziewać najwcześniej jesienią tego roku.

W ten sposób nastąpi połączenie i ujednolicenie obecnie obowiązujących przepisów ustawowych dotyczących efektywności energetycznej budynków (ustawa o oszczędzaniu energii (EnEG) z rozporządzeniem o oszczędzaniu energii (EnEV) oraz o wykorzystaniu ciepła z energii odnawialnych (ustawa o ogrzewaniu z energii odnawialnych (EEWärmeG)) w ustawę o oszczędzaniu energii i wykorzystaniu energii odnawialnych do wytwarzania ciepła i chłodu w budynkach (ustawa o energii w budynkach (GEG)).
Następnie zmienione przepisy normatywne będą stosowane poprzez odpowiednie odniesienia w ustawie GEG.

Dla zmniejszenia strat ciepła w budynkach o wysokiej izolacyjności i domach pasywnych, ale także w przypadku renowacji budynków energooszczędnych, optymalizacja strat ciepła przez połączenie ramy okiennej z budynkiem ma ogromne znaczenie. Transmisja/przenikanie ciepła przez mostki cieplne musi być uwzględniona zgodnie z rozporządzeniem o oszczędności energii (EnEV) i może być obliczana za pomocą narzutów ryczałtowych (narzut na mostki cieplne ΔUWB) lub szczegółowo za pomocą wyznaczonych wartości Psi (Ψ).

Mostki cieplne można określić zgodnie z poniższymi procedurami:

a) Bez weryfikacji jako ryczałtowy naddatek/narzut dla mostka termicznego o wartości ΔUWB = 0,10 W/(m²K) na współczynnik przenikania ciepła U całej powierzchni (dla całej powierzchni wymiany ciepła).

b) Wartości dla konstrukcji szczegółowych zgodnie z suplementem/uzupełnieniem 2 normy DIN 4108 przy ΔUWB = 0,05 W/(m²K), jeżeli są spełnione wszystkie cechy i kryteria według starego suplementu (lub według nowego suplementu, 06-2019, kategoria „A” ).

c) W przyszłości: wartości dla konstrukcji szczegółowych zgodnie z nowym uzupełnieniem 2 normy DIN 4108 z ΔUWB = 0,03 W/(m²K), jeśli spełniona jest kategoria „B”.

d) Szczegółowa weryfikacja istnienia mostków termicznych zgodnie z normą DIN V 18599-2, której wynikiem może być ΔUWB ≤ 0,02 W/(m²K) przy zoptymalizowanych szczegółach mostków cieplnych dla konstrukcji masywnych, tj. 80% mniej niż w przypadku zastosowania metody ryczałtowej według a).

e) W przyszłości: kombinacja/połączenie b) lub c) i d), jeśli w suplemencie 2 nie podano przykładu dla jednego lub więcej szczegółów dotyczących planowania lub jeśli nie można ustalić zgodności.

Ze względu na duże znaczenie tego tematu wszystkie tabele (katalog mostków cieplnych) zostały ponownie przeliczone i zweryfikowane zgodnie z obowiązującymi normami. Nowością są tabele do wyznaczania wartości Psi (Ψ), a także możliwość oceny różnych parametrów, na przykład projektowania ocieplenia i izolacji dwuwarstwo ścian murowanych.

Za pomocą przykładowych danych szczegółowych i tabel projektanci, producenci okien i monterzy mogą określić wartości charakterystyczne, które mogą być wykorzystane na przykład do sporządzenia świadectwa energetycznego budynku. W rozdziale 8 ponownie wykonano obliczenia termiczne (izotermy, wartości Psi, fRsi) dla wszystkich próbek, zgodnie ze zmianami normatywnymi.

Rys. 10. Wszystkie tabele do wyznaczania wartości Psi (Ψ) i fRsi (katalog mostków cieplnych) zostały przeliczone i poprawione zgodnie z obowiązującymi normami. (przykładowa tabela 4.6 z [1])

Rys. 11. Nowe rozróżnienie przypadków – upraszczające wymiarowanie i projektowanie zamocowań

Rys. 12. Przenoszenie koncentracji obciążeń punktowych za pomocą zwykłych łączników poprzez mocowanie narożne i podwójne (rysunek 5.14 z [1])

5. Montaż z wymiarowaniem, ochrona przed upadkiem i wskazówki praktyczne (rozdz. 5)
Szczególne zainteresowanie wzbudzą z pewnością nowości/innowacje w dziedzinie mocowań. Obecnie dostępna jest bardziej praktyczna definicja przypadków obciążeń z dwoma przypadkami standardowymi i jednym przypadkiem specjalnym, proste przykładowe obliczenia do profesjonalnego wymiarowania zamocowań, instrukcje dotyczące procedury mocowania elementów zapobiegających przed upadkiem z wysokości, a także rozszerzenie zakresu stosowania antywłamaniowych elementów budowlanych o systemy ścian z cegłami o wysokiej izolacyjności termicznej.

Dzięki nowemu systemowi rozróżniania przypadków wprowadzono znaczne uproszczenia praktyczne. Z wyjątkiem przypadków specjalnych wymagających weryfikacji (odporność na włamanie, ochrona przed upadkiem, ochrona przeciwpożarowa itp.), większość sytuacji związanych z mocowaniem można obecnie przypisać do przypadków standardowych 1 i 2. Powinno to znacznie uprościć dyskusje techniczne producentów okien i ekspertów ds. montażu z architektami, właścicielami budynków, inspektorami budowlanymi i inżynierami budowlanymi.

Wyniki bieżących projektów badawczych umożliwiły rozszerzenie ograniczeń wymiarów okien dwuskrzydłowych do maksymalnej powierzchni skrzydła wynoszącej 2,6 m².

W przypadku skrzydeł rozwieranych lub uchylnorozwieranych możliwe jest obecnie stosowanie ciężaru szkła do 45 kg/m² i pionowych obciążeń użytkowych (klasy 1 i 2) dla prostego standardowego mocowania narożnika i rozwórki nożycowej.

Przypadek standardowy 1 został również uzupełniony o „przypadek mniej istotny”, aby uniknąć konieczności wymiarowania okien „niekrytycznych”. Oznacza to, że duża część zadań montażowych może być wykonywana zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i bez wymiarowania.

W przypadku wymiarowania w przypadku standardowym 2 lub w przypadku ścianek działowych z nośnymi profilami słupowo-ryglowymi większość firm specjalistycznych korzysta obecnie z programu do planowania montażu ift Rosenheim lub z odpowiednich, specyficznych dla danego produktu wariantów firmowych oferowanych przez dostawców mających certyfikat ift.

Dodano również rozdział poświęcony korozji kontaktowej w przypadku zastosowania różnych metali do wykonania profili ramy i mocowania oraz załącznik zawierający informacje na temat niekrytycznych i krytycznych połączeń oraz wskazówki, jak ich unikać. 

Wolfgang Jehl

Jürgen Benitz-Wildenburg

Przedstawicielem Instytutu ift Rosenheim w Polsce jest Andrzej Wicha:  Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.

Literatura
[1] Wytyczne do projektowania i wykonywania montażu okien i drzwi wejściowych w nowych i odnawianych budynkach (Leitfaden zur Planung und Ausführung der Montage von Fenstern und Haustüren für Neubau und Renovierung), wydanie 7, Frankfurt/Rosenheim, marzec 2020.
[2] Wytyczne techniczne nr 20, Poradnik planowania i wykonywania montażu okien i drzwi wejściowych w nowym budownictwie i przy renowacji (Technische Richtlinie Nr. 20, Leitfaden zur Planung und Ausführung der Montage von Fenstern und Haustüren für Neubau und Renovierung), wydanie 7, Verlagsanstalt Handwerk GmbH, Düsseldorf, marzec 2020 r.
[3] - DIN 18531-1:2017-07 Hydroizolacja dachów i balkonów, loggii i podcieni - Część 1: dachy nieużywane i użytkowane - wymagania, zasady projektowania i wykonania
- DIN 18531-2:2017-07 Hydroizolacja dachów i balkonów, loggii i podcieni - Część 2: Dachy nieużywane i używane - Materiały
- DIN 18531-3:2017-07 Hydroizolacja dachów i balkonów, loggii i podcieni - Część 3: dachy nieużywane i używane - dobór, projekt i detale
- DIN 18531-4:2017-07 Hydroizolacja dachów i balkonów, loggii i podcieni - Część 4: Dachy nieużywane i używane - Konserwacja
- DIN 18531-5:2017-07 Hydroizolacja dachów i balkonów loggii i podcieni - Część 5: Balkony, loggie i podcienia
- DIN 18040-1:2010-10 Budownictwo bez barier – zasady projektowania – Część 1: Budynki dostępne publicznie
- DIN 18040-2:2011-09 Budownictwo bez barier – zasady projektowania – Część 2: Budynki mieszkalne
- DIN 18040-3:2014-12 Budownictwo bez barier – zasady projektowania – Część 3: Obszary komunikacji publicznej i otwarte przestrzenie

         (kliknij na zdjęcie aby je powiekszyć)

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 4/2022