Stosownie do zapisów §2 ust. 1 pkt 8 przepisów przeciwpożarowych [2] pod pojęciem „zabezpieczenie przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych” należy rozumieć zabezpieczenie przed utrzymywaniem się na drogach ewakuacyjnych dymu w ilości, która ze względu na ograniczenie widoczności lub toksyczność uniemożliwiałaby bezpieczną ewakuację.


Od strony projektowej nie nastręcza większego problemu spełnienie tego wymogu w odniesieniu do najczęściej budowanych obiektów z pasażami jednokondygnacyjnymi. Jednak od pewnego czasu coraz częściej budowane są w Polsce wielokondygnacyjne centra handlowo-usługowe, w których prawidłowe rozwiązanie zabezpieczenia przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych jest zadaniem znacznie bardziej złożonym.

 

 

Cele projektowe i podstawy projektowania
     Celem systemów sterowania przepływem dymu jest zapewnienie w zakładanym czasie projektowym:
- warunków do bezpiecznej ewakuacji ludzi z przestrzeni wielkokubaturowej,
- kontroli i ograniczenia migracji dymu pomiędzy przestrzenią objętą pożarem a przestrzenią przyległą.



     System powinien więc zapewnić możliwość sterowania przepływem dymu w przestrzeni wielkokubaturowej oraz w niewydzielonych z niej przestrzeniach przyległych. Cele projektowe zostaną osiągnięte, jeżeli w zakładanym czasie projektowym system sterowania przepływem dymu zapewni utrzymanie podstawy warstwy dymu na ustalonej wysokości.


     Przy projektowaniu systemu sterowania przepływem dymu powinny zostać uwzględnione:
- parametry niezbędne do określania wielkości pożaru projektowego, stanowiące podstawę do określenia ilości wydzielającego się dymu (rodzaj i ilość materiałów palnych dla każdego z zakładanych pożarów projektowych; miejsce, w którym występują; zakres ochrony i niezawodność systemów gaśniczych; zakres i rodzaj wentylacji);
- wysokość, pole przekroju pionowego oraz powierzchnia tej części wielkokubaturowego obiektu, która ma być chroniona;
- wysokość, pole przekroju pionowego oraz powierzchnia każdej niewydzielonej części obiektu przylegającej do przestrzeni wielkokubaturowej;
- sposób wykorzystania części obiektu przylegających do przestrzeni wielkokubaturowej, a nie wydzielonych z niej pożarowo;
- wydzielenia (jeżeli występują) oddzielające części obiektu przyległe do przestrzeni wielkokubaturowej;
- drogi ewakuacyjne z przestrzeni wielkokubaturowej oraz z przyległych niewydzielonych przestrzeni.

   

  W obliczeniach projektowych ilości dymu wydzielającego się w czasie pożaru należy uwzględnić powstanie pożaru zarówno w przestrzeni wielkokubaturowej, jak i w przyległej niewydzielonej przestrzeni.
     Cel projektowy można osiągnąć poprzez:
- naturalne wypełnienie dymem wolnej przestrzeni lub zbiornika dymu, z uwzględnieniem relacji pomiędzy czasem opadania warstwy dymu do poziomu (wysokości), przy którym ewakuujący się ludzie będą narażeni na oddziaływanie dymu, a czasem, w którym zakończona zostanie ich bezpieczna ewakuacja z tej przestrzeni;
- mechaniczny wyciąg dymu z intensywnością zapewniającą utrzymanie warstwy wolnej od dymu na ustalonej wcześniej wysokości przez nieokreślony czas;
- mechaniczny wyciąg dymu z intensywnością zapewniającą utrzymanie szybkości obniżania się warstwy dymu w takim stopniu, aby ewakuujący się ludzie mogli bezpiecznie opuścić zagrożoną przestrzeń;
- naturalny wyciąg dymu zapewniający utrzymanie warstwy wolnej od dymu na ustalonej wcześniej wysokości przez nieokreślony czas;
- naturalny wyciąg dymu z intensywnością zapewniającą zmniejszenie szybkości obniżania się warstwy dymu w takim stopniu, aby ewakuujący się ludzie mogli bezpiecznie opuścić zagrożoną przestrzeń.

  

   Każdy z opisanych sposobów powinien być zweryfikowany przy zastosowaniu obliczeń opartych na zasadach dynamiki płynów (CFD) oraz modeli rozwoju pożaru w pomieszczeniach w mniejszej skali lub modeli strefowych.
     Ważne jest w tym przypadku zwrócenie uwagi na ograniczenie projektowe, polegające na tym, że minimalna grubość warstwy dymu powinna wynosić 20% wysokości pomiędzy posadzką a sufitem, przy czym dopuszcza się zmniejszenie tej wartości na podstawie analiz inżynierskich.

Przestrzenie przyległe do przestrzeni wilkokubaturowej
     Aby uniemożliwić przepływ dymu z przestrzeni wielkokubaturowej do niewydzielonej pożarowo przyległej przestrzeni, można zastosować jedną z poniższych metod:
- utrzymanie podstawy warstwy dymu na poziomie wyższym niż najwyżej położony otwór pomiędzy przestrzenią wielkokubatorową a przestrzenią przyległą,
- zastosowanie przegród fizycznych ograniczających przepływ dymu do przyległej przestrzeni,
- zapewnienie w otworach łączących przestrzeń wielkokubatorową z przyległą przestrzenią powietrza o kierunku przeciwnym do kierunku przepływu dymu.



     Przy zastosowaniu przegród fizycznych konieczne jest przeprowadzenie obliczeń inżynierskich w celu potwierdzenia, czy będzie zapewniona (wymagana) różnica ciśnień zapobiegająca migracji dymu.
     Kiedy w celu uniemożliwienia przepływu dymu z przestrzeni wielkokubaturowej do przestrzeni przyległej przez otwory o znacznych rozmiarach stosowany jest przepływ powietrza o kierunku przeciwnym do kierunku przepływu dymu, kierunek jego przepływu powinien być prawie prostopadły do płaszczyzny otworu.
     Gdy zakłada się wypływ dymu z przyległej przestrzeni do przestrzeni wielkokubaturowej, obliczona ilość dymu wypływającego z tej przestrzeni powinna być uwzględniona w obliczeniach projektowych systemu sterowania dymem tak, aby uzyskać zakładaną wysokość podstawy warstwy dymu. W systemach sterowania przepływem dymu wykorzystujących przepływ powietrza do zapobiegania przenikaniu dymu do przestrzeni wielkokubaturowej, należy zapewnić wyciąg dymu o odpowiedniej wydajności z przestrzeni przyległej, który zagwarantuje przepływ powietrza o wymaganej prędkości pomiędzy przestrzenią przyległą i przestrzenią wielkokubaturową.


Działanie systemu sterowania przepływem dymu
     Aktywacja systemu sterowania przepływem dymu powinna nastąpić automatycznie, wywołana przez aprobowane systemy.
     W przestrzeniach wielkokubaturowych, w których może wystąpić zjawisko rozwarstwienia dymu, powinien zostać zastosowany jeden z niżej wymienionych sposobów wykrywania dymu:
- liniowe czujki dymu skierowane w górę pod takim kątem, aby przecięły warstwę dymu niezależnie od poziomu rozwarstwienia dymu pod zadaszeniem przestrzeni wielkokubaturowej,
- poziomo zabudowane liniowe czujki dymu zlokalizowane pod zadaszeniem przestrzeni wielkokubaturowej z dodatkowymi liniowymi czujkami dymu umieszczonymi na różnych wysokościach, obejmującymi kontrolą zidentyfikowane nieklimatyzowane przestrzenie,
- poziomo zabudowane liniowe czujki dymu umiejscowione poniżej najniższego spodziewanego poziomu rozwarstwienia dymu.

    

System sterowania przepływem dymu powinien osiągnąć zakładane parametry jeszcze przed wystąpienie zadymienia w przestrzeni wielkokubaturowej.
     Przy określaniu czasu niezbędnego do osiągnięcia pełnej gotowości systemu należy rozważyć następujące czynniki (jeśli mają istotne znaczenie w konkretnych rozważaniach projektowych):
- czas od powstania pożaru do jego wykrycia,
- czas aktywacji systemów wentylacji, klimatyzacji i ogrzewania (HVAC), obejmujący włączenie lub wyłączenie urządzeń służących do rozprowadzania powietrza, otwarcie lub zamknięcie klap oraz otwarcie lub zamknięcie klap dymowych.



     Jeżeli projekt systemu sterowania przepływem dymu jest oparty na założeniu, że ewakuujący się ludzie mają opuścić zagrożoną przestrzeń, zanim na drogach ewakuacyjnych pojawi się dym lub zostaną przekroczone parametry krytyczne, system powinien działać przez wymagany czas. System sterowania przepływem dymu zaprojektowany w celu zapewnienia na drogach ewakuacyjnych takich warunków, które umożliwią jeszcze bezpieczną ewakuację, nie musi zakładać zapobieżenia obniżenia warstwy dymu. Należy jednak przeprowadzić analizę wymaganego czasu ewakuacji.


     Urządzenia pozwalające na ręczne uruchomienie lub zatrzymanie systemu sterowania przepływem dymu powinny być zlokalizowane w miejscu dostępnym dla straży pożarnej. Ręczne urządzenia sterujące powinny mieć możliwość przełączania z trybu automatycznego na tryb ręczny.
     Powietrze uzupełniające powinno być dostarczane za pomocą wentylatorów lub przez otwory prowadzące na zewnątrz przestrzeni wielkokubaturowej. Punkty dostarczania powietrza do budynku powinny być usytuowane poniżej podstawy warstwy dymu.


     Wydajność wentylatorów zapewniających napływ powietrza do przestrzeni wielkokubaturowej powinna być niższa niż masowy wyciąg dymu z budynku. Zaleca się, aby wydajność powietrza nawiewanego stanowiła 85 do 95% powietrza wywiewanego. Z doświadczeń wynika, że pozostała ilość powietrza (5-15%) wpływa do budynku przez niewielkie nieszczelności. Powodem, dla którego wydajność nawiewu powinna być mniejsza niż wydajność wywiewu, jest potrzeba zapobieżenia powstaniu nadciśnienia w przestrzeni objętej pożarem.


     Powietrze uzupełniające nie powinno powodować, że siła potrzebna do otwarcia drzwi przekroczy wartość dopuszczalną. Szybkość napływu powietrza uzupełniającego w momencie, kiedy powietrze to będzie stykać się ze słupem dymu, nie powinna przekraczać 1 m/s, chyba, że większa szybkość wynika z analiz inżynierskich.


     Elementy systemu sterowania przepływem dymu powinny zapewnić jego nieprzerwaną pracę w maksymalnej spodziewanej temperaturze i w ustalonym czasie projektowym. Projekt powinien uwzględniać wpływ temperatury zewnętrznej oraz wiatru na działanie systemu sterowania dymem.



Procedury obliczeniowe
     Zgodnie z normą NFPA 92B projektowanie systemu sterowania przepływem dymu może być oparte o:
- wyniki eksperymentów przeprowadzonych na modelach w mniejszej skali,
- obliczenia z wykorzystaniem równań matematycznych opisujących zjawiska występujące podczas przepływu dymu (metodyka obliczeń została podana w niniejszej normie),
- modeli pożarów w pomieszczeniach (opartych na strefowych modelach pożarów, omówionych w aneksie E niniejszej normy) oraz obliczeniach metody dynamiki płynów – CFD (omówionej w aneksie F niniejszej normy).



Sprzęt i urządzenia sterujące
     Uruchomienie systemów, w których przewiduje się dostarczanie powietrza uzupełniającego za pomocą wentylatorów nawiewnych, winno nastąpić po uruchomieniu wentylatorów wywiewnych.
     Najprostszym sposobem dostarczania powietrza uzupełniającego do przestrzeni atrium jest wykorzystanie do tego celu otworów prowadzących na zewnątrz – drzwi lub żaluzji, które zostaną otwarte po uruchomieniu systemu. Otwory te powinny być zlokalizowane poniżej projektowej warstwy dymu. Jeżeli z różnych względów będzie to niepraktyczne, można rozważyć zastosowanie mechanicznego systemu napływu powietrza. Możliwe jest zaadaptowanie do tego celu istniejącego w budynku systemu HVAC, o ile jego wydajność, lokalizacja krat nawiewnych oraz szybkości nawiewu będą możliwe do zaakceptowania.
     Układy sterowania powinny zapewnić pełną koordynację systemu sterowania przepływem dymu poprzez jego zblokowanie i połączenie z innymi systemami ochrony przeciwpożarowej, takimi jak m.in. systemy sygnalizacyjne ochrony przeciwpożarowej, instalacje tryskaczowe, systemy HVAC.
     Podstawową cechą każdego systemu sterującego systemem przepływu dymu powinna być prostota. Trzeba unikać stosowania systemów skomplikowanych, które mają liczne wady: możliwość popełniania błędów w projektowaniu, w czasie budowy, przy odbiorze; cechują się niską niezawodnością, a ich konserwacja może nastręczać wiele problemów.


     Urządzenia sterujące systemami HVAC powinny być przystosowane do działania w trybie sterowania dymem, który powinien mieć najwyższy priorytet w stosunku do innych trybów sterowania.


     Całkowity czas zadziałania systemu, obejmujący czas niezbędny do wykrycia pożaru, wyłączenia lub zamknięcia działającego sprzętu lub urządzeń oraz włączenia systemu sterowania przepływem dymu, powinien być krótszy od czasu, po którym warunki w chronionej przestrzeni przekroczą przyjęte parametry projektowe.


     W systemie sterowania przepływem dymu takie elementy, jak klapy i wentylatory powinny być uruchamiane w kolejności uniemożliwiającej ich uszkodzenie. Należy zapewnić, aby w razie wystąpienia zakłóceń w pracy systemu po jego uruchomieniu były one odpowiednio sygnalizowane. Potwierdzenie uszkodzenia lub nieprawidłowej pracy systemu powinno nastąpić w ciągu 200 sekund od momentu jego uruchomienia. Powinno być zapewnione ręczne sterowanie systemami sterowania przepływem dymu i alarmu pożarowego z jednego miejsca.


     Funkcjonowanie urządzeń wchodzących w skład systemu sterowania przepływem dymu powinno być sprawdzane raz w tygodniu z użyciem funkcji samotestowania, zgodnie ze standardem UL864 Standard for Control Units and Accessories for Fire Alarm Systems –category UUKL.


     Kanały, stanowiące integralną część systemu sterowania przepływem dymu, powinny zostać tak zaprojektowane oraz wykonane, aby były odporne na podciśnienie lub nadciśnienie, któremu będą poddawane w czasie pracy w trybie sterowania dymem. Osprzęt, obejmujący między innymi wentylatory, kanały, klapy, powinien mieć parametry dostosowane do przeznaczenia i do zakładanej temperatury, w której będzie pracować.


Wykonywanie prób
     Działanie każdego systemu należy sprawdzać pod kątem spełnienia przyjętych kryteriów projektowych poprzez wykonanie prób działania poszczególnych elementów systemu, prób odbiorowych całego systemu oraz okresowych prób w czasie jego eksploatacji. Dokumentacja konstrukcyjna powinna określać wszystkie wymagane procedury odbiorowe oraz podawać kryteria, które kwalifikują/dyskwalifikują system.


     Próby poszczególnych elementów systemu mają na celu ustalenie, czy kompletny system spełniania wymagania projektowe, czy działa prawidłowo i czy jest gotowy do prób odbiorowych. Odpowiedzialność za wykonanie tych prób powinna być jasno określona przed ich wprowadzeniem. Przed wykonaniem prób osoba odpowiedzialna za ich przebieg powinna sprawdzić, czy zostały zakończone prace przy konstrukcji budynku, w tym obejmujące następujące elementy:
- zamknięcia, które powinny uniemożliwić przepływ dymu oraz ich połączenia,
- uszczelnienia zapobiegające przeniesieniu ognia i dymu,
- drzwi i zamknięcia stanowiące elementy składowe systemów sterowania dymem,
- przeszklenia i inne elementy obudowy przestrzeni wielkokubaturowej.

     Próby dla poszczególnych elementów systemu powinny być przeprowadzone w czasie budowy obiektu – przed ich połączeniem w system sterowania dymem. Należy potwierdzić w formie pisemnej, że poszczególne elementy systemu są kompletne i działają prawidłowo. Każdy istotny sprawdzony parametr: prędkość, objętość, napięcie, natężenie – powinien zostać opisany oddzielnie. Próby powinny objąć wszystkie podsystemy, które mogą znaleźć się pod wpływem działania systemu sterowania przepływem dymu lub oddziaływać na ten system, a dokumentacja z przeprowadzonych prób powinna być dostępna dla organów kontrolnych.
     Próby odbiorowe powinny wykazać, że system po całkowitym zintegrowaniu poszczególnych elementów spełnia parametry projektowe i funkcjonuje prawidłowo.

 

W czasie prób należy dokonać pomiaru parametrów wynikających z założeń projektowych:
- całkowitego objętościowego natężenia przepływu,
- prędkości przepływu powietrza,
- kierunku przepływu powietrza,
- sił potrzebnych do otwarcia drzwi,
- różnic ciśnień,
- temperatury wewnątrz i na zewnątrz budynku,
- prędkości i kierunku wiatru.

     Miejsca pomiarów wskazanych parametrów powinny być zgodne z zaleceniami norm krajowych.
     Przed rozpoczęciem czynności odbiorowych całe wyposażenie budynku powinno być zamontowane oraz pozostawać w trybie przewidzianym dla stanu normalnego, włączając w to sprzęt i urządzenia, które nie stanowią integralnej części systemu sterowania przepływem dymu. Jeżeli do zasilania systemu sterowania przepływem dymu przewiduje się również zasilanie rezerwowe, próby odbiorowe powinny być wykonane zarówno przy zasilaniu podstawowym, jak i rezerwowym.
     Próby odbiorowe powinny wykazać, że odpowiednie parametry wyjściowe są uzyskiwane przy przyjętych założeniach wejściowych dla każdego algorytmu postępowania.

 

Powinny one wykazać pełną funkcjonalność systemu i być przeprowadzone w następujących trybach:
- w normalnym trybie pracy,
- w trybie automatycznego uruchomienia systemu sterowania przepływem dymu po wywołaniu alarmu,
- po przełączeniu trybu automatycznego systemu pracy na ręczny,
- po powrocie do normalnego trybu pracy.

     W czasie prób odbiorowych należy sprawdzić, czy parametry systemu sterowania przepływu dymu, określone i opisane w dokumentacji projektowej, są spełnione.

     Próby odbiorowe mające na celu weryfikację założeń projektowych powinny obejmować:
- przed rozpoczęciem prób odbiorowych – sprawdzenie dokładnej lokalizacji elementów systemu sterowania przepływem dymu dla każdej przestrzeni wielkokubaturowej, zidentyfikowanie otworów drzwiowych prowadzących do tej przestrzeni, zidentyfikowanie wszystkich przyległych przestrzeni, które pozostaną otwarte, a także przestrzeni, które zostaną wydzielone; dla większych otworów – wykonanie pomiarów w otworach łączących te przestrzenie;
- uruchomienie systemu sterowania przepływem dymu – sprawdzenie funkcjonowania i udokumentowanie działania wszystkich wentylatorów, klap, drzwi oraz związanego z nimi osprzętu; dokonanie pomiarów wydajności wentylatorów oddymiających oraz szybkości napływu powietrza przez drzwi wejściowe lub kraty nawiewne, jeżeli został zastosowany mechaniczny nawiew powietrza; dokonanie pomiarów siły niezbędnej do otwarcia drzwi;
- jeżeli wynika to z założeń projektowych – dokonanie pomiarów i udokumentowanie różnicy ciśnień w osi prostopadłej do płaszczyzny wszystkich drzwi stanowiących granicę pomiędzy przestrzenią chronioną przez system sterowania przepływem dymu a przestrzenią przyległą oraz prędkości przepływu na połączeniach pomiędzy tymi przestrzeniami.


     Po zakończeniu prób odbiorowych cała ich dokumentacja powinna zostać przekazana właścicielowi budynku. Będzie ona stanowić podstawę odniesienia przy prowadzeniu okresowych prób i konserwacji systemu w czasie użytkowania. Ponadto właściciel powinien otrzymać instrukcję obsługi i konserwacji systemu.
     W razie modyfikacji systemu należy przeprowadzić wszystkie wymagane próby testowe w części związanej z dokonywanymi zmianami, a dokumentację systemu zaktualizować z uwzględnieniem wprowadzonych zmian.
     Podczas eksploatacji budynku bardzo ważną rolę odgrywa konserwacja systemu sterowania przepływem dymu. Jako warunek minimum należy przewidzieć przeprowadzenie okresowych prób wszystkich elementów systemu: elementów inicjujących działanie systemu, wentylatorów, klap, układów sterowania, drzwi i okien. Powinny one być konserwowane i sprawdzane zgodnie z zaleceniami producentów.


     W czasie prób okresowych powinny zostać określone ilości przepływającego powietrza oraz różnica ciśnień w następujących miejscach:
- w osi prostopadłej do płaszczyzny barier dymowych w miejscach, gdzie zlokalizowano w nich otwory,
- w punktach dostarczania powietrza uzupełniającego,
- w punktach usuwania dymu.


     Wszystkie punkty pomiarowe powinny być zgodne z punktami pomiarowymi w czasie prób odbiorowych, aby umożliwić porównania wyników.
     System powinien być sprawdzany co najmniej raz na pół roku przez osoby, które mają odpowiednią wiedzę w zakresie jego działania, testowania i konserwacji. Próby należy prowadzić również tylko przy działającym zasilaniu rezerwowym. Wyniki prób powinny być odnotowane w książce kontroli i konserwacji oraz udostępnianie organom kontrolnym.



Dokumentacja projektowa
     Rozwiązania przyjęte w dokumentacji projektowej mają decydujące znaczenie dla właściwego wykonania, działania i utrzymania w pełnej sprawności systemu sterowania przepływem dymu. Korzystne jest sporządzenie założeń projektowych i opinii do projektu koncepcyjnego przed opracowaniem dokumentacji projektowej.

     Założenia projektowe – powinny określać stawiane przed systemem cele oraz zadania, które ma wykonać, a także dostarczać niezbędnych założeń do projektu koncepcyjnego.

Założenia projektowe powinny zawierać co najmniej następujące dane:
- cele do osiągnięcia, zadania systemu, podejście projektowe,
- kryteria użytkowe (w tym kryteria dotyczące np. zachowania odpowiednich parametrów na drogach ewakuacyjnych),
- charakterystykę budynku (wysokość, powierzchnia, układ budynku, przeznaczenie, warunki otoczenia, inne systemy ochrony przeciwpożarowej),
- projektową wielkość pożaru,
- projektową lokalizację pożaru,
- zidentyfikowane przeszkody pożarowe,
- proponowane podejście projektowe,
- analizę warunków ewakuacji (jeśli została wykonana),
- analizę warunków na drogach ewakuacyjnych pod kątem zapewnienia możliwości ich wykorzystania (jeżeli została wykonana).

     Założenia projektowe powinny stanowić pierwszy etap w procesie projektowym i zapewnić wszystkim użytkownikom budynku zrozumienie celów i zadań systemu oraz przyjętego podejścia projektowego.
     Opinia do projektu koncepcyjnego – powinna zawierać szczegóły projektu koncepcyjnego opracowanego na podstawie założeń projektowych oraz obliczenia projektowe.
     W projekcie koncepcyjnym powinny znaleźć się co najmniej następujące elementy projektowe i techniczne podstawy do elementów projektu:
- wysokość, przekrój, powierzchnia przestrzeni przeznaczonej do ochrony przez system sterowania przepływem dymu,
- metoda oddymiania oraz projektowy czas działania systemu (jeśli ma zastosowanie),
- sposób wykrywania dymu, charakterystyka czujek, ich rozmieszczenie oraz sposoby uruchamiania system usuwania dymu,
- lokalizacja i wymiary punktów wyciąg dymu, wydajność punktów wyciągu dymu (obliczenia mające na celu określenie wysokości podstawy warstwy dymu oraz potwierdzające uniknięcie zasysania czystego powietrza spod warstwy dymu),
- lokalizacja i wymiary punktów nawiewu powietrza uzupełniającego oraz metody ich uruchamiania (obliczenia wydajności napływu powietrza uzupełniającego oraz szybkości przepływu),
- opis działania osprzętu i układów sterowania,
- analiza warunków osprzętu i układów sterowania,
- analiza warunków ewakuacji (jeśli została wykonana),
- czy budynek jest chroniony stałą instalacją tryskaczową.

     Opinia do projektu koncepcyjnego musi zawierać wszystkie obliczenia projektowe wykonane w celu określenia parametrów systemu, wszystkie możliwe podejścia projektowe oraz ograniczenia wynikające z zastosowanych rozwiązań.
     W trakcie procesu projektowego powinny zostać sporządzone przez projektanta następujące dokumenty:
- szczegółowy raport projektowy,
- instrukcja obsługi i konserwacji systemu.

     Szczegółowy raport projektowy zawiera dokumentację systemu sterowania przepływem dymu, stanowiącą podstawę do jego budowy, łącznie z obliczeniami projektowymi.
     Instrukcja obsługi i konserwacji podaje informacje, których stosowanie lub przestrzeganie zapewni właściwe działanie systemu przez cały okres funkcjonowania budynku, a w szczególności:
- procedury, które powinny być wykonane w czasie odbioru systemu, oraz parametry pracy systemu, które powinny zostać sprawdzone,
- wymagania w zakresie przeprowadzenia prób i kontroli systemu oraz jego elementów, wymagania w zakresie częstotliwości testów,
- krytyczne założenia projektowe zastosowane w projekcie oraz ograniczenia w zastosowaniu systemu budynku, wynikające z założeń projektowych i ograniczeń.
     Kopie instrukcji obsługi i konserwacji powinny być dostarczone właścicielowi budynku i odpowiednim władzom.
     Właściciel budynku jest odpowiedzialny za przeprowadzenie prób całego systemu oraz dokumentowanie przeprowadzonych prób i prac konserwacyjnych zgodnie z instrukcją obsługi systemu. Spoczywa na nim także odpowiedzialność za przestrzeganie ograniczeń w wykorzystaniu przestrzeni wielkokubaturowej zgodnie ze wskazaniami wynikającymi z zapisów instrukcji działania i konserwacji systemu.



Komputerowe modelowanie rozprzestrzeniania się dymu w wielokondygnacyjnych pasażach handlowych
     W przypadku skomplikowanych geometrii budynków i konieczności znajomości dokładnych parametrów pożaru w kolejnych minutach od rozpoczęcia pożaru symulacje komputerowe są nieodzownym uzupełnieniem przyjętych sposobów obliczeń systemów wentylacji pożarowej. W ostatnich latach, wraz z postępem techniki i komputeryzacji, nastąpił przełom w możliwościach analizy procesów powstawania i rozwoju pożarów.


     Istniejące obecnie modele matematyczne pozwalają na bardzo szczegółowe określenie parametrów pożaru i warunków panujących w pomieszczeniu objętym pożarem lub pomieszczeniach sąsiednich, w każdej chwili od momentu jego rozpoczęcia. Dają one możliwość przewidywania zachowania się dymu w dowolnym obiekcie budowlanym, przez co ułatwiają projektowanie oraz analizę skuteczności działania instalacji przeciwpożarowych oraz optymalizację geometrii projektowanych obiektów pod względem bezpieczeństwa pożarowego.


     Obecnie najczęściej wykorzystywaną techniką przewidywania rozwoju pożarów są symulacje numeryczne typu CFD (Computational Fluid Dynamics). Polegają one na podziale przestrzeni podlegającej analizie, za pomocą siatki obliczeniowej, na niewielkich rozmiarów prostopadłościany, które stanowią jednostkową objętość obliczeniową (rys. 11).

 

     Obliczenia przeprowadzane są na podstawie wprowadzonych warunków początkowych i brzegowych, takich jak m. in.:
- geometria analizowanego obiektu,
- temperatura początkowa,
- lokalizacja i moc pożaru,
- dynamika rozwoju pożaru,
- rodzaj spalanych materiałów,
- parametry instalacji występujących w budynku.

     W każdym z węzłów siatki obliczeniowej wyznaczane są dokładne parametry fizykochemiczne znajdującego się tam powietrza (dymu). Dzięki temu, dla dowolnego miejsca w analizowanym obiekcie budowlanym, możliwe jest określenie warunków panujących w trakcie pożaru, takich jak:
- temperatura gorącej warstwy dymu,
- stężenie substancji toksycznych w warstwie dymu oraz otaczającym powietrzu,
- stężenie tlenu w warstwie dymu oraz otaczającym powietrzu,
- zasięg widzialności na drogach ewakuacyjnych,
- prędkość rozprzestrzeniania się dymu,
- prędkość przepływu powietrza wentylacyjnego na drogach ewakuacyjnych,
- grubość podsufitowej warstwy dymu.

     Ponadto, symulacje numeryczne stwarzają możliwość uwzględnienia wpływu funkcjonowania instalacji wentylacji pożarowej oraz tryskaczy na rozwój i parametry pożaru. Wyniki symulacji numerycznych są obecnie bardzo często wykorzystywane w celu weryfikacji skuteczności działania projektowanych systemów wentylacji pożarowej tryskaczowych instalacji tryskaczowych w wielofunkcyjnych obiektach handlowych.

 

     Na rysunku 12 przedstawiono przykładowe wyniki przeprowadzonych symulacji w postaci rozkładu temperatury w strefie podsufitowej pomieszczenia objętego pożarem.

Paweł Królikowski
SITP Oddział Katowice


Literatura
[1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 poz. 690 z pózn. zm.).
[2] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 80, poz. 563).
[3] NFPA 92B Standard for Smoke Managment Systems in Malls, Atria and Large Spaces, 2005 Edition.
[4] Morgan et. al. Design methodologies for smoke and heat exhaust ventilation. BRE Report BR 368. London: CRC, 1999.
[5] H. Klote, James A. Milke: Principles of smoke managment, ASHRAE, SFPE 2002.
[6] Design Fires Database. Building Reasearch Establishment. 2002.
[7] Karlson B., Quintiere J.G.: Enclosure Fire Dynamics. 2000 by CRC Press LLC.
[8] Brzezińska D., Skaźnik M.: Zabezpieczenie przed zadymieniem wielokondygnacyjnych pasaży handlowych. „Ochrona Przeciwpożarowa” Nr 1/2005 (11).
[9] Skaźnik M.: Ochrona przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych w pasażach, atriach oraz przestrzeniach wielkokubaturowych. „Ochrona Przeciwpożarowa” Nr 3/2006 (17).
[10] Skaźnik M.: Projektowanie systemów usuwania ciepła i dymu oraz ochrony przed zadymieniem. Mercor Gdańsk, Eko-Poż Katowice, 2001.

 

inne artykuły tego autora:  

- Atria i pasaże handlowe a ochrona przeciwpożarowa. Część 2, Paweł Królikowski, Świat Szkła 10/2008

- Atria i pasaże handlowe a ochrona przeciwpożarowa. Część 1, Paweł Królikowski, Świat Szkła 9/2008

- Drzwi automatyczne a wyjścia ewakuacyjne - wymagania dla bezpieczeństwa pożarowego , Paweł Królikowski, Świat Szkła 5/2006

- Wymagania stawiane urządzeniom do usuwania dymu oraz zapobiegającym zadymieniu, Paweł Królikowski, Świat Szkła 12/2005 


- Wpływ instalacji gaśniczych tryskaczowych na ochronę przegród przeszklonych. Część 2  , Paweł Królikowski, Świat Szkła 6/2005

- Wpływ instalacji gaśniczych tryskaczowych na ochronę przegród przeszklonych. Część 1  , Paweł Królikowski, Świat Szkła 5/2005



więcej informacji: Świat Szkla 10/2008

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.