Początek stosowania typologii ścian osłonowych wykorzystywanych w budownictwie, związany jest z powstaniem kryształowego pałacu Josepha Paxtona, a jej rozwój nastąpił w XX wieku.

 

Oddzielenie zewnętrznego okrycia ścian budynków od konstrukcji nośnej umożliwiło równoległy rozwój elewacji i konstrukcji budynków, większą elastyczność w projektowaniu oraz pozwoliło na tworzenie niezwykle lekkich budowli [1-3].

 

Znaczenie fasad dwupowłokowych we współczesnym budownictwie
Początkowo, rosnącym wymaganiom i potrzebom zapewnienia użytkownikom komfortu, efektywności energetycznej i odpowiedniej obsługi technicznej udawało się sprostać dzięki technologicznym innowacjom w zakresie oszklenia, materiałów, elementów łączących oraz klimatyzacji.

 

Postępy w produkcji elementów charakteryzujących się wysoką precyzją pozwoliły na opracowanie systemów segmentowych, w których korzyści osiągane są na poziomie kosztów poprzez prefabrykację i przedmontaż (montaż segmentów w warsztacie).

 

Taki kierunek rozwoju miał wpływ na klasyczną konstrukcję masywnych ścian. Korzystając z zalet płynących z zastosowania gotowych paneli zaczęto modyfikować ściany wielowarstwowe i szczelinowe, w celu zwiększenia ich funkcjonalności, poprzez oddzielenie okładzin zewnętrznych od konstrukcji budynku [1-3]. Na rys. 1 przedstawiono wspomniane podstawowe typologie ścian osłonowych.

 

Kryzys energetyczny z lat 70. XX wieku spowodował, że w wysokościowcach, w celu zwiększenia komfortu użytkowników, zaczęto stosować wentylację naturalną. Większy nacisk na ochronę przed hałasem sprawił, że elewacje dwupowłokowe zyskały na znaczeniu. Pierwsze tego rodzaju konstrukcje zostały opracowane na początku XX wieku wraz z powstaniem hali produkcyjnej Steiff w Giengen an der Brenz w Niemczech oraz budynku Hallidie w San Francisco [5].

 

W elewacjach dwupowłokowych zazwyczaj wykorzystywane są dwie powłoki przeszklone, pomiędzy którymi znajduje się przestrzeń umożliwiająca ruch powietrza.

 

W systemie tym, w celu zabezpieczenia przed przegrzaniem i skraplaniem, naturalna wentylacja szczeliny dodatkowo jest wsparta wentylatorami lub mechanicznie sterowanymi klapami wentylacyjnymi. Różnorodne elementy systemów słupowo-ryglowego, dwupowłokowego i segmentowego sprawiają, że ich realizacja jest jedną z najbardziej kosztownych w ramach całego budynku [3].

 

Fasady segmentowe dominują wśród rozwiązań wykorzystywanych do budowy ścian osłonowych, szczególnie w przypadku wysokościowców, ze względu na oszczędność czasu na miejscu budowy, korzyści płynące z dostępu do instalacji, oszczędność kosztów wynikającą z na wpół zautomatyzowanego procesu produkcji wielu jednakowych elementów oraz poprawy jakości dzięki elementom montowanym wcześniej w fabrykach.

 

Systemy słupowo-ryglowe zazwyczaj stosowane są w niskich budynkach, wejściach oraz mniejszych zabudowaniach [1-3]. Postęp w jakości systemów ścian osłonowych związany jest z postępem w zakresie ram, wypełnień oraz szczeliw.

 

Wymiary, trwałość oraz techniki mocowania zostały udoskonalone, co umożliwiło tym samym projektowanie lżejszych budowli i pozwoliło na wykorzystanie większych elementów o wymiarach dochodzących do 3,2 x 15 m. Nowa technologia produkcji otworzyła drogę do powstania dużych szyb, dostosowywania geometrii do potrzeb klienta, łączenia wielowarstwowego laminowanego szkła bezpiecznego, szkła izolacyjnego oraz realizowania różnych układów powłoki szklanej w zależności od konkretnych potrzeb funkcjonalnych [1, 6].

 

 

 2019 02 16 1

Rys. 1. Alternatywne konstrukcje fasad: wielowarstwowa, z tylną wentylacją, słupowo-ryglowa i segmentowa [4]

 

Analiza dokumentów i danych oraz obliczenia pozwalają na dokonanie oceny wydajności tworzonych struktur, w tym ich wydajności fizycznej, jeszcze na etapie projektu. Jak już wspomniano, główną siłą napędową rozwoju elewacji dwupowłokowych była rosnąca świadomość, że oszczędność energii jest koniecznością.

 

Ulepszone powłoki na szkle oraz dwu-- a nawet trójwarstwowe szyby zespolone zmniejszyły straty energii cieplnej przez przezroczyste powierzchnie ścian budynków. Efektem ubocznym był jednak stopień przezroczystości przeszklonych elewacji.

 

Pusta przestrzeń w systemach dwupowłokowych działa jak bufor termiczny i zmniejsza potrzebę stosowania najbardziej energooszczędnych, ale jednocześnie najdroższych powłok. Zaletą fasad dwupowłokowych wykorzystujących naturalną wentylację w wysokościowcach jest poprawa komfortu użytkowników oraz większa przejrzystość ścian.

 

Z drugiej strony fasady dwupowłokowe są obciążone wyższymi kosztami utrzymania i czyszczenia. Już na etapie projektowym restrykcyjne wymogi dotyczące aranżacji ścian prowadzą do zmniejszenia powierzchni dostępnej do użytku lub przeznaczonej na wynajem [5].

 

Warto wspomnieć o zachodzących obecnie zmianach dotyczących charakterystyki energetycznej budynku, nieuchronnej potrzeby redukcji zużycia zasobów oraz zachowania równowagi pomiędzy oszczędnością a komfortem użytkownika w możliwie najbardziej korzystny sposób.

 

Przeróżne uwarunkowania wynikające z umiejscowienia budynku oraz holistyczna ocena aspektów ekonomicznych, ekologicznych i społecznych prowadzą do tego, że wybór najbardziej rozsądnego rozwiązania jest zadaniem wymagającym wielowymiarowego podejścia.

 

Jedną z najnowszych technologii jest integracja koncepcji fasady dwupowłokowej z systemem segmentowym. Przypomina ona system blokowych (skrzynkowych) okien montowanych na całą wysokość pomieszczeń, a jednocześnie pozwala uniknąć niektórych istotnych wad klasycznych koncepcji dwupowłokowych.

 

Możliwa jest w nich wymiana poszczególnych segmentów oraz zmniejszenie kosztów utrzymania elewacji w czystości, tak by wydatki na obsługę były porównywalne z tymi w klasycznych systemach ścian osłonowych. Zminimalizowana grubość konstrukcji zwiększa powierzchnię do wynajęcia. Nowoczesne segmentowe fasady dwupowłokowe łączą w sobie cechy nieprzejrzystych, jak i przeszklonych wielowarstwowych konstrukcji.

 


Koncepcje fasad dwupowłokowych
Fasada dwupowłokowa to termin obejmujący konstrukcje przezroczyste, półprzejrzyste oraz nieprzejrzyste, w których zazwyczaj wykorzystywane są połączone ze sobą warstwy elementów lub materiałów konstrukcyjnych. W fasadach dwupowłokowych zastosowanie mają dwie podstawowe zasady dotyczące ścian osłonowych.

 

W systemach słupowo-ryglowych zazwyczaj dominuje wentylacja naturalna. Z drugiej strony w systemach segmentowych przeważają okna blokowe (skrzynkowe), w których możliwe jest czyszczenie wewnętrznych szyb, lub zamknięte samoadaptujące fasady, dzięki którym możliwe jest zmniejszenie nakładów na czyszczenie szyb wewnętrznych.

 

Wskazane koncepcje łączą takie funkcje, jak ogrzewanie, wentylacja, klimatyzacja, zacienienie, ochrona akustyczna, redukcja zużycia energii oraz zwiększenie komfortu użytkowników. Funkcje, zwykle realizowane przy wykorzystaniu zużywających energię instalacji wewnątrz budynku, zostają przeniesione na elewację w celu czerpania korzyści płynących z naturalnego magazynowania energii i naturalnej wentylacji. Fasady dwupowłokowe mają zastosowanie przy różnej ekspozycji ścian, w różnych warunkach klimatycznych oraz w przypadku specyficznych wymogów podyktowanych przez konkretną lokalizację.

 

Poza wspomnianymi zasadami konstrukcyjnymi, można również opisać trzy różniące się od siebie koncepcje oddzielania przestrzeni międzypowłokowej od wnętrza budynku.

 

Systemy buforowe (rys. 2a) tworzą system klimatyzacji niewymagający interwencji. Funkcja klimatyzacji jest w nich realizowana przy wykorzystaniu naturalnej lub mechanicznej wentylacji. Systemy powierza wywiewanego (rys. 2b) wykorzystują ciepłe powietrze wylatujące z wnętrza budynku w celu ciągłego zwiększania temperatury w przestrzeni między powłokami elewacji.

 

W pomieszczeniach wykorzystywany jest mechaniczny system wentylacji. Systemy powietrza wywiewanego (rys. 2b) oparte są na wentylacji naturalnej, do której dochodzi w przestrzeni między powłokami fasady, w celu zapewnienia ciągłej wymiany powietrza, polegającej na kierowaniu świeżego powietrza do pomieszczeń i wywiewaniu powierza nieświeżego.

 

Na rys. 2 zilustrowano podstawowe koncepcje oddzielenia przestrzeni międzypowłokowej od wnętrza budynku. Strumienie powietrza w każdej z nich są wywoływane albo mechanicznie albo w sposób naturalny.

 

 2019 02 16 2

Rys. 2. Fasady dwupowłokowe – różne koncepcje oddzielania przestrzeni międzypowłokowej od wnętrza budynku [7].

  

(...)

(...)

 

 

Systemy wentylacji naturalnej wymagają odpowiedniego zaprojektowania, uwzględniającego zmieniające się warunki klimatyczne. Rozwiązania, w których wykorzystywana jest wentylacja mechaniczna, są dużo mniej zależne od odpowiedniego projektowania, jednak w ich przypadku konieczna jest kontrola i instalacja urządzeń. Temperatura oraz wilgotność mogą być regulowane przez mechanicznie sterowane przesłony otworów, wentylatory lub klimatyzatory.

 

Rozwiązania dla wentylacji różnią się w zależności od funkcji jaką ma ona pełnić. Na początku przeanalizowany zostanie przypadek drugiej powłoki szklanej umieszczonej z przodu dodatkowej zewnętrznej okładziny ścian w budynku (rys. 3a). Otwory wentylacyjne potrzebne są na dole i na górze zewnętrznej przeszklonej powłoki w celu uniknięcia przegrzania się konstrukcji. W prezentowanej typologii wykorzystano różne opcje wentylacji.

 

W elewacji z korytarzem komunikacyjnym zastosowanie ma podział zarówno horyzontalny, jak i wertykalny poszczególnych części okładziny.

 

Otwory wentylacyjne są równomiernie rozłożone w celu zapewnienia, by zużyte i nagrzane powietrze zostało wymieszane przed ponownym wlotem do przestrzeni między powłokami elewacji.

 

W fasadzie wykorzystującej system szybów wentylacyjnych i naturalną wentylację ciepłe powietrze jest kierowane do wspólnego szybu, w którym występują lepsze warunki termodynamiczne wolne od negatywnego wpływu związanego z wymianą zużytego powietrza. W systemach napędzanych mechanicznie (rys. 3d) mogą być stosowane centralne otwory wentylacyjne obsługujące całą elewację.

 

Inną możliwością jest zapewnienie wspólnego otworu wentylacyjnego dla fasady i tradycyjnego systemu klimatyzacji. Fasady z okien blokowych (skrzynkowych) (rys. 3b) stanowią połączenie wielu zalet płynących z montowania okien. Segmenty w tym systemie mają wysokość kondygnacji. Dostęp do wnętrza każdego z nich jest zazwyczaj możliwy poprzez otwieralny wewnętrzny element, za którym znajduje się zewnętrzna szklana szyba.

 

Otwory wentylacyjne są instalowane na samym dole oraz na górze każdego z okien, by zapewnić naturalną wentylację przestrzeni między przeszklonymi powłokami.

 

W systemach napędzanych mechanicznie (rys. 3e) wykorzystywane są zdecentralizowane klimatyzatory, składające się na system ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń w fasadzie budynku. Fasady z okien blokowych (skrzynkowych) umożliwiają najlepsze dostosowanie każdego z okien do indywidualnych potrzeb klimatycznych i klimatyzacyjnych.

 

 2019 02 16 3

Rys. 3a. Fasady dwupowłokowe w różnych koncepcjach wentylacji (część 1)
Rys. 3b. Fasady dwupowłokowe w różnych koncepcjach wentylacji (część 2)

 

2019 02 16 4

Rys. 4. Wygięta samokondycjonująca się fasada Hotelu Wagram w Paryżu [9]

 

Ponadto, na każdym z pięter możliwe jest wprowadzanie innych ustawień; nowa konfiguracja jest również prosta do wprowadzenia dla poszczególnych pomieszczeń. Wadami tego systemu są koszty i nakłady pracy związane z utrzymaniem czystości. Łączenie takich funkcji jak klimatyzacja, zapewnienie naturalnego światła oraz kontrola oświetlenia w ramach fasady zwiększa stopień skomplikowania konstrukcji oraz wymaga większego wysiłku na etapie projektowania [8].

 

Samoadaptujące fasady (rys. 3c) oraz fasady z zamkniętą przestrzenią międzypowłokową (rys. 3f ) zmniejszają grubość tej części budynku w porównaniu z innymi segmentowymi systemami dwupowłokowymi. Nieustanna filtracja i zamknięte przestrzenie międzypowłokowe sprawiają, że czyszczenie wewnętrznych szyb nie jest potrzebne.

 

Uzyskana w ten sposób większa powierzchnia użytkowa, niższe koszty utrzymania oraz zintegrowanie urządzeń zapewniających sterowanie stopniem zacienienia sprawiają, że system ten jest konkurencyjny w stosunku do segmentów z potrójnymi szybami zespolonymi, wyposażonymi w wewnętrzne lub zewnętrzne urządzenia zacieniające (przeciwsłoneczne).

 

Systemy z zamkniętą przestrzenią międzypowłokową mają zastosowanie w różnych warunkach klimatycznych, jednak wymagają do tego dodatkowego systemu rur oraz wentylacji mechanicznej. W przypadku fasad samokondycjonujących konieczna jest dokładna ocena każdego projektu oddzielnie, by zapewnić ich funkcjonalność w dłuższym okresie.

 


Ograniczenia systemów segmentowych i wyzwania stojące przed nimi
W obu rodzajach konstrukcji geometria ogromnych budowli ze szkła ograniczona jest do rozmiarów i kształtów, które rzeczywiście da się zrealizować. Można wykorzystywać szklane rury czy szyby płaskie oraz wygięte – to co stanowi ograniczenie to rozmiar (do 3,2 x 15 m) oraz krzywizna, która nie powinna odbiegać od tej typowej dla szyb giętych na gorąco (rys. 4).

 

W przypadku fasad z zamkniętą przestrzenią międzypowłokową wykorzystywany jest system dopływu powietrza pod ciśnieniem lub też system wentylacji, w którym realizowana jest koncepcja konstrukcji z napełnionych pod ciśnieniem poduszek z wielowarstwowej folii ETFE. W celu kontroli procesu skraplania w systemach z poduszek zastosowanie ma osuszone, filtrowane, a czasami także uzdatniane powietrze.

 

W systemach doprowadzających powietrze wykorzystywane są mechanicznie sterowane otwory wentylacyjne lub kompresory, systemy rur oraz zawory ze stali nierdzewnej. Odpowiednie warunki w zamkniętych komorach można utrzymać jedynie, jeśli zapewniona zostanie odpowiednia filtracja dostarczanego powietrza, umożliwiająca pozbycie się wszelkich zanieczyszczeń.

 

 2019 02 16 5

Rys. 5. Schematyczny rysunek

 

Wydajność systemu można dostosować konfigurując go z większą lub mniejszą tolerancją, w zależności od rodzaju oszklonej fasady. Bliskość elementów konstrukcyjnych i rur oraz dostosowane natężenie przepływu powietrza pomiędzy 3 a 40 l/h∙m3 umożliwiają realizację specjalnych potrzeb projektowych w różnych strefach klimatycznych.

 

W fasadach samoadaptujących koncepcja wyrównywania ciśnienia w szybach zespolonych jest realizowana bez mechanicznego wsparcia, przy wykorzystaniu wentylacji naturalnej. Kompensacja ciśnienia oraz wymiana powietrza możliwe są dzięki sprzężeniu przestrzeni z zewnętrzną częścią budynku. Wymiana powietrza jest niezbędna do wyrównania warunków oraz kontrolowania kondensacji.

 

Kontrolowanie (adaptacja) przestrzeni międzypowłokowej zachodzi samoczynnie w całym okresie użytkowania. Proces ten polega na skoordynowaniu właściwości termicznych fasady ze zmiennymi mechanicznymi procesami zachodzącymi w przestrzeni międzypowłokowej i na zewnątrz budynku. Do adaptacji dochodzi przy minimalnej wymianie powietrza, która nie ma znacznego wpływu na termiczną wydajność fasady.

 

Projekt pasywnej fasady wymaga dokładnego zrozumienia warunków zarówno klimatycznych, mikroklimatycznych, jak i warunków wynikających z umiejscowienia budynku. Wśród istotnych parametrów należy wymienić temperaturę powietrza na zewnątrz budynku, wewnątrz budynku i w przestrzeni międzypowłokowej, jak również temperaturę powierzchni, w tym temperaturę punktu rosy.

 

Jeśli chodzi o warunki hydrotermalne, temperaturę punktu rosy oraz temperaturę powierzchni, znaczenie w ich przypadku ma temperatura na zewnątrz oraz w przestrzeni międzypowłokowej. Czynniki te zostały schematycznie zilustrowane na rys. 5 [5, 10, 11].

 

Projektowanie z uwzględnieniem tych parametrów prowadzi do stworzenia niezawodnego, autonomicznego systemu. Momentem największej próby jest faza wychładzania w bezchmurne, letnie noce. Wysokie temperatury oraz duża wilgotność w ciągu dnia, po których następuje nagły spadek temperatury w nocy ze względu na wpływ promieniowania nieboskłonu w bezchmurną noc, określają najważniejszy próg wydolności systemu (aby zapobiec wykraplaniu się pary wodnej na powierzchniach szklanych).

 

Badania wykazały, że projekt systemu może mieć wpływ na spadek temperatury. Konieczne jest nieustanne kompensowanie temperatury powierzchniowej wewnętrznych szyb z temperaturą punktu rosy [5, 10, 11]. W systemach z zamkniętą przestrzenią międzypowłokową wyrównywanie temperatury powierzchniowej z temperaturą punku rosy zachodzi poprzez dostosowanie tempa przepływu osuszonego powietrza.

 

Ogólnym problemem występującym w buforowych systemach segmentowych są wykorzystywane materiały. Ma to szczególnie znaczenie w przypadku projektowania zintegrowanych filtrów przeciwsłonecznych [12].

 

Na etapie projektowania należy wziąć pod uwagę wpływ podwyższonych temperatur na wykorzystywane komponenty oraz odpowiednie dostosowanie materiałów, głównie tworzyw sztucznych.

 

W związku z wadami obu systemów konieczne jest dalsze opracowywanie dodatkowych rozwiązań technicznych, które można wdrożyć w praktyce.

 

Koncepcja zamkniętych przestrzeni międzypowłokowych byłaby dużo bardziej interesująca, gdyby możliwe było uniknięcie mechanicznej wentylacji i systemów rur. Z drugiej strony, projektowanie samoadaptujących fasad jest kosztowne i skomplikowane.

 

By stworzyć wszechstronną alternatywę wykorzystującą naturalną wentylację prowadzone są badania nad technologiami buforowymi, wykorzystującymi środki suszące służące zmniejszeniu wilgotności oraz materiały zmieniające fazę w celu kontroli temperatur. Poza właściwościami izolacyjnymi takiego systemu, konieczne jest uwzględnienie czynników środowiskowych, architektonicznych i społecznych.

 

Kluczowym problemem w przyszłości będzie zużycie zasobów. Typowa samoadaptująca fasada w całym okresie użytkowania emituje dwukrotnie a fasady z zamkniętą przestrzenią międzypowłokową trzykrotnie więcej ekwiwalentów gazów cieplarnianych niż ściany osłonowe ze spandreli oraz ściany z podwójnym oszkleniem [14].

 

Z tego względu analiza przepływu energii i materiałów stanie się coraz bardziej istotna. Każdy projekt powinien stanowić źródło informacji dla przyszłych procesów decyzyjnych i przewidywać kluczowe kierunki w produkcji oraz zawczasu odpowiednio dobierać materiały [15].

 


Wnioski
W procesach planowania potrzebne jest coraz bardziej systematyczne podejście. Zaawansowane elewacje dwupowłokowe, takie jak systemy samoadaptowania czy systemy z zamkniętymi przestrzeniami międzypowłokowymi rzucają wyzwanie tradycyjnym szklanym fasadom.

 

Koncepcja samoadaptacji dowodzi, że systemy pasywne wymagają dogłębnego zrozumienia parametrów składowych oraz fizycznych zależności, by możliwa była bezpieczna obsługa fasady i oszczędność energii, przy jednoczesnej redukcji nakładów na jej utrzymanie.

 

Systemy z zamkniętą przestrzenią międzypowłokową można dostosowywać do różnych wymogów, dzięki łatwym do zaadaptowania rozwiązaniom napędzanym mechanicznie. W obu systemach dochodzi do integracji funkcji zacieniania z lekkością konstrukcji i alternatywnymi sposobami izolacji szklanych elewacji [8].

 

Zaawansowane technologicznie elewacje wymagają nieustannego doskonalenia oraz oceny pod względem możliwości ich zastosowania w różnych strefach klimatycznych – ekstremalne warunki pogodowe mogą wystąpić wcześniej niż się zakłada. Tak wysokie wymagania stawiane planowanym i już tworzonym konstrukcjom muszą być wsparte dodatkowymi zasobami i alternatywnym źródłem energii [8].

 


Podziękowania
Autor składa podziękowania dla prof. dr inż. Ewy Scheideler (Uniwersytet Nauk Stosowanych Ostwestfalen-Lippe, Niemcy) i jej biura inżynieryjnego za ich wsparcia w przeprowadzaniu analizy hyperelastycznego materiału (wg modelu Neo-Hook) z użyciem oprogramowania MSC Marc Mentat 12.

 

Artykuł opiera się na wykładzie prezentowanym Konferencji GLASS PERFORMANCE DAYS 2017, która odbyła się 28-30.06.2017 w Tampere, Finlandia

 

(...)

 

Dr.-Ing. Fabian C. Schmid, seele GmbH

Dipl.-Ing. Dr. techn. Stefan Marinitsch, seele GmbH

Dr.-Ing. Martien Teich, seele GmbH

 

Bibliografia
[1] Herzog, T.; Krippner, R.; Lang,W. (2004): Façade manual, Birkhäuser.
[2] Knaack, U.; Klein, T.; Bilow, M. et al. (2014): Façades: Construction Principals, Birkhäuser.
[3] Crosbie, M. (2005): Curtain Walls: Recent Developments by Cesar Pelli, Birkhäuser.
[4] Schmid, Fabian C. (2015): Methodological and Systematic Design of Future Façade Solutions, Springer.
[5] Khoraskani, R. A. (2015): Advanced Connection Systems for Architectural Glazing, Springer International Publishing AG.
[6] Schittich, C, Staib, G., Balkow, D. et al. (2006): Glass Manual, Birkhäuser.
[7] Boake, T., Harrison K., Collins, D. et al. (2003): Understanding the General Principles of the Double Skin Facade System, University of Waterloo.
[8] Schmid, F.; Marinitsch, S. (2016): Methods and Technologies for Advanced Building Skin Design; Advanced Building Skins 2016 Bern.
[9] Seele GmbH
[10] Cseh, X. (2013): Numerical Modelling of Unpressurized Double-Skin Façades, Bauhaus- Universität Weimar.
[11] Fraunhofer Institut für Bauphysik (2014): Research Report.
[12] Rehner, C. (2014): Bauphysikalische Betrachtung von textilen Sonnenschutzelementen in einem geschlossenen, druckentspannten Fassadensystem, Augsburg: Hochschule Augsburg.
[14] Souviron, J. (2016): Producing Transparency: An Energy and Material Flows Analysis of Glazing and Membrane Façades and their Potential of Hybridisationean, Ecole Nationale des Ponts et Chaussées Paris.
[15] Sobek,W.; Schäfer, S. (1996): On the Seam: Joining Components made of Different Materials, in: Deutsche Bauzeitung 130/1996.1, S. 106–114.

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 2/2019

 

 2019 02 16 6

 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.