Artykuł jest kontynuacją cyklu poświęconego najnowszym, przełomowym realizacjom architektonicznym, które wyrażają estetykę nowoczesnych materiałów w połączeniu ze szkłem. W częściach 1 [1] i 2 [2] omówiono budynki łączące szkło i stal, w częściach 3 [3] i 4 [4] szkło w kombinacji ze stalą i drewnem, w części 5 [5] rolę estetyczną szkła w realizacjach wiążących szkło z metalem oraz ceramiką, a w częściach 6A [6] i 6B [7] przykłady budynków, w których materiałami wiodącymi są szkło i drewno. Część 7 była poświęcona architekturze japońskiej stosującej szkło i beton [8], a ósma [9] dotyczyła realizacji, w których oprócz szkła zasadniczą rolę pełni zieleń. Najnowsza część 9 omawia w dalszym ciągu japońską “architekturę materiałów” w odniesieniu do elewacji wykonanych ze szkła i metalu, szczególnie aluminium. Niniejszy artykuł jest pierwszym odcinkiem części 9.
Wstęp
Tematem obecnego cyklu artykułów jest analiza efektów estetycznych wynikających z określonych połączeń różnych materiałów ze szkłem. Punktem wyjścia jest twórczość najbardziej obecnie znanego także poza granicami kraju japońskiego architekta Kengō Kumy (Kuma Kengō; ur. 1954, Kengo Kuma & Associates), który od lat 1990. podążając drogą minimalizmu (w przeszłości był także postmodernistą), eksploruje w swoich projektach możliwości różnych materiałów. Termin „architektura materiałów” odnosi się do sposobu tworzenia obiektów architektonicznych, w których inspiracją rozwoju koncepcji i głównym środkiem wyrazu są materiały budowlane i tworzywa naturalne. W 2018 r. odbyła się w Tokio wystawa prezentująca jego dorobek pt. „Kengo Kuma: A LAB for materials” (Kuma no mono Kuma Kengō to sasayaku busshitsu, kataru busshitsu) (3.03.2018 – 6.05.2018) [10]. Kengō Kuma buduje swoje koncepcje wykorzystując naturalne właściwości materiałów, odpowiednio je „nawarstwiając” i powiązując z otoczeniem – co jest zresztą punktem wyjściowym, ponieważ architekt czerpie z tworzyw lokalnych – odnosząc je do tradycyjnej architektury i sztuki budowania w ramach estetyki japońskiej. Z tego powodu „materiały”, które wyrażają ideę budynku, są ważnym kluczem do analizy twórczości Kengō Kumy [11]. Wystawa o podobnej tematyce – „Kengo Kuma. Eksperyment. Materiał. Architektura” (16.12.2021 –03.05.2022) odbyła się także w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie [12, 13]. Różnorodne materiały oraz ich kombinacje skomponowane przez Kengō Kumę w postaci wielorakich obiektów zostały zrealizowane nie tylko w Japonii, ale także za granicą [14].
Szkło jest wiodącym tworzywem zarówno w twórczości Kumy, jak i innych japońskich architektów. Wykorzystując walory szkła japońscy architekci nawiązują także do tradycyjnej architektury, uzyskując różne stopnie przezroczystości i wizualnej łączności budynku z otoczeniem, podobnie jak kiedyś półprzezroczyste ekrany papierowe (shōji). W przeszłości formowano też przestrzenie pośrednie pomiędzy zewnętrzem i wnętrzem w postaci takich elementów jak weranda (engawa), czy też głęboki okap dachu. Elementy tego typu pozwalały osobom przebywającym wewnątrz budynku na kontakt z ogrodem na zewnątrz. Współcześni architekci czerpią z nich inspiracje, a szkło jest idealnym materiałem do tworzenia symbolicznej pustki (ma), czy niejednoznacznych przestrzeni. W przypadku Kengō Kumy, jego architektura mimo inspiracji japońską estetyką jest także zrozumiała dla odbiorców zagranicznych [15]. Najnowsze technologie pozwalają na produkcję szkła różnorodnego pod względem przejrzystości, faktury i wielkości, co przekłada się na szerokie możliwości aranżacji.
