Nowoczesne budownictwo, zmierzające do zwiększenia funkcjonalności i estetyki obiektów, rozszerzyło w znaczący sposób stosowanie szkła jako materiału budowlanego.
Atrakcyjność tego materiału, używanego głównie w budynkach użyteczności publicznej oraz zamieszkania zbiorowego wynika z faktu łączenia przeźroczystości i estetycznego wyglądu z wysokimi właściwościami nośnymi i innymi cechami użytkowymi.
Całoszklane ściany elewacyjne lub działowe budynków, powodują lepsze doświetlenie pomieszczeń i umożliwiają wzrokowy kontakt z naturalnym środowiskiem, co w dużym stopniu podnosi komfort przebywających w pomieszczeniach osób.
Wstęp
Szkło stało się materiałem stosowanym często w budownictwie i architekturze także dlatego, że wdrożone nowoczesne technologie produkcji pozwalają na wytwarzanie szkła płaskiego o wymaganych parametrach jakościowych i wymiarowych.
Ważnym zagadnieniem w stosowaniu szkła na elementy elewacji lub ścian działowych budynków jest bezpieczeństwo. Wymagania w tym zakresie spełnia szkło bezpieczne, które rozbite pęka w sposób ograniczający do minimum zagrożenie dla zdrowia osób przebywających w pobliżu oszklenia i w pomieszczeniach z przeszkleniami.
Jednym z podstawowych sposobów instalowania elewacji ścian a także przekryć dachowych, wykonanych ze szkła pojedynczego lub zespolonego jest mechaniczne mocowanie przy pomocy różnego rodzaju łączników. W mechanicznym mocowaniu oszklenia obciążenia z przegrody szklanej, stanowiącej ścianę osłonową, przenoszone są na konstrukcję nośną obiektu w sposób punktowy lub jako podparcie ciągłe.
Coraz częściej instaluje się także we wnętrzach budynków ściany wykonane w całości ze szkła, które oddzielają pomieszczenia nie blokując dostępu światła. Całoszklane ściany wewnętrzne, produkowane głównie ze szkła hartowanego, pozwalają na realizację atrakcyjnego wystroju wnętrz, zgodnego z życzeniem i gustem użytkownika. W skład ścian wewnętrznych wchodzą segmenty stałe oraz elementy ruchome o różnych rozwiązaniach i funkcjach, którymi są zazwyczaj drzwi z całoszklanymi skrzydłami rozwieranymi, wahadłowymi, przesuwnymi lub obrotowymi.
Wyjaśnić tutaj należy, że często wyroby służące do mechanicznego mocowania szklanych elewacji i ścian wewnętrznych zwane są okuciami. Zdaniem autora jest to nazwa nieuprawniona, gdyż w wykazie mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów (umieszczonym w obwieszczeniu Ministra Infrastruktury z dnia 5 lipca 2004 r. – Monitor Polski Nr 32, poz. 571), okucia wymienione są w Mandacie M/101 na „drzwi, okna i wyroby związane”, natomiast łączniki mechaniczne wymienione są w mandacie M/108 na „ściany osłonowe”, w tym także szklane.
Rodzaje mocowań
Biorąc pod uwagę sposób zamocowania oszklenia lekkich ścian osłonowych i ścian wewnętrznych, można je podzielić na:
- mocowane przelotowo,
- mocowane nieprzelotowo.
Mocowanie przelotowe jest zamocowaniem punktowym, wymagającym wykonania w tafli otworu przelotowego. Stosowane jest do ścian osłonowych i ścian wewnętrznych, wykonywanych zarówno ze szkła pojedynczego jak i szyb zespolonych. W przypadku pojedynczej tafli, wykonuje się w niej przeważnie otwór stożkowo-walcowy, natomiast w szybie zespolonej, gdzie występuje również druga tafla, wykonuje się w niej otwór walcowy.
Mocowanie szkła następuje poprzez wprowadzenie do otworu gwintowanego sworznia łącznika i jego zablokowanie przy pomocy odpowiednich podkładek i nakrętek. W zależności od wymiarów elementów szklanych elewacji, stosuje się przeważnie cztery lub sześć łączników, rozmieszczonych w pobliżu naroży i krawędzi elementu. Schemat zamocowania przelotowego w szybie zespolonej przedstawiono na rysunku 1.
Mocowania nieprzelotowe usytuowane są poza elementami szklanymi elewacji lub ściany wewnętrznej, wzdłuż krawędzi lub na skrzyżowaniu krawędzi sąsiadujących elementów.
Ten sposób mocowania nie wymaga wykonania w tafli szklanej żadnych otworów przelotowych. Mocowanie następuje poprzez punktowe lub ciągłe podparcie przy pomocy rozet, pierścieni oraz listew. Schemat zasady działania zamocowania nieprzelotowego przedstawiono na rysunku 2.
W obu sposobach montażu mechanicznego wykluczony jest bezpośredni kontakt szkła i metalu, głównie poprzez stosowanie odpowiednich uszczelek.
Szyby zespolone występujące w elewacjach fasad strukturalnych mogą być także mocowane w sposób będący połączeniem obu podanych metod wraz z zastosowaniem spoiwa silikonowego.
Stosowane na elewacje budynków systemy ścian przewidują głównie dwa podstawowe rodzaje łączników do mechanicznego mocowania elementów szklanych tj. łączniki przegubowe i łączniki sztywne, przedstawione w dalszej części publikacji.
Charakterystyka łączników do przelotowego mocowania elewacji
Najbardziej rozpowszechnionym sposobem mechanicznego mocowania tafli szklanych w elewacjach i przykryciach budynków jest punktowe mocowanie przelotowe. Do tego sposobu mocowania stosowane są dwa podstawowe rodzaje łączników:
- łączniki przegubowe – pozwalające na obrót i odchylenie od osi łącznika (przeważnie do 10° ) i nie wywołujące dodatkowych naprężeń w szkle w sąsiedztwie zamocowania punktowego, występujących, m.in. w wyniku parcia lub ssania wiatru - przedstawiony na rysunku 3;
-łączniki sztywne – w których nie występuje możliwość ruchu szkła, a zakres stosowania limitują naprężenia powstające w tafli w sąsiedztwie zamocowania punktowego – przedstawiony na rysunku 4.
Oba rodzaje łączników, zwane popularnie „spider” lub pająk, oraz krzyżak zbudowane są z korpusu oraz złącza śrubowego, co przedstawiono na rysunku 5.
Korpus łącznika składa się ze środnika, ramienia/ramion oraz główki, wykonywanych ze stali konstrukcyjnej niestopowej oraz odpornej na korozję lub odpowiednich stopów aluminium. Jest mocowany do elementów konstrukcyjnych budynku i może być czteroramienny, jak przedstawiony na rysunku 5 oraz trzy, dwu i jednoramienny.
Dodać jeszcze należy, że oprócz przedstawionego „klasycznego łącznika punktowego” występują rozwiązania specjalistyczne, przewidziane do nietypowych rozwiązań mocowania szklanych elementów.
Takimi przykładami są łączniki do szyb wielkoformatowych przedstawione na rysunku 6, łączniki czteroramienne z regulowanym rozstawem główki ze złączem, który pokazano rysunku 7 oraz łączniki o zmiennej ilości ramion, stosowane do mocowania szklanych elementów kopuł i piramid – rysunek 8.
Drugi element łącznika, jakim jest złącze śrubowe, służy do przelotowego mocowania tafli szklanej, w sposób sztywny lub przegubowy. Złącze przegubowe, może pełnić swą funkcję poprzez amortyzator, wykonany np. z kauczuku silikonowego lub, co jest częściej spotykane, specjalnie ukształtowane metalowe głowice kuliste, zwane rotulami. Typowe złącze śrubowe przegubowe składa się z gwintowych trzpieni z zakończeniem kulistym i uchwytem z gniazdem kulistym, nakrętek oraz podkładek metalowych i tworzywowych. Przykładowe złącze przegubowe przedstawia rysunek 9.
Dodać należy, że istnieje również możliwość bezpośredniego mocowania tafli szklanej fasady do konstrukcji nośnej budynku, tylko przy użyciu złącza śrubowego, sztywnego lub przegubowego.
Charakterystyka łączników do nieprzelotowego mocowania elewacji
Mechaniczne mocowanie nieprzelotowe tafli szklanych jest rzadziej stosowanym sposobem montażowym w elewacjach budynków niż mocowanie przelotowe.
Ten typ mocowania jest stosowany głównie w ścianach osłonowych z oszkleniem strukturalnym oraz semistrukturalnym, jako dodatkowe zabezpieczenie utrzymujące szkło w przypadku wad klejenia, co ze względu na podstawową rolę spoiwa konstrukcyjnego nie jest objęte niniejszą publikacją.
W mechanicznym mocowaniu nieprzelotowym nie występuje konieczność wiercenia otworów, co w znacznym stopniu ułatwia przygotowanie tafli szklanych oraz upraszcza i przyspiesza montaż elewacji. Wymaga jednak wypełnienia szczelin powstałych pomiędzy taflami szkła silikonem.
Jedną z odmian mocowania nieprzelotowego jest zastosowanie złączy zaciskających w postaci pierścieni i tarczek. Złącza usytuowane są na skrzyżowaniu krawędzi sąsiadujących ze sobą czterech tafli szklanych ściany osłonowej. Przykładowe złącze pierścieniowe posiada pierścień zewnętrzny, wyposażony w cztery trzpienie łączące z pierścieniem wewnętrznym i poprzez zacisk tych elementów następuje zamocowanie szyb elewacji.
Z kolei pierścień wewnętrzny posiada ramiona zakończone wspólnym elementem przytwierdzającym złącze do konstrukcji nośnej budynku. Wadą tego sposobu mocowania jest konieczność występowania dużych szczelin pomiędzy taflami szklanymi, niezbędnymi do przejścia trzpieni łączących pierścień zewnętrzny z wewnętrznym i zaciskającymi tafle szklane. Przykładowe złącze pierścieniowe oraz tarczkowe do nieprzelotowego mocowania elewacji szklanych przedstawiono na rysunku 10.
Instytut Techniki Budowlanej
Zakład Aprobat Technicznych
Literatura
1. Aprobaty Techniczne COBR „Metalplast” i Instytutu Techniki Budowlanej
2. Katalogi firmy NOVAGLAS, MORAD, DORMA, MARTINI SYS, PAULI
3. Polskie i Europejskie Normy
4. Materiały seminarium technicznego „Świata Szkła” Mocowanie punktowe szkła na fasadach i we wnętrzach, Warszawa, 4.12.2008 r.
więcej informacji: Świat Szkła 2/2009
patrz też:
- Badania mocowania punktowego szkła, Artur Piekarczuk, Świat Szkła 9/2010
- Oszklenia mocowane punktowo - wymagania, metody badań i oceny , Krzysztof Mateja, Świat Szkła 9/2010
- Szkło mocowane mechanicznie Część 2 , Robert Sienkiewicz, Świat Szkła 5/2010
- Szkło mocowane mechanicznie Część 1 , Robert Sienkiewicz, Świat Szkła 4/2010
- Analiza numeryczna konstrukcji szklanych mocowanych punktowo Cz. 2, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 6/2009
- Analiza numeryczna konstrukcji szklanych mocowanych punktowo Cz. 1, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 4/2009
- Badanie doświadczalne konstrukcji szklanych mocowanych punktowo, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 3/2009
- Łączniki do punktowego mocowania szkła Cz. 3, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 3/2009
- Konstrukcje wsporcze fasad szklanych , Jan Gierczak, Świat Szkła 2/2009
- Projektowanie szklanych konstrukcji mocowanych punktowo, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 2/2009
- Łączniki do mechanicznego mocowania szklanych elewacji Cz. 2, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 2/2009
- Łączniki punktowe w szklanych konstrukcjach, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 1/2009
- Stosowanie mas uszczelniających do fasad, Szymon Nadzieja, Świat Szkła 9/2008
- Łączniki do mechanicznego mocowania szklanych elewacji Cz. 1, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 6/2008
- Specyfika połączeń metalowo-szklanych i metody analizy, Maciej Cwyl, Świat Szkła 4/2008
- Rozwój fasad budynków reprezentacyjnych w oparciu o konstrukcje cięgnowe, Maciej Cwyl, Świat Szkła 2/2008
- Konstrukcje cięgnowe w budownictwie wielkopowierzchniowym, Maciej Cwyl, Świat Szkła 11/2007
- Podstawy projektowania przeszkleń mocowanych punktowo, Marek Czupkiewicz, Świat Szkła 7-8/2007
- Wymagania techniczne i kryteria oceny ścian osłonowych wg PN-EN 13830 Cz.1, Krzysztof Mateja, Świat Szkła 4/2007
- Silikony w mocowania punktowych i liniowych, Tomasz Wierzchowski, Świat Szkła 1/2007
- Modelowanie i analiza połączeń punktowych, Marcin Cwyl, Leszek Kwaśniewski, Wojciech Żurawski, Świat Szkła 10/2006
- Badania punktowych połączeń klejonych w konstrukcjach fasad metalowo-szklanych, Marcin Cwyl, Wojciech Żurawski, Świat Szkła 7-8/2006
- Fasada w "optyce łuskowej" , Świat Szkła 2/2006
- Mocowania punktowe jako takie, Maksymilian Rejman Novaglas , Świat Szkła 12/2005
- Mocowania punktowe – utrzymają wiele, Gerhard Bertsch Langle Glas, Świat Szkła 11/2005
- Delikatne formy budowlane, Franz-Jörg Dall, Świat Szkła 9/2005
- Ściany osłonowe z oszkleniem mocowanym mechanicznie Cz. 2, Artur Piekarczuk, Świat Szkła 6/2005
- Ściany osłonowe z oszkleniem mocowanym mechanicznie Cz. 1, Artur Piekarczuk, Świat Szkła 5/2005
- POLIEDRA SKY GLASS fasada z punktowym mocowaniem szkła, METRA, Świat Szkła 3/2005
- Polski rodowód, GLASS-MAL, Świat Szkła 3/2005
- Bezramowe przekrycia i fasady szklane, Jan Gierczyk, Świat Szkła 10/2004
- Sprawdzone narzędzia, GUARDIAN, Świat Szkła 9/2004
- Połączenia w elewacjach szklanych, Jan Gierczak, Świat Szkła 6/2004
- Uwarunkowania techniczne projektowania i realizacji, Marcin Brzezicki, Świat Szkła 6/2004
- KDG w Warszawie, Krzysztof Sznajder, Maria Białoskórska POLRING-GLAS Świat Szkła 5/2004
- Pierwsza wrocławska podwójna fasada, Marcin Brzezicki, Magdalena Baborska-Narożny, Świat Szkła 5/2004
- Oszklenie mocowane mechanicznie – znak czasu, Bartosz Stasieńko Jordahl-Pfeifer, Świat Szkła 4/2004
- SPINIG – punktowe mocowanie szkła, GLASS-MAL, Świat Szkła 4/2004
- Przegrody z oszkleniem mocowanym punktowo, Krzysztof Mateja, Świat Szkła 12/2003
- Kopuła nad BLUE CITY, Jadwiga Wrzesińska , Świat Szkła 12/2003
- STRUCTURA system mocowania punktowego, Glaverbel, Świat Szkła 12/2003
- Planar – nowa śruba, Świat Szkła 12/2002
- Okucia punktowe DORMA, Świat Szkła 7/2002
- Szklane ściany mocowane mechanicznie Cz. 3, Jolanta Lessig, Świat Szkła 4/2002
- Szklane ściany mocowane mechanicznie Cz. 2, Jolanta Lessig, Świat Szkła 2-3/2002
- Szklane ściany mocowane mechanicznie Cz. 1, Jolanta Lessig, Świat Szkła 1/2002
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne