Produkcja szyb zespolonych, będących materiałem budowlanym, wymaga kompleksowego zapewnienia jakości w odniesieniu do całego procesu produkcyjnego. Jakość powinna być zapewniona najlepiej w oparciu o certyfikowany system (np. ISO 9000), albo inny sprawdzony proces monitorowania wewnętrznego lub zewnętrznego. Monitorowanie stosowania mas uszczelniających jest szczególnie ważne, ponieważ mają one decydujący wpływ na długotrwałą jakość szyb zespolonych. Poniżej opisujemy funkcje mas uszczelniających, prezentujemy cele oraz metody badań, a także ukazujemy możliwości wyeliminowania zagrożeń dla jakości produkowanych szyb.
Funkcje mas uszczelniajacych
Badanie własciwosci mas uszczelniających używanych do produkcji szyb zespolonych określa sie na podstawie funkcji, jakie musza spełniać w zespoleniu. Pomimo ze szyby zespolone produkowane przy użyciu organicznych klejów/mas uszczelniających sa dostępne na rynku od prawie 40 lat, nadal istnieją niewłaściwe wyobrażenia na temat funkcji stosowanych uszczelniaczy.
Ogólnie przyjęty termin „masy uszczelniające do szyb zespolonych” jest poprawny tylko w odniesieniu do uszczelniacza wewnętrznego, ponieważ ten produkt zapewnia właściwa funkcje uszczelniania, przy ograniczonej odporności na oddziaływania mechaniczne oraz praktycznym braku zdolności powrotu do stanu wyjściowego.
Uszczelniacz zewnętrzny jest dokładniej określany jako „klej/masa uszczelniająca” ponieważ materiał ten, oprócz funkcji uszczelniania, spełnia także ważna funkcje kleju konstrukcyjnego. System zespolenia krawędzi szyby zespolonej bazuje wiec na klejeniu konstrukcyjnym elementów szyby zespolonej i uszczelnianiu przestrzeni międzyszybowej.
Tradycyjne uszczelnianie połaczen to:
- Przenoszenie przez uszczelniacz stosunkowo dużych przemieszczeń połączenia;
- Zapewnienie przylegania uszczelnia- cza tylko do dwóch przeciwległych powierzchni;
- Stosowanie uszczelniaczy o dużym wydłużeniu i niskim module.
Klejeniel/szczelnianie szyby zespolonej to:
- Zapobieganie dużym odkształceniom konstrukcji szyby, tzn. dopuszczalne sa tylko stosunkowo niewielkie odkształcenia konstrukcji;
- Zapewnienie przylegania kleju/uszczelniacza zewnętrznego do wszystkich sto- sownych powierzchni konstrukcji szyby (szkło, ramka dystansowa);
- Stosowanie kleju/uszczelniacza zewnętrznego o małym wydłużeniu i dużym module.
Powyższe porównanie wyjaśnia, ze system zespolenia krawędzi szyby zespolonej charakteryzuje sie całkowicie odmiennymi szczegółami konstrukcyjnymi i funkcjami w porównaniu z tradycyjnym uszczelnianiem i/lub klejeniem konstrukcyjnym.
Z charakterystyki systemu zespolenia krawedzi szyby zespolonej wynikają wiec następujące wymagania:
Dla uszczelniacza wewnetrznego:
- Trwale plastyczno-elastyczna masa uszczelniająca z bardzo niskim współczynnikiem przepuszczalności wilgoci (MTV);
- Wysoka zdolność powrotu do stanu wyjściowego;
- Właściwości konstrukcyjne kleju/masy z małym wydłużeniem pod wpływem sił działających na uszczelnienie (wysoka wytrzymałość na rozciąganie).
Powyższe wymagania określają wiec następujące konsekwencje dla systemu zespolenia krawędzi szyby zespo-lonej:
- Uszczelniacz wewnętrzny przyczynia sie w zasadniczym stopniu do szczelności systemu uszczelnienia krawędzi oraz zapewnia także, ale nie wyłącznie po- moc przy montażu;
- Z uwagi na posiadane właściwości plastyczno-elastyczne, uszczelniacz we- wnetrzny dostosowuje sie do odkształceń, którym jest poddawane całe zespolenie;
- Uszczelniacz zewnętrzny (klej/masa uszczelniająca) musi przylegać do wszystkich stosownych powierzchni konstrukcji zespolenia (tzn. obydwu powierzchni szkła oraz ramki dystansowej) w sposób zapewniający spójność mechaniczna;
- Wysoki moduł, zdolność powrotu do stanu wyjściowego oraz właściwa przyczepność konstrukcyjnego uszczelniacza zewnętrznego zapewniają zdolność funkcjonowania uszczelniacza wewnętrznego oraz zapobiegają jego uszkodzeniom pod wpływem oddziaływan o charakterze mechanicznym lub klimatycznym.
Przykładowo, jeżeli uszczelniacz zewnętrzny nie przylega do szkła, zagrodzona jest szczelność systemu. W takim wypadku uszczelniacz zewnętrzny traci „funkcje uszczelniająca”. Jeżeli masa uszczelniająca nie przylega do ramki dystansowej to zagrożona jest struktura mechaniczna systemu uszczelnienia krawędzi. W takim wypadku zasadnicze znaczenie ma „funkcja klejenia” uszczelniacza zewnętrznego. W wyniku braku przylegania uszczelniacza zewnętrznego do ramki dystan- sowej, można oczekiwać wystąpienia następujących problemów:
- Nadmierne wydłużenie warstwy uszczelniacza pod wpływem naprężenia spowodowanego warunkami klimaty- cznymi. Powoduje to wzrost przepuszczalności pary wodnej, co skraca okres eksploatacji szyby zespolonej.
- Osłabiona odporność systemu uszczelnienia krawędzi na działanie sił tnących. Jeżeli wystąpią jednostronne naprężenia szyby zespolonej, np. podczas ponownego pakowania, ładowania, transportu lub zabudowy; powoduje to uszkodzenie zespolenia, co również skraca okres eksploatacji szyby zespolonej.
Monitorowanie procesu technologicznego
W związku z tym, ze nie wykryte podczas produkcji uszkodzenia mas uszczelniających mogą doprowadzić do poważnych wad w trakcie użytkowania szyby zespolonej, monitorowanie procesu technologicznego stosowania mas uszczelniających w trakcie produkcji szyb zespolonych jest szczególnie ważne.
Zasadnicze znaczenie ma stosowanie w monitorowaniu obróbki mas uszczelniających niżej podanych metod, jako metod standardowych:
Uszczelniacz wewnetrzny:
- Monitorowanie ilości nakładanego uszczelniacza na ramkę dystansowa (w jednakowych ilościach po obydwu stronach ramki);
- Kontrola przylegania uszczelniacza wewnętrznego do ramki;
- Kontrola przylegania uszczelniacza wewnętrznego do szkła.
Uszczelniacz zewnętrzny (klej/masa uszczelniająca):
- Kontrola jednorodności mieszaniny (ściskanie nałożonej mieszaniny miedzy dwoma taflami szkła);
- Zgrubna kontrola czasu obróbki;
- Zgrubna kontrola charakterystyki utwardzania (sprawdzenie wzrostu wytrzymałości lub wytrzymałości końcowej), przez pomiar twardości w skali Shore’a;
- Kontrola przylegania uszczelniacza do szkła (zgodnie z norma EN 1279-6, Aneks F).
Cel badania
Przy stosowaniu tych metod zasadnicza role odgrywa cel badania, czyli to, co należy wykryć lub udokumentować za pomowca badania. Badania te maja na celu odpowiednie wczesne wykrycie i eliminacje następujących możliwych zakłóceń:
1. Czy urządzenia do mieszania działają w sposób prawidłowy, tzn. czy występuje równomierne wymieszanie składników, bądź czy urządzenia wymagają konserwacji, oczyszczania lub naprawy?
2. Czy czas obróbki uszczelniacza jest zgodny ze specyfikacja?
Zakłócenia wartości czasu obróbki uszczelniacza mogą oznaczać błąd dozowania. Należy to wykluczyć poprzez kontrole urządzenia dozującego lub analizę chemiczna utwardzonego uszczelniacza.
3. Czy charakterystyka utwardzania jest zgodna ze specyfikacja?
Niewłaściwa charakterystyka utwardzania (twardość wg Shore’a) mogą również oznaczać zakłóceń- nia mieszania i/lub dozowania. Należy to wykluczyć poprzez kontrole urządzenia dozującego lub analizę chemiczna utwardzonego uszczelniacza;
4. Czy przyleganie masy uszczelniajacej do szkła jest zgodne ze specyfikacja i czy zapewnia to długoterminowa jakość zespolenia?
Słabe przyleganie do szkła może być wynikiem niewłaściwego oczyszczenia szkła, ale także może być spowodowane niewłaściwym stosowaniem uszczelniacza (niewłaściwy stosunek mieszania, zbyt długi okres magazynowania i/lub uszkodzenie produktu). Sprawdzenie przylegania uszczelniacza do szkła zgodnie z jednoznacznie określona metoda badania zapewnia możliwość odpowiedniej oceny rzeczywistej jakości produkowanych szyb zespolonych.
5. Czy przyleganie masy uszczelniajacej do ramki dystansowej jest zgodne ze specyfikacja i czy zapewnia to długoterminowa jakosć zespolenia?
Słabe przyleganie uszczelniacza do ramki dystansowej może być wynikiem zanieczyszczenia profili pozostałościami środków smarnych, a także niewłaściwego stosowania uszczelniaczy (na przykład zbyt długi okres magazynowania i/lub uszkodzenie produktu, niejednorodna mieszanina lub niewłaściwe dozowanie składników). Sprawdzenie przylegania do ramki dystansowej zgodnie z jednoznacznie określona metoda badania również zapewnia możliwość odpowiedniej oceny rzeczywistej jakości produkowanych szyb zespolonych.
Dlatego metoda badania przyczepności uszczelniacza do szkła lub ramki dystansowej zgodnie z EN 1279-6 Aneks F określa:
- Precyzyjna definicje próbki (różne próbki dają różne wyniki badania);
- Precyzyjne kryteria obciążenia: 0,3 MPa przez 10 minut;
- Precyzyjna definicje wyniku: oddzielenie masy uszczelniającej od ramki jest niedopuszczalne.
Ponadto przy określaniu Wcześniejszego oddziaływania na dana próbkę, tzn. czasu magazynowania oraz warunków klimatycznych, należy wziąć pod uwagę cel tej części normy, a mianowicie dyrektywe dotyczącą monitorowania produkcji. W konsekwencji warunki klimatyczne magazynowania oraz czas magazynowania próbek musza być w przybliżeniu takie same, jak warunki klimatyczne magazynowania oraz czas magazynowania wyprodukowanych szyb.
Praktyka badania, która na rzecz „dobrych wyników badania” zmienia warunki tego badania (w wyniku czego wyciągniecie wniosków na temat rzeczywistej jakości wytwarzanych szyb zespolonych staje sie niemożliwe), pomija intencje normy, a mianowicie monitorowanie produkcji. Magazynowanie próbek w podwyższonych temperaturach obniży z pewnością czas kondycjonowania, jeżeli jednak z tego powodu nie zostanie osiągnięty cel badania tzn. określenie rzeczywistego stanu produkcji, metoda ta nie zapewnia rozstrzygających wyników monitorowania produkcji.
Podsumowując, jednolite regulacje techniczne, które sa jednakowo wiążące dla wszystkich zainteresowanych, sa rozsądna podstawa zgodnego działania dla zapewnienia jakości w produkcji szyb zespolonych.
Helmut Brook
HENKEL TEROSON GmbH
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacji: Świat Szkła 10/2003