Oszklenia bezpieczne w przegrodach budowlanych a obowiązujące wymagania
|
Zewnętrzne i wewnętrzne przegrody budowlane z powierzchniami oszklonymi mogą być narażone na działanie sił niszczących i w związku z tym powinny posiadać odpowiednie rozwiązania techniczne, tak materiałowe jak i konstrukcyjne. Doświadczenia eksploatacyjne płynące z wieloletnich obserwacji przeszkleń w przegrodach, pozwoliły na sformułowanie pewnego zestawu wymagań technicznych, mających na celu ich bezpieczne użytkowania.
Ponieważ destrukcja oszklenia może prowadzić do uszkodzeń ciała użytkowników pomieszczeń, wprowadzono do przepisów budowlanych zestaw wymagań odnoszących się do bezpieczeństwa przegród ze szkła mineralnego. Zakres ich stosowania, ilość i jakość pozostaje w relacji do stanu techniki szklarskiej, do zasobności inwestorów lub użytkowników pomieszczeń z takimi przegrodami i do rygoryzmu przepisów budowlanych.
Określenie stanu oszklenia jako bezpiecznego wynika z sytuacji, w której użytkownik przegród z przeszkleniami powinien być zabezpieczony przed urazami fizycznymi od rozbitych (uszkodzonych) szyb, które mogą razić ostrymi krawędziami. Można to osiągnąć na drodze dodatkowej obróbki szyb, zwiększając odporność oszklenia na rozbicie, zapewniającej zachowanie stałości postaciowej szyby po rozbiciu lub też powodującej rozpad szyby na małe odłamki, nie wyrządzające szkody. Odporność przeszklenia na rozbicie może być uzyskana różnymi sposobami.
Najwcześniejszym działaniem w tej dziedzinie było wprowadzenie zbrojenia struktury szyb. Jest ono elementem wiążącym, spinającym, nie pozwalającym na rozpad płyty szklanej i zagrożenie użytkownika. Ten stan fizyczny uzyskano przez wprowadzenie do wnętrza szyby drutu metalowego lub siatki z drutu metalowego. Metalem tym jest najczęściej stal w postaci drutów lub siatki z drutów o średnicy około 1,8-2,2 mm. Siatka ta może być zgrzewana lub pleciona w układzie pól o zarysie kwadratowym bądź prostokątnym. Siatka wprowadzona jest w strukturę szyby formowanej przez wylewanie, a zapobiega rozpadowi szyby w przypadku jej rozbicia i powoduje zachowanie stałości postaciowej.
Dzięki tej właściwości szyba zbrojona została uznana jako szyba bezpieczna, a destrukcja jej to pęknięcia na całej grubości, bez odspojenia części szyby. Pęknięcia szyby nie przeciwdziałają penetracji wilgoci do wnętrza struktury szyby, co z czasem prowadzi do korozji drutów siatki i w konsekwencji do całkowitej destrukcji takiej szyby. Przeciwdziałaniem jest stosowanie siatek zbrojeniowych szyby z drutów stalowych nierdzewnych, co jednak powoduje wzrost kosztów.
Innym rozwiązaniem technicznym, mającym na celu uzyskanie statusu bezpieczeństwa jest klejenie warstwowe szyb okiennych (laminowanie). Klejenie to może być wykonane z zastosowaniem spoiwa na bazie tworzywowej (kleje żywiczne) lub z użyciem folii tworzywowej nie pogarszającej przeźroczystości i przejrzystości szyb mineralnych. Efektem dodatkowym laminowania szyb okiennych może być – obok aspektu bezpieczeństwa – uzyskanie innych walorów, jak np. zabezpieczeniowych (antywłamaniowych) oraz akustycznych (tłumienie hałasu). Szyba klejona pod działaniem sił niszczących pęka, lecz zachowuje stałość postaci, nie występuje w niej odspojenie pękniętych części, może to nastąpić dopiero przy działaniu celowym (oderwanie od folii). Pęknięte szyby klejone zachowują szczelność na wnikanie i penetrację wody zarówno przy zastosowaniu jako materiału zespalającego żywicy jak i folii tworzywowej.
Następnym działaniem technicznym, nadającym szybie okiennej ze szkła mineralnego aspekt bezpieczeństwa jest hartowanie, czyli poddanie obróbce termicznej w wyniku której szyba uzyskuje nowe własności fizyczne. Są nimi wzrost wytrzymałości mechanicznej oraz w przypadku jej rozbicia, rozpad na małe, pozbawione ostrych kątów odłamki. Destrukcja ta, obserwowana w postaci deszczu odłamków szkła, nie stanowi istotnego zagrożenia dla użytkowników przegród z przeszkleniami z szyb hartowanych.
Innym działaniem technicznym na drodze uzyskania waloru bezpieczeństwa jest klejenie szyb hartowanych na spoiwie żywicznym lub z folii tworzywowej. Efektem tego jest uzyskanie wyrobu, który pod działaniem siły niszczącej pęka na małe odłamki, lecz zachowuje stałość postaci dzięki membranie z folii tworzywowe, nie stwarzając zagrożenia dla użytkowników takiego przeszklenia.
Charakteryzując poszczególne typy budowlanych szyb bezpiecznych należy zaznaczyć, że ich stosowanie wiąże się ze wzrostem cen z porównaniu z oszkleniem zwykłymi szybami okiennymi. W opracowaniu niniejszym podjęto wyłącznie temat oszkleń bezpiecznych z szyb mieralnych, pozostawiając zagadnienie stosowania oszkleń z tworzyw sztucznych do odrębnego omówienia.
W aktualnie obowiązujących przepisach Prawa Budowlanego w Polsce znajdują się uwarunkowania, dotyczące stosowania oszklenia bezpiecznego w obiektach budowlanych. Odnoszą się one do przeszkleń elementów budowlanych zewnętrznych jak i wewnętrznych.
W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w dziale VII „Bezpieczeństwo użytkowania”, w § 299 w nawiązaniu do oszkleń okien znajdują się wymagania oszklenia bezpiecznego tylko do okien o skrzydłach przychylnych i wychyle do 0,6 m od lica szyby zewnętrznej. Innym warunkiem, ujętym w § 304,odnoszącym się do oszklenia okien dachowych (połaciowych), jest zastosowanie w nich oszklenia bezpiecznego.
Wymóg ten rozciąga się na oszklenia świetlików i dachów szklanych w budynkach użyteczności publicznej i przemysłowych. Tak więc, przeszklenia przegród ukośnych (dachów) w tych budynkach, a zwłaszcza dachów z oszkleniem termoizolacyjnym, wykonane są zazwyczaj przy zastosowaniu szyby zespolonej o charakterystycznej budowie. Szyba zewnętrzna stosowana jest jako hartowana o grubości zdefiniowanej przez warunki wytrzymałościowe, szyba wewnętrzna stosowana jest w postaci laminatu z dwóch szyb okiennych, sklejonych na folii tworzywowej. Taki układ oszklenia termoizolacyjnego powstał w wyniku obserwacji eksploatacji przeszkleń dachowych, co nie wyklucza stosowania innych rozwiązań o podobnych walorach eksploatacyjnych.
Przepisy odnoszące się do oszklenia skrzydeł zewnętrznych i wewnętrznych zostały określone w § 22 p. 7 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z r. 1997, 2002 i 2007. Wprowadza ono dla drzwi i bram o skrzydłach przeźroczystych obowiązek zastosowania oszklenia z materiału odpornego na rozbicie lub szyb hartowanych. Wprowadza też wymóg oszklenia bezpiecznego dla przeźroczystych ścian działowych w pomieszczeniach, oszklenia z materiału niepalnego i nierozprzestrzeniającego ognia, co należy rozumieć jako użycie mineralnych szyb bezpiecznych. Inny przepis § 304 p. 2 w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z roku 2002, cytowanym poprzednio, wprowadza obowiązek stosowania okładzin szklanych ścian w budynkach wysokich i wysokościowych ze szkła bezpiecznego. Nie został on zredagowany na tyle jasno, aby można go było jednoznacznie określić jako odnoszący się do oszklenia np. ścian osłonowych.
Należy zaznaczyć, że w porównaniu z krajami Europy Zachodniej nasze polskie wymogi dotyczące stosowania oszkleń szybami bezpiecznymi nie nadążają za dynamicznym rozwojem techniki szklarskiej i jej stosowaniem w budynkach.
Nie zostały dotąd uwzględnione w odpowiednich przepisach Prawa Budowlanego wymogi dla:
- ścian osłonowych z oszkleniem strukturalnym, stosujące ze względów konstrukcyjnych i zabezpieczeniowych oszklenie bezpieczne. Wymogi systemowe dla tego rodzaju przeszkleń rozwiązanie takie narzucają, nie znajduje ono swojego odbicia w odpowiednich przepisach budowlanych,
- ścian osłonowych z punktowym (mechanicznym) mocowaniem szyb, stosujące ze względów konstrukcyjnych i technicznych oszklenie bezpieczne. Wymagania systemowe, podobnie jak dla oszklenia strukturalnego, zakładają zastosowanie szyb o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej i bezpiecznych,
- schodów ze stopniami i spocznikami wykonanymi z szyb, tak z powodów konstrukcyjnych jak i bezpieczeństwa użytkownika,
- balustrad i barierek z wypełnieniem z szyb, jak również stosowanych szyb w postaci konstrukcji, tworzącej balustrady i barierki,
- podłóg szklanych z zastosowaniem płyt szklanych, tak z powodów konstrukcyjnych jak i bezpieczeństwa użytkownika,
- obudów szybów dźwigów osobowych, wykorzystujących szyby nie tylko dla obudowy szybu, ale i dla oszklenia samych kabin dźwigowych (dźwigi osobowe panoramiczne),
- oszklenia zabezpieczeniowego (antywłamaniowego) i przeciwprzestrzeleniowego, stosującego szyby bezpieczne w różnych układach i zespołach,
- oszklenia urządzeń i obiektów sportowych.
Wymienione elementy budowlane są zwiastunami nowych ukształtowań w architekturze, należy się spodziewać, że ich realizacje na rynku krajowym będą miały rolę stymulującą dla aktualizacji i rozszerzenia przepisów odnoszących się do zastosowań oszklenia bezpiecznego.
prof. dr hab. inż. arch. Andrzej Bojęś
Politechnika Krakowska
patrz też:
- Architektura budynków przeszklonych szybami giętymi , Andrzej Bojęś, Świat Szkła 5/2009
- Oszklenia bezpieczne w budynkach sportowych , Andrzej Bojęś, Świat Szkła 12/2008
- Przeszklone ściany osłonowe - prognozy rozwoju , Andrzej Bojęś, Świat Szkła 9/2008
- Nowe technologie oszkleń w budynkach zabytkowych , Andrzej Bojęś, Anna Bojęś-Białasik Świat Szkła 5/2008
- Lekkie ściany osłonowe z oszkleniem strukturalnym - architektura, konstrukcja, estetyka , Andrzej Bojęś, Świat Szkła 11/2007
- Między klockiem a rzeźbą , Andrzej Bojęś, Świat Szkła 9/2007
- Oszklenia bezpieczne w przegrodach budowlanych a obowiązujące wymagania , Andrzej Bojęś, Świat Szkła 6/2007
- 45 lat stosowania w Polsce szyb zespolonych , Andrzej Bojęś, Świat Szkła 12/2006
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
więcej informacji: Świat Szkła 6/2007