Możliwości technologiczne szkła a poszukiwanie rozwiązań proekologicznych |
Technologia integracji szkła z dodatkowymi warstwami, które mogą zmieniać jego właściwości fizyczne, jest najbardziej obiecującym kierunkiem poszukiwań przystosowujących szkło do wymagań architektury prośrodowiskowej.
Dzięki niej całkowicie przezroczyste, „niematerialne” przegrody, których stosowanie charakteryzuje współczesną architekturę, mogą stać się elementem współtworzącym przyjazne człowiekowi, komfortowe środowisko wnętrza i racjonalizującym gospodarkę energetyczną budynku.
Współczesna architektura coraz silniej wiąże się z nurtem proekologicznym, który wobec narastających problemów światowej gospodarki energetycznej przestaje być jedynie kaprysem grupy pasjonatów, a staje się koniecznością. Ucieczka do budownictwa drobnych rozmiarów, bazującego wyłącznie na materiałach nisko przetworzonych i technologiach tradycyjnych typu low–tech nie ma szansy stać się kierunkiem wykraczającym poza skalę marginalną.
Aby nurt proekologiczny mógł powszechnie zaistnieć potrzebne są technologie i rozwiązania, które pozwolą osiągnąć cele prośrodowiskowe nie rezygnując z zaspakajania potrzeb człowieka współczesnej cywilizacji. Jednym z istotnych kierunków poszukiwań są nowe rozwiązania udoskonalające materiał, jakim jest szkło.
Współcześni architekci nie chcą odejść od stosowania go na szeroką skalę i zamienić wielkoformatowych, całkowicie przezroczystych fasad na tradycyjne, pełne ściany z otworami okiennymi. Przeciwnie, ich marzenia i wizje są coraz śmielsze zmuszając naukowców i producentów szkła do ciągłego rozwijania nowych technologii.
Publikowane w dwóch poprzednich numerach „Świata Szkła” artykuły wyjaśniają koncepcję elewacji interaktywnej. Zakłada ona możliwość reagowania przez ścianę elewacyjną na zmieniające się warunki środowiska atmosferycznego oraz transponowania ich do wnętrza w sposób, który powoli je maksymalnie wykorzystać.
W styczniowym1 numerze omówiono grupę rozwiązań, które próbują wdrożyć tę ideę poprzez rozbudowanie ściany przeszklonej o dodatkowe elementy, eliminujące szereg wad użytkowych, charakterystycznych dla dużych przeszkleń i maksymalnie wykorzystać czynniki środowiska naturalnego. Grupę tę nazwano kierunkiem działań w skali MAKRO. Zaliczają się do niej ściany z systemami półek zacieniających, zewnętrznych żaluzji lub rolet oraz przeszklone elewacje dwupowłokowe.
W niniejszym tekście zaprezentowany zostanie drugi kierunek działań, polegający na wykorzystaniu możliwości tkwiących w budowie samego szkła. Nazwać go można działaniem w skali MIKRO. Technologia produkowania tafli szklanej pozwala na uzupełnianie jej pierwotnej struktury bardzo cienkimi warstwami, które są w stanie zmienić jej właściwości fizyczne.
Jest to dynamicznie rozwijająca się dziedzina technologii. Poziom jej osiągnięć, przynajmniej tych, które można wprowadzić do masowej produkcji, jest wciąż niewystarczający ale stwarza wielkie nadzieje na znaczny postęp w tej mierze w stosunkowo krótkim okresie czasu.
Ideowy model ściany interaktywnej polyvalent wall
Najtrafniejszym modelem ideowym interaktywnej obudowy elewacyjnej ze szkła, w której wszyskie procesy odpowiedzialne za funkcjonowanie ściany jako przegrody zewnętrznej rozgrywają się w strukturze tafli szkła, jest ideogram stworzony w latach 80 przez Mike’a Davisa, nazwany polyvalent wall, co można przetłumaczyć na język polski jako przegrodę wielowartościową (rys. 1).
Rys. 1. Model ściany typu polyvalent wall wg M. Davisa. 1 – zewnętrzna ochronna warstwa szkła 2 – warstwa kontroli i pomiaru parametrów warunków zewnętrznych 3 – siatka fotoelektryczna 4 – warstwa termoemisyjna – chłodzenia i selektywnej absorpcji energii cieplnej 5 – warstwa elektrorefleksyjna 6 – warstwa z mikroporami umożliwiająca cyrkulację gazów 7 – warstwa elektro-refleksyjna 8 – warstwa kontroli i pomiaru parametrów warunków wewnętrznych 9 – wewnętrzna ochronna warstwa szkła |
Jest to sterowana elektrochemicznie struktura warstwowa wzorowana ideowo na funkcjonowaniu skóry organizmu żywego. Grubość całego systemu nie przekracza 1 µm. W zależności od panujących na zewnętrz warunków atmosferycznych modyfikuje on swoje własne parametry fizyczne – przezroczystość, współczynnik przenikania ciepła, przepuszczalność pary wodnej i inne.
Są za to odpowiedzialne poszczególne warstwy, zatopione między zewnętrzną i wewnętrzną ochronną powłoką szkła. Elektroniczne sensory gromadzą dane dotyczące parametrów fizycznych po obu stronach przegrody, warstwy wyposażone w mikropory regulują intensywność przenikania pary wodnej i gazów, a warstwa fotoelektryczna umożliwia odzyskiwanie energii słonecznej.
Współczesna technologia nie jest w stanie przełożyć tego modelu na rzeczywisty produkt. Stał się on jednak inspiracją do wykorzystywania, w ramach istniejących możliwości technologicznych, warstwowej budowy szkła w celu poprawy jego właściwości fizycznych jako przegrody budynku.
Działania w skali zestawu szklanego
Istnieje grupa rozwiązań, które można potraktować jako prototyp współczesnych prób działania w skali MIKRO, czyli w skali struktury tafli szklanej. Polegają one na uzupełnieniu zestawu szklanego o dodatkowe, umieszczane w jego wnętrzu elementy.
Do grupy tej można zaliczyć eksperymenty z izolacjami przezroczystymi, nazywanymi od skrótu nazwy w języku angielskiej TIM (Translucent Insulation Materials). Są to tworzywa na bazie szkła akrylowego, poliwęglanu, pianki kwarcowej i innych, które wypełniają zestaw szklenia. Ich struktura może być oparta na układach warstwowych równoległych, bądź prostopadłych do tafli, układach typu plaster miodu, bąbelkowych czy kapilarnych.
Szklenie wykonane w tego rodzaju technologii jest matowe, ale przepuszcza promieniowanie świetlne jako światło rozproszone, szczególnie pożądane w obiektach typu ekspozycyjnego. Właściwości izolacyjne tego rodzaju zestawów w zakresie współczynnika U osiągają wartości między 0,5 a 1,0 W/m2K.
Technologia ich wytwarzania jest jednak bardzo droga, wymaga wyjątkowej precyzji i nie pozwala na osiąganie dużych rozmiarów tafli. Prace badawcze prowadzone już w latach 80. i 90. po dziś dzień nie wyszły poza skalę zastosowań prototypowych.
Fot. 1. Budynek biurowy, Stockley Park w Londynie (proj. Foster and Partners) |
Innym rozwiązaniem tego rodzaju są zestawy szklenia z systemem zacieniającym i rozpraszającym światło, umieszczonym pomiędzy szybami. Istnieje kilka takich rozwiązań opatentowanych przez różne firmy. Jednym z nich jest system Ekoss japońskiej firmy Figla z profilami akrylowymi o przekroju trójkąta, które chronią przed promieniowaniem bezpośrednim padającym pod określonym przedziałem kątów.
Inny to Oka-Solar opatentowany przez Schott North America Inc. Specjalnie uformowane żaluzje zbudowane z luster odbijają promieniowanie tzw. wysokiego słońca letniego, a wpuszczają do wnętrza promieniowanie padające pod mniejszym kątem do powierzchni ziemi, przekierowując je ku górze, gdzie odbijane jest od powierzchni sufitu (rys. 2).
Firma Saint-Gobain ma w swojej ofercie system SGG-Lumitop z układem akrylowych, zakrzywionych łukowo profili, które załamuje promienie słoneczne także kierując je do góry. Dzięki temu światło dzienne jest efektywniej dystrybuowane we wnętrzu, dociera do głębiej położonych stref pomieszczenia nie powodując olśnienia i prześwietlenia stref położonych bezpośrednio przy oknach.
Rys. 2. Schemat działania systemu optycznego w zestawie szklenia Oka-Solar |
Powłoki i szkło laminowane
Jednym ze sposobów udoskonalania właściwości użytkowych szkła jest stosowanie powłok nakładanych na jego powierzchnię.
Uzyskanie poprawy własności termoizolacyjnych, jest możliwe dzięki powłoce niskoemisyjnej (low-e glazing), która hamuje przewodzenie. Redukuje ona transfer wypromieniowywanego ciepła z powierzchni szyb, przez blokowanie dopływu promieniowania podczerwonego.
Ochrona wnętrz przed nadmiarem promieniowania jest możliwa dzięki szkłom przeciwsłonecznym. Mogą działać poprzez absorpcję lub odbicie promieni. Metody absorpcyjne przyciemniają szklenie i nadają mu barwę.
Powłoki refleksyjne dają zaś na powierzchni tafli charakterystyczny efekt lustrzanego odbicia. Możliwości kolorystyczne tego rodzaju szkieł są jednak ograniczone a efekty plastyczne, które można dzięki nim osiągnąć są niezbyt subtelne i mało zróżnicowane.
Współczesny rynek szkła budowlanego oferuje duże możliwości w zakresie nanoszenia różnego rodzaju elementów graficznych na powierzchnię szkła. Tego rodzaju zabieg jest chętnie stosowany przez architektów, gdyż pozwala przełamać nudę powtarzalnych modułów przeszklonych ścian oraz uzyskać szereg subtelnych efektów plastycznych zaczerpniętych ze stylistyki świata wirtualnego. Istnieje wiele wariantów matowienia szkła – całych tafli lub ich fragmentów, bądź uzyskiwania różnorodnych graficznych kompozycji przezroczysto-matowych. Uzyskuje się je poprzez wytrawianie szkła kwasem, piaskowanie lub lakierowanie. Można wybierać między różnymi rodzajami matu (np. mat satynowy, szkło mleczne błyszczące i inne) i różnymi stopniami jego nasycenia.
Inne walory plastyczne daje szkło ornamentowe, które pozwala tworzyć wypukłe motywy geometryczne np. kropki czy kwadraty na przezroczystym, półprzeziernym lub matowym tle (jedna strona tafli jest gładka). Bardzo duże możliwości dają technologie zdobienia szkła metodą natrysku lub sitodruku. Możliwe jest wykonanie dokładnej reprodukcji fotografii, rysunku, logo czy tekstu. W zależności od natężenia barwy zdobione części wydają się mniej lub bardziej przezierne.
Wszystkie wymienione wyżej zabiegi związane z umieszczaniem motywów graficznych na taflę szkła mogą mieć wymiar użytkowy. Odpowiednio rozmieszczony wzór skutecznie chroni przed napływem promieniowania słonecznego do wnętrza budynku, a matowienia rozpraszają bezpośrednie promieniowanie świetlne. W przypadku pomieszczeń związanych z przebywaniem i pracą ludzi (budynki mieszkalne, biurowe, dydaktyczne itp.) strefa na poziomie wzroku człowieka stojącego i siedzącego powinna pozostawać w znacznym stopniu przezroczysta, aby kontakt z otoczeniem był jak najmniej zakłócony.
Natomiast strefy powyżej i poniżej tego poziomu mogą być traktowane swobodniej i szczelniej pokrywane grafiką. Taką właśnie logikę rozmieszczania wzorów przyjęto w projekcie elewacji budynku biurowego w Stockley Park w Londynie (proj. Foster and Partners). Na tafli szklenia zastosowano wzór kropek zagęszczających się na poziomie stropów i rozrzedzających się w strefie linii wzroku użytkowników (fot. 1).
Podobny efekt wykorzystano w elewacji wysokościowca w Sydney (proj. Renzo Piano Building Workshop). Ze względów klimatycznych ochrona przed przegrzaniem i prześwietleniem wnętrza była zagadnieniem szczególnie ważnym. W przypadku tego budynku zadrukowanie szkła w strefach poza modułami okiennymi sięga aż 60%.
Warstwy interaktywne
Bardziej zaawansowane technologicznie rozwiązania podejmują próby włączenia w strukturę szkła warstw, które mogłyby działać interaktywnie. Jednym z nich jest powłoka selektywnie przepuszczająca promieniowanie słoneczne (angle-selective film) w formie systemów mikro-żaluzji wtopionych w taflę szkła. Są one nieruchome, ustawione w określonym położeniu.
Celem ich działania jest zatrzymanie i odbicie promieniowania padającego pod określonym przedziałem kątów. Możliwa jest zatem ochrona przed najbardziej intensywnym promieniowaniem letniego południa, przy zachowaniu dostępu promieniowania niżej położonego Słońca. Wadą tego rozwiązania jest brak wpływu użytkownika na sterowanie stopniem przezroczystości szkła, stosownie do potrzeb.
Fot. 2. Żaluzje szklane z systemem HDS, kompleks domów jednorodzinnych w Stuttgarcie (proj. HHS Planner+Architekten) |
Inną metodą kontroli dostępu promieniowania słonecznego są systemy holograficzno-dyfrakcyjne (Holographic Diffractive Structures, w skrócie HDS). Są to trójwymiarowe obrazy naniesione za pomocą za lasera na błonę fotograficzną wklejoną między dwie warstwy szkła.
Jest to rodzaj hologramu powodującego zmianę kierunku i składu spektrum promieniowania słonecznego, które pada na jego powierzchnię. Dzieje się to na zasadzie znanego z fizyki zjawiska dyfrakcji, czyli załamania kierunku rozchodzenia się fali.
Załamywanie i zogniskowanie promieni słonecznych oraz selektywny rozkład jego widma następuje w ten sposób, że promienie podczerwone (cieplne) zostają odbite na zewnątrz, a światło słoneczne w sposób rozproszony przekazane do wnętrza. Efekt wizualny tego rodzaju szklenia podobny jest do znanych z banknotów czy kart kredytowych hologramów, które pokazują różne obrazy w zależności od kąta patrzenia i padania światła.
Można go wykorzystać jako element nadający elewacjom budynku dynamikę i indywidualny charakter plastyczny lub jako medium informacyjne eksponując na przykład logo firmy, napis czy układ dowolnych zmieniających się obrazów. Pewną wadą tego systemu jest powstawanie barwnych smug świetlnych, które pojawiają się we wnętrzu – na suficie lub na ścianach. Mogą zakłócać obraz wnętrz i rozpraszać uwagę użytkowników.
Ciekawym przykładem zastosowania HDS jest eksperymentalna realizacja z początku lat 90. tarasowo ukształtowanych trzech szeregowych domów jednorodzinnych w Stuttgarcie (proj. HHS Planner+Architekten). Od południa zaprojektowano układ przeszklonych skośną płaszczyzną ogrodów zimowych, równoważących klimat wnętrza budynków na zasadzie bufora termicznego. Przeszklenie zaopatrzono w układ ruchomych szklanych żaluzji sterowanych elektronicznie tak, by podążały za pozornym ruchem Słońca (fot. 2).
Żaluzje zbudowane są z zestawu dwóch szyb w dwóch wariantach. W pierwszym wariancie zewnętrzna szyba zespolona jest z warstwą holograficzno–dyfrakcyjną, na wewnętrznej zaś „nadrukowano” nieprzepuszczające promieniowania białe pasy.
Pokrywają one 50% powierzchni. Hologram przekierowuje na nie promieniowanie bezpośrednie, które jest odbijane od ich powierzchni. Promieniowanie rozproszone trafia na pasy przezroczyste i swobodnie przenika do wnętrza doświetlając je. Tego rodzaju szklenie zastosowano w dwóch skrajnych segmentach szeregowych domów. W segmencie środkowym wewnętrzna szyba żaluzji zamiast białego nadruku ma pasy ogniw fotowoltaicznych, które pozwalają wykorzystać zogniskowane promieniowanie i przetworzyć je na energię elektryczną (rys. 3).
a – promieniowanie bezpośrednie nakierowywane jest przez HDS umieszczony w górnym szkleniu na pasma ogniw fotowoltaicznych umieszczone w dolnym szkleniu |
|
|
|
b – promieniowanie rozproszone trafia na strefy przezroczyste i przenika do wnętrza |
|
|
|
Rys. 3. Schemat działania szklanych żaluzji z systemem HDS zastosowanych w kompleksie domów jednorodzinnych w Stuttgarcie (proj. HHS Planner+Architekten) |
|
|
Technologia laminowania szkła pozwoliła na znaczny postęp w zakresie integracji rozwiązań helioaktywnych z architekturą budynku. Dotychczas systemy ogniw fotowoltaicznych montowane najczęściej na dodatkowych, specjalnie dla nich przeznaczonych stelażach zazwyczaj szpeciły budynek jako element czysto instalacyjny, rządzący się wyłącznie technologicznymi prawami. Dzisiejsze rozwiązania umożliwiają zespolenie ogniw ze strukturą szkła.
Są one produkowane jako moduły o wymiarach 10x10 cm lub 15x15 cm i po zestawieniu w zespoły, klejone jako warstwa szklenia. W zależności od rodzaju mogą być nieprzezroczyste, zabarwione na kolor niebieski lub szary albo przezroczyste bądź matowe ale przepuszczające światło (przewodnictwo świetlne dwóch ostatnich wariantów o sięga od 3 do 30%).
Fot. 3. Fragment przeszklenia z ogniwami fotowoltaicznymi; budynek biurowo-przemysłowy Solar Fabrik we Freiburgu (proj. Rolf+Hotz) |
Przykładem zastosowania zintegrowanych ze szkleniem ogniw fotowoltaicznych jest wspomniany w poprzednim numerze „Świata Szkła” budynek biurowo-przemysłowy Solar Fabrik we Freiburgu (proj. Rolf+Hotz).
Został on zaprezentowany jako przykład działania w skali MAKRO, polegającego na zaopatrzeniu zorientowanego na południe, trzykondygnacyjnego przeszklenia w półki zacieniające, wykonane z pasów ogniw fotowoltaicznych. W tej samej ścianie między moduły szklane wkomponowano ogniwa fotowoltaiczne jako elementy półprzezroczyste zintegrowane z taflą szklenia (fot. 3).
Solar Fabrik jest nie tylko przykładem współdziałania różnych rozwiązań w ramach jednej elewacji, ale także udaną próbą spojrzenia na budynek jako układ wzajemnie ze sobą powiązanych, współdziałających części, które wykorzystują w równym stopniu aktywne, zaawansowane technologicznie elementy jak i metody tradycyjne, pozwalające pasywnie wykorzystać energię naturalną (naturalna wentylacja, przestrzeń atrialna jako bufor termiczny, masywne elementy konstrukcji, zbiornik wodny itp.).
Rys. 4. Schemat działania szkła typu switchable glass z warstwą ciekłych kryształów; a – pozycja off, szkło matowe b – pozycja on, szkło przezroczyste |
Szkło typu switchable glass
Najnowszą generację rozwiązań tworzą eksperymenty związane ze zmianą struktury fizyczno-chemicznej szkła w zależności od potrzeb. Najbardziej trafnym i przyjętym już w literaturze określeniem jest angielski termin switchable glass oddający analogię działania tego typu szkła do włączania i wyłączania. Pierwsza grupa rozwiązań to szkła reagujące na temperaturę.
Szkło termotropowe to szkło, w którym pomiędzy dwiema warstwami znalazła się mieszanka dwóch substancji o różnych właściwościach załamywania światła na przykład wody i hydrożelu albo dwóch różnych polimerów. W niskiej temperaturze mieszanka jest homogeniczna i szkło jest przezroczyste. W wyższych temperaturach homogeniczność znika i szkło matowieje i rozprasza światło. W szkle termochormowym wykorzystuje się tlenki metali, które w wyższej temperaturze przechodzą w widoczny na powierzchni tafli stan metaliczny, działając jako powłoka niskoemisyjna.
Inną grupę tworzą rozwiązania elektro-optyczne. Tutaj właściwości szkła zmieniane są poprzez przyłożenie napięcia elektrycznego, a więc mogą w pełni zależeć od użytkownika, a nie od pogody i innych czynników jak w przypadku szklenia reagującego na temperaturę.
Jednym z rozwiązań jest szkło klejone, składające się z dwóch szkieł białych lub kolorowych i dwóch folii, pomiędzy którymi umieszczona jest folia LC zawierająca ciekłe kryształy. W pozycji off ciekłe kryształy są zorientowane w dowolnym kierunku i tafla szkła jest matowa – przepuszcza część światła, ale nie pozwala na penetrację wzrokową (rys. 4). W pozycji on ciekłe kryształy zostają spolaryzowane poprzez pole elektryczne i szkło staje się przezroczyste.
Inne rozwiązanie to szkła elektrochromowe. Wewnątrz tafli zachodzą procesy chemiczne polegające na przepływie jonów pod wpływem napięcia. Obecność tlenków metali powoduje, że szkło może nie tylko zmieniać się z przezroczystego w nieprzezroczyste, ale także zmieniać barwę.
Tendencje postępu
Próby doskonalenia właściwości użytkowych szkła poprzez działanie w skali struktury tafli szklanej (skala MIKRO) wydają się mieć olbrzymi potencjał.
Najprostsze z nich, takie jak powłoki niskoemisyjne czy przeciwsłoneczne oraz powłoki graficzne weszły do powszechnego stosowania. Rozwiązania bardziej zaawansowane nie wykraczają poza skalę przedsięwzięć eksperymentalnych czy prototypowych ze względu na wysokie koszty produkcji oraz w mniejszym stopniu z powodu pewnych ograniczeń technologicznych, jak na przykład maksymalny rozmiar tafli.
Oszczędności energii, jakie można dzięki tym rozwiązaniom osiągnąć nie są jeszcze w stanie zrównoważyć nakładów na nie poniesionych. Spośród najbardziej obiecujących rozwiązań jakimi niewątpliwie są szkła typu switchable glass, jedynym systemem wprowadzonym na rynek budowlany jest szkło o kontrolowanej przezierności oparte na technologii ciekłych kryształów. Jest to system PRIVA-LITE oferowany przez firmę Saint-Gobain.
Taki stan rzeczy powoduje, że znacznie częściej stosowanymi są omawiane w poprzednim numerze „Świata Szkła” rozwiązania polegające na uzupełnianiu przeszklonych elewacji systemami dodatkowymi, które regulują dostęp promieniowania słonecznego i optymalizują jego wykorzystanie (skala MAKRO). Ich podstawową wadą jest to, że jeśli mają dawać zauważalne efekty, a zwłaszcza jeśli zakładamy możliwość sterowania funkcjonowaniem takiego układu, to przeszklona fasada staje się bardzo złożonym elementem. Jej projektowanie wymaga wielu nakładów czasowych, testowania i współpracy specjalistów różnych branż.
Przekształca się ona w rodzaj skomplikowanego urządzenia, podatnego na awarie, wymagającego czyszczenia, konserwacji i napraw a także pewnych umiejętności w codziennej obsłudze. Dlatego też wraz z rozwojem technologii, a co za tym idzie – jej tanienia, przeszklone elewacje będą ewoluowały ku rozwiązaniom typu MIKRO. W sensie plastycznym i użytkowym staną się one rodzajem interaktywnego ekranu, który zastąpi szyld, neon reklamowy, telewizję, komputer, a w sensie środowiskowym zapewnią kontrolę nad parametrami klimatu wnętrza i pozwolą racjonalnie przetwarzać czynniki naturalnego otoczenia.
dr inż. arch. Katarzyna Zielonko-Jung
patrz też:
- QUANTUM GLASS" w Polsce , Świat Szkła 11/2010
- Szkło termotropowe i fotochromatyczne w budownictwie , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 12/2007 ,
- Szklenie gazochromatyczne w architekturze , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 6/2007
- Arkada słoneczna budynku „Solar Fabrik” we Freiburgu , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 5/2007
- Interaktywne, adaptacyjne, multimedialne – elewacje przyszłości , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 4/2007
- Szklenie elektrochromatyczne w budownictwie , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 3/2007
- i-modul Fassade – przełom w regulacji mikroklimatu budynku , Marcin Brzeziński, Świat Szkła 2/2007
- Możliwości technologiczne szkła a poszukiwanie rozwiązań proekologicznych , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 2/2007
- Wielowarstwowe elewacje przeszklone a koncepcja przegrody interaktywnej , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 1/2007
- Budynki wielkoskalarne jako struktury szklarniowe Część 2, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 1/2007
- Fasady. Rozwój i nowoczesność , Tadeusz Tarczoń, Świat Szkła 1/2007
- Kierunki rozwoju w projektowaniu elewacji przeszklonych , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 12/2006
- Budynki wielkoskalarne jako struktury szklarniowe cz. 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 12/2006
- Problem kształtowania okien słonecznych cz. 2 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 11/2006
- Problem kształtowania okien słonecznych cz. 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 10/2006
- Budynek Centrum Olimpijskiego w Warszawie , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 9/2006
- Technologia fotowoltaiczna na dachach budynków - spojrzenie architektoniczne , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 6/2006
- Kompleks biurowy RONDO-1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 5/2006
- Energetyczna rola szklenia w zewnętrznych przegrodach budowlanych, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 12/2005
- Fasadowość architektury słonecznej - na przykładach budynków biurowych , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 11/2005
- Wielofunkcyjne ściany aktywne słonecznie w architekturze. Część 2 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 10/2005
- Wielofunkcyjne ściany aktywne słonecznie w architekturze. Część 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 9/2005
- Przestrzeń wewnętrzna atriów przeszklonych , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 8-8/2005
- Funkcja estetyczna struktur szklarniowych w architekturze. Część 2 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 6/2005
- Funkcja estetyczna struktur szklarniowych w architekturze. Część 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 4/2005
- Aspekt użytkowy przestrzeni szklarniowych w budynkach biurowych i przemysłowych Część 2, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 3/2005
- Aspekt użytkowy przestrzeni szklarniowych w budynkach biurowych i przemysłowych Część 1, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 2/2005