Mapy akustyczne miast a okna |
Wdrażana w Polsce dyrektywa unijna 2002/49/WE związana z zarządzaniem hałasem w środowisku przyczynia się do systematycznego zwiększenia ilości informacji o wielkości hałasu działającego na budynki. Czy dane zbierane za pieniądze podatnika przydadzą się w ocenie stanu technicznego obiektu i poprawy parametrów akustycznych powłoki budynku, w tym okien, nie jest już takie pewne.
Czym jest mapa akustyczna
Mapa akustyczna to dokument zawierający informacje o stanie środowiska w zakresie poziomu hałasu w środowisku. Powstaje z nakazu prawa unijnego, jakim jest DYREKTYWA 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 r., odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. Powyższa dyrektywa została wprowadzona Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo o ochronie środowiska wraz ze zmianami.
Dyrektywa ma na celu zdefiniowanie wspólnego podejścia dla unikania, zapobiegania lub zmniejszania szkodliwych skutków narażenia na działanie hałasu, w tym jego dokuczliwości, w oparciu o ustalone priorytety. W tym celu następuje stopniowe wdrażanie poniższych działań:
● ustalenie stopnia narażenia na hałas w środowisku poprzez sporządzanie map hałasu przy zastosowaniu wspólnych dla państw członkowskich metod oceny,
● zapewnienie społeczeństwu dostępu do informacji dotyczącej hałasu w środowisku i jego skutków.
Dyrektywa wprowadza też kilka pojęć ważnych dla oceny działania hałasu na ludzi w budynkach:
szkodliwe skutki – niekorzystne oddziaływanie na zdrowie ludzkie,
dokuczliwość – stopień uciążliwości hałasu dla społeczności, ustalony na podstawie badań w terenie,
wskaźnik hałasu – fizyczna skala, stosowana do określenia hałasu w środowisku, mająca związek ze szkodliwym skutkiem,
Lden (wskaźnik hałasu dla pory dziennej, wieczornej i nocnej) – oznacza wskaźnik hałasu służący do określenia ogólnej dokuczliwości,
Lday (wskaźnik hałasu w porze dziennej) – oznacza wskaźnik hałasu służący do określenia dokuczliwości w porze dziennej,
Levening (wskaźnik hałasu w porze wieczornej) – oznacza wskaźnik hałasu służący do określenia dokuczliwości w porze wieczornej.
Lnight (wskaźnik hałasu w porze nocnej) – oznacza wskaźnik hałasu służący do określenia zakłócenia snu.
Mapa akustyczna, opracowywana w oparciu o wymagania powyższej dyrektywy, to graficzna prezentacja danych o hałasie w środowisku poprzez określenie obszarów o różnym jego poziomie ocenianym wskaźnikami. Ocena wskaźnikowa hałasu środowiskowego obciążającego budynek nie koresponduje z wymaganiami prawa budowlanego jakie obowiązuje w Polsce.
Miasta objęte obowiązkiem opracowania mapy akustycznej
Zgodnie z ustawą o ochronie środowiska miasta objęte obowiązkiem opracowania mapy akustycznej to te, których liczba mieszkańców wynosi powyżej 250 000 tysięcy. Liczność określa się według ostatnich danych przed wejściem w życie rozporządzenia. Zgodnie z dyrektywą mapy dla miast mają być dostępne do 30 czerwca 2007 r.
Obowiązek nie dotyczy wszystkich stolic województw. W województwach o całkowitej liczbie ludności poniżej 2 mln (lubuskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, opolskie) nie ma miast kwalifikujących się do tego obowiązku z wyłączeniem województwa podlaskiego, gdzie prawie 25% mieszkańców województwa mieszka w Białymstoku. Jednocześnie można zauważyć, że tylko w województwie pomorskim są dwa miasta o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys. Ta sytuacja wynika raczej z uwarunkowań historycznych niż aktualnego stanu rozwoju gospodarczego Polski.
Realizacja map akustycznych
Podstawą stwierdzenia, że mapa akustyczna została wykonana jest jej dostępność u wojewody i w sposób elektroniczny. Dostępność rozumiana według Ustawy o Ochronie Środowiska oznacza możliwość korzystania przez obywateli z mapy u wojewody zgodnie z zasadami dostępności do informacji o stanie środowiska. W przypadku, kiedy mapa akustyczna miasta nie znajduje się w zasobach wojewody, oznacza to, że jest niedostępna.
Jak widać z tabeli tylko Prezydent Miasta Gdańska przekazał mapę wojewodzie, w pozostałych przypadkach termin 30 czerwca 2007 z Dyrektywy nie został utrzymany nawet z czteromiesięcznym „poślizgiem”. Półroczne opóźnienie jest w zasadzie standardem w opracowaniu obowiązkowej mapy akustycznej. W niektórych przypadkach prace dopiero się rozpoczynają, co oznacza, że dostęp do mapy nastąpi nie wcześniej niż pod koniec pierwszej połowy 2008 roku, kiedy upłynie wyznaczony w Dyrektywie termin opracowania programów ochrony przed hałasem.
Podsumowując można powiedzieć, że prace nad pełnym wywiązaniem się z ustawowego obowiązku w zakresie opracowania i udostępnienia map trwają we wszystkich miastach. Nie ma przypadku kompletnego zastoju w realizacji, jak i również całkowicie zrealizowanego zadania. Wiele problemów z dotrzymaniem terminów jest związanych z ustawą o zamówieniach publicznych i możliwościami odwołań oferentów.
Potrzeby społeczne istnienia map akustycznych
Mapa akustyczna opłacana z kiesy podatnika powinna być narzędziem przydatnym inwestorom indywidualnym i instytucjonalnym. Informacje w niej zawarte nie powinny służyć tylko sprawozdawczości, ale również pozwalać na podejmowanie świadomych decyzji inwestycyjnych, tworzenia programów ochrony wraz z możliwościami szacowania kosztów takich działań.
Źródło informacji o hałasie na terenie lokalizacji inwestycji
Potrzeba ogólnodostępnego źródła informacji podyktowana jest kosztami, jakie należy ponieść na oceny warunków środowiskowych. W dużych inwestycjach wykonanie przedinwestycyjnych pomiarów hałasu nie jest kłopotliwe z ekonomicznego punktu widzenia. Jednak dla drobnych inwestorów indywidualnych budujących w Polsce prawie 80% powierzchni mieszkalnej jest to już w przeliczeniu na dom o powierzchni 120 m2 istotnym wydatkiem w budżecie. Mapa mogłaby być również źródłem informacji dla wsparcia obrotu nieruchomościami i służyć ujawnieniu rzeczywistego stanu nieruchomości.
Źródło informacji do decyzji inwestycyjnych
W planowaniu przestrzennym terenów pod różnego rodzaju zabudowę mapy mogą służyć do podejmowania decyzji o przekształceniach terenów, co wpływa na zainteresowanie inwestorów. Analiza rozwoju oddziaływania hałasu również może przyczyniać się do decyzji inwestycyjnych. Jeśli teren jest ograniczony pod względem użytkowania z tytułu prawnego, to brak możliwości lub prognoza braku możliwość realizacji swojego zamierzenia inwestycyjnego również przyczynia się do spadku liczby inwestycji na tym terenie. W procesie wstępnej oceny ekonomicznej inwestycji w oparciu o mapę akustyczną powinna istnieć możliwość oszacowania kosztów powłoki budynku. Warto oszacować we wstępnej fazie inwestycji wzrost nakładów na powłokę budynku i okna w niej występujące dla zapewnienia komfortu funkcjonowania. W przypadku okien jest to ważna informacja już na etapie programowania budynku i tworzenia budżetu. Duża różnica w cenie okien o większej izolacyjności akustycznej może znacząco wpłynąć na decyzje projektowe. Taką dużą zmianą architektoniczną jest np. zarzucenie pierwotnego pomysłu na budowę budynku z powłoką z samego szkła. Wiedza o hałasie, w danej lokalizacji, może również skłonić architekta do poszukiwania rozwiązań oryginalnych dla obiektu.
Źródło informacji wyjściowej dla projektanta
Informacje zawarte w mapie powinny pozwalać projektantowi na dobranie odpowiednich rozwiązań technicznych pod względem parametrów już na etapie projektu budowlanego. Propozycje wybrane z rynkowej oferty technologii powłoki budynku, w tym okien, powinny pozwalać na uzyskanie odpowiedniego komfortu akustycznego użytkowania. Architekt na podstawie informacji z mapy o obciążeniu hałasem środowiskowym budynku, dobiera technologie powłoki optymalizując wymiary okien i ich parametry. W procesie rewitalizacji akustycznej budynków projektantowi również potrzebne są dobre informacje o obciążeniu obiektu hałasem środowiskowym. W prawie 80% przypadków rewitalizacja budynków to tylko wymiana okien. Warto więc dobrać okna w sposób odpowiedni na bazie dostępnych powszechnie danych.
Źródło informacji do wyboru dostawcy
W wielu inwestycjach prowadzi się optymalizację dostawy poprzez analizę ofert kilku dostawców. Dobrze zadane pytanie na podstawie danych z mapy akustycznej pozwala na uzyskanie dobrych ofert dostawy. W przypadku producentów okien można dzięki takiej informacji opracować ofertę specjalną zoptymalizowanego technicznie i ekonomicznie produktu. Takie działanie byłoby wyjściem naprzeciw potrzebom osób, gdzie już tylko wymiana okna znacząco ograniczy wpływ hałasu na funkcjonowanie osób w budynku.
Czy mapy się przydadzą obywatelom miast?
Problemem użytkowym mapy dla inwestora jest olbrzymia różnica pomiędzy informacjami zawartymi w mapie a wiedzą o stanie środowiska potrzebną dla spełnienia wymagań prawa budowlanego. Od lat, mimo posiadania odpowiedniej wiedzy, w Europie w zakresie ochrony środowiska przed hałasem określa się inne wartości niż są potrzebne Europejczykom do budowy obiektów komfortowych dla ludzi. Zgodnie z prawem budowlanym, jakie obowiązuje w Polsce, dla prawidłowego zaprojektowania budynku projektant powinien znać podane poniżej parametry hałasu środowiskowego.
Dla spełnienia wymagań obligatoryjnej normy PN-B-02151-3:1999 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach oraz izolacyjność akustyczna elementów budowlanych. Wymagania:
● Miarodajny poziom dźwięku A hałasu zewnętrznego pochodzącego od wszystkich źródeł z wyjątkiem ruchu lotniczego (starty, lądowania, przeloty statków powietrznych):
○ dla pory dziennej
○ dla pory nocnej
● Miarodajny poziom dźwięku A hałasu zewnętrznego pochodzącego od ruchu lotniczego (starty, lądowania, przeloty statków powietrznych):
○ dla pory dziennej
○ dla pory nocnej
Dla spełnienia wymagań obligatoryjnej normy PN-87/B-02151/02 Akustyka budowlana – Ochrona przed hałasem w budynkach – Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach:
● Poziom hałasu ogólny:
○ równoważny poziom dźwięku dla pory dnia
○ równoważny poziom dźwięku dla pory nocy
● Poziom hałasu od urządzeń wyposażenia technicznego budynku oraz innych urządzeń w budynku i poza nim:
○ średni lub równoważny poziom dźwięku dla hałasu ustalonego w porze dnia,
○ średni lub równoważny poziom dźwięku dla hałasu ustalonego w porze nocy,
○ maksymalny poziom dźwięku przy hałasie nieustalonym w porze dnia,
○ maksymalny poziom dźwięku przy hałasie nieustalonym w porze nocy.
W mapach akustycznych znajdować się będą tylko informacje o hałasie długookresowym w porze dnia i porze nocnej (LDNW, LN). Przy działaniu hałasu lotniczego są to informacje absolutnie niewystarczające dla dobrania odpowiednich technologii budowy budynków, wyboru dostawców wyrobów budowlanych, aby zagwarantować spełnienie wymagań prawa budowlanego opisanych w dziale IX rozporządzenia określającego warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Hałasem, który decyduje o parametrze powłoki budynku, a w tym okien, jest hałas chwilowy, jaki generuje np. przelot samolotu. Takich informacji mapy akustyczne nie będą zawierały. Jednocześnie ocena długookresowa pozwoli na “uśrednienie” wielu zdarzeń akustycznych, jak przejazdy samochodów na skrzyżowaniu. Zgodnie z ustawą wzrost hałasu komunikacyjnego zostanie uśredniony z okresami znikomej aktywności w porze dnia. Spowoduje to, że parametry występujące w mapie mogą zostać źle zinterpretowane i być powodem niewłaściwego doboru okna nawet o 10 dB gorszego niż wynika to z potrzeb. Trzeba sobie otwarcie powiedzieć, że opłacona z kasy podatnika mapa akustyczna nie wesprze technicznie inwestorów, projektantów i producentów wyrobów budowlanych. Dla rewitalizowanych akustycznie obiektów dla wymiany okien będzie trzeba pozyskać dane indywidualnie lub zdać się na wiedzę dostawcy.
patrz też:
Nowy rynek okien, Jacek Danielecki, Świat Szkła 3/2009
Charakterystyka akustyczna budynku, Jacek Danielecki, Świat Szkła 2/2009
Szkło i ochrona przed hałasem, Jolanta Lessig, Świat Szkła 1/2009
Hałas pogłosowy w przestrzeniach przeszklonych, Jacek Danielecki, Świat Szkła 1/2009
Właściwości akustyczne nawiewników powietrza, Jacek Nurzyński, Świat Szkła 9/2008
Deklarowanie wskaźnika izolacyjności akustycznej budynku, Jacek Danielecki, Świat Szkła 7-8/2008
Szklana powłoka budynku, a hałas środowiskowy, Jacek Danielecki, Świat Szkła 4/2008
Akustyczne refleksje po seminarium Świata Szkla, Jacek Danielecki, Świat Szkła 1/2008
Mapy akustyczne miast a okna, Jacek Danielecki, Świat Szkła 12/2007
Wpływ powierzchni okna na izolacyjność akustyczną przegrody zewnętrznej, Jacek Danielecki, Świat Szkła 11/2007
Budynki niebezpieczne akustycznie dla obywatela IV RP, Jacek Danielecki, Świat Szkła 10/2007
Ochrona przed hałasem a miejsce zamieszkania, Gerard Plaze, Świat Szkła 10/2007
Zapotrzebowanie na okna akustyczne w obszarach aglomeracji miejskiej, Jacek Danielecki, Świat Szkła 9/2007
Izolacyjność akustyczna lekkich ścian osłonowych o konstrukcji słupowo-ryglowej, Barbara Szudrowicz, Świat Szkła 3/2007
Ochrona budynku przed hałasem zewnętrznym, Jacek Nurzyński, Świat Szkła 3/2006
Czy pragniesz ciszy? , 5/2005
Efektowne i efektywne realizacje przezroczystych ekranów akustycznych, Beata Stankiewicz, 3/2005
Specyfika przezroczystych ekranów akustycznych, Beata Stankiewicz, 2/2005
Dwuwarstwowe elewacje szklane, a środowisko akustyczne pomieszczeń, Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 3/2004
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne