Głównym zadaniem stawianym budynkom jest izolowanie osób w nich przebywających od niekorzystnych czynników zewnętrznych i stworzenie w ich wnętrzu odpowiedniego klimatu oraz komfortu użytkowania.

Zgodnie z zapisem ustawy Prawo budowlane: Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym w techniczno – budowlanych oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając spełnienie wymagań podstawowych dotyczących:
􀁺 bezpieczeństwa konstrukcji
􀁺 bezpieczeństwa pożarowego
􀁺 bezpieczeństwa użytkowania
􀁺 odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska
􀁺 ochrony przed hałasem i drganiami
􀁺 oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród.

W/w wymagania dotyczą wszystkich elementów konstrukcyjnych budynku, np.: ścian, stropów, a w tym także stolarki otworowej.

Stosowanie okien w budownictwie kubaturowym konieczne jest do prawidłowego oświetlenia pomieszczeń światłem naturalnym. Ich łączna powierzchnia liczona w świetle ościeżnicy nie może być mniejsza niż 1/8 powierzchni podłogi (dla pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi), minimum 1/12 powierzchni podłogi (dla pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi nie dłużej niż 2 godziny dziennie).

Bardzo często powierzchnia okien i drzwi przekracza 25% powierzchni całkowitej przegród zewnętrznych budynku i w decydujący sposób wpływa na jego estetykę, atrakcyjność i walory użytkowe. Oprócz wartości estetycznych zastosowana stolarka ma za zadanie skutecznie izolować pomieszczenia budynku i osoby w nich przebywające od wpływów otoczenia zewnętrznego, zapewnić izolacyjność akustyczną, ograniczać straty ciepła z jednoczesnym zachowaniem odpowiednich parametrów klimatu (poprzez umożliwienie napływu świeżego powietrza z zewnątrz).

Jak przedstawiono wyżej, stolarka otworowa pełni szereg funkcji w każdym obiekcie. Mimo to w projektach budowlanych poświęca się jej zbyt mało uwagi. W większości projektów sprowadza się to tylko do podania: materiału, z jakiego ma być wykonana, ogólnego wyglądu zewnętrznego oraz określenia gabarytów. Jest to główną przyczyną niewłaściwego doboru odpowiedniej stolarki na etapie realizacji projektu. Brak konkretnych wytycznych daje wykonawcy możliwość zastosowania dowolnych systemów okiennych i drzwiowych. W celu obniżenia kosztów budowy wybierane są te najtańsze, o kiepskich parametrach technicznych.

Skutki błędnego jej doboru widoczne są w czasie użytkowania obiektu w postaci: nadmiernej wilgotności powietrza w jego wnętrzu, w okresie zimowym problemami z ogrzaniem, a w okresie letnim przegrzewaniem budynku. W rezultacie pogorszeniem komfortu użytkowego i jednoczesnym obniżeniem wartości obiektu.

Większość powstałych usterek, błędów wykonawczych oraz dobór niewłaściwych materiałów podyktowany jest zaniedbaniem projektanta, który nie umieścił w projekcie konkretnych informacji dotyczących wymagań technicznych dla materiałów, w tym stolarki okiennej i drzwiowej.

Przepisy budowlane jasno określają obowiązki i wymagania stawiane projektantowi: Do podstawowych obowiązków projektanta należy: opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, o której mowa w ustawie z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62 poz. 627 z póz . zm.) lub w pozwoleniu, o którym mowa w art. 23 i 23a ustawy z 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. nr 153 poz. 1502 z późn. zm.), wymaganiami ustawy, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej.

Regulują również kwestię zawartości projektu – wymienia się w nich elementy, które stanowią ważną część projektu i dla których projektant powinien podać najważniejsze właściwości i minimalne wymagania, jakie musi pełnić dany element.

Odnosząc się do konkretnego przypadku stolarki okiennej i drzwiowej część opisowa projektu powinna określać …rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe wewnętrznych i zewnętrznych przegród budowlanych…, rozwiązania zasadniczych elementów wentylacyjnych, klimatyzacyjnych…, …właściwości cieplne przegród zewnętrznych, w tym ścian pełnych oraz drzwi, wrót, a także przegród przezroczystych i innych….

Mało precyzyjne opisy stolarki w projektach świadczą o niedostatecznej wiedzy projektantów o konkretnych systemach okiennych, ich możliwościach i ograniczeniach. W przypadku dość nietypowych kształtów projektant powinien wskazać, w jakim systemie należy wykonać dany element, jakimi właściwościami powinien się charakteryzować, jakich materiałów należy użyć oraz podać niezbędne wskazówki montażowe.

Budynki, które aktualnie spełniają wymagania prawne dotyczące izolacyjności termicznej, tracą przez stolarkę prawie tyle samo energii, co przez ściany i dach, czyli około 15%. Na barki projektanta spada odpowiedzialne zadanie ograniczenia strat ciepła przegrody, (ściany, dachu) wywołanej przerwaniem jej ciągłości przez otwory na stolarkę.

Przykładowo współczynnik przenikania ciepła ściany bez otworów może wynosić: Us=0,3 W/(m²·K), a dla tej samej ściany z otworami okiennymi od 0,35 do 0,65 W/(m²·K), zależnie od rozwiązań połączeń stolarki ze ścianą przyjętych w projekcie. Ze względu na wciąż rosnące ceny nośników energii wskazane jest dobieranie przez projektanta stolarki o najlepszych parametrach energooszczędnych.

Nie powinien on jednak zapominać, że oprócz strat ważnym czynnikiem przy wyborze okien i drzwi są zyski ciepła. Oddziaływanie promieniowania słonecznego w okresie letnim często powoduje przegrzewanie budynku, co wpływa negatywnie na komfort osób w nim przebywających, jednocześnie przyczynia się do podniesienia kosztów utrzymana budynku wynikających z wykorzystywania urządzeń do obniżania temperatury pomieszczeń.

Dobierając okna i drzwi projektant powinien mieć na uwadze najbliższe otoczenie obiektu, tj.: występowanie torów kolejowych, ruchliwych ulic, itp.. W takich warunkach bardzo ważną cechą budynku staje się izolacyjność akustyczna, czyli zdolność przegród budowlanych do pochłaniania dźwięków. W przypadku okien i drzwi zdolność tłumienia dźwięków jest znacznie słabsza od ścian, co wpływa negatywnie na zdolności izolacyjne całej przegrody. Hałas, który przedostaje się do pomieszczeń przez przegrody, działa bezpośrednio na narząd słuchu. Wpływa na zdrowie i samopoczucie człowieka, pogarsza zdolność koncentracji,  a po przekroczeniu poziomu 75 dB zaburza czynności fizjologiczne organizmu.

Zdolność pochłaniania szkodliwego dźwięku przez stolarkę uzależniona jest od kombinacji grubości, odległości miedzy szybami, obecności gazu i folii w przestrzeni międzyszybowej, rodzaju szkła, oraz materiału, z jakiego wykonano ramy okienne. Wprowadzona zharmonizowana norma PN-EN 14351-1:2006 Okna i drzwi.

Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne określa wymagania, jakie powinna spełniać stolarka budowlana w zakresie izolacyjności akustycznej.

Znajomość parametrów akustycznych stolarki daje projektantowi podstawę do zapewnienia odpowiedniego komfortu akustycznego użytkownikom budynku. Stolarka o odpowiedniej klasie technicznej, powinna ograniczyć przenikanie szkodliwych dźwięków do pomieszczeń, jednocześnie minimalizując wpływ szkodliwych czynników na zdrowie użytkowników budynku.

Przepuszczalność powietrza jest cechą równie ważną, co izolacyjność termiczna i akustyczna. Tak jak one decyduje o walorach użytkowych budynku. Przepuszczalność jest powiązana ściśle ze szczelnością wyrobu. Cechę tą definiuje się jako wielkość przepływu powietrza przez zamknięte okno w wyniku  różnicy ciśnień po obydwu jego stronach. Wyraża się ją w m3/h i mierzy po stronie wewnętrznej.

Pod wpływem zmiany klimatu zewnętrznego i wewnętrznego właściwość ta ulega zmianie i wynika ze zmian szczelności. Zmiana szczelności w zależności od materiałów i elementów użytych do produkcji stolarki wynika z odkształceń wywołanych zmianą wilgotności powietrza i temperatury.

Wraz ze wzrostem szczelności okien przepuszczalność powietrza się zmniejsza lecz rośnie izolacyjność akustyczna i termiczna. Projektant, dokonując wyboru szczelnych i energooszczędnych okien, powinien mieć również na uwadze rodzaj wentylacji, jaka będzie znajdować się w obiekcie.

W większości przypadków jest to wentylacja naturalna (grawitacyjna) i zastosowanie bardzo szczelnej stolarki może znacznie pogorszyć mikroklimat pomieszczenia.

Zbyt mała wymiana powietrza zwiększa zawilgocenie ścian, stwarza dogodne warunki dla rozwoju grzybów i pleśni. Wpływa tym samym negatywnie na zdrowie.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i budynkach użyteczności publicznej współczynnik infiltracji powietrza dla otwieranych okien i drzwi balkonowych powinien wynosić nie więcej niż 0,3 m3/(m*h*daPa2/3).

Współczynnik infiltracji powietrza „a” to ilość powietrza, jaka przenika w ciągu 1 godziny przez 1 metr szczeliny okna lub drzwi balkonowych, przy różnicy ciśnień 1 daPa/m3. Określając szczelność okien zamiennie podaje się wartość współczynnika „a” dla okna lub klasę przepuszczalności powietrza dla okna.

W przypadku wentylacji mechanicznej nawiewnej lub nawiewno-wywiewnej (np. rekuperacja) powietrze dostarczane jest przez urządzenie mechaniczne – wentylator nawiewny. W tym przypadku okna pozostają w pełni szczelne.

Każdy budynek musi spełniać szereg wymagań z zakresu bezpieczeństwa, z których najważniejsze jest bezpieczeństwo pożarowe. Polskie przepisy dzielą budynki na pięć klas odporności pożarowej, w kolejności od najwyższej do najniższej i oznaczonych literami: A, B, C, D, E. Klasa odporności uzależniona jest od przeznaczenia budynku, obciążenia ogniowego, wysokości i sposobu użytkowania.

Wszystkie elementy budynku powinny spełniać określone wymagania z zakresu odporności ogniowej, odpowiednio do klasy odporności pożarowej budynku. Jednym z takich elementów są drzwi przeciwpożarowe, stanowiące zabezpieczenie biernej ochrony pożarowej, które w razie pożaru mają za zadanie ograniczyć rozprzestrzenianie się ognia i dymu w budynku, umożliwić prawidłową i sprawną ewakuację ludzi.

Przepisy prawne określają stosowanie drzwi i oddzieleń przeciwpożarowych do:
􀁺 zabezpieczenia otworów w ścianach pomieszczeń wydzielonych pożarowo;
􀁺 zabezpieczenia otworów w ścianach zabezpieczenia przeciwpożarowego;
􀁺 wydzielenia pożarowego dróg ewakuacyjnych;
􀁺 zapewnienia właściwych warunków działań ratowniczych;
􀁺 zabezpieczenia przeciwpożarowego tuneli i szybów kablowych.

System drzwi przeciwpożarowych, tak jak i innych elementów budynku dobranych przez projektanta, powinien spełniać wszystkie kryteria użytkowe odporności ogniowej, która nie powinna być mniejsza od wymaganej w przepisach. Od ich odpowiedniego doboru w razie pożaru może zależeć życie i zdrowie ludzi.

Podsumowując, projektant ma obowiązek wykonywać projekt zgodnie z obowiązującymi normami i przepisami budowlanymi. Materiały uwzględnione przez niego w projekcie muszą posiadać parametry techniczne dostosowane do charakteru i przeznaczenia obiektu. Każde zaniedbanie na etapie projektowania ma swoje przełożenie w procesie realizacji.

Niedociągnięcia w projekcie są sprytnie wykorzystywane przez wykonawców, nastawionych na osiągnięcie jak największego zysku z tytułu realizowanego budynku – przez stosowanie tanich materiałów o miernych parametrach technicznych. W przypadku niewłaściwie dobranej stolarki użytkownicy budynku narażani są na nadmierny hałas napływający do wnętrza, przegrzewanie się pomieszczeń w okresie letnim oraz brak możliwości ich dogrzania w kresie zimowym, nadmierną wilgotność powietrza sprzyjającą rozwojowi grzybów na ścianach.

Ostatecznie, pogarszające się warunki użytkowe obiektu odbijają się na zdrowiu osób w nim przebywających. Całą odpowiedzialność za taką kolej rzeczy ponosi projektant.

Bartłomiej Zygma

Literatura:
[1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. nr 75 poz. 690)
[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. 2003 r. nr 120 poz. 1133)
[3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2008 r. nr 201, poz. 1238)
[4] PN-87/B-02151/02 Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach.
[5] Z. Laskowska, Drzwi przeciwpożarowe – badania, klasyfikacja, wymagania. „Świat Szkła” 4/2008
[6] J. Żurawski, Energooszczędna stolarka budowlana. „Izolacje” 5/2008

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

więcej informacj: Świat Szkła 5/2011

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.