Zakres wymagań
W poniższym artykule skupimy się na wymaganiach i badania przedstawionych w normie PN-EN 1873: 2009. Norma ta jest zharmonizowana z Dyrektywą 89/106/EEC – więc po spełnieniu wymagań normy producent może nanieść oznakowanie CE i wprowadzać wyrób do obrotu na terenie Unii Europejskiej.
W normie tej podano wymagania dla świetlików dachowych wykonanych z tworzyw sztucznych (np. PC, PMMA, PVC, GF-UP), z podstawami lub bez podstaw (służących do osadzenia na dachu) wykonanych np. z GF-UP, PVC, stali, aluminium lub drewna. Norma ta dotyczy świetlików dachowych o prostokątnym lub okrągłym rzucie podstawy z rozpiętością otwarcia (szerokością) lub średnicą nie większą niż 2,5 m i długością otwarcia nie większą niż 3,0 m, przeznaczonych do dachów o pochyleniu połaci do 25°.
Norma ustala następujące wymagania stawiane świetlikom:
1. Zagadnienia optyczne:
● całkowita przepuszczalność światła,
● odporność na procesy starzenia materiału.
2. Wodoszczelność.
3. Właściwości mechaniczne:
● odporność na obciążenia odrywające,
● odporność na obciążenia dociskające,
● odporność na uderzenia małym ciałem twardym,
● odporność na uderzenia dużym ciałem miękkim.
4. Zagadnienia ogniowe:
● reakcja na ogień (badania wg EN 13501-1),
● odporność na ogień (badania wg EN 13501-2),
● odporność na oddziaływanie ognia zewnętrznego (badania wg EN 13501-5).
5. Przepuszczalność powietrza (badania wg EN 12153).
6. Izolacyjność termiczna.
8. Izolacyjność akustyczna.
Zakres badań powyższych parametrów wynika z zamierzonego zakresu stosowania świetlika i odpowiednio do tego zakresu ustalonego (według normy) systemu oceny zgodności. Ponadto w niektórych krajach członkowskich Unii Europejskiej przepisy prawne nie wymagają spełnienia określonych parametrów. Więc producenci wprowadzający swoje wyroby na rynki tych krajów nie mają obowiązku określania ani deklarowania właściwości użytkowych swoich wyrobów na zgodność z tymi wymaganiami. W informacji dołączonej do oznakowania CE mogą zastosować opcję „własność użytkowa nieokreślona (NPD)”
| Kopuły świetlikowe i pasma świetlne montowane na płaskich dachach mają głównie za zadanie: ● wydajne i równomierne oświetlenie pomieszczeń, ● naturalną wentylację, ● usuwanie dymu i ciepła w czasie pożaru. Stanowią też część dachu – przegrody zewnętrznej oddzielającej pomieszczenia od czynników atmosferycznych – powinny więc również posiadać takie cechy jak: ● wodoszczelność, ● odporność na działanie opadów atmosferycznych (w tym gradu), ● odporność na działanie porywów wiatru i ciężaru śniegu, ● zabezpieczenie przed wpadnięciem do wnętrza budynku osób (np. montażystów na dachu), a niektóre z nich stanowią zabezpieczenie przed włamaniem do klasy WK4, ● dodatkowe właściwości wynikające z zamontowania opcjonalnego wyposażenia - siatki antyinsektowej (chroniącej przed owadami podczas wentylacji), rolety zaciemniającej (gdy w pomieszczeniach zachodzi potrzeba czasowego zaciemniania np. do celów demonstracyjnych, projekcji – przykładowo w szkołach, pomieszczeniach konferencyjnych czy wystawowych), konsoli zabezpieczającej przed spadnięciem z dachu (służy jako punkt zaczepienia linek chroniących osoby przed upadkiem z dachu). |
Niektóre wymagania i metody badań
Ze względu na duży zakres badań właściwości zawartych w normie, w poniższym artykule omówiono tylko wybrane zagadnienia. Z pozostałymi osoby zainteresowane mogą zapoznać się w normie PN-EN 1873:2009.
Właściwości optyczne
Jednym z głównych zadań świetlików jest doprowadzanie światła naturalnego do pomieszczeń. Ilość tego światła zależy od powierzchni świetlików i transmisji światła przez przezroczyste elementy. Dlatego ważne jest ustalenie współczynnika przepuszczalności światła τD65. Wartość współczynnika dla każdej powłoki i dla możliwych kombinacji powłok w nowych świetlikach dachowych producent powinien zadeklarować na podstawie badań spektrofotometrem na płaskiej próbce do badań i/lub na wyrobie gotowym.
Trwałość - Odporność na procesy starzenia materiału
Trwałość wyrobu określana jest na podstawie pomiarów zmian współczynnika całkowitej przepuszczalności światła, wskaźnika odcienia żółtego i właściwości mechanicznych po procesie starzenia materiału – płyt przezroczystych, z których wykonana jest kopuła świetlika. Właściwości te należy określać dla płyt płaskich i/lub dla wyrobu gotowego.
Wytrzymałość na rozciąganie i moduł Younga są właściwościami materiału, które mogą ulegać zmianie w wyniku procesu starzenia. Do oceny stosowane są cztery próbki – dwie nowe i dwie po starzeniu w wyniku oddziaływania energii Hc.
Zmierzyć należy moment zginający i odpowiadający moduł Younga E według EN 1425 lub EN 178, a jeżeli badania zginania nie można wykonać, to należy zmierzyć wytrzymałość na rozciąganie σ i odpowiadający mu moduł Younga E zgodnie z EN 527-1 i EN 527-2.
Wodoszczelność
Niniejsze badanie symuluje działanie wody deszczowej i topniejącego śniegu. Badanie ma wykazać że konstrukcja świetlika zapewnia spływanie wody po jego zewnętrznej stronie, a z wewnętrznej powierzchni nie powinna kapać woda. Na świetlik zamontowany jak na dachu, na całą jego powierzchnię, przez 60 min działa natrysk wody o wydatku 2-3 l/m2min. Dysze umieszczone poziomo na ruszcie o rozstawie maks. 70 cm, w odległości ok. 20 cm od najwyższego punktu świetlika. Badanie wykonuje się na świetliku o największym wymiarze wybranym z typoszeregu danej firmy.
Właściwości mechaniczne
Odporność na obciążenie odrywające
W zależności od przenoszonych obciążeń świetliki dachowe klasyfikuje się do jednej z trzech klas. Obciążenie może być realizowane poprzez zastosowanie odpowiedniego ciśnienia powietrza lub przez użycie balastu – równomiernie rozłożone odważniki. Obciążenie o wymaganej wartości utrzymuje się przez 6 min. Badaniu podlega świetlik z podstawą przytwierdzoną do sztywnego podłoża. Obciążenie przykładane jest do zewnętrznej warstwy świetlika (czyli przy zastosowaniu balastu odrywającego, wszystkie wewnętrzne warstwy powinny być usunięte). W przypadku świetlików otwieranych, to badanie i wszystkie następne przeprowadza się w stanie zamkniętym. Wynik badania uznaje się za pozytywny jeśli nie wystąpiły odkształcenia, które negatywnie wpływałyby na właściwości użytkowe świetlika – wodoszczelność, możliwość otwierania itp
Odporność na obciążenie dociskające
W zależności od przenoszonych obciążeń świetliki dachowe klasyfikuje się do jednej z pięciu klas.
Badanie przeprowadza się analogicznie, jak przy obciążeniach odrywających – zmieniając oczywiście kierunek działania obciążenia – na dociskanie z góry.
Odporność na uderzenia małym ciałem twardym
Badanie ma za zadanie ocenić jakie uszkodzenia spowoduje kula stalowa o masie 250 g zrzucona z wysokości 1 m.
Odporność na uderzenie sprawdza się w trzech punktach przezroczystej powierzchni świetlika (w obszarze prześwitu): w środku, w rogu (dla typów prostokątnych) lub przy krawędzi (dla typów okrągłych) oraz w miejscu najbardziej wrażliwym.
Wynik badania należy uznać za pozytywny jeśli stalowa kula nie przebije się przez wyrób w żadnej z trzech prób.
Odporność na uderzenia dużym ciałem miękkim
Badanie ma za zadanie ocenić zachowanie się świetlików dachowych przy uderzeniu 50 kg workiem o kształcie kulisto-stożkowym, spadającym z określonej wysokości.
W zależności od przenoszonej energii uderzenia świetliki dachowe klasyfikuje się do jednej z sześciu klas.
Odporność bada się w miejscu najsłabszym – znajdującym się w odległości 0,5 -1,0 m od zewnętrznej krawędzi świetlika.
Próbka jest badana po upływie 1 min. od uderzenia workiem. Wynik badania należy uznać za pozytywny jeśli świetlik nie ulegnie uszkodzeniu lub gdy przez powstały otwór nie przejdzie kula o średnicy 30 cm.
Izolacyjność termiczna
Wartość współczynnika przenikania ciepła U w przypadku świetlików dachowych z podstawą można wyznaczyć metodą pomiarową lub obliczeniową. Pomiary można wykonać zgodnie z PN-EN ISO 12567-2:2006 Cieplne właściwości użytkowe okien i drzwi -- Określanie współczynnika przenikania ciepła metodą skrzynki grzejnej -- Część 2: Okna dachowe i inne okna wystające z płaszczyzny. Natomiast obliczenia na podstawie własności termicznych elementów składowych świetlików należy wykonać wg PN-EN ISO 6946:2008 Komponenty budowlane i elementy budynku -- Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła -- Metoda obliczania
W przypadku braku wartości pomiarowych dla świetlików dachowych bez podstaw, czyli samych płyt transparentnych, można przyjąć, w odniesieniu do współczynnika przenikania ciepła U wartości podane w normie PN-EN 1873:2009.
Natomiast współczynnik przenikania ciepła dla podstaw, profili krawędziowych i akcesoriów należy określić zgodnie z PN-EN ISO 10077-2:2005 Cieplne właściwości użytkowe okien, drzwi i żaluzji -- Obliczanie współczynnika przenikania ciepła -- Część 2: Metoda komputerowa dla ram.
Izolacyjność akustyczna od dźwięków powietrznych
W przypadku braku wartości pomiarowych dla świetlików dachowych bez podstaw, czyli samych płyt transparentnych, można przyjąć, w odniesieniu do wskaźnika izolacyjności akustycznej Rw wartości podane w normie PN-EN 1873:2009.
Natomiast dla świetlików dachowych z podstawą należy wykonać badania wg PN-EN 20140-3:1999/A1:2007 Akustyka -- Pomiar izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych -- Pomiary laboratoryjne izolacyjności od dźwięków powietrznych elementów budowlanych.
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
patrz też:
- Specjalność: oddymianie , Robert Sienkiewicz, Świat Szkła 4/2010
- "Kopuły" bez tajemnic , Tadeusz Michałowski, Świat Szkła 9/2009
- Przekrycia dachowe i naświetla z tworzyw sztucznych , Andrzej Kolbrecki, Bartłomiej Papis, Kamil Perzyna, Świat Szkła 4/2009
- Zastosowanie świetlików dachowych i okien fasadowych jako urządzeń oddymiających , Piotr Głąbski, Świat Szkła - Przegrody przeszklone w ochronie przeciwpożarowej 01/2008
- Wymagania i badania pojedynczych (punktowych) świetlików dachowych , Andrzej Dusza, Świat Szkła 1/2008
- Zastosowanie świetlików dachowych i okien fasadowych jako urządzeń oddymiających , Piotr Głąbski, Świat Szkła 6/2007
- Świetliki dachowe w ochronie przeciwpożarowej , Krzysztof Bagiński, Świat Szkła 12/2005
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
