Profesjonalne zaprojektowanie i realizacja montażu są niezbędne dla poprawnego funkcjonowania i długiego użytkowania okien i drzwi zewnętrznych. Wnioski z ekspertyz przeprowadzonych przez ift Rosenheim pokazują, że ponad 50% wad konstrukcyjnych wynika z nieprawidłowego montażu.

W drugiej części trzyczęściowego artykułu opisano profesjonalne projektowanie i wykonywanie uszczelnienia. Treść artykułu oparta jest na Wytycznych do montażu okien i drzwi [1].

Rys. 1. Typowe błędy wykonawcze przy stosowaniu wielofunkcyjnych taśm uszczelniających

Elementy ściany zewnątrznej budynku są narażone na wilgoć docierającą zarówno z zewnątrz, jak i od wewnątrz pomieszczenia. Podczas gdy zewnętrzne warunki klimatyczne są powszechnie uznawane jako obciążenie konstrukcji okien i drzwi, zawilgocenia wywoływane przez warunki „klimatyczne“ wewnątrz pomieszczenia są często pomijane, a mogą one wywoływać kondensację pary wodnej i tworzenie się pleśni.

W zależności od oczekiwanych obciążeń wynikających z położenia budynku, warunków montażowych, konstrukcji okna, rodzaju użytkowania oraz projektu montażu połączenia ramy okna ze ścianą budynku – należy wziąć pod uwagę specyfikę obiektu, która uwzględni następujące aspekty przy wyborze odpowiedniego systemu uszczelnienia:
1. Oczekiwane ruchy: przemieszczenia i odkształcenia (ugięcie sufitu, zmiana długości ram okiennych z powodu zmian temperatury lub wilgotności);
2. Stan powierzchni ościeża i sąsiednich materiałów ściany budynku;
3. Geometria złącza;
4. Wymagane tolerancje konstrukcyjne;
5. Kwestie projektowe (np. widoczne połączenia).

Ważny jest nie tylko dobór odpowiednich materiałów uszczelniających, ale także wykonanie i kontrola odpowiedniej jakości podłoża „boków spoiny” i zdefiniowanie „geometrii spoiny”, które zależą od systemu uszczelniającego, profili wypełnieniających przestrzeń między ramą okna i powierzchnią ościeża, gładkiej powierzchni i odpowiedniej wytrzymałości/ przyczepności tynku, gładkiego i wystarczająco suchego i czystego drewna lub innych materiałów konstrukcyjnych ram ościeżnicy okna.

Środki te muszą być już określone w projekcie i uwzględnione w opisach prac wszystkich specjalistów mających wpływ na prawidłowy montaż okna (np. murarze, tynkarze, ekipy ocieplające budynek itp).

Połączenia elementów konstrukcyjnych są „połączeniami ruchomymi”, gdzie można spodziewać się zmian w geometrii złącza w wyniku zmieniających się obciążeń i warunków klimatycznych (temperatura, wilgotność, wiatr, sposób użytkowania). W przypadku plastikowych i metalowych ram okiennych decydująca jest temperatura, a dla ram drewnianych – wpływ wilgoci.

Rys. 2. Przykłady różnych rodzajów połączeń w zależności od obciążenia

(kliknij na tabele aby powiększyć)

Ruchy konstrukcji budynku mogą również oddziaływać na połączenia (np. ugięcie stropu). Wybór i przydatność systemu uszczelnień nie powinien być ustalany na placu budowy, ale na etapie projektowania i powinien być wcześniej uzgodniony.

Należy zwrócić szczególną uwagę na:
1. Zdolność do ciągłej kompensacji ruchu elementów złącza;
2. Odporność na starzenie i warunki atmosferyczne;
3. Odporność na wpływy chemiczne i mechaniczne;
4. Wysoką/niską wartość Sd1 (w zależności od miejsca stosowania folii izolacyjnej – na styku z wnętrzem pomieszczenia lub na styku z warunkami na zewnątrz);
5. Zgodność z typowymi materiałami stosowanymi w obszarze połączenia;
7. Zachowanie podczas pożaru, min. B2 lub klasa E.

Zwłaszcza przy stosowaniu nowych systemów uszczelniających – ich przydatność do stosowania powinna być potwierdzona odpowiednimi atestami, np. zgodnymi z wytycznymi ift MO-01/1, dostarczonymi przez producenta.

¹ Sd – równoważna (ekwiwalentna) dyfuzyjnie grubość powietrza. Określa paroprzepuszczalność materiału przez porównanie jego właściwości dyfuzyjnych do dyfuzyjności powietrza o określanej grubości. Powietrze stawia opór parze wodnej, uzależniony od grubości warstwy – im jest ona grubsza, tym para wodna trudniej przechodzi przez powietrze. Współczynnik Sd określa więc właściwości dyfuzyjne warstwy materiału budowlanego o określonej grubości w ten sposób, że porównuje je do grubości warstwy powietrza o tym samym oporze dyfuzyjnym – dlatego wymiarem tego współczynnika jest metr.

Rys. 3. Obciążenia złączy z uszczelnieniem

Masy uszczelniające (szczeliwa)
Rozprężające materiały uszczelniające złącze są stosowane na wiele sposobów, ale często przekrój złącza i spoiny uszczeniającej nie są zwymiarowane.

Należy określić ich wymiary w zależności od oczekiwanego ruchu złącza (np. zmiany termiczne długości profili metalowych lub PVC, ugięcia itp.) i maksymalnej rozszerzalności szczeliwa, które musi określić producent. W przypadku silikonów wysokiej jakości jest to około 25%. Oznacza to, że złącze musi mieć szerokość 20 mm, jeśli przewiduje się ruch złącza 5 mm. Szerokości połączeń, w zależności głównie od wymiarów i materiałow okna, można znaleźć w tabelach w instrukcji montażu [1].

Rys. 4. Zalecane szerokości szczelin w zależności od materiału ram okiennych, pozycji montażu, wymiarów okna i rodzaju szczeliwa (masy uszczelniającej) [1]

(kliknij na tabele aby powiększyć)

Należy zwrócić szczególną uwagę na poniższe wymagania:
- Szczeliwa zapewniają szczelność złącza tylko wtedy, gdy podłoże zapewnia dobrą przyczepność (właściwa adhezja).
- Powierzchnia podłoża (w miejscu styku ze szczeliwem) musi być odpowiednio przygotowana. W razie potrzeby potrzebne jest wyrównanie (otynkowanie) ościeża, dodanie profilu wypełniającego szelinę między ramą okna a ścianą i, jeśli to konieczne, muszą być one wstępnie zagruntowane preparatami podkładowymi (promotorami przyczepności).
- Impregnacja i malowanie elementów betonowych i drewnianych, lokalne pozostałości piany PU zakłócają przyczepność uszczelniaczy.
- Zastosowanie materiału wypełniającego (okrągły sznur) wykonanego z pianki o zamkniętych komorach (nie wchłania wody) w celu ograniczenia rozmiarów spoiny (szczeliwo nie dochodzi do dolnej podstawy złącza) i zapewnienia przyczepności na dwóch bokach spoiny (powierzchnia ramy okiennej i powierzchnia ściany). Jeśli głębokość złącza jest ograniczona, folię zabezpieczającą można również umieścić przy podstawie złącza.
- W przypadku szerokości spoin ≥10 mm należy uzyskać stosunek głębokości do szerokości (t/b) ≈ 1/2. Obowiązuje również wymaganie: 6 mm ≤ t ≤ 18 mm

Aby uniknąć szkodliwych interakcji chemicznych, należy sprawdzić kompatybilność szczeliwa z sąsiednimi materiałami budowlanymi. Na przykład kwasowe szczeliwo, które wydziela kwas octowy, nie może być stosowane na powierzchni blachy cynkowej, kamieniu naturalnym lub podobnych materiałach, ponieważ materiały te nie są ze sobą kompatybilne (kwas octowy może spowodować uszkodzenie tych materiałów).

Wielofunkcyjne taśmy uszczelniające
Taśmy uszczelniające składają się z otwartokomórkowej pianki poliuretanowej jako materiału nośnego, do którego wprowadza się środek impregnujący, który zapewnia podstawowe właściwości systemu uszczelniającego. Taśmy uszczelniające złącza są wstępnie sprasowane („taśma samorozprężna”) i mają niski opór dyfuzji pary wodnej. Zapewnia to dobrą równowagę wilgoci złącza i jednocześnie konstrukcję odporną na deszcz.

Należy zwrócić szczególną uwagę na poniższe wymagania:
- Określenie właściwego zakresu obciążeń: BG 1 do nieosłoniętego złącza narażonego na warunki zewnętrzne, jak ekspozycja na promieniowanie UV,
BG 2 do użytku na zewnątrz z osłoną przed bezpośrednim działaniem czynników atmosferycznych,
BG R dla hermetycznego uszczelnienia po stronie pomieszczenia.
- Wymiary taśmy uszczelniającej zapewniające odpowiednie „rozprężenie“ po zainstalowaniu.
- Zapewnienie względnej równoległości i płaskości bocznych powierzchni złącza, bez żadnych uskoków/ wglębień między płytami i profilami wykonanymi z betonu, drewna, aluminium. Małe nierówności można uszczelnić taśmą uszczelniającą w obszarze szerokość spoiny montażowej.
- Powierzchnie boczne złącza (powierzchnie dociskowe) muszą być wystarczająco odporne na nacisk (nie powinno być tam materiałów izolacyjnych z włókien, np. wełny mineralnej).

Wielofunkcyjne taśmy uszczelniające są dalszym rozwinięciem impregnowanych taśm uszczelniających złącza, które jednocześnie uszczelniają i izolują.

W rezultacie wielofunkcyjne taśmy uszczelniające wypełniają prawie całą przestrzeń złącza na głębokości szczeliny, tak więc należy zastosować system mocowania z „dystansowymi“ okiennymi kotwami montażowymi, ponieważ nie ma tu miejsca na podkładki nośne i dystansowe.

– odpowiednia masa uszczelniająca (Wytyczne IVD nr 9)
– stabilne wytrzymałe podłoże, odpowiednia przyczepność powierzchni (wyrównanie, gruntowanie/podkład, profil wypełniający)
– materiał wypełniający (o zamkniętych komórkach) ułozony pod szczeliwem, aby ograniczyć głębokość t i zapewnić związanie (przyczepność) na dwóch bokach
– szerokość spoiny b zgodnie z tabelą 6.4 (Wytyczne RAL)
– rys. 4 w tym artykule
– stosunek t do b
– wklęsły kształt spoiny (przekrój poprzeczny)

Rys. 5. Zasady profesjonalnego stosowania uszczeniaczy (szczeliw)

– odpowiednia wielofunkcyjna taśma uszczelniająca (DIN 18542)
BG 1, zastosowanie na zewnątrz, odkryte
BG 1, zastosowanie na zewnątrz, zakryte przez konstrukcję
BG R, zastosowanie wewnątrz
– przewodność cieplna materiału
– odpowiedni system mocowania (mocowanie ze szczeliną)
– względnie płaskie i równoległe boki szczeliny (ewentualnie: wyrównanie podłoża, profil wypełniający)
– odpowiedni rozmiar taśmy uszczelniającej
– zgodność z bmin i bmax po montażu
– wykonanie naroży i połączeń taśmy zgodnie z instrukcją producenta

Rys. 6. Zasady profesjonalnego stosowania wielofunkcyjnych taśm uszczelniających złącze

– odpowiednia folia uszczelniająca złącze, w zależności od rodzaju podłoża
– stabilne, wytrzymałe podłoże i odpowiednia przyczepność powierzchni (w razie potrzeby: wyrównanie – chudy tynk, profil wypełniający)
– kompatybilność systemu uszczelniającego z sąsiednimi materiałami budowlanymi
– w razie potrzeby wstępne zagruntowanie powierzchnie podłoża, wymagane szerokości powierzchni klejącej b1 i b2 zgodnie z instrukcją producenta
– tworzenie fałdów w celu zapewnienia ruchu folii (w razie potrzeby)
– formowanie „na zakładkę“ połączeń taśmy, szczególnie w narożach (zgodnie ze instrukcją producenta)
– przestrzeganie specjalnych wymagań dla folii uszczelniającej złącze, która następnie zostanie otynkowana

Rys. 7. Zasady profesjonalnego stosowanie folii uszczelniających złącze

Folia uszczelniająca złącze
Folie uszczelniające złącza mogą zapewniać duże tolerancje połączeń i dlatego nadają się do kompensacji dużych ruchów złącza (elementy elewacyjne, ugięcie sufitu itp.).

Produkty różnią się pod względem materiałów składowych (butyl, poliizobutylen, folie PE, PP, tkaniny itp.), zachowania podczas rozciągania (pochłanianie ruchu w materiale lub za pomocą połączeń „na zakładkę“), klejenia (folie samoprzylepne lub stosowanie dodatkowego kleju), wyposażenia (powłoki umozliwiające otynkowanie taśmy, laminaty aluminiowe itp.), a także szerokością i grubością materiału.

Należy zwrócić szczególną uwagę na poniższe wymagania:
- Wybór rodzaju folii uszczelniającej zgodnie z wymaganiami specyficznymi dla obiektu, specjalnie zaplanowanie powierzchni podłoża (powierzchni bocznych złącza) i zgodność materiałowa (kompatybilność sąsiadujących materiałow budowlanych);
- W przypadku połączeń tynkowych, przystosowanie folii uszczelniającej do póżniejszego otynkowania (wystarczająca przyczepność tynku, odporność na alkalia) musi zostać potwierdzona przez producenta (w tym tynki wzmacniane włóknami lub siatkami);

- Powierzchnie boczne złącza muszą być odpowiednio przygotowane (wyrównane, zagruntowane) do klejenia (folie samoprzylepne lub z dodatkowym nakładaniem kleju);
- Powierzchnie podłoża (w miejscu przyklejania folii) należy sprawdzić pod kątem przyczepności i nośności oraz, w razie potrzeby, oczyścić i wstępnie zagruntować preparatami podkładowymi (promotorami przyczepności). Przydatność klejów do stosowania na określonych podłożach lub w kontakcie z innymi systemami uszczelniającymi należy skonsultować z producentem.

Okienne listwy tynkarskie z uszczenieniem
Okienne listwy tynkarskie z uszczenieniem (listwy uszczelniające do tynków) są dalszym rozwinięciem listew tynkarskich i zapewniają trwałą i przewidywalną funkcję uszczelniania. Oferowane są specjalne systemy uszczelniania tynków do elewacji z tynkami gipsowymi i wielowarstwowych systemów ocieplających (ETICS), które umożliwiają połączenie tynku z elementami uszczelniającymi i powinny być testowane zgodnie z wytyczną IF-MO-01/1.

Systemy uszczelniające są przyklejone do ramy okiennej: składają się z profilu z PVC w celu połączenia z tynkiem i elastycznego elementu „nachodzącego“ na ramę okna. Odpowiednie „zamknięcie“ uszczelnienia złącza jest zatem możliwe tylko po zakończeniu tynkowania. Wybierając różne systemy, jeszcze większą uwagę należy zwrócić na atesty właściwości materiału i złącza zgodnie z wytyczną ift MO-01/1.

Należy zwrócić szczególną uwagę na poniższe wymagania:
- Kompatybilność materiałowa elementów sklejanych, zwłaszcza listew samoprzylepnych z ramami okiennymi i przyszłą integrację z tynkiem (kompatybilność składników „świeżego“ alkalicznego tynku);
- Powierzchnie podłoża (w miejscu klejenia) należy sprawdzić pod kątem przyczepności i kompatybilności materiałowej, a w razie potrzeby oczyścić lub poddać wstępnej obróbce;
- Profil listew musi zapewniać dobre osadzenie tynku, aby zapobiec późniejszemu jego rozerwaniu, a tym samym otwieraniu połączeń (szczególnie ważne w przypadku systemów ocieplających ETICS, zwykle wzmacnianych siatką szklaną);
- Określony przekrój połączenia, tj. w przypadku listew uszczelniających do tynku, integracja listwy z tynkiem lub systemem ocieplającym ETICS, z uwzględnieniem niezbędnego „pokrycia tynkiem”

Listwa tynkarska
– kompensacja ruchu <2 mm.
– nie nadaje się do uszczelniania
– tylko wizualny efekt połączenia
– należy oczyścić połączenie tynku z ramą okna
– gdy występuje odrywanie krawędzi listwy –> wymagane dodatkowe uszczelnienie

Listwa tynkarska z uszczenieniem, jednoczęściowa
– kompensacja ruchu ≥2 mm i <4 mm
– ograniczone zastosowanie do uszczelniania
– tylko dla okien o małych rozmiarach i małych ruchów (odkształceń/przemieszczeń)

Listwa tynkarska z uszczenieniem, wieloczęściowa
– kompensacja ruchu ≥4 mm
– odpowiednia do uszczelniania

Rys. 8. Przykłady stosowania przyokiennych listew tynkarskich, jedno- i wieloczęściowych

Izolacja termiczna i akustyczna złącza
Przestrzeń „wewnętrzną“ złącza – połączenia ramy okiennej z budynkiem – należy wypełnić możliwie całkowicie materiałem izolacyjnym w celu zapewnienia odpowiedniej izolacji cieplnej i akustycznej.

Można tu zastosować pianki poliuretanowe, materiały izolacyjne z włókien mineralnych (materiał wypełniający z wystarczającą kompresją podczas wkładania), piankowe taśmy wypełniające (nie wchłaniające wody), izolacje z korka i przetworzone włókna naturalne o właściwościach izolacyjnych (konopie, wełna itp.). Z reguły jednak nie mogą one pełnić funkcji uszczelniającej – w zakresie ochrony przed wnikaniem wilgoci – więc wymgają zastosowania folii uszczelniających.

Artykuł powstał na podstawie wystąpienia na konferencji ift Rosenheim, Fenstertage 2019

Przedstawicielem Instytutu ift Rosenheim w Polsce jest Andrzej Wicha:  Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.

Wolfgang Jehl ift Rosenheim

Jürgen Benitz-Wildenburg ift Rosenheim

Literatura
[1] W ytyczne montażu okien i drzwi wejściowych do nowych budynków i remontowanych. Opracowane przez przez ift Rosenheim i Stowarzyszenie RAL dla okien, fasad i drzwi wejściowych, Dostępne w języku polskim dzięki staraniom miesięcznika „Świat Szkła“

Więcej informacji na www.swiat-szkla.pl/component/content/article/14935 

[2] Przewodnik montażu ścian osłonowych – projektowanie i wykonanie montażu w nowych budynkach i remontowanych. Przygotowane przez ift Rosenheim i Stowarzyszenie RAL dla okien, fasad i drzwi wejściowych,

Więcej informacji na www.swiat-szkla.pl/component/content/article/16684 

[3] Wytyczne ift MO-01/1 Połączenie okien ze ścianami budynków
– Część 1: Procedura określania przydatności do stosowania systemów uszczelniających.
– Część 2: Procedura określania przydatności do stosowania systemów mocujących.

    Informacje na temat Wytycznych montażu mozna uzyskać bezpośrednio w redakcji miesięcznika Świat Szkła:

   - Agata Kostrzewa     Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.

   - Agnieszka  Roguska   Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.

   oraz dziale dystrybucji

   - Iwona Markowska    Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.

więcej informacji też na stronie o Wytycznych do montaż okien i drzwi zewnętrznych tzw Instrukcja RAL

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 05/2020