Budynki niebezpieczne akustycznie dla obywatela IV RP

Z dniem 15 stycznia na stronach Ministerstwa Budownictwa ukazała się nowelizacja prawa budowlanego w zakresie warunków technicznych, jakim odpowiadać powinny budynki i ich usytuowanie (plik pdf na stronie ministerstwa). Nowelizacja dotyczy rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz.U. Nr 76 poz. 690.

Długo oczekiwana nowelizacja powinna przynieść informacje techniczne związane z bezpieczeństwem osób w obiektach. Konkretnie chodzi o informacje o warunkach technicznych funkcjonowania dźwiękowych systemów ostrzegawczych, o których mówi rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków.

 Wielki niedosyt
     Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów Dz.U. 2006 nr 80 poz. 563 nakazuje dla ewakuacji w grupie obiektów stosowanie rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych poprzez dźwiękowy system ostrzegawczy. Odpowiednie warunki ewakuacji określają przepisy techniczno-budowlane.

     Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji warunki ewakuacji określają przepisy technicznobudowlane, czyli rozporządzenie określające warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Niestety zarówno w istniejącym akcie prawnym z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jak i proponowanej w tym roku nowelizacji, brak jest jakichkolwiek parametrów technicznych, dotyczących funkcjonowania dźwiękowych systemów ostrzegawczych dla ewakuacji osób z budynku. Inne źródło wiedzy technicznej (normy, instrukcje, wytyczne środowiskowe) nie zostały również przywołanie przez rozporządzenie i projekt nowelizacji. Brak jednoznacznych warunków technicznych zapisanych w przepisach techniczno-budowlanych tworzy chaos w pracach projektowych, niejednoznaczność co do wymagań technicznych zawartości projektu budowlanego, różnorodność interpretacji, problemy z odbiorem obiektu. Sytuacja nieokreśloności może skutkować realizacją obiektów, w których powyższe systemy nie spełnią swoich zadań narażając ludzi na zagrożenie życia. Przy braku określenia warunków technicznych nie jest znane, co wpływa na zrozumiałość komend alarmu słownego. Podstawę skuteczności dźwiękowych systemów ostrzegawczych stanowi zrozumiałość, na którą wpływa nie tylko urządzenie, ale również architektura, materiały wystroju wnętrza. W nowo projektowanych budynkach, do których zaliczają się hotele, szpitale, budynki administracji, centra handlowe, niezrozumiałe komendy o drodze ewakuacji spowodują panikę. Chaos i brak komunikacji ratowników z osobami przebywającymi w budynku zapewne zwiększy liczbę ofiar pożaru lub nie pozwoli odpowiednio szybko ich ewakuować, np. przed wybuchem bomby. W praktyce przyjmuje się, że norma PN-EN 60849:2001 Dźwiękowe systemy ostrzegawcze jest obowiązująca, jednak akt wyższego rzędu jej nie przywołuje. Powoduje to, że sytuacja jest bardzo niejednoznaczna. Interpretacja obowiązywania normy jako całości i jej zapisów jest bardzo uznaniowa. Na terenie UE funkcjonują też inne normy określające warunki działania dźwiękowych systemów ostrzegawczych, lecz nie zostały przetłumaczone na język polski.

      Sytuacja aktualna jest wynikiem między innymi niedostosowania prawa budowlanego do wymagań Unii Europejskiej (pełnego wdrożenia dyrektywy 89/106/EEC dotyczącej wyrobów budowlanych) w zakresie ochrony przed hałasem.

Zgodnie z dyrektywą 89/106/EEC (wraz z materiałami interpretacyjnymi) ochrona przed hałasem obejmuje ochronę przed następującymi rodzajami hałasu:
● ochrona przed zewnętrznym hałasem powietrznym,
● ochrona przed hałasem powietrznym przenikającym między pomieszczeniami,
● ochrona przed hałasem uderzeniowym,
● ochrona przed hałasem wytwarzanym przez wyposażenie techniczne,
● ochrona przed hałasem spowodowanym nadmiernym pogłosem.

     Ostatni punkt listy, tj. hałas pogłosowy, jest związany ze zrozumiałością słów, komunikatów, komend ewakuacyjnych. Nie jest on wymieniony przez prawo budowlane. Hałas ten jest główną przyczyną (nie jedyną) utraty zrozumiałości komend ewakuacyjnych, jakie podczas zagrożenia pożarem, czy konieczności ewakuacji budynku zagrożonego atakiem terrorystycznym podaje dźwiękowy system ostrzegawczy. Inną przyczyną mogącą wpłynąć na zrozumiałość komend słownych jest brak praktyki analizowania rzeczywistych warunków akustycznych funkcjonowania obiektu. Hałas, jaki generują użytkownicy, często trudno przewidzieć. Hałas ten jednak również silnie wpływa na rzeczywistą skuteczność zrozumienia komend słownych.

     Powyżej wymienione dwa warunki techniczne funkcjonowania dźwiękowych systemów ostrzegawczych mogą być przyczyną nieskuteczności działania specjalistycznego systemu powiadamiania osób w obiekcie. To, w jaki sposób nieokreślone warunki techniczne funkcjonowania dźwiękowych systemów ostrzegawczych wpływają na zrozumienie komend słownych można symulować z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania. Zaawansowane systemy komputerowe pozwalają na analizę wpływu architektury i własności dźwiękochłonnych materiałów wykończeniowych na wskaźniki zrozumiałości komend. W modelowanych wnętrzach można również wprowadzić tło akustyczne, którego poziom będzie symulacją hałasu osób w pomieszczeniu.

 Modelowanie działania systemu
     Dla weryfikacji prawdziwości teorii, że nie bez znaczenia są warunki panujące w obiekcie dla działania dźwiękowych systemów ostrzegawczych, możemy na początku zasymulować pracę systemu z wykorzystaniem specjalistycznych programów do symulacji rozkładu pól akustycznych. Model, jakim się posłużymy do oceny, został wykonany z wykorzystaniem systemu EASE 4.1 Jr. Na potrzeby analiz zamodelowano pomieszczenia o wysokość 6 m i powierzchni w rzucie 500 m2. Do pomieszczenia zostały wprowadzone 4 głośniki sufitowe na wysokości 5 m o poziomie emisji SPL=79 dB. Parametry dźwiękochłonne powierzchni wewnętrznych określono początkowo jak dla materiałów silnie odbijających dźwięk, np. beton lub szkło. W dalszym etapie zmianie uległy własności dźwiękochłonne sufitu, aby w znaczący sposób zmienić warunki pogłosowe oraz poziom hałasu, aby ocenić wpływ dźwięków wewnątrz na zrozumiałość komend. Model służy do zobrazowania zmian, jakie powstają w zakresie zrozumiałości komend alarmu słownego w zależności od zmiany warunków pogłosowych i zmiany poziomu dźwięku wewnątrz pomieszczenia.

Wpływ hałasu pogłosowego na zrozumiałość komend głosowych
     Jednym z czynników wpływających na zrozumiałość wypowiedzi jest hałas pogłosowy. Powoduje on utratę informacji w komendach słownych. Na jego powstawanie ma wpływ kubatura pomieszczenia oraz własności dźwiękochłonne materiałów wykończeniowych. Hałas pogłosowy panuje wtedy, kiedy są złe warunki pogłosowe, czas zaniku dźwięku wewnątrz jest długi, powstaje wiele odbić fali akustycznej od powierzchni wewnętrznych.

     Dla zobrazowanie zmian, jakie powoduje hałas pogłosowy zamodelowano pomieszczenie z dwoma różnymi sufitami. Różnice dotyczą technologii realizacji, a zatem własności dźwiękochłonnych. Pierwszy sufit to często stosowany, standardowy sufit z typowych, pełnych płyt gipsowo-kartonowych. Ma on wiele cech użytkowych: jest szybki w montażu, łatwy do pomalowania i przemalowania. Przy wielu inwestycjach ważne jest to, że ma on wysoką odporność ogniową i z zastosowaniem tej technologii można uzyskać nawet sufit o odporności ogniowej EI 120. Walory estetyczne również są istotne, gdyż w sufitach gipsowych można modelować różne, przestrzenne bryły. Gładka powierzchnia pozwala stosować to rozwiązanie w surowych wnętrzach. Słabym punktem sufitu gipsowego z pełnej płyty jest jego znikoma dźwiękochłonność. Sufit ten wyśmienicie odbija dźwięki z powrotem w kierunku źródła do pomieszczenia.

     Drugi sufit to sufit dźwiękochłonny. Posiada walory akustyczne, ale już bardziej ograniczone walory estetyczne. Podział powierzchni sufitu na rastry nie każdego zadowala. Również takie dodatkowe parametry, jak np. odporność ogniowa, są ograniczone.

     Dla zobrazowania różnicy wpływu modelowanych sufitów, dane z analiz zostały zestawione w tabelach 1 i 2, w których w górnym rzędzie znajduje sie informacja o parametrach wyrobu budowlanego i uzyskanych warunkach pogłosowych, a w dolnym rzędzie mapa rozkładu wskaźnika zrozumiałości.

 Wpływ hałasu wewnętrznego w pomieszczeniu funkcjonującym
     Drugim z głównych czynników, jakie wpływają na zrozumiałość komend alarmu słownego w funkcjonującym obiekcie jest hałas panujący w pomieszczeniach podczas jego użytkowania. Poziom hałasu może być zależny od funkcji obiektu, a także od liczby osób w nim przebywających oraz ich stanu emocjonalnego. Inaczej rozkłada się zrozumiałość w warunkach odbioru obiektu, a inaczej w rzeczywistych warunkach użytkowych. W niektórych obiektach warunki akustyczne w czasie funkcjonowania mogą ulec drastycznym zmianom. Takim przykładem są centra i galerie handlowe, gdzie w przejściach może panować różny poziom dźwięku. W dni powszednie liczba osób odwiedzających centrum jest mniejsza, więc hałas będzie mniejszy. W soboty lub niedziele większa liczba kupujących generuje wyższy poziom hałasu. Dodatkowo centra handlowe organizują różne działania z użyciem dźwięku, takie jak pokazy mody, czy krótkie akcje koncertowe. Wszystkie te działania na pewno wpływają na zainteresowanie klientów, ale również na poziom hałasu, który decyduje o zrozumieniu komend ewakuacyjnych w przypadku powstania zagrożenia. Jak hałas wpływa na wskaźnik STI obrazują mapy (szkic 1 i 2) rozkładu zrozumiałości w modelowanym pomieszczeniu przy różnym poziomie tła akustycznego.

     Widać z mapy (szkic 1), że przy hałasie na poziomie 40 dB wartości wskaźnika RaSTI są na tyle wysokie, aby osoby przebywające w obiekcie mogły dobrze zrozumieć słowa przekazywane za pomocą systemu nagłośnienia. Przy wzroście poziomu dźwięku w pomieszczeniu do 60 dBA, co może odpowiadać szumowi, jaki generować będzie większa liczba klientów, sytuacja ulega zmianie. Przy wzroście hałasu w wartości stałej (wzrost poziomu tła akustycznego) występującej np. w obiektach handlowych, można zauważyć wyraźną zmianę zrozumiałości dźwięków z głośników. W drugiej analizie modelowany system jest bez zmian, jak i warunki pogłosowe. Zmienionym czynnikiem wpływającym na wskaźnik RaSTI jest jedynie większy hałas w pomieszczeniu.

     Z przeprowadzonej powyżej analizy wynika, że projektowanie dźwiękowych systemów ewakuacyjnych wymaga głębszej analizy akustycznej architektury i warunków funkcjonowania obiektu. W warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wskazane jest, aby postawić większy nacisk na analizę warunków użytkowania obiektu w tworzeniu skutecznych systemów ewakuacji.

mgr inż. wibroakustyk Jacek Danielewski
FABRYKA CISZY

więcej informacji: Świat Szkła 10/2007

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.