Wymagania techniczne w polskim budownictwie mają teraz źródła prawne w trzech ustawach, a mianowicie w ustawie „Prawo budowlane”, w ustawie „O wyrobach budowlanych” oraz w ustawie „O normalizacji”.

 

Z ustaw tych wynikają przepisy wykonawcze w postaci rozporządzeń, z których najważniejsze dla Producenta, w odniesieniu do typów produkowanych szyb, to moim zdaniem Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym, a także Rozporządzenie MI w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE.

 

 

Wybrane zasady prawa budowlanego
Ustawa o wyrobach budowlanych, która wdrożyła do polskiego systemu prawnego postanowienia dyrektywy 89/106/EWG „Wyroby budowlane” oraz ustawa „Prawo budowlane”, stanowią regulacje zasad prawnych i odpowiedzialności przy wprowadzaniu do obrotu wyrobów budowlanych oraz ich stosowania w procesie budowlanym, w którym nadzór publiczny sprawują Organy Nadzoru Budowlanego przy współdziałaniu z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

 

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego prowadzi m.in. Krajowy Wykaz Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych oraz planowe i doraźne kontrole wyrobów budowlanych, które zostały wprowadzone do obrotu.

 

Warto przypomnieć definicję wyrobu budowlanego, którym jest rzecz ruchoma, bez względu na stopień jej przetworzenia, przeznaczona do obrotu, wytworzona w celu zastosowania w sposób trwały w obiekcie budowlanym, wprowadzona do obrotu jako wyrób pojedynczy lub jako zestaw wyrobów do stosowania we wzajemnym połączeniu, stanowiącym integralną całość użytkową i mającą wpływ na spełnienie wymagań podstawowych, o których mowa w art. 5 ustawy „Prawo budowlane”.

 

Te wymagania podstawowe to bezpieczeństwo konstrukcji, bezpieczeństwo pożarowe, bezpieczeństwo użytkowania, odpowiednie warunki higieniczne i zdrowotne oraz ochrony środowiska, ochrona przed hałasem i drganiami oraz oszczędność energii i odpowiednia izolacyjność cieplna przegród. Jak z tego wynika, niemal wszystkie oszklenia w budownictwie mają wpływ na zapewnienie spełniania wymagań podstawowych.

 

Według ustawy „Prawo budowlane” uczestnikami procesu budowlanego jest inwestor, inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant, kierownik budowy lub kierownik robót. Kierownik budowy ma prawo występować do inwestora o uzasadnione zmiany w rozwiązaniach projektowych, a ostatecznie sporządza dokumentację powykonawczą na podstawie projektu budowlanego i zmian dokonanych w trakcie robót budowlanych. Inspektor nadzoru jest uprawniony do kontroli zgodności realizacji inwestycji z projektem, jakości robót i zgodności wbudowanych materiałów eliminując wadliwe i niedopuszczone do stosowania, a także uczestniczy z zasady we wszelkich odbiorach technicznych.

 

Producent określonego typu szyby, systemowej ściany osłonowej, okna lub fasady przeszklonej (itd.), chociaż formalnie nie jest uczestnikiem procesu budowlanego, to faktycznie jest Stroną w każdym sporze o jakość i zgodność oszklenia, a ustawowo jest zobligowany do stosownego deklarowania zgodności wyrobu ze specyfikacjami technicznymi według zaprojektowanych funkcji użytkowych dla przewidywanego i/lub znanego zastosowania wyrobu szklanego w obiekcie budowlanym.

 

Oceny zgodności wyrobu budowlanego obligatoryjnie dokonuje Producent – i tylko Producent – lub jego upoważniony przedstawiciel jest uprawniony i powinien wystawić stosowną Deklarację Zgodności przed wprowadzeniem wyrobu budowlanego do obrotu. Tym samym Producent „oświadcza”, że wyrób budowlany jest zgodny ze zbiorem zharmonizowanych specyfikacji technicznych (normy i aprobaty techniczne dotyczące określonego typu wyrobu) i ponosi za to imienną, pełną odpowiedzialność.

 

Ustawa o normalizacji, jako jedno ze źródeł prawnych dla procesu budowlanego, umożliwia stosowanie uznanych reguł technicznych i ułatwienie w porozumiewaniu się poprzez określanie metodyk badawczych, terminów, definicji, oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania.

 

Podstawową zasadą jest dobrowolność w opracowywaniu i stosowaniu norm, chociaż w przepisach prawa budowlanego znajdują się powołania do wymagań Polskich Norm. Należy przez to rozumieć, że norma (PN-EN, PN-ISO, PN-EN ISO) jako specyfikacja techniczna jest dokumentem odniesienia, ale nie stanowi bezpośrednio dla Stron Odbiorcy i Dostawcy wyrobu budowlanego, obligatoryjnego dokumentu (aktu) prawnego.

 

Typy szyb (charakterystyki użytkowe)
Szklane wyroby stosowane w budownictwie według ogólnych charakterystyk i funkcji mają wpływ na:

- Bezpieczeństwo w przypadku pożaru – odporność ogniowa. Odporność ogniową należy określać i klasyfikować według PN-EN 13501-2, a do klasyfikacji odporności ogniowej elementów oszkleniowych można stosować PN-EN 357, lecz badanie należy wykonywać dla oszklenia, tj. przy zabudowanej szybie wraz z oknem, a nawet z odpowiednim fragmentem ściany.

 

- Bezpieczeństwo w przypadku pożaru – reakcja na ogień. Reakcję na ogień należy określać i klasyfikować według PN-EN13501-1, lecz badanie należy wykonywać dla oszklenia, tj. przy zabudowanej szybie wraz z oknem, a nawet z odpowiednim fragmentem ściany. Wyroby z termicznie hartowanego bezpiecznego szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego są materiałami, które nie wymagają badania reakcji na ogień, a w przypadku szyb zespolonych izolacyjnych i klasyfikacji należy brać pod uwagę obniżenie klasy reakcji na ogień składowych elementów szklanych i obniżenie klasy reakcji na ogień przez organiczne szczeliwa w uszczelnieniu obrzeża oraz przyjąć klasyfikację najniższą.

 

- Bezpieczeństwo w przypadku pożaru – oddziaływanie ognia zewnętrznego. Gdy wymagają tego przepisy lub Producent chce deklarować odporność na ogień, wyrób powinien zostać zbadany według PN-EN 13501-5, lecz badanie także należy wykonywać dla oszklenia, tj. przy zabudowanej szybie wraz z oknem, a nawet z odpowiednim fragmentem ściany. W przypadku szyb zespolonych izolacyjnych należy brać pod uwagę obniżenie klasy reakcji na ogień zewnętrzny składowych elementów szklanych i obniżenie klasy reakcji na ogień zewnętrzny przez organiczne szczeliwa w uszczelnieniu obrzeża oraz przyjąć klasyfikację najniższą.

 

- Bezpieczeństwo użytkowania – odporność na pociski: zachowanie się w przypadku rozbicia i odporność na atak. Odporność na uderzenie pocisku należy określać i klasyfikować według PN-EN 1063.

 

- Bezpieczeństwo użytkowania – odporność na wybuch: zachowanie się w przypadku rozbicia i odporność na atak. Odporność na wybuch należy określać i klasyfikować według PN-EN 13541.
W przypadku szyby zespolonej badanie należy wykonywać tylko wtedy, gdy składowa szyba odporna  na wybuch znajduje się od strony atakowanej, a klasyfikacja odporności szyby zespolonej izolacyjnej powinna być odniesiona do zastosowanej składowej szyby odpornej.

 

- Bezpieczeństwo użytkowania - odporność na włamanie: zachowanie się w przypadku rozbicia i odporność na atak, a dla szkła termicznie hartowanego odpowiednie rozpadanie się na nieostre odłamki. Odporność na włamanie należy określać i klasyfikować według PN-EN 356.

 

- Bezpieczeństwo użytkowania – odporność na uderzenie wahadłem: zachowanie się w przypadku rozbicia (bezpieczne pękanie) i odporność na uderzenie o energii (symulacji) odpowiedniej dla ciała człowieka. Odporność na uderzenie wahadłem należy określać i klasyfikować według PN-EN 12600. W przypadku szyby zespolonej izolacyjnej badanie należy wykonywać i określać klasę odporności na uderzenie wahadłem w odniesieniu do najsłabszej w zespoleniu szyby bezpiecznej, ale dla poprawnej identyfikacji należy też zbadać i podać tę klasyfikację według kolejności innych tafli składowych w układzie konstrukcji szyby zespolonej.

 

- Bezpieczeństwo użytkowania – odporność mechaniczna: odporność na nagłe zmiany temperatury i różnice temperatur. Wartości odporności na nagłe zmiany i różnice temperatur, jako wartości powszechnie przyjęte, są podane w odpowiednich normach (przykładowo PN-EN 1863-1, PN-EN 12150-1, PN-EN 12337-1, PN-EN 13024-1), które powinny być zapewnione poprzez zgodność materiałową.

 

- Bezpieczeństwo użytkowania – odporność mechaniczna: odporność szyb na wiatr, śnieg, obciążenie  trwałe i/lub dodatkowe. Odporność mechaniczna termicznie hartowanego bezpiecznego szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego jest określona w PN-EN 12150-1, w zależności od rodzaju użytego materiału szklanego. Dla pozostałych oszkleń należy stosować dostępne metody obliczeniowe naprężeń dopuszczalnych, a odporność szyb można podawać jako graniczne grubości szkła dla poszczególnych obciążeń i tafli składowych.

 

Z odpornością mechaniczną szyb wiąże się wytrzymałość uszczelnienia obrzeża szyb zespolonych.

Dla szyb zespolonych izolacyjnych w ich wykonaniu standardowym, wytrzymałość uszczelnienia należy badać według PN-EN 1279-4, a w przypadku oszkleń ze szczeliwem konstrukcyjnym (zwanym potocznie oszkleniem strukturalnym) oraz gdy nie ma odpowiedniego zabezpieczenia przed promieniowaniem ultrafioletowym, wytrzymałość uszczelnienia obrzeża powinna być określona według PN-EN 13022-1 oraz PN-EN 15434.

 

- Bezpośrednia izolacyjność od dźwięków powietrznych. Wskaźniki izolacyjności od dźwięków powietrznych powinny być określane według PN-EN 12758, lecz badanie należy wykonywać dla oszklenia, tj. przy zabudowanej szybie wraz z oknem, a nawet z odpowiednim fragmentem ściany.

 

- Oszczędność energii i zatrzymywania ciepła – właściwości termiczne. Wartość współczynnika przenikania ciepła U w części centralnej szyby można obliczyć według PN-EN 673, a w przypadku, gdy dla szyby zespolonej izolacyjnej współczynnik U nie może być obliczony, należy określić wartość U poprzez badanie według PN-EN 674 lub PN-EN 675, w warunkach laboratoryjnych.

 

- Oszczędność energii i zatrzymywania ciepła – właściwości radiometryczne: współczynniki przepuszczalności i odbicia światła. Współczynniki  przepuszczalności i odbicia światła należy określić według PN-EN 410, w laboratoryjnych badaniach spektrofotometrycznych.

 

- Oszczędność energii i zatrzymywania ciepła – właściwości radiometryczne: charakterystyki energii słonecznej. Współczynniki charakterystyki energii słonecznej (przepuszczalności, odbicia i pochłaniania) należy określić według PN-EN 410, w laboratoryjnych badaniach spektrofotometrycznych.

 

Z powyższej listy charakterystyk i funkcji użytkowych oszkleń w budownictwie według podanych norm, wynikają możliwości tworzenia ogromnej liczby typów szyb dla znanego lub przewidywanego zastosowania w konkretnym obiekcie budowlanym.

 

Dotyczy to w szczególności typów szyb zespolonych izolacyjnych, które jako jednostki oszklenia dominują w budownictwie. Wykorzystanie dostępnych funkcji użytkowych typów szyb i oszkleń przez architektów i projektantów zależy jednak od ich rozeznania i wiedzy oraz doświadczenia w dziedzinie szkieł przetworzonych, w tej trudnej sztuce ich stosowania.

 

Procedury kontrolno-badawcze i ich realizacja
Przetwórstwo szkła płaskiego na potrzeby budownictwa jest nastawione na wytwarzanie szyb bezpiecznych termicznie hartowanych, szyb bezpiecznych warstwowych oraz szyb zespolonych izolacyjnych.

 

W każdym z tych kierunków wytwarzania wyrobów ze szkła dla budownictwa są znormalizowane i zharmonizowane procedury kontrolne w ramach zakładowej kontroli produkcji jako systemowej organizacji producenta, w których rozróżnia się kontrolę materiału (wsadu), kontrolę procesu produkcji, a następnie kontrolę właściwości wyrobu (gotowego).

 

Elementami każdej procedury kontrolno-badawczej jest program i plany badań oraz kontrola ich wykonania.

 

Program badań normowych to zestawienie metodyk w zakresie parametrów użytkowych, podlegających sprawdzeniu według określonej specyfikacji technicznej, natomiast plan badań normowych (plan minimum) łączy wyszczególnione metody z liczebnością próbek oraz z zalecaną częstotliwością, o której zwykle decyduje ich Producent.

 

We wskazanych kierunkach mają zastosowanie następujące Polskie Normy: PN-EN 12150 -1, -2, w zakresie bezpiecznych szyb termicznie hartowanych, PN-EN ISO 12543 -2 i PN-EN 14449, w zakresie  bezpiecznych szyb warstwowych, oraz PN-EN 1279 -6, -5, w zakresie szyb zespolonych izolacyjnych, a także PN-EN 13022 -1, -2, w zakresie oszkleń ze spoiwem konstrukcyjnym.

 

Plany badań w wersji zalecanej i bardziej rozwiniętej, ale jednocześnie znacznie lepiej uwzględniające  interesy Odbiorcy, mogą określać poziomy i granice akceptowanej jakości (AQL) dla wskazanych właściwości użytkowych w powiązaniu z wielkością (licznością) partii sprawdzanych (badanych) produktów, które mogą być opracowywane w oparciu o wytyczne PN ISO 2859-1. Celem tej normy jest nakłonienie dostawcy do utrzymania średniego poziomu procesu na poziomie nie gorszym niż AQL, poprzez wywarcie presji ekonomicznej i psychologicznej, związanej z odrzuceniem partii.

 

Deklarowanie zgodności przez Producenta po 1 lipca 2013 r.
W dniu 1 lipca 2013 r. wejdzie bezpośrednio do polskiego systemu prawnego Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r., ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzenia do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG [Dz. U. L 88 z 4.04.2011].

 

Z pewnością nastąpią nowelizacje ustawy o wyrobach budowlanych oraz wielu rozporządzeń wykonawczych, ale warto już obecnie podać ważniejsze ustalenia, a nawet definicje i nowe obowiązki producentów wyrobów budowlanych, w naszym przypadku dotyczących przetwórstwa szkła do zastosowania w budownictwie, tym bardziej, że Rozporządzenie zawiera kilkadziesiąt (58) przepisów wprowadzających i kilkadziesiąt (68) przepisów wykonawczych oraz pięć integralnych załączników.

 

Rozporządzenie jest w ogólności próbą uporządkowania rynku wyrobów budowlanych w skali Unii Europejskiej i będzie stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich, ale także wprowadza dopuszczalność stosowania procedur uproszczonych, zwłaszcza przez mikroprzedsiębiorstwa i w innych określonych przypadkach, w celu ograniczenia kosztów ponoszonych przez Producenta.

 

Przykładowo, aby uniknąć zbędnych badań wyrobów budowlanych, których właściwości zostały wystarczająco potwierdzone stałymi wynikami badań lub innymi dostępnymi wiarygodnymi wynikami, producent będzie miał możliwość na warunkach określonych przez  zharmonizowaną specyfikację techniczną lub w decyzji Komisji – deklarowanie określonego poziomu lub klasy właściwości użytkowych bez badań lub bez dalszych badań.

 

Równocześnie ma nastąpić skuteczny nadzór rynku unijnego, w szczególności w odniesieniu do programów, finansowania i kar, a Deklaracja właściwości użytkowych dla określonego typu wyrobu (według wzoru, zał. III), będzie jednolitym dokumentem oceny zgodności i podstawą oznakowania CE oraz imiennej odpowiedzialności producenta na całym obszarze EWG za deklarowane właściwości.

 

A oto niektóre ważniejsze i nowe definicje:

Zasadnicze charakterystyki oznaczają te cechy wyrobu budowlanego, które odnoszą się do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych;

 

Europejska ocena techniczna oznacza udokumentowaną ocenę właściwości użytkowych wyrobu budowlanego w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk, zgodnie z odnośnym europejskim dokumentem oceny;

 

Europejski dokument oceny oznacza dokument przyjęty przez JOT (jednostki ds. oceny technicznej, wyznaczane przez państwa członkowskie) do celów wydawania europejskich ocen technicznych;

 

Właściwości użytkowe wyrobu budowlanego oznaczają właściwości odnoszące się do odpowiednich, zasadniczych charakterystyk, wyrażone jako poziom lub klasa lub w sposób opisowy;

 

Typ wyrobu oznacza zestaw reprezentatywnych poziomów lub klas właściwości użytkowych w odniesieniu do zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego wyprodukowanego przy zastosowaniu danej kombinacji surowców lub innych składników w określonym procesie produkcyjnym;

 

Zharmonizowane specyfikacje techniczne oznaczają normy i europejskie dokumenty oceny;

 

Producent oznacza osobę fizyczną lub prawną, która produkuje wyrób budowlany lub która zleca zaprojektowanie lub wyprodukowanie wyrobu budowlanego i wprowadza ten wyrób do obrotu pod własną nazwą lub znakiem firmowym;

 

Wycofanie od użytkowników oznacza każdy środek, którego celem jest doprowadzenie do zwrotu wyrobu budowlanego, który został już udostępniony użytkownikowi końcowemu;

 

Zakładowa kontrola produkcji oznacza udokumentowaną stałą i wewnętrzną kontrolę produkcji w zakładzie produkcyjnym, zgodnie ze stosownymi zharmonizowanymi specyfikacjami technicznymi;

 

Cykl życia oznacza kolejne powiązane ze sobą etapy cyklu życia wyrobu budowlanego, od nabycia surowca lub jego pozyskania z zasobów naturalnych do ostatecznego usunięcia wyrobu.

 

Zakres i treść Deklaracji Właściwości Użytkowych
Niepowtarzalny kod identyfikacyjny typu wyrobu.

1. Numer typu, partii lub serii lub jakikolwiek inny element umożliwiający identyfikację wyrobu budowlanego.

2. Przewidziane przez producenta, zamierzone zastosowanie lub zastosowania wyrobu budowlanego zgodnie z mającą zastosowanie specyfikacją techniczną.

3. Nazwa, zastrzeżona nazwa handlowa lub zastrzeżony znak towarowy oraz adres kontaktowy producenta.

4. W stosownych przypadkach nazwa i adres kontaktowy upoważnionego (pisemnym pełnomocnictwem) przedstawiciela.

5. System lub systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego.

6. W przypadku deklaracji właściwości użytkowych dotyczącej wyrobu budowlanego objętego normą zharmonizowaną: nazwa i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej, zastosowany system oceny zgodności i weryfikacji stałości właściwości użytkowych, w tym wydany certyfikat zakładowej kontroli produkcji i sprawozdanie z badań/obliczeń.

7. W przypadku deklaracji właściwości użytkowych dotyczącej wyrobu budowlanego, dla którego wydana została europejska ocena techniczna: nazwa i numer identyfikacyjny jednostki ds. oceny technicznej oraz nadanie stosownych numerów referencyjnych,

8. Deklarowane właściwości użytkowe w określonym (według wzoru) układzie tabelarycznym, sporządzane osobno dla każdej zasadniczej charakterystyki i zamierzonego zastosowania wyrobu budowlanego.
Deklarowane właściwości użytkowe powinny być wyrażone jako poziom lub klasa lub w sposób opisowy powiązane z odpowiednimi zasadniczymi charakterystykami.

9. Deklaracja o wyłącznej odpowiedzialności producenta określonego w pkt. 4 za zgodność wyrobu określonego w pkt. 1 i 2, potwierdzona w dniu i w miejscu wydania dokumentu imiennym podpisem osoby na określonym stanowisku w organizacji.

 

Trwałość wyrobów szklanych w budownictwie po 1 lipca 2013 r. 
Zagadnienia stałości właściwości użytkowych oraz trwałości wyrobów („cykl życia”), są wyraźnie akcentowane w w/w Rozporządzeniu Rady (NR 305/2011) w sprawie obrotu wyrobów budowlanych, w którym precyzyjnie zostały określone obowiązki producentów, importerów i dystrybutorów. Istotnym obowiązkiem producenta jest dostarczanie lub przedstawianie (w formie papierowej lub elektronicznej), kopii Deklaracji właściwości użytkowych na żądanie Odbiorcy.

 

Powyższe Rozporządzenie wprowadza także jednolite zasady oznakowania CE, które umieszcza się na wyrobach budowlanych, dla których producent sporządził deklarację właściwości użytkowych. Oznacza to, że poprzez umieszczenie lub zlecenie umieszczenia oznakowania CE producent wskazuje, że bierze na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu z deklarowanymi właściwościami użytkowymi oraz za jego zgodność ze wszystkimi mającymi zastosowanie wymaganiami w/w Rozporządzenia.

 

W ich spełnianiu widzę żywotne problemy dla tych firm z sektora przetwórstwa szkła dla budownictwa, które w stosownym okresie nie podejmą działań porządkujących organizację i dokumentację produkcji oraz badań jakości, w przypadku, gdy dotąd są to zadania drugoplanowe, a deklarowanie zgodności nie ma oparcia w rzeczywistych oraz wiarygodnych wynikach badań i zapisach zakładowej kontroli produkcji.

 

Takie błędy stosunkowo łatwo mogę ustalić teraz w wyniku oględzin technicznych przedmiotu sporu oraz na podstawie analizy treści wystawianych dokumentów zgodności. Sygnalizując zmiany w przepisach proponuję już teraz współpracę z producentami budowlanych wyrobów szklanych, dla ich spełnienia po dacie 1 lipca 2013 r.

 

Wojciech Korzynow

SZKLAREXPERT, www.stronaszklar.neostrada.pl

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

więcej informacj: Świat Szkła 1/2012

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.