Tematyka związana z architekturą japońską była wielokrotnie podejmowana przez autorów w tym piśmie, począwszy od artykułu Kulisy architektury szkła w Japonii [1], poprzez Nowa architektura szkła w Japonii – budynki komercyjne [2], Budynki użyteczności publicznej [3], Stacje kolejowe [4], Terminale lotnicze [5] i Miejsca obsługi podróżnych na autostradach [6] oraz Current trends of the steel-glass architecture in Japan [7].

 

Ukazały się ponadto artykuły na temat szkła w krajobrazie, we wnętrzach, ogólnych walorów technicznych nowoczesnego szkła produkowanego w Japonii, szkła artystycznego oraz szkła w realizacjach firmy Bohlin Cywinski Jackson [8].

 

Nowa praca dotyczy najnowszej architektury japońskiej, odkrywającej nadal walory estetyczne „materiałów” w konstrukcjach i elewacjach, szczególnie w zestawieniu ze szkłem.

 

Następne artykuły z tego cyklu poświęcone będą kombinacji szkła ze stalą i drewnem, z aluminium oraz z drewnem jako materiałem dominującym, a także z innymi materiałami.

 

2021 03 02 1

Fot. 1. Atami –„Water/Glass”, 1995

 

Wstęp
Szkło jest obecnie popularnym materiałem w architekturze na świecie i także w Japonii. Stosowane jest na ściany osłonowe, klatki schodowe, dachy oraz elementy wnętrz i małej architektury. Szeroko wykorzystuje się nie tylko szkło strukturalne, ale również dekoracyjne [9].

 

Elewacje nowoczesnych budynków muszą nie tylko wyglądać imponująco, ale także spełniać wymagania dotyczące przegród zewnętrznych - muszą chronić przed deszczem, pogodą, ogniem i włamaniem, jednocześnie regulując ilość światła i wentylację na tyle automatycznie, na ile jest to możliwe, zapewniając ochronę przeciwsłoneczną i minimalizując skutki zimna i ciepła.

 

Zatem fasady budynków z zastosowaniem szkła nie tylko gwarantują doskonały dopływ światła, ale mają też zdolności adaptowania się do zmieniających się warunków na zasadzie tzw. „smart facade”.

 

2021 03 02 2

Fot. 2. Karuizawa –„Birch Moss Chapel”, 2015

 

Można powiedzieć, że współczesna architektura, wykorzystująca walory materiałów najnowszej generacji, jest w dużej mierze kreowana przy pomocy szkła.

 

W 2018 r. odbyła się w Tokio wystawa prezentująca dorobek znanego architekta japońskiego Kengo Kumy (Kuma Kengo; ur. 1954; Kengo Kuma & Associates) pt. „Kengo Kuma: A LAB for materials” (Kuma no mono Kuma Kengo to sasayaku busshitsu, kataru busshitsu). Kluczem do zobrazowania twórczości Kumy okazały się „materiały”, będące podstawowym tworzywem użytym do wyrażenia koncepcji budynku [10].

 

Kengo Kuma buduje swoje koncepcje wykorzystując naturalne właściwości materiałów, odpowiednio je „nawarstwiając” i powiązując z otoczeniem – które jest właściwie punktem wyjścia pewnego założenia, gdyż architekt czerpie z tworzyw lokalnych – odnosząc je do tradycyjnej architektury i estetyki japońskiej.

 

Określone materiały wywodzą się z konkretnych miejsc, a szerzej także z pewnej kultury, tak więc architekt stosując lokalne surowce może bliżej poznać środowisko, specyfikę miejsca i odzwierciedlić jego istotę (sense of place).

 

2021 03 02 3

Fot. 3. Karuizawa – „Karuizawa New Art Museum”, 2012 

 

Kengo Kuma nie jest jedynym japońskim architektem zafascynowanym możliwościami wynikającymi z właściwości materiałów budowlanych.

 

Podobne podejście w tym zakresie prezentują: Tadao Ando (Andō Tadao; ur. 1941; Tadao Ando Architect & Associates), który zawsze koncentrował się na betonie łącząc go ze szkłem, Toyo Ito (Itō Toyoo; ur. 1941; Toyo Ito & Associates, Architects), który łączy stal oraz beton ze szkłem, Kazuyo Sejima (Sejima Kazuyo; ur. 1956; Sejima and Nishizawa and Associates (SANAA)), która często używa szkła w połączeniu z aluminium, stalą lub żelbetem, a także Shigeru Ban (Ban Shigeru; ur. 1957; Shigeru Ban Architects), który wykreował swoje dzieła w oparciu o tuby papierowe z recyklingu.

 

Warto w tym miejscu podkreślić, iż inspiracje z różnych lokalnych materiałów czerpią i inni architekci, także młodszej generacji, niejednokrotnie łącząc je ze szkłem.

 

Drugim kluczem do twórczości Kengo Kumy jest „dezintegracja” architektury [11], dla której stara się odzyskać ludzką skalę oraz wyeksponować tradycyjną estetykę japońską. Szkło odgrywa również ważną rolę w aspekcie zneurtalizowania wielkości obiektów i wkomponowania ich w krajobraz.

 

2021 03 02 4

Fot. 4. Atsugi –„KAIT Workshop”, 2008

 

Obecny cykl artykułów poświęcony jest najnowszym, przełomowym realizacjom wyrażającym estetykę nowoczesnych materiałów w połączeniu ze szkłem. Wiedza na ten temat może być przydatna zarówno dla architektów, jak i technologów szkła, dzięki którym powstają nowe rozwiązania w rodzaju „smart facade”, uruchamiające nowe środki wyrazu. Przykłady uszeregowano według sposobów połączenia szkła z innymi materiałami oraz efektów, jakie w ten sposób powstają.

 

Poniższy artykuł nt. „architektury materiałów” dotyczy głównie szkła i stali. Temat następnego skupi się na zestawieniu szkła ze stalą i drewnem, kolejny natomiast będzie dotyczył szkła w połączeniu z aluminium i innymi metalami. Dalsze będą poświęcone również szkłu – tym razem w kontekście zestawienia go z dominującym drewnem oraz z innymi materiałami, np. betonem, kamieniem i ceramiką.

 

2021 03 02 5

Fot. 5. „KAIT Workshop”–efekt przezierności

 


Efekt maksymalnej przezroczystości i symbiozy
Niektóre dzieła architektoniczne eksponują szkło, ukrywając inne materiały w celu osiągnięcia maksymalnego efektu przezierności i efemeryczności. Są to zasadnicze cechy szkła, które powodują, że obiekt jest przezroczysty i wizualnie lekki. Kengo Kuma zaprojektował pensjonat „Water/Glass” (Mizu/ Garasu; 1995) w mieście Atami w prefekturze Shizuoka.

 

Obiekt ten łączy wizualnie ląd z morzem, ponieważ praktycznie zaciera między nimi granicę. Unikalna weranda nie jest drewniana jak w architekturze tradycyjnej, ale obejmuje elementy wody, co pozwala świadomości widza przeciwstawić się fizyczności poprzez pozorne przebywanie w dwóch miejscach jednocześnie (fot. 1).

 

2021 03 02 6

Fot. 6. Tokio –„Shibaura House”, 2011 

 

Faktycznie budynek ma konstrukcję żelbetową. Inspirowany jest projektem znajdującej się w pobliżu willi Hyūga (Hyūgabettei; 1935), autorstwa niemieckiego architekta modernistycznego, mieszkającego przez trzy lata w Japonii, Brunona Tauta (1880-1938) oraz budynkiem willi cesarskiej Katsura Rikyū w Kioto idealnie wkomponowanym w miejscową tkankę krajobrazową.

 

Dzieło to obrazuje także fakt, że szkło w zestawieniu z innymi materiałami i jako samodzielny materiał, wraz ze światłem i dźwiękiem, umożliwia kontakt człowieka z naturą i całym otoczeniem. Szkło także jest tworzywem, które pozwala wyrazić estetykę japońską we współczesnej architekturze.

 

2021 03 02 7

 Fot. 7. „Shibaura House”

 

Przykładem całkowitej symbiozy szkła i zieleni jest zaprojektowana przez Kengo Kumę mała kaplica „Birch Moss Chapel” (2015) – położona w miejscowości wypoczynkowej Karuizawa, na północny zachód od Tokio, w prefekturze Nagano. Obiekt ten przeznaczony na ceremonie ślubne osadzony został na konstrukcji stalowej pokrytej korą brzóz. Konstrukcja została ustawiona w gaju brzozowym, przez co można pomylić podpory z prawdziwymi brzozami (fot. 2).

 

Wspiera ona przeszklony dach kaplicy. Ławki wykonane są ze szkła i akrylu. Podłoga została pokryta mchem, a przezroczyste szkło sprawiło, że kaplica znikła wśród drzew. Budynek sąsiaduje z „Karuizawa New Art Museum” (KaNAM; Karuizawa Nyū Āto Myūjiamu; 2012), zaprojektowanym przez Rikuo Nishimori (Nishimori Rikuo; ur. 1961; Nishimori Architects and Associates).

 

Muzeum ma ściany osłonowe wypełnione szkłem. Białe podpory na zewnątrz i wewnątrz reprezentują lokalne lasy, a w białych wnętrzach jest prezentowana sztuka, m.in. znanej artystki Yayoi Kusamy (fot. 3).

 

2021 03 02 8

Fot. 8. Sendai – „Sendai Mediateque”, 2001

 

Budynek “KAIT Workshop” (KAIT Kōbō; 2008),należący do uniwersytetu Kanagawa Institute of Technology w mieście Atsugi, w prefekturze Kanagawa, określany jest jako najbardziej przezroczysty budynek na świecie.

 

Zaprojektowany został przez wyróżniającego się architekta młodego pokolenia Junya Ishigami (Ishigami Junya; ur. 1974; Junya Ishigami & Associates). Szklane pudełko, będące centralnym punktem uniwersytetu, jest obiektem wielofunkcyjnym przeznaczonym dla studentów inżynierii.

 

2021 03 02 9

 Fot. 9. „Sendai Mediateque” – efekt przezierności fasady

 

Budynek stwarza wrażenie białego lasu. W szklanych ścianach elewacji odbijają się otaczające go drzewa. „Las” składa się z 305 smukłych stalowych kolumn o wysokości 5 m, nieregularnie rozmieszczonych w przestrzeni. Podłoże, z którego „wyrastają”, tworzy zniekształcony kwadrat z betonu o wymiarach 47 m na 46 m. Płaski dach zakrywa przestrzeń liniowymi świetlikami. Szkło bezramowe stwarza wrażenie bezgranicznych przezroczystych połaci (fot. 4).

 

2021 03 02 10

Fot. 10. Tokio – „Omotesandō Apple Store”, 2014

 

Na tym kończy się architektura; jej animację przejmują meble, rośliny i ludzie. Uosabiając współczesny minimalizm, poprzez przeważająco białe wnętrze i dużo otwartej przestrzeni, struktura zaciera granice między wnętrzem a zewnętrzem (fot. 5).

 

Przestrzeń budynku ma płynne granice i bardziej ujawnia rzeczywistość niż ją kształtuje. Wizją architekta było stworzenie atmosfery lasu pełnego drzew, a nie sali w college’u, dzięki czemu budynek stwarza dobre warunki, sprzyjające studiowaniu i kreatywności.

 

Ishigami znany jest z lekkich i płynnych kształtów swoich realizacji, będących w ścisłym związku z naturą. Zaprojektował m.in. „Botanical Garden Art Biotop” (Mizuniwa; 2018) – ogród wodny składający się z 318 drzew i 160 biotopów (stawów) oraz niekonwencjonalną bryłę nowego obiektu na KAIT – „KAIT Plaza”(2021).

 

2021 03 02 11

Fot. 11. Tokio – toaleta w Yoyogi Fukamachi Mini Park, 2020

 

Szklany budynek wygląda inaczej, kiedy usytuowany jest w linii ulicy. Kontrastuje wtedy z pozostałą zabudową swoją lekkością, a jednocześnie wzbogaca scenerię poprzez odbicia w szkle całego otoczenia.

 

Im bardziej szklany budynek jest przezierny, tym bardziej intryguje otoczenie. Przykładem takiej absolutnej przezroczystości jest „Shibaura House” (Shibaura no Ofisu; 2011) w Tokio, zaprojektowany przez Kazuyo Sejimę. Na pierwszy rzut oka „Shibaura House” wygląda jak wysokie, białe pudełko (fot. 6).

 

2021 03 02 12

Fot. 12. Toaleta w Yoyogi Park w czasie użytkowania

 

(...)

Brakująca część artykułu - dostępna jest dla prenumeratorów Świata Szkła

 

Prostokątny kontur zewnętrzny maskuje jednak fakt, że budynek składa się z wielu betonowych płaszczyzn o różnych kształtach. Przy bliższym spojrzeniu ukazują się trzy duże tarasy o różnych rozmiarach i kształtach, zasłonięte rozciągniętą metalową siatką. Naprężona stalowa konstrukcja nośna wspiera szklaną ścianę osłonową, przebitą przerywanymi cofnięciami, zawierającymi otwarte tarasy na elewacji frontowej i tylnej.

 

Dominuje szkło i ekspresja jego przezierności (fot. 7). Zewnętrzna część budynku jest całkowicie przezroczysta, a każde piętro wyznaczają pomieszczenia o różnych kształtach, które są połączone owalną klatką schodową. Przegrody na parterze o podwójnej wysokości stanowią przeszklenie, które łączy przestrzeń „mieszkalną” z ulicą na zewnątrz.

 

Pomieszczenie jest ogólnodostępne, stoją w nim stoliki oraz mnóstwo bujnych zielonych roślin. Wyżej szklane ściany elewacji budynku są zaokrąglone i są całkowicie przezierne, ale na trzeciej i czwartej kondygnacji zdecydowano się je przesłonić, zapewniając użytkownikom prywatność.

 

2021 03 02 13

Fot. 13. Tokio – toaleta w Haru no Ogawa Community Park, 2020

 

Efekt przezroczystości i symbiozy z otoczeniem prezentuje budynek w Sendai w prefekturze Miyagi, autorstwa Toyo Ito ,„Sendai Mediateque” (Sendai Mediatēku; 2001). Obiekt, wkomponowany w zieleń uliczną, sam jednocześnie tworzy własną sztuczną naturę. „Mediateque” odznacza się wyjątkową konstrukcją, której układ przestrzenny obejmuje wypełnione betonem płyty stropowe oraz grubościenne rury stalowe, które w postaci 13 trzonów wznoszą się od ziemi do dachu.

 

To wszystko powleczone jest delikatną szklaną „skórą” (fot. 8). Pionowe elementy nośne wywołują skojarzenie z kształtem drzew brzostownic japońskich keyaki, okalających bulwar przed budynkiem. Całkowita przezierność szklanej ściany osłonowej pozwala na ten znakomity efekt symbiozy konstrukcji z przyrodą. Dzięki szklanej fasadzie widok z budynku wypełnia także wnętrza (fot. 9).

 

2021 03 02 14

 Fot. 14. Toaleta w Haru no Ogawa Community Park w czasie użytkowania

 

Całkowita przezierność umożliwia więc wizualne połączenie ulicy z usytuowanymi przy niej budynkami. Wtedy życie ulicy przenika jakby do ich wnętrz. Widać to dobrze na przykładzie „Omotesandō Apple Store” (Appuru sutoa Omotesandō; 2014) zaprojektowanego przez firmę Bohlin Cywinski Jackson (BCJ) [8].

 

Płyty szklane stanowiące ściany osłonowe budynku mają prawie niewidoczne łączniki ze stali nierdzewnej (fot. 10). Podobnie delikatnie wygląda osadzenie ściany w podłodze. Proste wnętrze budynku staje się niezwykle bogate dzięki wnikającemu do środka krajobrazowi ulicy.

 

2021 03 02 15

 Fot. 15. Karuizawa – „Karuizawa Hiroshi Senju Museum”, 2011

 

Szczególne efekty związane z własnością przezierności szkła można też dostrzec na przykładzie projektu „Tokyo Toilet” – czyli niedawno zrealizowanych 17 toalet publicznych w dzielnicy Shibuya w Tokio [12]. Zostały one zaprezentowane w 2020 r., jako kolejny futurystyczny i estetyczny przykład postępu technologicznego Japonii.

 

Nowoczesne, czyste i starannie zaprojektowane obiekty są także odzwierciedleniem „omotenashi” – sławnej japońskiej kultury gościnności. W prace nad powstaniem nowych toalet zostało zaproszonych 16 twórców z całego świata (m.in. Kengo Kuma, Marc Newson, Takenosuke Sakakura, Sou Fujimoto, Toyo Ito, Tadao Ando i Fumihiko Maki).

 

2021 03 02 16

Fot. 16. „Karuizawa Hiroshi Senju Museum” – wnętrza

 

Transparentne szkło znalazło zastosowanie w projektach toalet Shigeru Bana znajdujących się w parkach „Yoyogi Fukamachi Mini Park” (fot. 11, 12) oraz w „Haru no Ogawa Community Park”(fot. 13, 14).

 

Toalety z kolorowymi przezroczystymi szklanymi ścianami stają się nieprzejrzyste, kiedy są zajęte. Wynika to z faktu, że zostały wykonane z „inteligentnego szkła” zmieniającego swoje właściwości pod wpływem określonych warunków. Takie zalety szkła są wykorzystywane m.in. w biurach i innych budynkach, aby zapewnić (w razie potrzeby) prywatność.

 

Dzięki zastosowaniu najnowszej technologii, kolorowa szyba zewnętrzna staje się – po zamknięciu drzwi – ciemniejsza, matowa i nieprzezierna. Kiedy drzwi są odblokowane, prąd elektryczny tak szereguje kryształy w szkle, aby przepuszczały więcej światła, tworząc efekt półprzezroczystego szkła.

 

Takie inteligentne szkło umożliwia użytkownikom sprawdzenie czystości toalet oraz tego, czy ktoś w danym momencie z nich korzysta. W nocy obiekt rozświetla park niczym kolorowy lampion. Szklane toalety, kiedy są otwarte, stwarzają efekt całkowitej przezroczystości oraz dzięki dobranym kolorom – efekt symbiozy z otoczeniem.

 

2021 03 02 17

 Fot. 17. Chino –„Chino Cultural Complex”, 2005

 

Efekt płynności, ruchu i miękkich przestrzeni
Z płynności i ruchu słyną obiekty zaprojektowane przez Kazuyo Sejimę i Ryue Nishizawę (Nishizawa Ryūe; ur. 1966; SANAA) w ramach firmy SANAA. Do takich realizacji należą m.in. „21 Century Museum of Art” (Kanazawa Nijūichiseiki Bijutsukan;2004) w Kanazawa, „The Toledo Museum of Art Glass Pavilion” (2006) w Ohio i „Serpentine Pavilion” (2009) w Londynie.

 

Ryue Nishizawa jest też samodzielnie autorem m.in. „KaruizawaHiroshi Senju Museum” (Karuizawa Senju Hiroshi Bijutsukan; 2011) w Karuizawa.

 

Budynek o stalowej i żelbetowej konstrukcji ma białą betonową podłogę ściśle przylegającą do gruntu. Srebrno-biały dach, najwyraźniej zakotwiczony jedynie wzdłuż obwodu szklanej ściany osłonowej, wydaje się unosić w powietrzu, jak gigantyczny magiczny dywan. Senju to jeden z najbardziej znanych artystów uprawiających tradycyjne malarstwo japońskie nihonga.

 

2021 03 02 18

 Fot. 18. „Chino Cultural Complex” – toalety

 

Owalne, szklane ściany osłonowe są transparentne od strony zewnętrznej oraz kilku okrągłych atriów, które wyglądają jak ogromne „dziury” w dachu, oraz częściowo przesłonięte od strony wejścia (fot. 15). Muzeum zostało zaprojektowane zgodnie przekonaniem Senju, który uważał, że obrazy nihonga trzeba oglądać w naturalnym świetle [13].

 

Szkło zastosowane w ścianie osłonowej ma z jednej strony właściwości blokady promieniowania UV, a z drugiej umożliwia wizualny kontakt wnętrz z zielenią (fot. 16). Płynność kompozycji wyrażają obłe ściany, które dzięki stopniowaniu przezierności stymulują ruch. Zwiedzający poruszają się zgodnie z tym ruchem.

 

2021 03 02 19

Fot. 19. „Chino Cultural Complex” – ściana osłonowa

 

 

Efekt widoku dzięki transparentności
Największą zaletą nowoczesnego szkła jest przezierność w połączeniu z ochroną przed promieniowaniem. Dzięki przezierności nie tylko sam obiekt wydaje się lekki i stapia się z otoczeniem, ale także jego wnętrze wzbogaca się o widok otoczenia.

 

Ukształtowanie terenu, zieleń, ogrody, a także w dalszej perspektywie inne budynki i krajobraz miejski stanowią dodatkowy efekt. Jednym z takich obiektów jest „Chino Cultural Complex” (Chino Shiminkan; 2005) w mieście Chino, w prefekturze Nagano.

 

Autorem tego projektu – wyłonionego w drodze konkursu – jest architekt Nobuaki Furuya (Furuya Nobuaki; ur. 1955; NASCA), który także zaprosił do współpracy mieszkańców Chino. Kompleks jest dynamiczny i elastyczny.

 

2021 03 02 20

Fot. 20. „Asahikawa Station” – widok z wnętrza 

 

Został on połączony z dworcem Chino Station (Chino-eki) i zawiera „Chino City Museum of Art”, a także m.in. teatr, salę wielofunkcyjną, galerię i bibliotekę [14]. Biblioteka, która jest łącznikiem usytuowanym na stoku pomiędzy stacją, a pozostałymi budynkami, ma kształt przeszklonego korytarza zapewniającego widok na dworzec oraz zielony ogród położony w centralnej części obiektu.

 

Czarna odblaskowa posadzka, biały sufit i detale oraz przezroczysta ściana osłonowa z białą stolarką wprowadzają czarnobiały rytm i stanowią miejsce, z którego rozciąga się rozległy i barwny widok (fot. 17).

 

Jedyne ściany we wnętrzu to te w toaletach. Mają one opływowy kształt i są wykonane ze szkła matowego (fot. 18). Przezroczysty obiekt o kształcie szklanego pudełka w formie „u” umożliwia widok na otaczający cały budynek krajobraz i dworzec. Zasadnicza bryła kompleksu ma szklane ściany osłonowe o rytmicznych podziałach na całej swojej wysokości (fot. 19).

 

2021 03 02 21

 Fot. 21. Hokkaido – „Asahikawa Station”, 2011

 

Transparentne ściany dworca „Asahikawa Station” (Asahikawa-eki; 2011) na Hokkaido również zapewniają widok na park i rzekę Chūbetsu, co stanowi podstawę całej koncepcji architektonicznej. Dworzec został zaprojektowany przez Hiroshiego Naito (Naitō Hiroshi; ur. 1950; Naito Architect and Associates). Szklany prostopadłościan dworca, wykończony we wnętrzach lokalnym drewnem, mieści na parterze hol i usługi, a na drugiej kondygnacji perony.

 

Ideą projektu było połączenie stacji z miastem i otoczeniem naturalnym. Dzięki transparentnym ścianom szklanym można podziwiać widok na park i okolicę (fot. 20). Z kolei z zewnątrz widać ciekawą konstrukcję stalowych podpór na peronie, które przypominają rozgałęzione drzewa (fot. 21). Architektura dworca odzwierciedla tradycyjną estetykę w architekturze drewnianej, w której widok ukierunkowany jest na ogród. (C.d.n.)

 

(...)

 

dr Ewa Maria Kido, CTI Engineering Co., Ltd., Tokio;, Tokyo City University, Tokio

 

prof. Zbigniew Cywiński , Politechnika Gdańska

 

Bibliografia
[1] Cywiński Z., Kido E. M.: Kulisy architektury szkła w Japonii. „Świat Szkła” 4/2012.
[2] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki komercyjne. „Świat Szkła”: 6/2012 – Część 1 i 7-8/2012 – Część 2.
[3] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki użyteczności publicznej. „Świat Szkła”: 11/2012 – Część 1 i 12/2012 – Część 2.
[4] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Stacje kolejowe. „Świat Szkła”: 5/2013 – Część 1 i 11/2013 – Część 2.
[5] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Terminale lotnicze, „Świat Szkła” 12/2013.
[6] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Miejsca obsługi podróżnych na autostradach. „Świat Szkła”: 6/2014 – Część 1 i 7-8/2014 – Część 2.
[7] Kido, E. M., Cywiński, Z.: Current trends of the steel-glass architecture in Japan, „Świat Szkła” 2/2020.
[8] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Architektura kreowana szkłem w realizacjach firmy Bohlin Cywinski Jackson dla Apple Inc. „Świat Szkła” 9/2015.
[9] Kido, E. M., Cywiński, Z.: Szkło artystyczne w architekturze japońskiej, „Świat Szkła”: 6/2018 – Część 1, 1/2019 – Część 2, 9/2019 – Część 3, 10/2019 – Część 4 i 12/2019 – Część 5.
[10] http://poloniajaponica.jp/obserwacje-japonskie/item/1528-architektura-kengo-kumy-kengo-kuma-a-lab-for-materials (23.01.2021).
[11] Kuma, K.: Anti-object: the dissolution and disintegration of architecture, Architectural Association Publications, London, 2008.
[12] https://tokyotoilet.jp/en/ (24.01.2021).
[13] https://www.senju-museum.jp/en/about/architecture/ (24.01.2021).
[14] https://www.tozai-as.or.jp/mytech/05/05_furuya17.html (24.01.2021).

  

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 3/2021 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.