Wydanie 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Ostatnie lata przyniosły istotne zmiany w zakresie wymagań dotyczących bezpieczeństwa pożarowego budynków, obejmujące zarówno warunki techniczne, jak i wymagania eksploatacyjne. Niektóre z tych zmian, zwłaszcza dotyczące ewakuacji ludzi oraz usytuowania budynków, wprowadziły całkowicie nowe podejście do tych zagadnień.
Z drugiej strony coraz częściej powstają skomplikowane pod względem architektonicznym budynki, które charakteryzują się coraz większymi powierzchniowo przeszklonymi fasadami zewnętrznymi. Takie nowoczesne obiekty niejednokrotnie stawiają ogromne wyzwanie, zarówno przed projektantami, jak i rzeczoznawcami do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych.
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
ustanowione przez Polski Komitet Normalizacyjny w języku polskim.
• PN-EN 78:1993. Metody badań okien. Forma sprawozdania z badań
• PN-EN 78/Ak:1993. Metody badań okien. Forma sprawozdania z badań
• PN-EN 107:2002 (U). Metody badań okien. Badania mechaniczne
• PN-EN 130: 1998. Metody badań drzwi. Badanie sztywności skrzydeł drzwiowych przez wielokrotne wichrowanie
• PN-EN 477:1997. Kształtowniki z nieplastyfikowanego polichlorku winylu (PVC-U) do produkcji okien i drzwi. Określenie odporności kształtowników głównych na uderzenie spadającego ciężarka
• PN-EN 478:1997. Kształtowniki z nieplastyfikowanego polichlorku winylu (PVC-U) do produkcji okien i drzwi. Wygląd po wygrzewaniu w temperaturze 150 stopni C. Metoda badania
• PN-EN 479:1997. Kształtowniki z nieplastyfikowanego polichlorku winylu (PVC-U) do produkcji okien i drzwi. Oznaczanie skurczu termicznego
• PN-EN 513:2002. Kształtowniki z niezmiękczonego polichlorku winylu) (PVC-U) do produkcji okien i drzwi. Oznaczanie odporności na sztuczne starzenie klimatyczne
• PN-EN 514:2002. Kształtowniki z niezmiękczonego polichlorku winylu) (PVC-U) do produkcji okien i drzwi. Oznaczanie wytrzymałości zgrzewanych naroży i połączeń w kształcie T
• PN-EN 947:2000. Drzwi rozwierane. Oznaczanie odporności na obciążenie pionowe
• PN-EN 948:2000. Drzwi rozwierane. Oznaczanie wytrzymałości na skręcanie statyczne
• PN-EN 949:2000. Okna i ściany osłonowe, drzwi, zasłony i żaluzje. Oznaczanie odporności drzwi na uderzenie ciałem miękkim i ciężkim
• PN-EN 950:2000. Skrzydła drzwiowe. Oznaczanie odporności na uderzenie ciałem twardym
• PN-EN 951:2000. Skrzydła drzwiowe. Metoda pomiaru wysokości, szerokości, grubości i prostokątności
• PN-EN 952:2000. Skrzydła drzwiowe. Płaskość ogólna i miejscowa. Metoda pomiaru
• PN-EN 1026:2001. Okna i drzwi. Przepuszczalność powietrza. Metoda badania
• PN-EN 1027:2001. Okna i drzwi. Wodoszczelność. Metoda badania
• PN-EN 1121:2001. Drzwi. Zachowanie się pomiędzy dwoma różnymi klimatami. Metoda badania
• PN-EN 1191:2002. Okna i drzwi. Odporność na wielokrotne otwieranie i zamykanie. Metoda badania
• PN-EN 1192:2001. Drzwi. Klasyfikacja wymagań wytrzymałościowych
• PN-EN 1294:2002. Skrzydła drzwiowe. Określenie zachowania się pod wpływem zmian wilgotności w kolejnych jednorodnych klimatach
• PN-EN 1522:2000. Okna, drzwi, żaluzje i zasłony. Kulood-porność. Wymagania i klasyfikacja
• PN-EN 1523:2000. Okna, drzwi, żaluzje i zasłony. Kulood-porność. Metody badań.
• PN-EN 1529:2001. Skrzydła drzwiowe. Wysokość, szerokość, grubość i prostokątność. Klasy tolerancji
• PN-EN 1530:2001. Skrzydła drzwiowe. Płaskość ogólna i miejscowa. Klasy tolerancji
• PN-EN 12046-1:2004 (U). Siły operacyjne. Metoda badania. Część l: Okna
• PN-EN 12046-2:2001. Siły operacyjne. Metoda badania. Część 2: Drzwi
• PN-EN 12207:2001. Okna i drzwi. Przepuszczalność powietrza. Klasyfikacja
• PN-EN 12208:2001. Okna i drzwi. Wodoszczelność. Klasyfikacja
• PN-EN 12210:2001. Okna i drzwi. Odporność na obciążenie wiatrem. Klasyfikacja
• PN-EN 12211:2001. Okna i drzwi. Odporność na obciążenie wiatrem. Metoda badania
• PN-EN 12217:2004 (U). Drzwi. Siły operacyjne. Wymagania i klasyfikacja
• PN-EN 12219:2002. Drzwi. Wpływ klimatu. Wymagania i klasyfikacja
• PN-EN 12400:2004. Okna i drzwi. Trwałość mechaniczna. Wymagania i klasyfikacja
• PN-EN 12519:2005 (U). Okna i drzwi. Terminologia
• PN-EN 12608:2004. Kształtowniki z nieplastyfikowanego poli( chlorku winylu) (PVC-U) do produkcji okien i drzwi. Klasyfikacja, wymagania i metody badań
• PN-EN 13049:2004. Okna. Uderzenie ciałem miękkim i ciężkim. Metoda badania, wymagania dotyczące bezpieczeństwa i klasyfikacja
• PN-EN 13115:2002. Okna. Klasyfikacja właściwości mechanicznych. Obciążenia pionowe, zwichrowanie i siły operacyjne
• PN-EN 13123-1:2002 (U). Okna, drzwi i żaluzje. Odporność na wybuch. Wymagania i klasyfikacja. Część 1: Rura uderzeniowa
• PN-EN 13123-2:2004 (U). Okna, drzwi i żaluzje. Odporność na wybuch. Wymagania i klasyfikacja. Część 2: Próba poligonowa
• PN-EN 13124-1:2002 (U). Okna, drzwi i żaluzje. Odporność na wybuch. Metoda badania. Część 1: Rura uderzeniowa
• PN-EN 13124-2:2004 (U). Okna, drzwi i żaluzje. Odporność na wybuch. Metoda badania. Część 2: Próba poligonowa
• PN-EN 14608:2005 lU). Okna. Oznaczanie odporności na obciążenia w płaszczyźnie skrzydła (Racking)
• PN-EN 14609:2005 (U). Okna. Oznaczanie odporności na skręcanie statyczne
• PN-EN 60335-2-103:2004 (U). Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 2-103: Wymaganie szczegółowe dotyczące układów napędowych do bram, drzwi i okien
• PN-EN ISO 10077-1:2002. Właściwości cieplne okien, drzwi i żaluzji. Obliczanie współczynnika przenikania ciepła. Część 1: Metoda uproszczona
• PN-EN ISO 10077-2:2005. Cieplne właściwości użytkowe okien, drzwi i żaluzji. Obliczanie współczynnika przenikania ciepła. Część 2: Metoda komputerowa dla ram
• PN-EN ISO 12567-1:2004. Cieplne właściwości użytkowe okien i drzwi. Określanie współczynnika przenikania ciepła metodą skrzynki grzejnej. Część 1: Kompletne okna i drzwi
• PN-B-05000:1996. Okna i drzwi. Pakowanie, przechowywanie i transport
• PN-86/B-06076. Drzwi drewniane. Metoda badania odporności na obciążenia udarowe
• PN-87/B-06077. Drzwi drewniane. Metoda badania odporności na obciążenia statyczne działajace prostopadle do płaszczyzny skrzydła
• PN-88/B-06079. Drzwi drewniane. Metoda badania odporności na wstrząsy
• PN/B-02100:1952. Skrzydła i okucia stolarki budowlanej prawe i lewe. Określenia
• PN-89/B-06085. Drzwi. Metody badań odporności na włamanie. Obciążenia statyczne prostopadłe i równoległe do płaszczyzny skrzydła
• PN-88/B-10085. Okna i drzwi z drewna, materiałów drewnopochodnych i tworzyw sztucznych. Wymagania i badania
• PN-88/B-10085 Zmiana 2. Stolarka budowlana. Okna i drzwi. Wymagania i badania (Zmiana)
• PN-88/B-l 0085/ Az3:2001. Stolarka budowlana. Okna i drzwi. Wymagania i badania (Zmiana Az3)
• PN-B-I0087:1996. Okna i drzwi drewniane. Złącza klinowe. Wymagania i badania
• PN-B-I0201:1998. Stolarka budowlana. Drzwi drewniane li-stwowe wewnętrzne
• PN-B-I0221:1998. Stolarka budowlana. Naświetla drewniane wewnętrzne
• PN-B-I0222:1998. Stolarka budowlana. Okna drewniane krosnowe do piwnic i poddaszy
• PN-86/B-89030.01. Elementy budowlane z tworzyw sztucznych. Listwy przyszybowe z polichlorku winylu. Ogólne wymagania i badania
• PN-86/B-89030.02. Elementy budowlane z tworzyw sztucznych. Listwy przyszybowe drzwiowe z polichlorku winylu. Profil Z
• PN-86/B-89030.05. Elementy budowlane z tworzyw sztucznych. Listwy przyszybowe okienne z polichlorku winylu. Profil W
• PN-B-91000:1996. Stolarka budowlana. Okna i drzwi. Terminologia
• PN-90/B-91002. Okna i drzwi balkonowe. Zasady ustalania wymiarów skoordynowanych modularnie
• PN-89/B-91003. Drzwi. Zasady ustalania wymiarów skoordynowanych modularnie
• PN-82/B-92010. Elementy i segmenty ścienne metalowe. Drzwi i wrota. Wymiary modularne
• PN-90/B-92210. Elementy i segmenty ścienne aluminiowe. Drzwi i segmenty z drzwiami - szklone, klasy O i OT. Ogólne wymagania i badania
• PN-90/B-92270. Elementy i segmenty ścienne metalowe. Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie - klasy C. Wymagania i badania uzupełniające
• PN-68/M-78010. Transport wewnętrzny. Drogi i otwory drzwiowe. Wytyczne projektowania
• ENV 1627. Okna, drzwi, żaluzje. Odporność na włamanie
- Wymagania i klasyfikacja
• ENV 1628. Okna, drzwi, żaluzje. Odporność na włamanie
- Metoda badania dla określenia odporności na obciążenie statyczne
• ENV 1629. Okna, drzwi, żaluzje. Odporność na włamanie
- Metoda badania dla określenia odporności na obciążenie dynamiczne
• ENV 1630. Okna, drzwi, żaluzje. Odporność na włamanie. Metoda- badania dla określenia odporności na próby włamania ręcznego
• pr EN ISO 12567-2. Cieplne właściwości użytkowe okien i drzwi. Określenie współczynnika przenikania ciepła metodą skrzynki grzejnej. Część 2: Okna dachowe i inne okna wystające
• pr EN 14351-2. (w przygotowaniu) Okna i drzwi. Norma wyrobu, własności eksploatacyjnej. Część 2: Drzwi wewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i dymoszczelności
• pr EN-14351-3. (w przygotowaniu) Okna i drzwi. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Część 3: Wyroby z właściwościami dotyczącymi odporności ogniowej i dy-moszczelności
Opracowaia: Irena Jesmanowicz
COBR Metalplast-Poznań
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Bezpieczne mieszkanie kojarzy się często z uzbrojoną ochroną, wysokim ogrodzeniem z drutem kolczastym, elektronicznymi urządzeniami zabezpieczającymi oraz budynkami mieszkalnymi ze stalowymi, wyposażonymi w wiele zamków i sztab drzwiami oraz zakratowanymi oknami.
Tymczasem jest to szersze zagadnienie, obejmujące m.in. obiekty mieszkalne i użyteczności publicznej wybudowane z bezpiecznych materiałów i wyrobów, w których zamontowano okna i drzwi zabezpieczające, a prawidłowo określając - utrudniające lub zwiększające odporność na włamanie, których właściwości zostały potwierdzone przez specjalistyczną i uprawnioną instytucję. Bezpieczne mieszkanie wymaga więc zastosowania wyrobów budowlanych, do jakich zaliczamy także okna i drzwi, dopuszczonych do obrotu i stosowania w budownictwie na podstawie obowiązujących przepisów.
Istotą europejskich regulacji prawnych w zakresie zasad dopuszczania wyrobów do obrotu i stosowania jest ochrona użytkowników obiektów budowlanych przed szeroko pojętymi zagrożeniami, występującymi w trakcie eksploatacji tych obiektów. Budynki mogą zagrażać bezpieczeństwu, zdrowiu i mieniu użytkownika w przypadku niewłaściwego zaprojektowania lub wykonania, a także zastosowania wyrobów budowlanych o niewłaściwych parametrach, które mogą stać się przyczyną zagrożeń, katastrof budowlanych lub utraty mienia.
Najprostszym i najtańszym sposobem stwierdzającym, że wyrób budowlany posiada właściwe parametry jest jego klasyfikacja, w oparciu o wymagania i badania przeprowadzone zgodnie z właściwą normą. Również zagadnienia związane z ochroną mienia, co jest przedmiotem niniejszej publikacji, objęte zostały pracami normalizacyjnymi.
Rys. 1. Przykład okna rozwieranego w stanie zamknięcia, utwierdzenia i zablokowania
1. klameczka
2. mechanizm blokujący klameczkę z kluczem
3. punkt utwierdzenia wielopunktowego mechanizmu zamykającego
Obok drzwi jednym z najbardziej narażonych na włamanie elementów budynku są okna.
W związku z tym, coraz częściej stosuje się okna utrudniające włamanie, które, wbudowane i zamknięte, mają utrudnić w wystarczającym stopniu okazjonalnemu włamywaczowi dokonanie włamania. Przy ich projektowaniu bierze się pod uwagę narzędzia zwykle stosowane przez włamywacza.
Jak już wspomniano, ochrona mienia objęta jest także pracami normalizacyjnymi. W grudniu 1997 r. Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) przyjął pakiet norm przeznaczonych do tymczasowego stosowania i dotyczących odporności na włamanie okien, drzwi i żaluzji. Normy przeznaczone do tymczasowego stosowania oznaczane są jako ENV i zwane są także prenormami europejskimi. W najnowszych publikacjach normalizacyjnych pojawiła się nowa nazwa -specyfikacja techniczna CEN oznaczona jako TS. W uzasadnieniu nadania tym dokumentom statusu normy do tymczasowego stosowania podano, że wynika to z faktu nieposiadania przez większość państw należących do CEN doświadczenia w badaniach z zastosowaniem prób włamania ręcznego. Faza obowiązywania ENV daje wszystkim możliwość zdobycia doświadczenia w stosowaniu prenormy, wymiany uzyskanych doświadczeń i harmonizacji procedur. Możliwe będzie także określenie, czy część badań metodami prób ręcznych będzie mogła być zastąpiona przez metody o wyższym stopniu odtwarzalności.
Tabela 1
Zakres ogólny norm dotyczących odporności na włamanie
W skład pakietu norm przeznaczonych do tymczasowego stosowania w zakresie odporności na włamanie okien, drzwi i żaluzji wchodzą:
• ENV 1627 - Okna, drzwi, żaluzje - Odporność na włamanie - Wymagania i klasyfikacja,
• ENV 1628 - Okna, drzwi, żaluzje - Odporność na włamanie - Metoda badania dla określenia odporności na obciążenie statyczne,
• ENV 1629 - Okna, drzwi, żaluzje - Odporność na włamanie - Metoda badania dla określenia odporności na obciążenie dynamiczne,
• ENV 1630 - Okna, drzwi, żaluzje - Odporność na włamanie - Metoda badania dla określenia odporności na próby włamania ręcznego.
Poszczególne normy obejmują następujący zakres:
ENV 1627 określa wymagania i klasyfikację dla właściwości dotyczących odporności na włamanie drzwi, okien oraz żaluzji i ma zastosowanie do wyrobów posiadających następujące sposoby otwierania: rozwieranie, przechylanie, składanie, roz-wieranie-uchylanie, górne lub dolne zawieszenie, przesuwanie poziome lub pionowe oraz zwijanie,
ENV 1628 precyzuje metodę badania dla określenia odporności na obciążenie statyczne, w celu oceny właściwości prze-ciwwłamaniowych okien, drzwi i żaluzji,
ENV 1629 podaje metodę dla określenia odporności na obciążenie dynamiczne, w celu oceny właściwości przeciwwłama-niowych okien, drzwi i żaluzji,
ENV 1630 podaje metodę badania dla określenia odporności na próby włamania ręcznego, w celu oceny właściwości prze-ciwwłamaniowych okien, drzwi i żaluzji niezależnie od materiału, z jakiego zrobiono te wyroby oraz przedstawia zestawy narzędzi.
Wyszczególnione normy zostały opublikowane w styczniu 1999 roku z zapisem, że okres ich ważności wstępnie ogranicza się do trzech lat. Okres ten minął w 2002 roku i wtedy też właściwy Komitet Techniczny CEN TC 33 (Okna, drzwi, bramy, żaluzje, okucia budowlane i ściany osłonowe), na podstawie doświadczeń uzyskanych w eksperymentalnym stosowaniu, podjął decyzję o przedłużeniu ich ważności na kolejne dwa lata, a następnie rewizji tych prenorm, z zamiarem przekształce-
nia w normy EN. Obecnie na etapie opracowywania i uzgadniania są projekty norm prEN 1627, prEN 1628 oraz prEN 1630. W Polsce prenormy ENV 1627 do ENV 1630 nie zostały wprowadzone do Katalogu Norm. Po uzyskaniu statusu normy europejskiej EN, prace związane z ich wdrożeniem w naszym kraju podejmie Komitet Techniczny PKN KT 169 ds. okien, drzwi, żaluzji i okuć.
W prezentowanych prenormach zawarte są definicje związane z ich zakresem.
Najważniejsze z nich to:
a) Odporność na włamanie: właściwość okna, drzwi lub żaluzji polegająca na stawianiu oporu próbom wtargnięcia do chronionego pomieszczenia lub obszaru.
Wskutek zastosowania fizycznej przemocy, za pomocą określonych z góry narzędzi, okno, drzwi lub żaluzja - zostają uszkodzone lub zniszczone;
b) Elementy przeciwwłamaniowe (odporne na włamanie): kompletne, funkcjonujące elementy, które spełniają wymagania poszczególnych prenorm europejskich. Elementy te - gdy są wbudowane
i utwierdzone lub utwierdzone i zablokowane - pełnią funkcję oporu przeciw wtargnięciu, dokonanemu przy użyciu fizycznej przemocy, wspomaganej przez określone z góry narzędzia;
c) Klasa odporności: poziom odporności na próby włamania, którą zapewnia okno, drzwi lub żaluzja;
d) Próbka do badań: kompletne, funkcjonujące okno, drzwi lub żaluzja;
e) Strona ataku: strona próbki do badań, określona przez zgłaszającego jako strona narażona na atak;
f) Stan zamknięcia i utwierdzenia: stan, w którym okno, drzwi lub żaluzja są zabezpieczone w taki sposób, że mogą być otwarte od wewnątrz bez klucza i bez jakiegokolwiek uszkodzenia, ale nie mogą być otwarte od strony ataku;
g) Stan zamknięcia, utwierdzenia i zablokowania: stan, w którym okno, drzwi lub żaluzja są zabezpieczone w taki sposób, że nie mogą być otwarte z obydwu stron bez klucza lub urządzenia elektrycznego i bez jakiegokolwiek uszkodzenia - przykład na rysunku 1;
h) Czas oporu: czas roboczy osoby badającej i przeprowadzającej próbę włamania ręcznego, liczona łącznie z czasami zmiany narzędzi, krótszymi niż 5 sek. każdy, np. przy zmianie wkrętaka na łom stalowy;
i) Całkowity czas badania: kombinacja czasów oporu, czasów wypoczynku, czasów wymiany narzędzi i czasów obserwacji.
W tablicy 1 przedstawiono zgodnie z załącznikiem D i tablicą 5 ENV 1627 przykłady klasy odporności na włamanie okien.
Próby badania włamania ręcznego polegają na utworzeniu w wyrobie otworu dostępu, który pozwala na przejście bloku testowego o przekroju poprzecznym mającym którykolwiek z następujących wymiarów:
• prostokąt o wymiarach 400x250 mm lub
• elipsę o wymiarach 400x300 mm lub
• koło o średnicy 350 mm.
Tabela 2
Uwaga: W prenormie wydanej w grudniu 1997 r. klasy odporności oszklenia oznaczono wg projektu normy EN 356 kol. 2 tablicy 2, natomiast w normie EN 356 klasy oznaczono jak podano w kol. 3 tablicy 2
Wymagania dla okien
Producent występujący o ustalenie klasy odporności na włamanie okna powinien, w pierwszej kolejności, określić, który ze stanów zamknięcia (definicja wg punktu 2 pozycja f i g niniejszej publikacji) przewiduje dla swojego wyrobu.
Zgłaszając się do badań producent powinien dostarczyć do laboratorium badawczego następującą dokumentację:
• szczegółowe rysunki,
• wykaz części,
• wykaz wszystkich dostępnych wymiarów okna,
• wszystkie dostępne dokumenty określające parametry okuć, uszczelek i innych akcesoriów (aprobaty techniczne, certyfikaty, raporty z badań itp.),
• instrukcję instalowania (zabudowy) okna opracowaną przez producenta oraz
• określić strony ataku,
• zadeklarować klasę odporności, którą pragnie uzyskać.
Tabela 3
1. Wymagania dla oszklenia
Jednym z najważniejszych elementów decydujących o klasie odporności okna na włamanie jest oszklenie. Wymagane jest, aby zamocowane oszklenie było skonstruowane w sposób umożliwiający wytrzymanie obciążenia statycznego i dynamicznego oraz próby włamania ręcznego, a ponadto nie powinno być możliwe jego usunięcie od strony ataku.
Uważa się to za spełnione jeżeli:
a) konstrukcja okna otwieranego zapewni przeniesienie obciążenia masą szyby bez obniżenia jego funkcjonalności oraz uniemożliwia otwarcie okna od strony zewnętrznej bez wybicia szyby,
b) mocowanie samej szyby nie jest dostępne od zewnątrz (nie mogą być zastosowane listwy zatrzaskiwane od zewnątrz lub przykręcane wkrętami),
c) wewnętrzne listwy zatrzaskowe mocujące szyby są dodatkowo zabezpieczone wkrętami uniemożliwiającymi wypchnięcie listwy.
Zespoły szybowe powinny co najmniej spełniać wymagania tablicy 2, odpowiadające przewidywanej klasie odporności.
Jeżeli istnieje świadectwo, że klasa odporności szkła jest zgodna z tablicą 2, wówczas w odniesieniu do okien
się prób włamania ręcznego wg procedury przedstawionej w ENV 1630.
Tabela 4
2. Wymagania dla okuć
Wszystkie okucia, w które wyposażone jest okno powinny być zdolne do zapewnienia stanu zamknięcia i utwierdzenia. Okucia przeszklonych okien w 1 klasie odporności, nie mających oszklenia bezpiecznego zgodnego z EN 356, powinny być zdolne do zapewnienia stanu zablokowania.
Okucia zastosowane w oknach o określonej klasie odporności na włamanie powinny spełniać zadania zabezpieczające przedstawione w tablicy 3 (wyciąg z tablicy C1 z załącznika C ENV 1627).
Tabela 5
3. Wymagania dotyczące wytrzymałości mechanicznej
a) Obciążenie statyczne
Okno, poddane obciążeniu statycznemu (wg metodyki przedstawionej w ENV 1628) nie powinno ugiąć się (odchylić) poza granice przedstawione w tablicy 4 (dla uproszczenia w tablicy nie ujęto zagadnień stempla, co występuje w ENV 1627 tablica 2)
b) Obciążenie dynamiczne
Okno poddane obciążeniu dynamicznemu zgodnemu z tablicą 5 nie powinno otworzyć się na tyle, aby umożliwić dostęp do jakichkolwiek mechanizmów blokujących lub aby pozwolić na powstanie otworu dostępu (definicja przy tablicy 1), a ponadto żadna część jakiegokolwiek wypełnienia lub zamocowań okna nie powinna zostać odłączona lub usunięta.
Jeżeli do wypełnienia okna użyto szkło spełniające wymagania PN-EN 356:2000, wówczas obciążenie w punkcie środkowym należy pominąć. Punktami badania powinny być wszystkie naroża. Szkło może pęknąć podczas próby, ale nie powinien powstać otwór dostępu.
Badania wykazują, że obciążenia statyczne osiągane w klasach 4 do 6 są wyraźnie wyższe od osiąganych w badaniach na obciążenia dynamiczne. Ponadto obciążenia dynamiczne wywierają na badany wyrób działanie trwające tylko od 20 do 40 ms, podczas gdy obciążenie statyczne daje działanie trwające 60 s. Z tego powodu autorzy prenormy ENV 1627 pomijają badania dynamiczne dla klas od 4 do 6.
c) Odporność na próby włamania ręcznego
Podczas próby włamania ręcznego wg procedury przedstawionej w ENV 1630, w czasie podanym w tablicy 1, nie powinien zostać utworzony w oknie otwór dostępu.
Podczas prób włamania ręcznego należy także badać zamocowanie oszklenia.
4. Klasy odporności
Jeżeli zostaną spełnione wszystkie wymagania dla danej klasy odporności przedstawione w punktach 3.1, 3.2 i 3.3 (zgodnie z prenormą ENV 1627), wówczas oknu należy przyznać klasę odporności na włamanie.
Uwaga: Klasy odporności są ułożone tak, aby odpowiadały znanym metodom ataku, używanym przez włamywaczy, co przedstawiono w tablicy 1.
Badania
1. Kolejność i próbki do badań
Kolejność przeprowadzania badań powinna być następująca:
• odporność na obciążenie statyczne zgodnie zENV 1628
• odporność na obciążenie dynamiczne zgodnie z ENV 1629
• odporność na próby włamania ręcznego
- badanie wstępne zgodnie z ENV 1630
• odporność na próby włamania ręcznego
- badanie główne zgodnie z ENV 1630
Do klasy odporności 1 wymagane jest dostarczenie jednej próbki do badań.
Próbka użyta w badaniach na obciążenie statyczne i dynamiczne może być również użyta w badaniach wstępnych włamania ręcznego, lecz pod warunkiem, że żadne z uszkodzeń spowodowane tamtymi badaniami nie wpłynie na wyniki badania wstępnego. Do badania głównego należy bezwzględnie użyć nowej próbki. Wymiary próbki określa laboratorium badawcze, przy czym powinny to być wymiary reprezentatywne dla asortymentu wyrobów.
Próbka do badań powinna być przechowywana w odpowiednim pomieszczeniu tak długo, aż temperatura i zawartość wilgoci (okna drewniane) nie wykażą stabilnych wartości mieszczących się w granicach: temperatura - od 15oC do 30oC, zawartość wilgoci - od 5% do 18%.
Sztywność urządzenia powinna być taka, aby siła 15 kN przyłożona do określonego punktu i normalna do płaszczyzny ramy nie spowodowała odchylenia/ugięcia większego niż 5 mm
Rys. 2. Przykład urządzenia badawczego na obciążenie statyczne
2. Badanie odporności na obciążenie statyczne
Badanie przeprowadza się na urządzeniu, które składa się z zamkniętej mocnej ramy stalowej oraz ruchomych podpór, gdzie montuje się okno. Przykład urządzenia przedstawiono na rysunku 2. Wszystkie elementy elementy łączące urządzenia, szczególnie połączenia narożne, powinny wytrzymać obciążenia próbne stosowane podczas badania. Do urządzenia badawczego zamocowany jest aplikator obciążenia, wyposażony w suwak hydrauliczny (lub podobne urządzenie obciążające) odpowiedni do przyłożenia wymaganej siły próbnej - max 20 kN.
Do badań dostarczyć należy funkcjonujące kompletne okno z ościeżnicą i okuciami, które powinno być osadzone przez producenta w ramie zastępczej - prostopadle i pionowo, bez skręcenia lub wygięcia. Po zamontowaniu okna w urządzeniu badawczym, należy wprowadzić stan utwierdzenia lub zablokowania zadeklarowany przez producenta.
Określone obciążenia przykłada się do najsłabszych punktów badanej próbki -okna, z użyciem ustalonego aplikatora obciążeń. Są to punkty F 1, F 2 i F 3 określone w tablicy 4 i przedstawione na rysunku 3. Obciążenie powinno być przykładane w równomiernym tempie, w czasie (60±5) s, od zera do wymaganego obciążenia. Proces obciążania powinien być przerwany przy obciążeniu wstępnym 0,3 kN w celu ustawienia przyrządów pomiarowych na zero, dla wyznaczenia odchylenia/ugięcia.
Następnie proces obciążenia powinien być kontynuowany, aż do osiągnięcia maksymalnego obciążenia próbnego, które powinno być utrzymane przez (60±5 ) s. W tym momencie należy odczytać i zarejestrować odchylenie/ugięcie dla badania statycznego. Odciążanie powinno być dokonywane z tą samą prędkością.
Rys. 3. Miejsca obciążenia okna rozwieranego
Urządzenie do badań powinno mieć taką sztywność, aby siła 15 kN przyłożona do określonego punktu i prostopadła (normalna) do płaszczyzny ramy nie powodowała odchylenia większego niż 5 mm
Rys. 4. Przykład urządzenia badawczego do obciążeń dynamicznych
3. Badanie odporności na obciążenie dynamiczne
Urządzenie badawcze składa się z zamkniętej mocnej ramy stalowej oraz ruchomych podpór, w którą można zamontować próbkę - okno do badań. Przykład urządzenia przedstawiono na rysunku 4. Wszystkie elementy łączące, szczególnie narożne, powinny wytrzymywać obciążenia próbne w trakcie badania. Do urządzenia badawczego przyłączony jest zespół udarowy, składający się z worka skórzanego z piaskiem zawieszonego za pomocą odpowiedniej liny stalowej na ruchomej ramie, haka wyzwalającego (spustowego) i regulatora wysokości. Powstałe wahadło powinno posiadać długość 1500 mm.
Próbka do badań dynamicznych powinna być przygotowana analogicznie jak do badań statycznych. Badanie dynamiczne symuluje fizyczny atak (bez użycia narzędzi), np. natarcie ramieniem, kopnięcie i dlatego atakowane powinny być najsłabsze punkty badanej próbki. Przy oknach są to punkty przedstawione na rysunku 5, gdzie należy przykładać ustalone obciążenie dynamiczne przy pomocy zespołu udarowego.
Element udarowy powinien być tak usytuowany, aby wisiał dotykając lekko punkt okna. Hak wyzwalający należy przymocować do worka, który następnie będzie uniesiony przy pomocy regulatora wysokości aż do osiągnięcia - z wymagana dokładnością - względnej różnicy wysokości pomiędzy jego środkiem ciężkości, który określa się przez odpowiedni punkt odniesienia na worku, a wyznaczonym punktem uderzenia na oknie. Hak wyzwalający zostanie wówczas rozłączony, co pozwoli na swobodny ruch wahadłowy worka w kierunku badanej próbki. Należy to powtórzyć określoną ilość razy. Po każdym uderzeniu badana próbka powinna być skontrolowana pod kątem uszkodzeń i należy to zanotować.
Jeżeli odległość miedzy dwoma sąsiadującymi punktami uderzenia jest mniejsza niż 300 mm (patrz wymiar B), wówczas powinien być badany tylko punkt środkowy między tymi punktami uderzenia
Rys. 5. Miejsca uderzenia okna przy badaniach dynamicznych
4. Badanie odporności na próby włamania ręcznego
Urządzeniem badawczym jest stalowa rama jak do badania dynamicznego, w której osadza się funkcjonujące okno zamocowane w ramie zastępczej.
Badanie przeprowadza zespół składający się z osób zatrudnionych w laboratorium badawczym:
• kierownika zespołu, który kieruje i kontroluje badania oraz sporządza sprawozdanie,
• chronometrażysty, który dokładnie określa czas i prowadzi zapisy z badań,
• operatora, który przeprowadza próbę włamania ręcznego.
Zespół powinien być wyposażony w chronometr do mierzenia czasu oraz sprzęt pomiarowy do określenia temperatury i wilgotności drewna (przy badaniach okien drewnianych).
Badanie wstępne i główne powinno być rejestrowane za pomocą magnetowidu, przy czym taśmy nie powinny być przekazywane lub publicznie odtwarzane.
Próbkę przygotowaną do badań wg opisu podanego w punkcie 4.1 należy zamocować w urządzeniu badawczym i następnie sprawdzić i zarejestrować wszelkie uszkodzenia, wady lub inne szczególne warunki np. jego temperaturę, gęstość surowca oraz zawartość wilgoci.
W badaniach określa się następujące miejsca ataku:
• atak na części zamykające,
• atak na części ruchome,
• atak na bryłę próbki,
• atak na okucie,
• atak na wszelkie inne miejsca, mające znaczenie.
Laboratorium badawcze przeprowadza w pierwszej kolejności badanie wstępne, którego celem jest ustalenie słabych miejsc okna. Podczas tych prób, każde powyżej wskazane miejsce ataku jest badane przez co najmniej 25% czasu oporu wymaganego dla przewidywanej klasy. Na podstawie ustalonych w tych badaniach najsłabszych miejscach okna określa się ostateczny program badania głównego.
W badaniu głównym powinna być wykonana próba zmierzająca do siłowego otwarcia badanej próbki - okna, lub utworzenia otworu dostępu (zdefiniowany przy tablicy 1 publikacji), z użyciem określonego zestawu narzędzi, w ramach czasu oporu i całkowitego czasu badania, odpowiadającego danej klasie odporności według ENV 1627 (tablica 1). Od momentu rozpoczęcia badania głównego należy mierzyć czas oporu i całkowity czas badania. Dla wymiany narzędzi trwającej dłużej niż 5 s (np. dla zastąpienia wadliwych), pomiar czasu oporu powinien być przerywany.
Producent, przy przekazywaniu do badań powinien określić, stronę ataku, z zasady od strony zewnętrznej usytuowania okna w obiekcie, co należy odnotować w sprawozdaniu z badań. Podczas badania jest dozwolone ustawienie się operatora na podwyższeniu, w celu umożliwienia pracy w wygodnej pozycji.
Podczas badań operator może wybierać z danego zestawu narzędzi, właściwego dla przewidywanej klasy odporności.
W prenormie ENV 1630 określono następujące zestawy narzędzi:
Zestaw A
• 1 wkrętak o długości 260 mm i szerokości ostrza 10 mm
• 1 wkrętak o długości 375 mm i szerokości ostrza 16 mm
• kliny drewniane lub tworzywowe o długości 200 mm
• 1 szczypce zaciskowe nastawne o długości 240 mm
• 1 klucz do rur o długości 240 mm
Zestaw B
Narzędzia z zestawu A i dodatkowe:
• 1 łom stalowy o długości 710 mm
• 1 wkrętak o długości 375 mm i szerokości ostrza 16 mm
Zestaw C
Narzędzia z zestawu B i dodatkowe:
• 1 młotek o długości 300 mm i max masie 1,25 kg
• 1 siekierka o długości 350 mm
• 1 szczypce przegubowe do prętów o długości 460 mm
• 1 przecinak ślusarski o długości 250 mm i szerokości ostrza 30 mm
• 1 dłuto ciesielskie płaskie o długości 350 mm i szerokości ostrza 30 mm
• 1 piłka do metalu z brzeszczotami ze stali szybkotnącej
• 1 wiertarka elektryczna o mocy 320/160 W
• wiertła ze stali szybkotnącej o maksymalnej średnicy 10 mm
• nożyce do blach grubych lewotnące i prawotną-ce o długości 160 mm
Zestaw D
Narzędzia z zestawu C i dodatkowe:
• 1 elektryczna piła-wyrzynarka o mocy 550/ /335 W z brzeszczotami
• 1 elektryczna piła bagnetowa o mocy 900/520 W z brzeszczotami
• 1 rura przedłużająca o max długości 500 mm
• 1 wiertarka elektryczna o mocy 600/310 W
• wiertła ze stali szybkotnącej lub węglików spiekanych o maksymalnej średnicy 13 mm
• rozwiertak rdzeniowy (koronka rdzeniowa) ze stali szybkotnącej lub węglików spiekanych o maksymalnej średnicy 50 mm
• 1 szlifierka kątowa o mocy 1000/575 W i maksymalnej średnicy tarczy 125 mm
Zestaw E
Narzędzia z zestawu D i dodatkowe:
• 1 wiertarka elektryczna o mocy 1050/620 W
• 1 szlifierka kątowa o mocy 1900/1175 W i maksymalnej średnicy tarczy 230 mm.
W badaniach dla wszystkich klas odporności mogą być dodatkowo użyte drobne narzędzia jak małe wkrętaki, nóż, klucze maszynowe i z gniazdem sześciokątnym, sznurek i drut stalowy, latarka i taśma przylepna oraz odzież ochronna (rękawice, okulary).
Po badaniach (również statycznych i dynamicznych) laboratorium sporządza sprawozdanie, które nie może być publikowane, nawet częściowo.
Sprawozdanie powinno obejmować:
a) nazwę i adres laboratorium badawczego,
b) nazwę zgłaszającego i producenta (jeżeli nie jest nim zgłaszający),
c) szczegóły dotyczące próbki do badań jak: typ konstrukcji, rodzaj kształtowników i innych materiałów, data produkcji,
d) strona ataku w próbce do badań,
e) zastosowany zestaw narzędzi,
f) zwymiarowany rysunek próbki wraz z wykazem części,
g) szczegóły dotyczące instrukcji instalowania wyrobu - okna,
h) wyniki badań: osiągnięty czas oporu,
i) zakres rozmiarów (asortyment) dozwolony do produkcji,
j) raport w stanie próbki przed badaniem i po badaniu
k) data sprawozdania i podpis osoby odpowiedzialnej.
inż. Zbigniew Czajka
COBR PEWB „Metalplast" Poznań
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Mija czwarty rok obowiązywania Ustawy Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2001 r., nr 49, poz. 508 z późniejszymi zmianami) zwana dalej Ustawą, która weszła w życie w 2001 roku.
Ustawa ta reguluje problematykę związaną z własnością przemysłową, a w szczególności:
• stosunki w zakresie wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych, a także nazw handlowych,
• zadania i organizację Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej,
• zasady, na jakich mogą być w podmiotach gospodarczych zgłaszane i wynagradzane projekty racjonalizatorskie.
Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie kwestii związanych z ochroną patentową wynalazków oraz praw ochronnych udzielanych na wzór użytkowy.
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Firma Cefla Finishing Glass Division stworzyła nowoczesną i ekologiczną technologię lakierowania szkła, wykorzystywaną do przemysłowego satynowania oraz barwienia zarówno całych tafli szklanych do rozkroju, jak i elementów ciętych na wymiar. Proces technologiczny może przebiegać "na zimno": lakier organiczny, zawierający substancje wchodzące w reakcję z powierzchnią obrabianego elementu, jest nakładany i suszony w sposób szybki i prosty. W przypadku cyklu obróbczego "na gorąco" nałożone na szkło emalie ceramiczne, po wstępnym suszeniu, są poddane procesowi hartowania, w wyniku czego przenikają w głąb tafli.
Do nakładania lakierów proponowane są zróżnicowane rozwiązania:
• Glass Coater czyli nakładarki jedno- lub dwuwalcowe, z elektronicznym sterowaniem oraz wykorzystaniem technologii laserowej dla zapewnienia najwyższej jakości walca gumowanego. Umożliwia on nałożenie dużych ilości lakieru w sposób jednorodny i idealnie równomierny, dzięki czemu można uzyskać różnorodne efekty zdobnicze na szkle (satynowanie, glazurowanie, metalizowanie, barwienie). Zastosowana technologia laserowa pozwala na indywidualne dostosowanie walca do grubości warstwy lakieru czyli do danego typu wykończenia materiału. W ten sposób ilość nakładanej substancji może się wahać od 15 do 180 g/m2: od lekkiego satynowania po pigmentację szkła, wykorzystywanego w przemyśle budowlanym. Omawiana technologia laserowa została opatentowana i sprawdza się również w jednorodnym, perfekcyjnie równomiernym rozprowadzaniu lakierów na powierzchniach drewnianych np. parkiecie.
• Polewarki zapewniają bardzo wysoki standard wykańczania powierzchni szklanych, a ich mocną stroną są niższe koszty inwestycji i bardzo wysoki poziom oszczędności stosowanego lakieru.
• Automaty natryskowe to efekt wieloletniego doświadczenia CEFLA GROUP w lakierowaniu drewna i tworzyw sztucznych. Lakier jest natryskiwany przy pomocy oscylacyjnego ramienia nośnego na dwa lub cztery pistolety lakiernicze w kabinie, gdzie szczególnej kontroli poddane jest podciśnienie i przepływ odciąganego powietrza, aby uniknąć niepotrzebnego rozpraszania lakieru, przy jednoczesnym perfekcyjnym pokryciu obrabianych elementów. Posiadają system odciągowy „na sucho" z podwójnym filtrowaniem i dwa systemy transportowania elementów podczas obróbki:
a) z wykorzystaniem zwojów papieru w celu natychmiastowego usuwania resztek lakieru,
b) samoczyszcząca taśma CFB, z opatentowanym systemem odzysku lakieru do ponownego użycia.
Technika natryskowego nakładania lakierów jest nadal najpopularniejszą metodą, a jej mocną stroną jest bardzo wysoka jakość gotowych wyrobów, łatwość i skuteczność pokrywania obrabianego szkła oraz prostota i szybkość obsługi urządzenia w przypadku konieczności zmiany koloru lakieru.
Glass Oven czyli system suszenia lakierów to superszybka technologia z zastosowaniem różnych konfiguracji podczerwieni i kontrolowanego przepływu gorącego powietrza. MożIiwość zastosowania płyt katalitycznych, zasilanych gazem to kolejna propozycja oszczędnej eksploatacji. Temperatury obróbki wahają się od 80 do 200oC. Piece suszarnicze w ciągu kilku minut suszą każdą emalię (na szkle do hartowania) lub lakier organiczny (na szkle już hartowanym lub przed hartowaniem). Szerokość obróbczą pieca można swobodnie dostosowywać do indywidualnych potrzeb danego zakładu, w zakresie od 300 do 2500 mm.
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Pasy przenośnikowe i napędowe znajdują kolejne zastosowania w nowych maszynach, co stawia przed ich producentami i konstruktorami jeszcze wyższe wymagania. W nowych typach pasów pojawiają się rozwiązania, będące udoskonaleniem już istniejących, bądź tworzącymi zupełnie nowe typy. Konstrukcje te obejmują prawa patentowe i dostępność tych pasów jest ograniczona.
Rys. 1.
Firma WILHELM HERM. MULLER Polska w oparciu o prawie stuletnie doświadczenie swego niemieckiego partnera, znacznie rozwinęła zagadnienie przekładni pasowych. Podstawowym wyzwaniem w komponowaniu oferty handlowej jest zapewnienie klientom produktów najwyższej jakości.
Podstawowe marki pasów, jak BRE-CO®, BRECOFLEX®, SYNCHROFLEX®, NITTA BELT POLY, uzbrajane są w warsztatach firmy WILHELM HERM. MULLER w dodatkowe elementy, umieszczane na stronie grzbietowej, jak również warstwy specjalnego pokrycia, zmieniające właściwości mechaniczne powierzchni mającej kontakt z transportowanym materiałem (rys. 1). Uzbrajane są również inne rodzaje pasów, jak klinowe, wieloklinowe i płaskie.
Bardzo ścisła współpraca z konstruktorami, którym proponowane są najnowocześniejsze rozwiązania, pozwala na wyprodukowanie maszyn lepiej spełniających potrzeby klientów. Użytkownikom maszyn zapewniane są rozwiązania trwalsze, bezpieczniejsze dla otoczenia, jak również rozwiązania optymalizujące istniejące strukcje (rys. 2).
Rys. 2.
Nowe konstrukcje pasowe pogrupowane są według typów. W grupie pasów zębatych, w zależności od potrzeb, występują: pasy ATP do przenoszenia dużych mocy, pasy BAT (rys. 3), SFAT (rys. 4) oraz pasy N - cichobieżne bez tendencji przesuwania się na kole, pasy ATN wyposażone w uniwersalny system łączenia na śruby oraz przykręcania elementów na stronie grzbietowej. W grupie pasów klinowych należy wskazać pasy wieloklinowe typu POLY-V jako rozwiązania znakomicie zastępujące pasy płaskie i klinowe. Popularność tych pasów spowodowała, że znacznie rozszerzono ilość typów utrzymywanych w magazynie.
Rys. 3.
Rys. 4.
Również wśród pasów płaskich pojawiają się nowe konstrukcje, zarówno pasów napędowych jak i transportujących.
Rys. 5.
Rys. 6.
W pasach płaskich napędowych intensywnie rozwija się grupa pasów termozgrzewalnych. POLY SPRINT to pasy znakomicie spisujące się w napędach ciężkich maszyn, jak również w transporcie z dużą prędkością liniową. Pasy płaskie transportujące to przede wszystkim rozwijające się materiały, jak: wyższej jakości PVC i poliuretan, poliester, polietylen, poliamid, guma itd. Inżynierowie firmy zwracają uwagę na odpowiednio dobrane właściwości mechaniczne, jak np. odpowiedniej jakości warstwy nośne powodujące znacznie dłuższą trwałość osnowy. Bliski kontakt inżynierów firmy WILHELM HERM. MULLER z producentami pasów pozwala wykonać pas na specjalne życzenie kontrahenta, który może otrzymać prawa wyłączności opracowanej konstrukcji.
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Coraz większym zainteresowaniem ze strony polskich klientów cieszą się centra obróbcze sterowane numerycznie włoskiej firmy Intermac: pięcioosiowe Master 35 i Master 45, umożliwiające cięcie, grawerowanie, polerowanie, wiercenie i fazowanie obrabianego elementu. Zastosowane w nich rozwiązania techniczne pozwalają na zachowanie jakości na wysokim poziomie na każdym etapie procesu pracy z materiałem.
Interfejs operatora, wykorzystujący środowisko Windows XP, jest całkowicie zintegrowany z systemem sterowania oraz programami do rysowania projektów takimi jak Winglass CAD, Winglass CAM, Windoors i innymi aplikacjami, które można bezpośrednio wprowadzić do komputera centrum obróbcze-go. Niezwykle istotna jest możliwość bieżącej zmiany parametrów dotyczących poszczególnych faz procesu pracy i używanych w nim narzędzi - nawet w chwili, kiedy maszyna już pracuje. Jest to unikalne rozwiązanie.
Intermac to także stoły do rozkroju szkła, linie szlifiernicze, wiertarki oraz maszyny półautomatyczne do obróbki elementów okrągłych i owalnych. Wśród nich na szczególne, stałe zainteresowanie zawsze mogą liczyć dwie maszyny.
Pierwszą z nich jest dwuwrzecionowa wiertarka Busetti GIO' 1250, z możliwością wiercenia dwustronnego (góra i dół) sterowana elektromechanicznie. Konstruktorzy w jej przypadku poświęcili szczególnie dużo uwagi na wyeliminowanie wszelkich drgań, które powodowałyby zakłócenia pracy z materiałem. Maszyna może pracować w trzech typach sterowania:
• manualnym, w którym wiercenie odbywa się pod kontrolą operatora, używającego ramienia dźwigni(najczęściej używane przy wierceniu otworów o średnicy przekraczającej 130 mm).
• półautomatycznym, w którym operator steruje górnym wrzecionem (głowicą), natomiast dolne uruchamia się automatycznie.
• automatycznym, w którym obie głowice rozpoczynają pracę po naciśnięciu przycisku przez sterującego.
Wiercenie może się odbywać w taflach o grubości od 3 do 50 mm. Obroty regulowane są inwerterem, w zakresie od 500-4000 rpm. Wiertarka może być wyposażona na życzenie klienta w system laserowego pozycjonowania obrabianego elementu.
Drugą z maszyn można z pewnością zaliczyć do tych, które powinny koniecznie znaleźć się na wyposażeniu każdego zakładu produkującego lustra lub stoliki szklane. Gieffe Bilux/3 EP 45 to półautomat służący do fazowania, profilowania, polerowania oraz obróbki krawędzi okrągłych i owalnych. Maszyna wyposażona jest w specjalną, żeliwną podstawę, gwarantującą uzyskanie wysokiej jakości pracy poprzez wyeliminowanie drgań.
Płaszczyzna przyssawek na pięciu ramionach jest zbudowana z bloku aluminiowego, zaprojektowanego tak, aby zapewnić maksymalną stabilność i precyzję pracy. Może obracać się w dwóch kierunkach z regulowaną prędkością. Podczas każdej zmiany ściernic wrzeciono jest automatycznie blokowane. Ma to zagwarantować bezpieczeństwo pracy operatora. Jednocześnie przyrząd do ustawiania ściernic automatycznie ustala wysokość obróbki różnych ściernic używanych podczas pracy. Głowica może być ustawiana pod kątem do 450. Uzyskana w ten sposób faza może mieć do 40 mm szerokości.
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Bezpieczeństwo stanowi podstawowe kryterium obowiązujące we współczesnym rozumieniu produkcji i wykorzystywaniu materiałów budowlanych. W przypadku materiałów generujących wizualny odbiór obiektu lub wnętrza nie mniej ważna jest estetyka. Kwestie związane z bezpieczeństwem są dokładnie określone przez krajowe i międzynarodowe
Warstwy pośrednie szkła ognioochronnego pęcznieją przy temperaturze 120oC tworząc twardą, nieprzezroczystą powłokę
Cały problem polega na tym, aby uzyskany produkt był nie tylko bezpieczny, ale zapewniał również łatwość zastosowania oraz atrakcyjność wizualną. W budownictwie użyteczności publicznej sprawy związane z bezpieczeństwem i zdrowiem ludzi są traktowane szczególnie surowo. Jedną z podstawowych kwestii jest tu ochrona przed pożarem.
Wielka Brytania, Marshall Point, wykonawca szklenia GREENBERG GLASS z użyciem szkła Pyrobelit EI 30
Przykładem produktów spełniających powyższe wymogi - czego potwierdzeniem są posiadane zarówno polskie jak i zagraniczne certyfikaty i Aprobaty Techniczne - są szyby ognioochronne firmy Glaverbel: Pyro-bel i Pyrobelite. Stanowią one interesującą alternatywę dla rozwiązań, gdzie zaprojektowano i wykonano przeszklone przegrdy o dużej powierzchni.
Najważniejszymi wymogami związanymi z przegrodami tego typu są: zapobieżenie rozprzestrzenianiu się ognia (w przypadku pożaru), a także ułatwienie bezpiecznej ewakuacji. Testy ogniowe, jakim zostały poddane szkła Pyrobel, jednoznacznie określiły ich wartość jako materiału spełniającego wymogi stawiane szybom ognioo-chronnym.
Akademia Ekonomiczna, Kraków, projekt Atelier Loegler i Partnerzy, szklenie TARSILVEX, z użyciem szkła Pyrobelit EI30 i EI60
Test ogniowy pozwala na wykazanie, czy badany element spełnia kryteria szczelności ogniowej (E), izolacyjności ogniowej (I) oraz nośności ogniowej (R) - w przypadku szklenia poziomego z obciążeniem - wyrażanych w minutach (np. EI30 - szczelność oraz izolacyjność ogniowa przez 30 min). Pyrobel spełnia wymagane kryteria przez 15, 30, 45, 60, 90 lub 120 minut. Szyba jest jednak tylko składnikiem przegrody, a jedynie prawidłowo wykonana całość przegrody, spełniająca obowiązujące wymagania dotyczące ognioochronności, zapewnia pożądane bezpieczeństwo. Aprobaty Techniczne i Certyfikaty wydawane są na kompleksowe systemy przegród.
SZKŁO OGNIOOCHRONNE PYROBEL
Pyrobelite & Pyrobel jest szkłem warstwowym. Możliwość przycięcia. Nie można hartować i giąć. W celu uzyskania niskiego współczynnika U, Pyrobel należy zespolić ze szkłem niskoemisyjnym.
Pyrobel do zastosowania zewnętrznego posiada dodatkowo 2xPVB i 3 mm float a do nazwy handlowej dodane jest oznaczenie EG - external glazing (np.Pyrobel EI30/16 EG). Można też zespolić Pyrobel do zastosowań wewnętrznych z szybą posiadającą 2xPVB np. 33.2. Szybą zewnetrzną jest wówczas 33.2.
Nowością w zakresie szkła ognioochronnego firmy Glaverbel jest szkło spełniające wymagania nie tylko szczelności i izolacyjności, ale także nośności - REI. W tej klasie występują produkty:
• REI 45 - Pyrobel REI 45 H/56 o grubości tylko 56 mm,
• REI 60 - Pyrobel REI 60 H/65 o grubości tylko 65 mm.
Dodatkowo wprowadzono nowe rozwiązania dla zastosowania poziomego:
• EI 30 - Pyrobel EI 30 H/19 o grubości 19 mm,
• EI 30&EI 45 - Pyrobel EI 30 H/23 o grubości 23 mm,
• EI 60 - Pyrobel EI60 H/28 o grubości 28 mm.
Produkcja Pyrobelu i Pyrobelite, oparta jest na tej samej technologii. Gotowy materiał charakteryzuje się wielowarstwową budową, z pośrednimi warstwami z przezroczystej masy oraz brakiem wzmocnień siatką drucianą. Warstwy pośrednie pod wpływem wysokiej temperatury (120oC) zwiększają swoją objętość, tworząc twardą i nieprzezroczystą powłokę, zmniejszającą transmisję ciepła przez szybę. Efektem jest nieprzezroczysta przegroda, spełniająca wymogi szczelności i izolacyjności ogniowej, gwarantująca pełną ochronę przed pożarem.
Testy szkła Pyrobelit REI 60
W budynkach użyteczności publicznej, w sytuacjach zagrożenia, nadrzędną sprawą jest zapewnienie możliwości spokojnej i zorganizowanej ewakuacji - nie dopuszczenie do wybuchu paniki wśród opuszczających budynek. Mlecznobiała tafla, skutecznie ograniczająca wgląd w obszary ogarnięte ogniem, niweluje wpływ negatywnych emocji nierozerwalnie związanych z sytuacją zagrożenia.
Szkło ognioochronne Pyrobel doskonale nadaje się do różnych zastosowań. Wszędzie tam, gdzie wymagany jest wysoki poziom ognioochronności, a także naturalne oświetlenie (całkowicie przeźroczysta przegroda) zarówno Pyrobel, jak i Pyrobelite dobrze spełniają swoje funkcje. Są materiałem wszechstronnym i niezawodnym, dlatego chętnie wykorzystywanym w szpitalach, biurach, hotelach, szkołach, budynkach związanych z transportem i komunikacją, gdzie bezpieczeństwo i estetyka wykonania są najważniejsze.
Pyrobelite i Pyrobel przeszły szereg zarówno polskich jak i zagranicznych badań ogniowych, z większością systemów og-nioochronnych dostępnych na rynku i zgodnie z obowiązującymi normami europejskimi EN.
W Polsce trzy firmy są uprawnione do cięcia i znakowania szkła Pyrobel:
• Glaverbel Wiglav SA - Warszawa
• Press Glas SA Oddział w Tychach
• Mercor SA - Zakład Produkcyjny Dobrzeń Wielki. Mercor SA nie sprzedaje samego szkła Pyrobel tylko kompleksowe systemy przegród, drzwi (profil + szkło).
mgr inż. Agnieszka Kubica
GLAVERBEL
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Jednym z najważniejszych elementów bezpieczeństwa w obiektach budowlanych jest ochrona przeciwpożarowa. Zwykła murowana ściana jest skuteczną zaporą dla ognia. Daje poczucie bezpieczeństwa. Ma jednak istotną wadę. Nie przepuszcza światła.
Pogodzenie tych wydawałoby się sprzecznych cech: przepuszczalności światła i ochrony przed ogniem, zapewniają szyby ognioochronne Pilkington Pyrodur™ i Pilkington Pyrostop™. Na co dzień pełnią funkcję przyjaznych dla ludzi i roślin, transparentnych bezpiecznych przegród, które w czasie pożaru przeistaczają się w odporne na ogień bariery.
„Przeistaczają się", bo Pilkington Pyrodur™ i Pilkington Pyrostop pod wpływem wysokiej temperatury zamienia się w twardą nieprzezroczystą białą ścianę i zwiększa ponad dwukrotnie swoją grubość. Tajemnica tego zjawiska wynika ze szczególnej konstrukcji tych szyb.
W uproszczeniu Pilkington Pyrodur™ i Pilkington Pyrostop™ są wielowarstwowymi laminatami zbudowanymi z cienkich 1-4 mm grubości płatów szkła typu Pilkington Optifloat™. Sklejone są jednak nie za pomocą folii PVB, lecz specjalnym żelem wodnym na bazie soli mineralnych (główny składnik to krzemian sodowy). Warstwa ta wiąże dużą ilość wody, która podczas pożaru uwalnia się w postaci pary wodnej i chłodzi profile mocujące szkło w ścianie.
Profile i pozostałe elementy wchodzące w skład systemu, w którym mocowane są szyby, muszą przejść przez surowe badania w piecu testowym zgodnie z normami europejskimi.
Na przykład dla uzyskania często wy-nmaganej w Polsce klasy EI30 przegroda przez 30 minut nie może przepuścić ognia, dymu i gorących gazów. Po 30 minutach testu temperatura w piecu osiąga około 850oC. Temperatura na powierzchni nienagrzewanej (zarówno szyby jak i pozostałych elementów) nie może wzrosnąć w stosunku do temperatury początkowej więcej niż 180oC w jednym punkcie, zaś średni wzrost temperatury we wszystkich punktach kontrolnych nie może być większy niż 140oC.
Przekroczenie któregokolwiek z tych parametrów kończy się przerwaniem bardzo kosztownego testu i koniecznością jego powtórzenia. Dlatego też firmy (głównie dostawcy systemów) planujące wprowadzenie nowych rozwiązań w przegrodach ognioochronnych są zainteresowane ograniczeniem tego ryzyka do minimum.
To ryzyko w znacznym stopniu ograniczają szyby Pilkington Pyrodur™ i Pilkington Pyrostop™. Składa się na to kilka czynników.
Po pierwsze, są to najbardziej uwarstwione z dostępnych szyb ognioochronnych. Większa liczba warstw szkła float i żelu ognioochronnego sprawia, że szyba i poszczególne warstwy żelu w bardziej kontrolowany sposób ulegają procesowi krystalizacji i pęcznienia podczas pożaru. Dzięki temu zabiegowi szyby Pilkingtona uzyskują parametry ognioochronne EI30, EI60 przy zachowaniu mniejszej grubości tafli - a w konsekwencji mniejszego ciężaru - niż inne szyby ogniowe.
Przykładowo: mniejsza grubość o 2 mm sprawia, że tafla o wymiarach 2000x1500 waży o ok. 15 kg mniej od szyby innego producenta. Naturalnie jest to znaczne ułatwienie pracy dla montażystów. Sama konstrukcja również dźwiga mniejszy ciężar. Często dzięki lżejszym wypełnieniom można dobrać cieńsze profile na fasadę. Lżejsze przeszklone drzwi przeciwpożarowe są łatwiejsze w obsłudze i trwalsze (mniej obciążone zawiasy i samozamykacze).
Po drugie, skład, sposób produkcji, nakładania i suszenia żelu klejącego szyby ogniowe firmy Pilkington jest sprawdzony i opatentowany. Wszystkie żele wodne stosowane w szybach ognioochronnych są produkowane na bazie krzemianu potasowego bądź krzemianu sodowego. Związki te są wrażliwe na działanie promieniowania UV. Są też silnie higroskopijne i muszą być zabezpieczone przed dostępem powietrza. W celu zabezpieczenia przed szkodliwym działaniem promieniowania UV stosuje się przeważnie folie PVB, które stanowią skuteczny filtr dla tego niepożądanego pasma.
Folia PVB jest doklejana razem z dodatkową warstwą szkła float do szyby, co zwiększa nieznacznie jej grubość (np. 18 mm zamiast 15 mm w klasie EI30). Należy tylko pamiętać, aby ustawić szybę filtrem w kierunku na zewnątrz. Można też łączyć szyby do szklenia wnętrz i zespalać z szybami laminowanymi z folią PVB.
Bardzo ważnym elementem jest zabezpieczenie żelu wodnego przed dostępem powietrza i zawartej w nim wilgoci. Pilkington stosuje najlepsze dostępne na rynku taśmy aluminiowo-poliestrowe do oklejania swoich szyb ognioochronnych, zapewniając im całkowitą szczelność na powietrze i zawartą w nim wilgoć, oraz najwyższą trwałość i odporność na uszkodzenia mechaniczne.
Po trzecie, jakość optyczna, która jest następnym ważnym elementem oceny jakości szkła. Wykonanie szyby warstwowej wypełnionej półpłynnym żelem o parametrach optycznych zbliżonych do szyb typu float jest nie lada sztuką. Warstwy żelu zamkniętego pomiędzy taflami szkła float w efekcie zjawiska zwanego anizotropią optyczną tworzą wyraźne pofalowania obrazu widoczne pod pewnym kątem po drugiej stronie szyby. Pilkington Pyrodur™ i Pilkington Pyrostop™ i z tym problemem radzą sobie lepiej niż inne rodzaje szkła ognioochronnego. Pofalowania obrazu są praktycznie niewidoczne gołym okiem.
Szyby ognioochronne należą do tych najgrubszych. Wraz ze wzrostem ich grubości spada przepuszczalność światła. Przy szybach w klasie EI120, gdzie grubości przekraczają 50 mm,
pod znakiem zapytania stoi sens użycia tak drogich szyb, skoro niewiele przez nie widać.
Pilkington rozwiązał ten problem stosując specjalną odmianę szkła float o niskiej zawartości żelaza i zwiększonej przepuszczalności światła Pilkington Optiwhite™.
W rezultacie stosunkowo gruby 56 mm Pilkington Pyrostop™ 120-10 charakteryzuje się współczynnikiem przepuszczalności światła LT na poziomie zbliżonym do szyby zespolonej o konfiguracji 4/16/4.
Mariusz Pruszko
PILKINGTON
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Systemy ochrony przeciwpożarowej służą do ochrony życia ludzkiego i minimalizacji szkód materialnych. Schüco International przekonuje architektów, inwestorów, a także nadzory budowlane, że można osiągnąć wymagany poziom bezpieczeństwa, stosując rozwiązania systemowe, bez wprowadzania ograniczeń aranżacyjnych.
Lekka ściana osłonowa FW 50+ BF/FW 60+ BF
Estetyczne połączenie konstrukcyjne fasady standardowej i ognioodpornej
„Bezpiecznie - ale niewidocznie"
To motto programu Schuco, dającego architektom i projektantom możliwość wyboru szeregu kompatybilnych rozwiązań przeszklonych ścian, przekryć dachowych i drzwi. Duże możliwości aranżacyjne są ważne również dla firm budowlanych i montażowych, a dodatkowo w przypadku systemów Schuco istotny jest czynnik ekonomiczny - mniejsza powierzchnia magazynowa oraz wysoka racjonalizacja produkcji i montażu.
Ściana działowa FW 50+ BF
Systemy fasadowe FW50+BF i FW60+BF
Systemy ochrony przeciwpożarowej służą do ochrony życia ludzkiego i minimalizacji szkód materialnych. Schuco International przekonuje architektów, inwestorów, a także nadzory budowlane, że można osiągnąć wymagany poziom bezpieczeństwa, stosując rozwiązania systemowe, bez wprowadzania ograniczeń aranżacyjnych.
Nowa konstrukcja ognioodpornej fasady słupowo-ryglowej Schuco FW 50+ BF i FW 60+ BF ma bardzo szerokie spektrum zastosowań. Może być wykorzystana do budowania fasad (lekkich ścian osłonowych) o odporności ogniowej E 30, 45 i 60 lub EI 30, 45 i 60, z przeziernym lub nieprzeziernym pasem międzykondy- gnacyjnym. W jednej fasadzie konstrukcja pasa może być mieszana: przezierna i nieprzezierna, co umożliwia realizację wielu koncepcji architektonicznych.
Systemy Schuco FW 50+ BF i FW 60+ BF są wykorzystywane również do budowy ścian działowych, pochyłych ścian osłonowych oraz - co szczególnie wyróżnia tę konstrukcję - do budowy aluminiowych świetlików i przeszklonych przekryć dachowych w klasach E 30 i EI 30 (jest to jedyny w Polsce system aluminiowy zapewniający podwyższoną ognioodporność przeszklonych przekryć dachowych).
Połączenie FW 50+ BF z drzwiami Firestop II
Kompatybilność systemów gwarantuje estetyczne, wymiarowe i funkcjonalne dopasowanie systemów ognioodpornych FW 50+ BF i FW 60+ BF z ognioodpornymi drzwiami systemu Schuco Firestop II oraz zgodność systemów ognioodpornych z klasycznymi systemami fasadowymi Schuco FW 50+ i FW 60+.
Seria profili FW 50+ BF/FW 60+ BF umożliwia formalnie i estetycznie eleganckie połączenie przeszkleń dachowych z fasadą pionową lub „niewidoczne" połączenie klasycznej fasady FW 50+ i FW 60+ z fasadą ognioodporną. Serie FW 50+ BF i FW 60+ BF umożliwiają budowę nie tylko płaskich fasad i ścian, ale także fasad i ścian segmentowanych. Atrakcyjność serii podkreślają wąskie lica profili (50 lub 60 mm) oraz możliwość stosowania bardzo dużych przeszkleń.
Połączenie świetlika ognioodpornego z fasadą
Segmentowana ściana osłonowa FW50+ BF/ FW60+ BF
Przeszklone przekrycia dachowe FW50+ BF/ FW60+ BF
Ognioodporne systemy FW 50+ BF i FW 60+ BF cechuje bardzo wysoka szczelność i odporność na przenikanie wody opadowej oraz bardzo dobre parametry izolacyjności cieplnej i akustycznej, co - wziąwszy pod uwagę rozmaitość zastosowań oraz estetykę wykonania - czyni je systemami unikalnymi na rynku.
System Firestop II
Aluminiowa konstrukcja Schuco Firestop II stanowi system, w którym wykonuje się elementy drzwi i przeszklonych ścian działowych, o odporności ogniowej E30 i EI30, a od niedawna także w klasach E60 i EI60. Są to konstrukcje wykonane wyłącznie z profili aluminiowych, co w znakomity sposób ułatwia obróbkę oraz pozwala uzyskać elegancką estetykę. Jednoskrzydłowe lub dwuskrzydłowe drzwi Firestop II są wyposażane w systemowe okucia, zamknięcia przeciwpaniczne i ewakuacyjne, samozamykacze oraz np. efektowne wąskie zawiasy rolkowe.
Zawias rolkowy do drzwi Firestop II
Połączenie przeszklenia zwykłego lub ognioodpornego z panelami nieprzeziernymi
Pas podokienny o zwiększonej odporności ogniowej
Drzwi Firestop II EI30
Drzwi Firestop II EI60
Drzwi i fasady o różnym stopniu ognioodporności różnią się rodzajem szkła i wkładkami ognioochronnymi w profilach - ich walory estetyczne pozostają niezmienione
System Firestop II PG
System Schuco Firestop II PG (Partition Glazing) daje możliwość wykonywania całoszklanych ścianek wewnętrznych o podwyższonej ognioodporności w klasie EI30. Zapewnia doskonały kontakt optyczny między pomieszczeniami dzięki dużym powierzchniom szkła bez profili wzmacniających, zakłócających widoczność. Tafle szkła o maksymalnych wymiarach 1400x2900 mm są łączone delikatnymi profilami lub uszczelnieniami silikonowymi.
Firestop II PG
Klej silikonowy Silikonowy profil H
Silikon PG Taśma pęczniejąca 2x8 mm
Firestop II PG - szczegół połączenia elementów szklanych z profilem silikonowym lub uszczelką silikonową
System Royal S 50N RS
System Schuco Royal S 50N RS wykorzystywany jest do realizacji lekkich, aluminiowych drzwi dymoszczelnych do zastosowań wewnętrznych. W systemie tym możliwe jest wykonywanie drzwi jedno- i dwuskrzydłowych oraz zespołów drzwi w ściankach działowych, z doświetlami bocznymi i naświetlem górnym. Drzwi Royal S 50N RS są wyposażane w wargowe lub automatyczne uszczelnienia progu. Zapewniają one dymoszczelność w klasie S60 wg klasyfikacji opartej na Ustaleniach Aprobacyjnych GW VII.01/2004. jak również w klasie Sm i Sa wg klasyfikacji opartej na normie PN EN 135012:2004.
Drzwi dymoszczelne Royal S 50N RS
Klasyfikacja w zakresie dymoszczelności według kryteriów normy PN EN 13501-2: 2004
Sm - klasa ta oznacza, że przepływ gazów przez drzwi nie jest większy niż i 20 m3/h dla drzwi jednoskrzydło-wych, i 30 m3/h dla drzwi dwuskrzydłowych, w temperaturze 20oC, przy ciśnieniu <50 Pa.
Sa - klasa ta oznacza, że przepływ gazów przez drzwi nie jest większy niż 3 m3/h na 1 mb szczeliny pomiędzy skrzydłem drzwi a ościeżnicą z wyłączeniem progu, w temperaturze 20oC i przy ciśnieniu <25 Pa.
Klasyfikacja w zakresie dymoszczelności według Ustaleń Aprobacyjnych GW VII.01/2004 (analogiczna jak w normie PN-B-02851-1:1997).
S 60 - klasa ta oznacza, że przepływ gazów przez drzwi nie jest większy niż 13 m3/h, przy ciśnieniu <50 Pa.
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Niemcy: procedura dopuszczenia do stosowania wyrobów będących nowymi rozwiązaniami technicznymi.
Fot. 1. Fasady mocowane punktowo
Zwłaszcza w przypadku szkła mocowanego punktowo wprowadzono wiele nowych rozwiązań technicznych. Od delikatnego i niewidocznego po świadomie eksponowany system mocowań punktowych - zakres dostępnych rozwiązań jest więc bardzo duży. Daje to znaczną swobodę twórcom architektonicznym w zakresie konstrukcji szklanych zarówno monolitycznych, jak i ze szkła zespolonego.
Fot. 2. Zadaszenie mocowane punktowo na rozpiętej konstrukcji linowej
Fot. 3. Bezpieczne stosowanie nowoczesnych rozwiązań
Przeszklenia mocowane punktowo posiadają różnorodne zalety. Są proste w utrzymywaniu w czystości oraz można je zdobić za pomocą powszechnie znanych metod uszlachetniania, takich jak np. sitodruk, wytrawianie, pokrywanie emalią itp., realizując w ten sposób różnorodne życzenia inwestorów w zakresie technicznym i zdobniczym.
Fot. 4. Graficzna prezentacja wyliczenia statycznego metodą elementów skończonych
Oddzielenie funkcji nośnej od osłonowej
Podstawową zasadą systemów przeszkleń mocowanych punktowo jest oddzielenie funkcji nośnej od osłonowej. Szczególnie w przypadku zastosowań fasadowych można tę cechę znakomicie wykorzystać pod względem formy. Pewne obszary mogą być jednocześnie fizycznie oddzielone i optycznie powiązane.
Można dokonać wyboru konstrukcji nośnych, poczynając od bardzo wysmukłych rozpiętych konstrukcji linowych poprzez podobnie delikatne konstrukcje kratowe aż po popularne nośne konstrukcje gięte. Fantazja architektów w tym zakresie prawie nie ma granic. Duże obciążenia pozostają w pozornej sprzeczności z bardzo delikatnie wyglądającymi systemami nośnymi i mocującymi. Konstrukcja nośna może być rów-
nież „ukryta" w dwuwarstwowej fasadzie.
Atesty dla wyrobów nietypowych - do jednorazowego zastosowania
Prawo budowlane wyróżnia wyroby budowlane przeznaczone do obrotu i powszechnego stosowania, dla których wymienione są procedury otrzymywania odpowiednich zezwoleń. Wymienione są też wyroby wytwarzane i stosowane według tradycyjnych, ogólnie uznanych zasad technicznych, które nie należą do wymienionych kategorii. W przypadku przeszkleń mocowanych punktowo konieczne jest każdorazowe występowanie o zezwolenie jednorazowe (ZiE) przez nadzór budowlany.
Biorąc pod uwagę stosunkowo duże ograniczenia - czytaj koszty - oraz długotrwały proces uzyskiwania zezwolenia w każdym przypadku, różne przedsiębiorstwa branży budowlanej zareagowały na ten fakt i wystąpiły o dopuszczenie do powszechnego stosowania dla systemów szklanych fasad mocowanych punktowo. Zezwolenia te uwzględniają kryteria, które muszą być sprawdzone przez nadzór budowlany.
Są to np.:
• maksymalne wielkości szyb
• odstępy między otworami przelotowymi
• wymagania jakościowe uchwytów oraz zastosowanego szkła
• maksymalna wysokość zabudowy itp.
W zakresie stosowanego szkła obowiązują odpowiednie normy oraz ogólne wytyczne budowlane. Tolerancje i wykończenia otworów wiertniczych są również określone w przepisach. Stały nadzór produkcji jest podstawą do potwierdzenia zgodności własności danego produktu z dokumentami dopuszczającymi.
Ogólne zezwolenie budowlane
Różne przedsiębiorstwa zareagowały na potrzeby rynku i podjęły produkcję fasadowych systemów przeszkleń mocowanych punktowo na podstawie ogólnego zezwolenia budowlanego. Produkcja opiera się na kryteriach, które muszą odpowiadać nadzorowi budowlanemu.
Fot. 5. Punktowy uchwyt talerzowy
Fot. 6. Pająk
Fot. 7. Nowoczesność i kunszt: mocowanie punktowe i konstrukcja na stalowych odciągach
Nowe możliwości - punktowy uchwyt talerzowy dopuszczony
Na targach Glasstec 2004 po raz pierwszy zaprezentowano punktowy uchwyt talerzowy firmy Glassline, pierwszego i jak dotąd jedynego producenta punktowych uchwytów talerzowych, posiadającego dokumenty zezwalające na powszechne stosowanie Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej (DIBt) z Berlina.
Szczególne w tych uchwytach jest to, że z jednej strony są one niezależne od konstrukcji spodniej i mogą być mocowane za pomocą otworów przelotowych o różnym rozstawie, z drugiej mogą być stosowane do mocowania szyb o maksymalnych wymiarach do 5400 x 2800 mm.
Rozwiązanie to jest zgodne z oczekiwaniami rynku budowlanego wobec przemysłu. Nie należy zapominać, że nawet najbardziej przekonujący projektant musi swemu inwestorowi umiejętnie zaprezentować rozwiązania specjalne, wręcz je „sprzedać". Ogólne warunki dopuszczenia do stosowania są ważne dla decydentów.
Skomplikowane metody otrzymywania zezwoleń nie występują w przypadku nowego punktowego uchwytu talerzowego, tak więc oddanie przeszklenia może nastąpić w zdecydowanie krótszym terminie. Z punktu widzenia osób odpowiedzialnych za montaż w przypadku zastosowania punktowych uchwytów talerzowych posiadających ogólne zezwolenie budowlane, możliwy jest nieskrępowany wybór najbardziej korzystnego wariantu instalacji dla danej sytuacji budowlanej, jak również można bezpiecznie wykonać montaż.
Z punktu widzenia osób odpowiedzialnych za koszty należy stwierdzić, że całkowity koszt realizacji jest zdecydowanie niższy oraz nie ponosi się kosztów uzyskania zezwolenia jednostkowego. Możliwości montażu są nadzwyczaj różnorodne i zalewanie otworów wiertniczych - wg opinii producenta - nie jest konieczne.
Fot. 8. Warunek konieczny: sprawdzona statyka
Połączenie z bazą danych - ciekawe uzupełnienie
Każdy, kto w jakiejkolwiek formie był lub jest narażony na stres wywołany dotrzymaniem terminów na budowie i zna możliwe restrykcje z powodu niedotrzymania terminów, należycie doceni wysoką wartość w procesie planowania punktowego uchwytu talerzowego do montażu szkła, posiadającego zezwolenie budowlane. Ta część budowlana, niezależna od systemu, jest znaczącym novum w dziedzinie systemów szklenia punktowego i wymaga zwrócenia na nią powszechnej uwagi
Dalszym ciekawym uzupełnieniem opisanego powyżej uchwytu punktowego jest jego sprzężenie z bardzo obszerną bazą danych obejmującą statyki dla poszczególnych typów wg tzw. systemu ReBan (z biura inżynierskiego Bangratz).
Chodzi tu o największą bazę danych o zasięgu światowym, zawierającą obliczenia statyczne dla poszczególnych typów szyb mocowanych punktowo, dla szyb podpartych liniowo, dla konstrukcji mieszanych tych dwóch typów, jak również dla szyb modelowych,które właśnie zostały sprawdzone przez niezależny instytut LGA z Bayern.
Ze względu na to, że nie prowadzi się obliczeń indywidualnych i nie jest potrzebne sprawdzanie statyki szkła, możliwy jest dzięki temu szybki montaż.
Franz-Jorg Dall
Glaswelt 6/05
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Do końca drugiej wojny światowej witraże w technice "dalle de verre" nie były zbyt popularne ani w Europie ani w Stanach Zjednoczonych. Dopiero czasy powojenne i kryzys budownictwa spowodował zainteresowanie tym rodzajem sztuki użytkowej, który był relatywnie tani, a jednocześnie nadawał niepowtarzalny, szlachetny rys indywidualizmu architekturze współczesnej.
Kaplica Najświętszego Serca z początku lat pięćdziesiątych, w Audincourt we Francji, stała się chyba pierwszym tak spektakularnym przykładem działania instalacji „dalle de verre". Otaczająca kaplicę ściana szkła jakby zatopiona w murze kreuje atmosferę wnętrza, dominując ją świetlistym kolorem. W tym przypadku związek przeszklenia z budowlą jest niesłychanie silny, gdyż witraż sam staje się architekturą (fot. 17, 18).
W latach pięćdziesiątych również Auguste Labouret zamontował następne trzydzieści okien w bazylice św. Anny w Kanadzie. Można było w nich dostrzec postęp jaki dokonał się w techni-
ce. Cięcia szkła były już ostrzejsze i dokładniejsze, co daje świeższy wygląd obrazom. W dużym stopniu artysta wykorzystał również tak zwane przestrzenie negatywne maswerków, które wcześniej technika „dalle de verre" omijała. Rysunek stał się dokładniejszy, prawie subtelny. Labouret osiągnął prawdziwe mistrzostwo posługiwania się nową techniką.
Henry Lee Willet, znaczący amerykański artysta witraży zafascynowany widokiem okien w bazylice, zorganizował wystawę Auguste Labouret'owi w Filadelfii. Odbiła się ona szerokim echem najpierw w mediach, a później w całym środowisku witrażystów w Stanach Zjednoczonych. Po kilku pomniejszych realizacjach przyszedł czas na Pierwszy Prezbiteriański Kościół w Stamford w stanie Connecticut, który jest do dziś jednym z bardziej rewolucyjnych spośród zrealizowanych projektów świątyń w Ameryce. Budowla ma kształt gigantycznej ryby, a ściany w znaczącej części są zbudowane ze szkła w technice „slab glass". Autorem tych witraży jest Gabriel Loire, artysta francuski, którego nazwisko jest bardzo znaczące dla rozpowszechnienia tej techniki. Był jednym z pionierów „dalle de verre", wprowadził również pewne innowacje do technologii wykonania przeszkleń. Między innymi zaczął używać piły diamentowej do kształtowania żądanych elementów szklanych, a także przejął ze Stanów Zjednoczonych nową technologię zalewania sztabek żywicą epoksydową zamiast cementem.
W przypadku Kościoła Prezbiteriańskiego witraż stał się elementem konstrukcyjnym architektury tak dosłownie, jak i w przenośni. Wnętrze skąpane zostało w barwnym świetle docierającym ze wszystkich niemal stron. Przeszklenie stało się częścią ścian budujących przestrzeń. Związek budowli ze szkłem stał się znowu nierozerwalny (fot. 19, 20).
Podobnie było w przypadku baptysterium św. Marcina w Ville de Marck we Francji oraz w wielu innych (fot. 21, 22).
Gabriel Loire, podobnie jak Auguste Labouret został doceniony na kontynencie amerykańskim. Jeszcze raz francuska myśl twórcza znalazła warunki do realizacji również za oceanem wzbogacając rynek sztuki Ameryki Północnej. Loire jest autorem blisko ośmiuset projektów zrealizowanych na całym świecie. Wiele z nich to witraże w technice „dalle de verre". Pracownia Loire działa do dziś, pracują obecnie syn i wnuki założyciela. Pracownia ma na koncie przeszło 2000 realizacji, również do projektów innych artystów (fot. 23, 24, 25, 26).
Świątynia ze Stamford dokonała rewolucji spojrzenia na wykorzystanie witraży w architekturze. Odświeżyła zainteresowanie witrażystów nowymi technikami i wprowadziła „dalle de verre" na dobre do pracowni w Stanach Zjednoczonych.
Pierwszą pracownią amerykańską, która podjęła się zaprojektowania, wykonania i montażu witraży w technice „slab glass" była pracownia Harolda Cummingsa z San Francisco. W pierwszym dużym projekcie, którego się podjęła wspomógł ją Roger Darricarrere, uczeń Laboureta, który zaznajomiony z techniką wniósł w realizację sposób pracy swojego mistrza. Szkło kształtowano młotkami - to śmiałość w podejściu do projektu. Delikatne odcienie, miękkie kolory akcentowano mocnymi barwami bordiur. Cummings zalewał szkło betonem.
Innym amerykańskim studiem witrażowym, które podjęło się z powodzeniem wykonania przeszklenia w technice „dalle de verre" jest Conrad Schmitt Studios. Jedną z ważniejszych realizacji było okno dla Uniwersytetu Notre Dame projektu ojca Antony'ego Lauck'a, które przypomina relief wysadzany drogimi kamieniami poprzez zatopienie szkiełek głęboko w cemencie. W Stanach Zjednoczonych nowa technika znalazła prawdziwe pole do popisu. Została wręcz ulubiona przez Amerykanów. Świadczyć może o tym choćby wspomniane wcześniej poszukiwanie lepszego surowca spajającego szkło oraz ogromna ilość realizacji w USA, przede wszystkim w kościołach. W Europie technologia przyjęła się również, choć już nie tak entuzjastycznie. Mimo to niektórzy wielcy malarze dwudziestego wieku także zainteresowali się nowymi możliwościami, o czym może świadczyć okno wykonane według projektu Ferdynanda Leger'a (fot. 27).
Najwięcej realizacji jest prawdopodobnie we Francji, która jest kolebką „dalle de verre" oraz w Niemczech. Przeważają w Europie witraże abstrakcyjne, w przeciwieństwie do Stanów, gdzie technika ta jest równoprawna w przedstawieniach figuratywnych witrażom klasycznym. Należałoby jeszcze koniecznie wspomnieć, że rozprzestrzeniła się również na inne kontynenty, dotarła do Japonii, gdzie zrobiła karierę. I, co może być zaskakujące, przyjęła się niezmiernie szybko w Afryce, głównie z powodu wspaniałej wytrzymałości na ekstremalne warunki atmosferyczne, które w dużym stopniu utrudniały zaszczepienie na tym gruncie witraży w technologii klasycznej.
Opisana technika, która co prawda liczy obecnie już osiemdziesiąt lat, w porównaniu z wielowiekową tradycją witraży klasycznych jest wciąż nowa. Zyskała sobie jednak już na dobre miejsce w pracowniach witrażowych, a realizacje w kościołach i w budynkach użyteczności publicznej. Zajęła też nieśmiało miejsce w świadomości najpierw artystów oraz stopniowo i inwestorów. Rozwój techniki dokonuje się niemal na naszych oczach i jest równie szybki jak współczesny postęp cywilizacyjny.
Marta Sienkiewicz
Bibliografia:
1. www.stainedglass.org/main_pa-ges/sgaa/historySG.html
2. www.shawcreekbirdsup-ply.com/stained_glass_dalle_de_ver-re.htm
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
linia stylistyczna jest perfekcyjnym uzupełnieniem dla konstrukcji szklanych. W systemie okuć do drzwi uchylnych punkt obrotu drzwi jest bardzo zbliżony do krawędzi skrzydła, co chroni użytkownika przed uszkodzeniem palców podczas zamykania skrzydła (szczególnie ważne w przypadku dzieci).
DORMA wprowadziła system BEYOND, technicznie dopracowany i wizualnie atrakcyjny, do rozwiązań dla drzwi piwotowych, z zastosowaniem szkła hartowanego o grubości 8-10 mm. System jest dostosowany do masy skrzydła drzwi do 80 kg, zaprojektowany do pojedynczych drzwi lub w układach całoszklanych.
BEYOND obejmuje alternatywne rozwiązania okuć: w wersji krótkiej lub długiej z przedłużonym prętem łączącym okucie górne i dolne. W dwóch przypadkach system może być zastosowany dla drzwi pojedynczych lub dwuskrzydłowych również w połączeniu z samozamykaczem podłogowym DORMA.
Okrągły kształt profilu nośnego systemu BEYOND do drzwi przesuwnych harmonizuje z zastosowanymi rolkami. Zamontowanie równoległych rolek gwarantuje równe rozłożenie ciężaru skrzydła, optymalizuje jego przesuwanie oraz zapewnia cichą pracę.
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Dyrektywa 89/106/EWG jest wdrażana sukcesywnie do polskiego prawa od 1994 r. Wprowadzenie europejskich przepisów do polskiego prawa polega na stworzeniu, zgodnego z "filozofią" dyrektywy krajowego systemu dopuszczania wyrobów budowlanych do obrotu i stosowania w budownictwie, a następnie jego sukcesywne zmiany w kierunku pełnej zgodności z przepisami unijnymi.
W przypadku systemu europejskiego dokumentami odniesienia mogą być wyłącznie europejskie specyfikacje techniczne (zharmonizowane normy europejskie na wyrób, przetransponowane do zbioru Polskich Norm i europejskie aprobaty techniczne).
Wśród pierwszych ośmiu zharmonizowanych norm europejskich na wyroby budowlane, opublikowanych już w 2002 r. znalazły się m.in. normy wymienione w tabeli 1.
Świadczy to o dużym znaczeniu tych okuć dla bezpieczeństwa.
Zgodnie z wchodzącymi w wielu krajach w życie przepisami prawnymi dotyczącymi wyjść ewakuacyjnych z budynków i ogólnego bezpieczeństwa drzwi przy wyjściach z budynków publicznych, miejsc rozrywek publicznych, sklepów etc. - czyli takich, w których w przypadku zagrożenia może wystąpić sytuacja paniki, powinny być wyposażone w okucia przeciwpaniczne uruchamiane poziomym uchwytem. Wyróżnia się dwa rodzaje działania pręta poziomego: zamknięcia przeciwpaniczne z uchwytem drążkowym typu A oraz z listwą naciskową typu B (rys.1). Od 1999 roku definicje, klasyfikację i wymagania wobec tych zamknięć określa Polska Norma: PN-EN 1125:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść uruchamiane prętem poziomym. Wymagania i metody badań.
Poglądowy schemat stosowania tych okuć przedstawiono na rys.2.
Do stosowania do drzwi pomieszczeń, w których przebywający ludzie zaznajomieni są z drzwiami awaryjnymi i zastosowanymi do nich okuciami i w których w sytuacjach krytycznych z tego powodu nie powinna powstać sytuacja paniki przewidziane są zamknięcia awaryjne uruchamiane klamką lub płytką naciskową (rys.3).
Podobnie jak w przypadku zamknięć przeciwpanicznych objęte są Polską Normą: PN-EN 179:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia awaryjne do wyjść uruchamiane klamką lub płytką naciskową. Wymagania i metody badań.
Obowiązek stosowania okuć przeciwpanicznych wynika w różnych krajach z ustaw i dekretów państwowych i dotyczy:
- budynku zamieszkania zbiorowego -rozumie się przez to budynek przeznaczony do okresowego pobytu ludzi poza stałym miejscem zamieszkania, taki jak hotel, motel, pensjonat, dom i ośrodek wypoczynkowy, sanatorium, schronisko turystyczne, schronisko socjalne, internat, dom studencki, budynek koszarowy, budynek zakwaterowania na terenie zakładu karnego, aresztu śledczego, zakładu poprawczego, schroniska dla nieletnich, a także budynek do stałego pobytu ludzi, taki jak dom rencistów, dom zakonny i dom dziecka,
- budynku użyteczności publicznej -rozumie się przez to budynek przeznaczony dla administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury (teatry, kina, sale taneczne), kultu religijnego, oświaty (przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów), szkolnictwa wyższego (szkół wyższych, ośrodków studenckich), nauki, opieki zdrowotnej (zakładów służby zdrowia, szpitali, przychodni), opieki społecznej i socjalnej, obsługi bankowej, handlu (w szczególności: supermarkety, centra handlowe), gastronomii (restauracje, bary), usług, turystyki, sportu (kryte baseny, hale sportowe, stadiony), obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym lub wodnym, poczty lub telekomunikacji oraz inny ogólnodostępny budynek przeznaczony do wykonywania podobnych funkcji; za budynek użyteczności publicznej uznaje się także budynek biurowy i socjalny,
- wysokowznoszonych budynków mieszkalnych,
- fabryk i kotłowni,
- wszystkich obiektów i pomieszczeń, gdzie istnieje niebezpieczeństwo wybuchu, ognia i powodzi.
W zależności od miejsca stosowania, drzwi w wyjściach i na drogach ewakuacyjnych muszą spełniać różne wymagania funkcjonalne. Od strony ewakuacji (wewnętrznej) - muszą otwierać się natychmiast i w każdym momencie w sytuacji zagrożenia (rys.4) lub pożaru, pod działaniem siły pchającej na uchwyt drążkowy. Różna natomiast jest ich rola od strony zewnętrznej lub przeciwnej do kierunku ewakuacji.
Wszędzie tam, gdzie przez drzwi wejściowe odbywa się tylko ruch jednokierunkowy w chwili opuszczania budynków, a nie służą one do wpuszczania ludzi do wewnątrz (kina, hale widowiskowe itp.), drzwi muszą stwarzać możliwość otwarcia ich od wewnątrz (co gwarantuje okucie przeciwpaniczne), nie muszą natomiast zapewniać możliwości wejścia z zewnątrz. Wymaganym rozwiązaniem w takim przypadku jest okucie przeciwpaniczne bez żadnych dodatkowych mechanizmów służących do otwarcia od strony przeciwnej (rys. 5a). Identyczne rozwiązanie będzie wymagane dla drzwi wyjściowych z wydzielonych klatek schodowych czy z ciągów komunikacyjnych, służących wyłącznie jako drogi ewakuacyjne.
Wszędzie tam, gdzie drzwi są wykorzystywane nie tylko w momencie ewakuacji, lecz w normalnej komunikacji ludzi i towarów z i do wewnątrz budynków (magazyny, zaplecza sklepów itp.), a także w pomieszczeniach, gdzie istnieje zagrożenie wybuchem, pożarem (kotłownie, laboratoria chemiczne, magazyny paliw, chemikaliów itp.), drzwi muszą stwarzać możliwość zamknięcia ich od strony przeciwnej do ewakuacji, co uniemożliwia przedostawanie się niepożądanych osób do wewnątrz tych pomieszczeń (rys. 5c, d, rys.6).
Spotykane są tutaj dwa rodzaje rozwiązań w zależności od tego, czy otwarcie drzwi odbywa się tylko sporadycznie i każdorazowo za pomocą klucza z wkładką bębenkową (np. przez sprzątaczki - rys. 7), czy drzwi są często wykorzystywane i po ich otwarciu możliwy jest stały dostęp przez ich otwieranie za pomocą klamki.
W przypadku drzwi na drogach ewakuacyjnych lub drzwi z pomieszczeń na wydzielone ciągi komunikacyjne, stosowane są od wewnątrz (od strony zagrożenia) okucia przeciwpaniczne, od strony przeciwnej tylko klamka (umożliwiająca otwarcie), bez zamka (brak możliwości zamknięcia). W wielu domach towarowych te drogi czy klatki ewakuacyjne są wykorzystywane również jako normalne drogi komunikacyjne między piętrami w przypadku awarii ruchomych schodów i wind.
Niezależnie od powyższych ustaleń niektóre drzwi z okuciami przeciwpa-nicznymi muszą spełniać dodatkowe funkcje jako drzwi:
- o określonej odporności ogniowej,
- o podwyższonej odporności na włamanie.
W tym drugim przypadku są one często wyposażone dodatkowo w urządzenia kontrolne lub alarmowe, powiązane z systemem centralnego zabezpieczenia obiektów lub jako osobne zabezpieczenia (rys. 8). Odblokowanie drzwi następuje tutaj z chwilą otrzymania sygnału z instalacji przeciwpożarowej, sygnałem z miejsca stałego dozoru obiektu lub po zbiciu szybki i załączeniu przełącznika w szafce kontrolnej obok drzwi (następuje wówczas włączenie sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej). W niektórych przypadkach każdorazowe otwarcie drzwi włącza sygnał dźwiękowy i świetlny oraz alarm w miejscu stałego dozoru obiektu. W opracowaniu są projekty norm dotyczących systemów przeciwpanicznych i awaryjnych obejmujących urządzenia elektryczne: prEN 13633 Building hardware - Electrically controlled panic exit systems - Requirements and test methods i prEN 13637 Building hardware -Electrically controlled emergency exit systems for use on escape routes - Requirements and test methods. Załącznik do prEN13633 porównuje główne funkcje urządzeń wyjściowych i układów (tab. 2).
Spotykane są bardzo różne rozwiązania konstrukcyjne zamknięć przeciwpanicznych i awaryjnych, dostosowane do potrzeb i różnorodnych pomieszczeń, gustów estetycznych (rys. 9), stosowane do drzwi jedno i dwuskrzydłowych, blokowanych w różnych punktach ościeżnicy (rys. 10, 11).
Zgodnie z Dyrektywą EWG dotyczącą wyrobów budowlanych i Dokumentem Interpretacyjnym do Wymagania Podstawowego: Bezpieczeństwo Pożarowe, kraje członkowskie są odpowiedzialne za zapewnienie projektowania i wykonawstwa budowlanego, zapewniającego bezpieczeństwo ludzi, zwierząt i mienia. Stąd w wymaganiach podstawowych projektów norm europejskich określono, że bezpieczeństwo w przypadku pożaru wymaga takiego zaprojektowania wyjść awaryjnych, aby zapewniały one skuteczną ewakuację przy minimalnym wysiłku i bez uprzedniej znajomości zamknięć na drodze ewakuacyjnej. Zamknięcia te muszą zapewnić niezwłoczne otwarcie drzwi podczas ewakuacji tylko przez nacisk ciałem bez potrzeby stosowania klucza, a w każdym innym czasie stanowić skuteczne zabezpieczenie przed wejściem nieupoważnionych osób. Dyrektywa 89/654/EWG w p.4.6. podaje, że DRZWI EWAKUACYJNYCH NIE WOLNO ZAMYKAĆ NA KLUCZ, wyposażać w żadne dodatkowe zamki, a więc podczas projektowania i stosowania okuć przewidywać możliwości takiego zamknięcia.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [3] stwierdza jedynie: „drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z budynku przeznaczonego dla więcej niż 50 osób powinny otwierać się na zewnątrz" (§236.4), uzupełniając później, że „Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń: zagrożonych wybuchem, do których jest możliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych lub substancji trujących, duszących bądź innych, mogących utrudnić ewakuację, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób, przeznaczonych dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się" (§239.2). Nie precyzuje jednak żadnych innych wymagań, np. dotyczących możliwości swobodnego otwarcia drzwi w przypadku wystąpienia zagrożenia bez szukania klucza do zamka czy kłódki.
Ogranicza się do stwierdzenia, że: „... Należy też zapewnić możliwość ręcznego otwierania drzwi służących do ewakuacji" (§240.6.).
Bardzo istotne jest wymaganie określone w §240.7.: „Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób, oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne". Przepis jest bardzo łagodny, wprowadzony był w latach, gdy nie produkowano tych zamknięc w Polsce - praktyka i przepisy innych krajów stawiają próg stosowania tych okuć znacznie niżej. Równocześnie brak w przepisach polskich określenia zakresu stosowania zamknięć awaryjnych.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 121/2003, poz.1138) w §4.1.11) podaje czynności zabronione w obiekcie, zaliczając do nich między innymi: „zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie". Nie oznacza to jednak zakazu zamykania na klucz, lecz sytuację w której: „Właściciele, zarządcy lub użytkownicy budynków oraz placów składowych i wiat, z wyjątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych... oznakowują, znakami zgodnymi z Polskimi Normami dotyczącymi znaków bezpieczeństwa ... miejsca lokalizacji kluczy do wyjść ewakuacyjnych" (§4.2.4).
Dokumenty CEN nie określają, które drzwi na drogach ewakuacyjnych są wyjściami awaryjnymi, a które przeciw-panicznymi, a ściślej, kiedy należy stosować zamknięcia przeciwpaniczne, a kiedy awaryjne. Komisja uznała, że taka definicja leży w gestii odpowiedzialności władz lokalnych. Gdy brak prostej i obiektywnej decyzji wskazującej, gdzie należy używać zamknięć przeciwpanicznych, a gdzie awaryjnych, wyboru dokonuje się na podstawie analizy ryzyka opartej na indywidualnych i subiektywnych kryteriach.
W rezultacie w wyjściach tego samego rodzaju, przy tej samej częstotliwości używania i tym samym poziomie ryzyka montowane są zamknięcia różnego rodzaju. Próby uporządkowania tej sytuacji podejmuje się w wielu krajach UE. Włoskie Stowarzyszenie Producentów Okuć Budowlanych (AS-SOFERMA) doprowadziło do stworzenia grupy „ad hoc" dla rozwiązania problemu wyboru pomiędzy awaryjnymi i przeciwpanicznymi zamknięciami do wyjść. W pracach brali udział przedstawiciele stowarzyszenia ASSOFERMA, stowarzyszeń producentów drzwi ogniowych UCCT i ACMI oraz Komitetu Technicznego i Naukowego Brygady Ogniowej. Grupa przeprowadziła badania i analizy istniejących włoskich regulacji, przygotowując na tej podstawie projekt dokumentu dotyczącego wyboru pomiędzy przeciwpanicznymi, a awaryjnymi zamknięciami do wyjść.
Projekt określa następujące kryteria wyboru (tabela 3):
1. Zamknięcia awaryjne odpowiadające normie EN 179 mogą być instalowane w drzwiach na drogach ewakuacyjnych w następujących sytuacjach: a. pomieszczenie (obszar) ograniczony drzwiami jest publicznie
otwarty, a drzwi mogą być używane przez mniej niż 10 osób, b. pomieszczenie nie jest publicznie otwarte, a drzwi mogą być używane przez więcej niż 9 osób i mniej niż 26 osób.
2. Zamknięcia przecwipaniczne odpowiadające normie EN 1125 mogą być instalowane w drzwiach na drogach ewakuacyjnych w następujących sytuacjach:
a. pomieszczenie (obszar) ograniczony drzwiami jest publicznie otwarty, a drzwi mogą być używane przez więcej niż 9 osób,
b. pomieszczenie nie jest publicznie otwarte, a drzwi mogą być używane przez więcej niż 25 osób,
c. pomieszczenie obejmuje procesy lub materiały mogące spowodować niebezpieczną eksplozję lub ogień i są przeznaczone dla więcej niż 5 osób obsługi.
- producent powinien dostarczyć dokładną instrukcję wyboru zamknięcia, zgodnie z zamierzonymi warunkami użytkowania, instrukcję instalacji i konserwacji zamknięcia,
- instalator powinien postępować zgodnie z instrukcją montażu oraz powinien sporządzić dla właściciela raport podsumowujący instalację,
- użytkownik powinien zachować raport podsumowujący instalację oraz powinien przeprowadzać kontrolne konserwacje wyznaczone przez producenta, zachowując raporty z tych konserwacji.
Projekt opisywanych włoskich regulacji określa sześcioletni okres przejściowy, rozpoczynający się od terminu zatwierdzenia proponowanych przepisów. Podczas okresu przejściowego zamknięcia nie oznaczone znakiem CE, a już zainstalowane, mogą być użytkowane pod warunkiem, że są konserwowane w sposób zapewniający satysfakcjonujące warunki pracy. Gdy nie jest to możliwe lub gdy drzwi zostaną przerobione, zamknięcia bez znaku CE powinny zostać zastąpione posiadającymi to oznaczenie. Po zakończeniu okresu przejściowego zamknięcia bez oznaczenia CE powinny zostać zastąpione urządzeniami ze znakiem CE.
Należy wspomnieć, że w krajach członkowskich CEN ustalono, że drzwi w pokojach hotelowych są drzwiami na drogach ewakuacyjnych, więc okucia instalowane w drzwiach pokoi hotelowych powinny spełniać wymagania:
1. EN 179, gdy drzwi otwierają się w kierunku przeciwnym do kierunku wyjścia,
2. EN 179 lub EN 1125, gdy drzwi otwierają się w kierunku wyjścia.
Odrębnym zagadnieniem jest właściwe stosowanie już zamontowanych zamknięć. Na rysunku przedstawiono dość typowy, niestety, przykład blokowania wyjścia z zamknięciem przeciwpanicz-nym (rys. 12). Efekty blokowania wyjść to ograniczenie możliwości ewakuacji i tragiczne skutki pożarów - warto przypomnieć choćby: Centralny Dom Dziecka -21. IX 1975 r., Teatr Narodowy w Warszawie - 9. III 1985 r., Dom Wczasowy Raszyn I w Szklarskiej Porębie - 18. X 1989 (5 ofiar), Filharmonię w Krakowie 11. XII 1991 r. i halę widowiskową Stoczni Gdańskiej - 24 XI 1994 r.
Takie postępowanie wynika z preferowania zabezpieczenia przed bezpieczeństwem jednak jest po prostu wygodnictwem, gdyż efekt zabezpieczenia można osiągnąć bez szkody dla bezpieczeństwa - choćby przez zastosowanie wspomnianych tu tylko okuć z urządzeniami sygnalizacyjnymi lub systemu centralnego. Osoby podejmujące decyzje o blokowaniu wyjść ewakuacyjnych - są to nie tylko dozorca,
sprzątaczka itd lecz często administrator budynku - tłumaczą najczęściej, że wszystkie wyjścia nie są potrzebne, gdyż w pomieszczeniu znajduje się zawsze (!!!) znacznie mniej osób, niż umożliwia jego powierzchnia (dotyczy to hal targowych, wystaw, ekspozycji). Tłumaczenie to nie uwzględnia sytuacji, gdy podczas okresowego zwiększenia liczby ludzi w pomieszczeniu nikt nie pomyśli - lub po prostu już brak czasu - na odblokowanie wyjść.
inż. Andrzej Jurga
Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy PEWB „Metalplast" Poznań
dr inż. Jan Uniejewski
Politechnika Poznańska
Literatura
1. PN-EN 179:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia awaryjne do wyjść uruchamiane klamką lub płytką naciskową. Wymagania i metody badań (Zmiana A1) (EN 179:1997/A1:2001 Building hardware - Emergency exit devices operated by a lever handle or push pad - Reguire-ments and testmethods).
2. PN-EN 1125:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść uruchamiane prętem poziomym. Wymagania i metody badań (Zmiana A1) (EN 1125:1997/A1:2001 Building hardware - Panic exit devices operated by a horizontal bar - Reguirements and test methods).
3. prEN 13633 Building hardware - Electrically controlled panic exit systems - Requirements and test methods.
4. prEN 13637 Building hardware - Electrically controlled emergency exit systems for use on escape routes - Requirements and test methods.
5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75/2002, poz.690 ze zmianami: Dz.U. Nr 33/2003, poz.270, Dz.U. Nr 109/2004, poz.1156).
6. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 121/2003, poz.1138).
7. Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich 89/106/EEC w sprawie zbliżenia ustawodawstwa, przepisów i postanowień administracyjnych krajów członkowskich, dotyczącego wyrobów budowlanych.
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Problem zabezpieczenia przed włamaniem do budynku przez szyby, można skutecznie rozwiązać poprzez zastosowanie szyby z pętlą alarmową SGG SECURIT ALARM. Produkt ten składa się ze szkła hartowanego oraz naniesionej techniką sitodruku pętli alarmowej, przewodzącej prąd elektryczny, wraz z dolutowanym do jej końców przewodem alarmowym, podłączonym do zasilania elektrycznego i do instalacji alarmowej.
Zasada działania opiera się na właściwościach szkła hartowanego. Szyba ze szkła hartowanego bez względu na miejsce uderzenia ostrym narzędziem, powodującym zniszczenie, pęka na drobne, nieostre kawałki na całej powierzchni tafli. Następstwem tego jest zniszczenie pętli alarmowej, naniesionej na szybę techniką sitodruku, przerwanie obwodu elektrycznego i włączenie alarmu.
Zastosowanie
SGG SECURIT ALARM posiada klasę urządzenia alarmowego C (profesjonalną). Oznacza to, że może być stosowany nawet przy zabezpieczaniu takich obiektów, jak zakłady przemysłu zbrojeniowego, zakłady przetwórstwa metali i kamieni szlachetnych, wartościowe obiekty sakralne i ich skarbce, sklepy jubilerskie, muzea narodowe, archiwa, banki.
Nadaje się do zastosowania we wszelkich obiektach wymagających ochrony pomieszczeń i mienia przed włamaniem i kradzieżą jak sklepy i supermarkety, biura, domy jednorodzinne.
Inne zalety
• W przypadku próby włamania system alarmowy włącza się natychmiast po rozbiciu szkła SGG SECURITALARM.
• Brak ryzyka fałszywego alarmu: tylko uszkodzenie szkła powoduje włączenie systemu alarmowego.
• Wykrycie włamania odbywa się poza chronionym pomieszczeniem.
• Można poruszać się wewnątrz chronionego pomieszczenia bez obawy, że nastąpi przypadkowe włączenie alarmu.
• Oszczędne rozwiązanie w stosunku do czujek alarmowych.
• Dzięki zastosowaniu szkła hartowanego SGG SECURIT uzyskuje się ochronę przed zranieniem.
• W przeciwieństwie do innych systemów ochrony, np. okiennic, szyba zespolona SGG SECURIT ALARM pozwala na zachowanie pełnej widoczności przy równoczesnej ochronie pomieszczenia.
Produkt SGG SECURIT ALARM stanowi alternatywę zarówno z punktu widzenia cenowego jak i funkcjonalnego dla tradycyjnych rozwiązań urządzeń alarmowych. Właściwości tego produktu pozwalają zastąpić tradycyjną czujkę zbicia szkła oraz czujkę wibracyjną w jednym rozwiązaniu funkcjonalnym. Pozwala to na uzyskanie ceny pozwalającej konkurować z dotychczasowymi rozwiązaniami.
SGG SECURIT ALARM to unikalne rozwiązanie na Polskim rynku. Produkt ten jest produkowany i sprzedawany przez Glaspol od ponad 2 lat i cieszy się coraz większym powodzeniem. Omawiane rozwiązanie koncernu Saint-Gobain jest już od wielu lat szeroko stosowane w Europie Zachodniej.
SGG SECURIT ALARM eliminuje niedoskonałości dotychczasowych rozwiązań:
• Pętla alarmowa jest trwale związana ze szkłem co uniemożliwia demontaż urządzenia alarmowego
• Przy próbie wycięcia w niej otworu, szyba natychmiast informuje o próbie włamania
• Zastosowanie tradycyjnej czujki wibracyjnej stwarza ryzyko fałszywych alarmów np. wskutek przeniesienia wibracji spowodowanych intensywnym ruchem ulicznym, robotami budowlanymi z użyciem młotów pneumatycznych itp. Zastosowanie produktu SGG SECURIT ALARM eliminuje możliwość błędnej interpretacji wibracji.
Warianty rozwiązań:
• SGG SECURIT ALARM typ B szyba pojedyncza hartowana (gdy stanowi część szyby zespolonej obwód elektryczny alarmu umieszczony jest wewnątrz zespolenia) grubość szkła: 6, 8 10 lub 12 mm, szkło bazowe: bezbarwne SGG PLANILUX, barwione w masie SGG PARSOL, inne typy szkła na zamówienie.
• SGG SECURIT ALARM typ A szyba laminowana SGG STADIP PROTECT (w którego skład wchodzi tafla szkła hartowanego), obwód elektryczny alarmu umieszczony jest po stronie, na której znajduje się folia PVB szyby laminowanej, grubości: 6, 8, 10 mm, maksymalne wymiary szkła laminowanego: 2000 x 3210 mm, inne grubości i wymiary na zamówienie.
• SGG CLIMALIT/CLIMAPLUS N z systemem SECURIT ALARM szyba zespolona z odpowiednią szybą hartowaną lub laminowaną jw.
Hartowana szyba pojedyncza oraz przy użyciu jej w szybach zespolonych pętla alarmowa zostaje pokryta emalią ochronną w celu zapobieżenia ewentualnym uszkodzeniom mechanicznym pętli oraz spięciom prądu elektrycznym pomiędzy pętlą oraz ramką dystansową. W przypadku szkła pojedynczego emalia ochronna znajduje się na całej powierzchni pętli z wyjątkiem końców, gdzie planowo dolutowany jest kabel alarmowy. W przypadku szkła zespolonego emalia ochronna znajduje się na powierzchni bezpośredniego styku z ramką dystansową.
Parametry elektryczne
Opór pętli alarmowej powinien mieścić się w zakresie od 1 do 6 W. Natężenie prądu w stanie pracy urządzenia nie może przekraczać 100 mA. Kabel alarmowy służący do podłączenia urządzenia do instalacji alarmowej jest przewodem 4 żyłowym zakończonym wtyczką. Do końców pętli alarmowej dolutowane zostają tylko dwie z czterech końcówek kabla.
Parametry użytkowe
Parametry spektrofotometryczne i termiczne szyby SGG CLIMALIT/CLIMAPLUS N z systemem SECURIT ALARM są takie same, jak w przypadku szyby zespolonej o tym samym składzie, ale bez systemu alarmowego.
Parametry mechaniczne szyby SGG SECURIT ALARM są takie same, jak w przypadku szyby hartowanej lub laminowanej o tym samym składzie, ale bez systemu alarmowego.
Produkty przetworzone
Szkło SGG SECURIT ALARM może być poddawane obróbce (piaskowanie, matowanie, wytrawianie za pomocą kwasu). Obróbka musi być wykonywana przed hartowaniem.
Transport
Podczas transportu należy uważać, aby nie uszkodzić kabli. W żadnym razie nie
wolno za nie ciągnąć. Krawędź szkła, przy której są umieszczone kable, powinna podczas transportu być skierowana do góry.
Przechowywanie
Przechowywać szkło w miejscu suchym i przewiewnym, chroniąc je przed wilgocią i zmianami temperatury.
Montaż
• Aby alarm włączał się maksymalnie szybko, szkło z obwodem elektrycznym należy instalować po tej stronie, od której może nastąpić ewentualny atak, a więc zazwyczaj od zewnątrz.
• Montaż powinien przebiegać w sposób zgodny z ogólnymi zaleceniami dotyczącymi bezpiecznego szkła hartowanego oraz z instrukcjami ogólnymi w zakresie montażu instalacji elektrycznych.
• Należy dokonać pomiaru oporności obwodu elektrycznego SGG SECURIT ALARM przed i po montażu każdej szyby. Wynik pomiaru jest umieszczany na przyklejonej do szyby etykiecie.
• Podczas montażu nie należy wywierać żadnej siły mechanicznej w miejscu podłączenia kabli, aby nie nastąpiły problemy z funkcjonowaniem instalacji alarmowej.
Znakowanie
Na każdej szybie jest umieszczona etykieta z podstawowymi danymi dotyczącymi szyby oraz z zaleceniami na temat montażu.
Ponieważ SGG SECURIT ALARM bezpośrednio współpracuje z instalacja alarmową, przy montażu tego produktu wskazane jest współdziałanie pomiędzy firmą produkującą okna a dostawcą instalacji alarmowej dla konkretnego obiektu.
Konserwacja
Podobnie jak większość produktów szklarskich, szyba SGG SECURIT ALARM musi być regularnie czyszczone przy użyciu neutralnego detergentu bez fluoru i substancji abrazyjnych (ściernych).
Zgodność z przepisami
Szkło SGG SECURIT ALARM typ B jest szkłem hartowanym, zgodnym z normą EN 12150. Wersja typ A jest szkłem laminowanym zgodnym z normami EN 12543 i EN 14449.
Szyba zespolona SGG CLIMALIT/CLIMAPLUS N z systemem SECURIT ALARM jest zgodna z normą EN 1279.
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
W obliczu coraz większej ilości różnorodnych środków chemicznych, zawartych w półproduktach stosowanych przy produkcji okien, pojawia się zagrożenie mające skutki w braku zgodności chemicznej zastosowanych materiałów. Przedstawione poniżej informacje kierowane są przede wszystkim do producentów okien i firm montażowych zajmujących się montowaniem szyb zespolonych w oknach, w celu wyjaśnienia zachodzących zjawisk i uniknięcia w przyszłości reklamacji z powodu wystąpienia wad na krawędzi uszczelnienia szyb.
Przykłady reakcji wynikających z zastosowania tzw. materiałów wzajemnie niezgodnych.
Na zdjęciach przedstawione zostały fragmenty okien ze zdjętą wewnętrzną listwą osłonową. Zaprezentowane zdjęcia przedstawiają skutki reakcji pomiędzy silikonami stosowanymi do klejenia podkładek (klocków) szklarskich do profili PVC, a uszczelnieniem szyby zespolonej.
Okno z zastosowaną szybą zespoloną z punktu widzenia budowy powinno traktować się jako jeden złożony system, ponieważ w ramie okiennej oddziałują na krawędź szyby zespolonej zastosowane materiały jak podkładki, uszczelki, dodatkowe materiały uszczelniające, kleje, farby itp. Najważniejszym kryterium doboru stosowanych materiałów pod względem chemicznym jest oddziaływanie zawartych w nich związków chemicznych na uszczelnienie krawędzi szyby.
W celu oceny danego komponentu należy posłużyć się definicją -„Materiały są wzajemnie zgodne, jeżeli pomiędzy nimi nie zachodzi szkodliwe oddziaływanie". Definicja ta nie wyklucza wzajemnego oddziaływania, dopóki nie jest ono szkodliwe. Mając na myśli „oddziaływanie" mówimy o procesach fizycznych czy fizyko-chemicznych które mogą zachodzić w dwóch różnych materiałach, doprowadzając do zmiany ich struktury, koloru, konsystencji itd. Wzajemne oddziaływanie związków chemicznych potocznie nazywa się również migracją. Proces migracji nastąpi wtedy, jeżeli użyje się co najmniej dwóch różnych materiałów. W co najmniej jednym z nich w jego strukturze
molekularnej muszą występować komponenty „zdolne do migracji". Natomiast w drugim z nich muszą wystąpić warunki, które pozwolą na przyjęcie migrujących komponentów. Co ważniejsze, aby zachodziła reakcja obydwa materiały nie muszą występować w bezpośrednim kontakcie, mogą mieć również różne stany skupienia.
Jednym z przykładów fizyko-chemicznego oddziaływania na siebie związków chemicznych jest tzw. „wędrówka plastyfikatorów". Jeżeli w jednym materiale zawarte są plastyfikatory, których brak jest w drugim, wtedy może nastąpić proces ich migracji. Układ będzie dążył do wyrównania stężeń plastyfikatorów. Szybkość zachodzących zmian jest tym większa im wyższa jest temperatura otoczenia.
Plastyfikatory to związki chemiczne dodawane do tworzyw sztucznych, uszczelniaczy silikonowych, czy wielu innych materiałów, które wpływają na ich cechy mechaniczne. Jak sama nazwa wskazuje plastyfikatory mogą wykazywać działanie podobne do rozpuszczalników.
„Wędrówka plastyfikatorów" traktowana jest jako szkodliwe oddziaływanie wtedy, kiedy pod ich wpływem materiały zmieniają swe właściwości. Materiał oddający plastyfikatory staje się twardszy, łamliwy i kurczy się, natomiast materiał, który je przyjmuje staje się miękki, elastyczny czy wręcz się rozpuszcza.
Typowym przykładem opisanych procesów jest oddziaływanie silikonów zawierających plastyfikatory lub inne związki o podobnej budowie chemicznej na butyl - pierwotne uszczelnienie szyby zespolonej. Butyl zostaje rozpuszczony, widoczny wewnątrz szyby w postaci zacieków i wtedy taka szyba traci swe pierwotne właściwości. Należy podkreślić, że reakcja ta zachodzi zawsze, bez względu na to, czy jako uszczelnienie wtórne zastosowano poliuretan, polisulfid czy silikon. Proces ten może być w różnych przypadkach jedynie rozciągnięty w czasie.
Rozwiązaniem tego problemu jest stosowanie materiałów, które są kompatybilne tzn. nie wchodzą ze sobą w szkodliwą reakcję. W tym celu wykonuje się testy laboratoryjne, z których jasno wynika czy skład chemiczny danej substancji pozwala zastosować ją w kontakcie z uszczelnioną krawędzią szyby zespolonej. Jednym ze sposobów wykonywania testów jest np. metoda termograwimetrii, gdzie badaną próbkę poddaje się oddziaływaniu temperatury w zakresie 0-1000oC w określonym czasie i rejestruje się jednocześnie jej wagę z tolerancją 1 mg. Utrata masy próbki następuje w temperaturach charakterystycznych dla wyparowania określonych związków chemicznych.
Sposób wykonania szyby zespolonej w naszych firmach i dobór materiałów uszczelniających jest standardem zapewniającym wieloletnią jej trwałośćpopartą badaniami w kraju jak i w kilku krajach europejskich jak w Niemczech, Szwecji, Danii czy Holandii. Uszczelniacz pierwotny i wtórny zawsze pochodzi od tego samego dostawcy i zgodność tych materiałów jest pod stałą kontrolą producenta.
Butyl - pierwotny uszczelniacz szyby zespolonej - nie zawiera plastyfikatorów w pojęciu chemicznym i jeżeli wystąpią one w jakimkolwiek materiale w ramie okiennej to będą mu „dostarczone" i od tego momentu zaczną zachodzić degradujące reakcje w uszczelnieniu szyby zespolonej. Czas degradacji uszczelnienia szyby uzależniony będzie od powierzchni kontaktu z krawędzią uszczelnienia, koncentracji plastyfikatorów i temperatury otoczenia.
Jak już wcześniej wspomniano, okno jest produktem, w którym w obrębie szyby zespolonej stosuje się materiały, które pochodzą od różnych producentów. Zgodność pod względem chemicznym stosowanych komponentów wpływa na jakość okna, która gwarantowana jest przez jego producenta.
Producent szyb zespolonych gwarantuje jakość swoich wyrobów, ale nie ma wpływu na to, jakie materiały stosuje producent lub monter okien i z tego powodu nie może odpowiadać za ich wpływ na swój wyrób. W przypadku zastosowania niewłaściwych pod względem zgodności chemicznej materiałów, zachodzą opisane powyżej reakcje.
W wyniku braku unormowań co do wymagań pod względem chemicznym poszczególnych komponentów używanych przy produkcji okien, pozostaje jedynie stosować się do ogólnej zasady:
Stosować tylko materiały zbadane na zgodność z uszczelniaczami w szybie zespolonej. Badania powinny być wykonane przez producentów półproduktów tj. podkładek, silikonów czy innych uszczelniaczy stosowanych w ramach okiennych na zgodność z uszczelnieniem krawędzi szyb. Wyniki badań obligują wtedy producentów do zachowania stałego składu chemicznego swych wyrobów, a tym samym braku zagrożeń dla innych produktów.
Zasada ta funkcjonuje w wielu krajach europejskich i stosowanie się do niej pozwala uniknąć kosztownej wymiany szyb i zachować dobrą markę swojego wyrobu.
Mirosław Radomski
PRESS-GLAS SA
Artykuł opracowano na podstawie:
1. „Materialvertraglichkeit rund um das Isolierglas" - Bundesverband Flachglas
2. Materiałów producentów mas uszczelniających
3. Publikacji w czasopiśmie „Glaswelt"
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
W dobie rozwoju nowoczesnych technologii, ogień wciąż jest żywiołem trudnym do opanowania i niosącym za sobą ogromne niebezpieczeństwo. W tradycyjnej ścianie, mającej stanowić zabezpieczenie przed rozprzestrzenianiem się ognia, okno stanowi słabe ogniwo. Z drugiej jednak strony, jako element przezroczysty umożliwia lokalizację pożaru i bezpieczną ewakuację lokatorów z palących się lokali.
Jest to szczególnie ważne w przypadku drzwi przeciwpożarowych i spowodowało szerokie rozpowszechnienie szkła zbrojonego w tym zastosowaniu. Takim szkłem jest m.in. Pilkington Pyroshield™, uzyskujące specjalne właściwości dzięki zbrojeniu, wykonanemu ze spawanego elektrycznie cienkiego drutu stalowego w postaci siatki o kwadratowym oczku, którą zawalcowuje się w procesie produkcyjnym między dwiema warstwami stopionego szkła.
W razie pożaru szyba nie rozpada się, zachowując integralność i powoduje powstrzymanie przejścia ognia i dymu nawet, jeśli jest porysowane czy popękane. Kiedy szkło pęka, siatka chroni fragmenty szkła przed wypadnięciem, a także umożliwia zatrzymanie szyby w obramowaniu oraz zachowanie szczelności ogniowej, kiedy szkło zaczyna mięknąć.
Pilkington Pyroshield™ wytwarzany jest jako szkło zbrojone wzorzyste lub polerowane. Szkło zbrojone wzorzyste Pilkington Pyroshield™ Texture o „młotkowanej" powierzchni przepuszcza światło, ale ogranicza pole widzenia. Daje możliwość stworzenia większej prywatności, ukazując jedynie kształty osób czy przedmiotów znajdujących się bezpośrednio za szybą. Szkło zbrojone polerowane Pilkington Pyroshield™ Clear jest natomiast równie przezroczyste, jak zwykłe szkło.
Dostępna jest również specjalna odmiana szkła zbrojonego Pilkington Pyroshield™ Safety, w której dla podwyższenia wytrzymałości mechanicznej stosuje się grubszą siatkę metalową.
Zarówno odmiana wzorzysta, jak i polerowana mają właściwości ognioodporne, potwierdzone badaniami laboratoryjnymi na całym świecie. Jeśli szkło zamocowane jest prawidłowo w atestowanym systemie ram, odpowiada ono wymogom standardów przeciwpożarowych większości krajów. W niektórych przypadkach oznacza to, że szkło będzie stanowić barierę dla ognia i dymu przez okres do 120 minut.
Pilkington Pyroshield™ jest prostym i stosunkowo tanim rozwiązaniem chroniącym przed płomieniami i gazami wydzielającymi się podczas pożaru i nadaje się do przeszkleń drzwi, okien i ścianek działowych.
Jolanta Lessig
PILKINGTON
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Pozornie wydawać by się mogło, że korozja szkła, a szczególnie szyb okiennych nie występuje. Szyby bowiem nawet przez wiele lat nie ulegają widocznemu gołym okiem niszczeniu (poza zabrudzeniem, które można usunąć przez mycie). Niemniej jednak i one ulegają stopniowej, aczkolwiek bardzo powolnej destrukcji. Postępuje ona w każdych warunkach, a szczególnie sprzyjają jej warunki występujące na obszarach aglomeracji miejsko-przemysłowych ze względu na wysoki z reguły stopień zanieczyszczenia powietrza.
Szkło okienne, zwłaszcza to pozostające w wystawie zewnętrznej, jest szczególnie narażone na oddziaływanie czynników atmosferycznych, które z różnym natężeniem wpływają na niszczenie jego powierzchni. W największym stopniu do zachodzenia procesu korozji atmosferycznej szkła przyczyniają się: opady atmosferyczne oraz wilgoć zawarta w powietrzu, wielkość lokalnego zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki, czas działania czynników korozyjnych (wiek szkieł), wielkość zapylenia.
W procesach korozji atmosferycznej szkła najistotniejszą rolę odgrywa obecność wody lub pary wodnej oraz dwutlenku siarki w powietrzu, pozostałe czynniki mają mniejszy wpływ.
Końcowym produktem wietrzenia szkieł krzemianowo-sodowo-wapniowych, do których zalicza się również szkło okienne, są utworzone na ich powierzchniach warstwy korozyjne, bogate w siarczan wapnia (gips). Tworzy się on w wyniku zapoczątkowanego przez wodę trójstopniowego procesu, w którym powstałe wodorotlenki metali (np. KOH, NaOH, Ca(OH)2) reagują najpierw z zawartym w powietrzu CO2 tworząc węglany, wchodzące następnie w reakcje z SO2 (wszechobecnym zanieczyszczeniem powietrza), przechodzące w jej wyniku w siarczany [1]. Na powierzchni szkieł występuje też warstwa żelu krzemionkowego SiO2 . nH2O.
Utworzony w wyniku działania na szkło wody i pary wodnej żel krzemionkowy charakteryzuje się wyjątkowo silnymi właściwościami adsorpcyjnymi. Na powierzchni znajdują się pory o rozmiarach od poniżej 2 do ok. 50 nm, które odgrywają decydującą rolę w procesach sorpcji zanieczyszczeń gazowych znajdujących się w powietrzu. Gazy takie jak CO2 czy SO2 są adsorbowane w warstwie żelu, co ułatwia ich reakcje z pochodzącymi ze szkła atomami Na, Mg, Ca i prowadzi w rezultacie do tworzenia się z czasem warstw korozyjnych, złożonych głównie z nierozpuszczalnego w wodzie gipsu.
Metodyka badań
Aby przekonać się o zasięgu i postępie korozji zachodzącej w warunkach rzeczywistych, przebadano szereg próbek typowego szkła okiennego, produkowanego metodą Fourcaulta, pochodzących z terenu aglomeracji krakowskiej. Szyby z niego wykonane wystawione były przez okres od 20 do 70 lat na bezpośrednie oddziaływanie lokalnych zanieczyszczeń atmosfery i innych czynników atmosferycznych. W celach porównawczych analizowano także szkło, które nie było narażone na takie oddziaływanie.
Do identyfikacji pierwiastków występujących w powierzchniowych warstwach szkła okiennego zastosowano metodę EDS (Energy Dispersive Spectrometry - spektrometrię dyspersji energii promieniowania rentgenowskiego), sprzężoną z elektronowym mikroskopem skaningowym (SEM).
Metoda ta, przy stosowanych warunkach pomiarów, pozwalała na jakościowe i ilościowe oznaczenia pierwiastków wchodzących w skład badanych szkieł do głębokości ok. 3,5 mm.
W trakcie badań określono:
• rozkład pierwiastków w warstwie powierzchniowej badanego szkła,
• skład szkła w poszczególnych punktach przekrojów poprzecznych próbek w obrębie do 100 mm od obu powierzchni.
Badania były prowadzone porównawczo. Ponadto, z uwagi na nieco odmienne składy chemiczne poszczególnych próbek pochodzących z różnych okresów i od różnych producentów, zastosowano metodę wzorca wewnętrznego. Za reprezentatywny przyjęto skład chemiczny szkła (wyrażony w % atomowych), określony w połowie grubości próbki danego szkła.
Omówienie wyników
Miejsca poboru próbek szkła dobrano tak, by były reprezentatywne dla całego obszaru aglomeracji miejsko-przemysłowej Krakowa i panujących w niej warunków środowiskowych oraz specyfiki występujących na tym terenie zanieczyszczeń.
Bliżej omówiono wyniki trzech wybranych próbek, w których procesy korozji atmosferycznej przebiegały w środowiskach atmosferycznych o znacząco różnym stopniu zanieczyszczenia. Graficzny obraz rozkładu pierwiastków na ich powierzchniach przedstawiają rys. 1-3.
W najstarszym z badanych szkieł, przebywającym w mało lub średnio agresywnym środowisku miejskim przez ok. 70 lat, zwracają uwagę podobne ilości głównych pierwiastków po obu stronach szyby. Jednak powierzchnia, która miała większy kontakt z wodą (w tym przypadku wodą kondensacyjną skraplającą się na wewnętrznej stronie szyby w oszkleniu pojedynczym) do głębokości ok. 45 mm jest uboższa w atomy sodu (Na) niż przeciwna.
Bardzo wyraźne wzbogacenie powierzchniowych warstw w atomy wapnia (Ca) oraz brak w nich atomów sodu (Na) wykazuje szkło, którego powierzchnia pokryta była grubą (ok. 1-1,5 mm) warstwą pyłów, utrudniających wymianę wody pochodzenia atmosferycznego oraz blokujących dostęp powietrza. Szkło to znajdowało się przez okres ok. 40 lat w agresywnym środowisku przemysłowym, silnie zanieczyszczonym pyłami i gazami technologicznymi (m.in. CO, SO2, NOx).
Najbardziej skorodowane szkło przez ok. 20 lat znajdowało się pod działaniem najbardziej korozyjnego czynnika - gazowego fluoru w silnie agresywnym środowisku chemicznym. Zwracają uwagę bardzo niskie udziały atomów krzemu (Si) w warstwach powierzchniowych (ok. 7-12% atom. niższe niż w połowie grubości szyby), usunięte wskutek reakcji między fluorem i krzemem.
W badanych próbkach szkła okiennego, przy obecności pary wodnej, CO2 i SO2 w powietrzu, na ich powierzchniach zaszły reakcje chemiczne, prowadzące do utworzenia się różnej grubości warstewek, składających się przede wszystkim z CaSO4 oraz żelu krzemionkowego.
O obecności siarczanów na powierzchniach zewnętrznych badanych szkieł świadczy obecność atomów siarki (S), których występowanie w zbliżonych ilościach stwierdzono we wszystkich punktach powierzchni badanych w pierwszym etapie. Występują one we wszystkich przypadkach i są rozmieszczone bardzo równomiernie. W badaniach skaningowych, prowadzo-
nych w kierunkach prostopadłych do obu powierzchni stwierdzono natomiast, że w większych odległościach od powierzchni atomy siarki występują sporadycznie, a w przypadku niektórych próbek nie występują wcale.
W tej sytuacji przyjęto, że siarka na powierzchniach mających kontakt z atmosferą pochodziła z dwutlenku siarki zawartego w powietrzu. Siarka w głębszych, podpowie-rzchniowych warstwach badanych próbek, a także występująca na ich przekrojach poprzecznych, jest wynikiem dysocjacji termicznej sulfatu (siarczanu sodu - Na2SO4), stosowanego powszechnie do klarowania masy szklanej w procesie jej topienia.
Ilość i równomierność rozmieszczenia atomów siarki wskazuje, że we wszystkich badanych przypadkach występuje wczesne stadium tworzenia się na ich powierzchniach warstw siarczanowych. Dokła-
dność stosowanej metody EDS pozwala wnioskować, że grubość warstwy korozyjnej w badanym szkle wynosi ok. 3,5-5 mm. W skład tej warstwy wchodzić mogą: Na2SO4, CaSO4, MgSO4 i Al2(SO4)3, a także CaCO3, co wynika ze stwierdzonej obecności w tej warstwie atomów Na, Al, Ca i Mg.
O obecności warstw żelowych na badanych powierzchniach świadczy wielkość proporcji O/Si. Grubość warstwy żelu krzemionkowego SiO2 nH2O powstałego na powierzchniach narażonych na częste oddziaływanie wody (opadowej czy kondensacyjnej) w badanym szkle wynosiła do ok. 25 mm.
Uzyskane wyniki wskazują, że proces korozji atmosferycznej szkła, zachodzący w rzeczywistych warunkach aglomeracji miejsko-przemysłowej, nie odbiega od znanych schematów teoretycznych. Zmiany ilościowe w rozkładzie pierwiastków spowodowane zostały wyłącznie działaniem czynników powodujących korozję powierzchni badanych próbek szkła, przede wszystkim wody i pary wodnej oraz gazowych zanieczyszczeń powietrza. Przeprowadzone badania wykazały jednoznacznie, że warstwy powierzchniowe analizowanego szkła są uboższe w sód. Zubożenie to wiąże się z dużą mobilnością atomów Na, które łatwo dyfundują z głębszych warstw szkła, a następnie, po utworzeniu związków rozpuszczalnych w wodzie (NaOH, Na2CO3, Na2SO4), są przez wodę kondensacyjną lub opadową wymywane.
Grubości warstw korozyjnych utworzonych na powierzchniach próbek szkła, przebywających przez różne okresy czasu w wybranych rejonach aglomeracji krakowskiej, charakteryzujących się zróżnicowanymi wartościami zanieczyszczenia powietrza przedstawia rys. 4.
Jak wynika z rys. 4 w zakresie wiekowym badanych szkieł okiennych grubość warstwy korozyjnej wynosi przeciętnie ok. 45 mm.
Pomimo, że analizowane szkła znajdowały się przez różne okresy w warunkach środowiskowych, różniących się nasileniem występowania rozmaitych czynników korozyjnych (gazowe związki fluoru, tlenki azotu i siarki, wilgotność, zapylenie), to stwierdzone metodą EDS zmiany w ilościowym rozkładzie pierwiastków występują praktycznie do jednakowej głębokości.
W tej sytuacji brak jest jednoznacznie ustalonego związku między czasem przebywania danego szkła w określonym środowisku atmosferycznym a grubością warstwy korozyjnej.
Podsumowanie
Z przeprowadzonych badań korozji okiennego szkła sodowo-wapniowego, pochodzącego z różnych miejsc aglomeracji krakowskiej wynika, że zasięg zmian korozyjnych, wyrażający się zmianami składu ilościowego głównych pierwiastków oraz zwięzłością więźby krzemotlenowej, we wszystkich badanych próbkach szkła jest do siebie zbliżony i nie związany z ich wiekiem, miejscem przebywania oraz rodzajem i natężeniem występujących lokalnie czynników destrukcyjnych. Rodzaj i ilość pierwiastków występujących na badanych powierzchniach pozwalają stwierdzić, że mechanizmy korozji atmosferycznej prowadzą w rezultacie do utworzenia na nich z upływem czasu warstewki gipsu CaSO4 ■ 2H2O.
Z równomiernego rozmieszczenia na badanych powierzchniach zewnętrznych atomów siarki oraz braku występowania innych pierwiastków wchodzących w skład podstawowych zanieczyszczeń gazowych (azot, fluor) można wnioskować, że spośród nich jedynie SO2 bierze udział w reakcjach powodujących korozję atmosferyczną budowlanych szkieł okiennych.
Wyniki badań wskazują, że zasięg zmian w składach warstw przypowierzchniowych analizowanych próbek, spowodowany przebywaniem w rzeczywistych warunkach różnych środowisk korozyjnych występujących na terenie aglomeracji, jest do siebie zbliżony i w sposób niejednoznaczny związany z ich wiekiem i średniorocznym stopniem zanieczyszczenia atmosfery przez SO2.
Należy tu zwrócić uwagę, że badania prowadzono na szkle produkowanym metodą Fourcaulta, zabudowanym w oszkleniach skrzynkowych lub pojedynczych. Obecnie w oszkleniach dominuje szkło produkowane metodą float. Ponieważ szkło float również jest szkłem sodowo-wap-niowym, na sam mechanizm procesu korozji metoda produkcji szyb nie ma wpływu, jednak powoduje ona, że jakość jego powierzchni jest dużo wyższa, co prawdopodobnie będzie miało wpływ na zmniejszenie szybkości wymiany atomowej, a zatem i postęp korozji.
Powszechny obecnie montaż szkła okiennego w postaci szyb zespolonych, wewnątrz których znajduje się osuszone powietrze (a często również obojętna atmosfera azotu czy argonu) spowoduje, że przebieg i szybkość procesów korozyjnych zachodzących na wewnętrznych powierzchniach szyb będą miały inny charakter, z uwagi na ograniczenie lub praktyczny brak zjawiska kondensacji wilgoci niezbędnej do zachodzenia procesów korozyjnych.
dr inż. Janusz Faber
LITERATURA
1. Newton R.G., Crown in Glory, London 1982
2. Appen A.A., Chimia stekla, Leningrad 1970
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Świadomość ekologiczna w architekturze wsparta wysokim poziomem technologii materiałowej procentuje nowym podejściem w kształtowaniu budynku. Obiekt nie jest już strukturą skierowaną na ujarzmienie otoczenia, w którym się znajduje. Z założenia staje się jego integralną częścią. Na tym tle zaznacza się rola ścian zewnętrznych jako elementów pośredniczących pomiędzy wnętrzem a otoczeniem. Pojmowanie ściany zewnętrznej, jako monofunkcyjnej przegrody budowlanej staje się coraz bardziej nieaktualne. W nowym pojęciu, ściana zewnętrzna jest przegrodą interaktywną o wielorakim spektrum zadań - przegrodą reagującą na zmienne warunki otoczenia i w kontrolowany sposób wykorzystującą jego energię. Jednym z bardziej interesujących przejawów tego podejścia jest kształtowanie wielofunkcyjnych ścian aktywnych słonecznie.
Ściany aktywne słonecznie to takie przegrody, które w sposób kontrolowany pozwalają na wykorzystanie energii słonecznej. Są to, rzecz jasna, ściany zewnętrzne, podlegające bezpośredniej insolacji. Ściany te mogą być dostosowane do tzw. pasywnego1 i aktywnego wykorzystania energii słonecznej. O wielofunkcyjnych ścianach będziemy mówić wówczas, gdy oba te sposoby zostają wprzęgnięte w koncepcję projektową ściany lub też gdy w ramach jednego sposobu zakłada się kilka koncepcji utylizacji energii słonecznej. Ponadto ściany te muszą spełniać warunek w pełni zintegrowanego elementu architektonicznego dostosowanego do potrzeb użytkowych wnętrza. Muszą też uwzględniać aspekty estetyczne, co stanowi istotę integracji architektonicznej.
Na przestrzeni ostatnich lat powstało wiele interesujących pomysłów stworzenia wielozadaniowej ściany aktywnej słonecznie. Łączono w nich elementy rozwiązań aktywnych - kolektorów słonecznych do produkcji ciepła, czy modułów PV do produkcji energii elektrycznej z elementami rozwiązań pasywnych - zaawansowanymi technologicznie osłonami szklanymi, systemami zacieniającymi itd.
Niektóre pozostały w fazie prototypowej, inne znalazły zastosowanie w architekturze, jeszcze inne są testowane i ich wdrożenie do przemysłu zapewne wkrótce nastąpi.
Poniżej zaprezentowane zostaną wybrane, najbardziej interesujące zdaniem autora wielofunkcyjne ściany aktywne słonecznie, które oddają zróżnicowanie w podejściu do kształtowania wielozadaniowych nowoczesnych przegród helioaktywnych.
Jednowarstwowa ściana wielofunkcyjna z modułami PV
Na targach Swissbau'93 zaprezentowano jeden z pierwszych prototypów wielofunkcyjnej ściany słonecznej z zastosowaniem modułów fotowoltaicznych (fot. 1).
Jednowarstwowa ściana łączy w sobie koncepcję pasywnego wykorzystania energii słonecznej ze sposobem aktywnym, który reprezentują tu moduły PV.
Jest elementem systemu dostosowanego do pasywnej utylizacji energii słonecznej i należy ją rozpatrywać wraz z pomieszczeniem wewnętrznym, którą jest tu typowa jednostka biurowa.
Ściana złożona jest z przegrody szklanej i z usytuowanych poniżej ściennych modułów PV oraz modułów PV zacieniających.
Ścienne moduły PV mogą zmieniać kąt nachylenia, dostosowując położenie do kierunku padania promieni słonecznych. Są elementem okładzinowym wypełniającym powierzchnię pod-okienną. Ich rola jest zatem dwojaka: jako elementu estetycznego i generatora elektryczności.
Moduły zacieniające są uzupełnieniem pasywnego systemu wykorzystania energii słonecznej. Również zostały zaprojektowane jako układ mobilny. Pozwala to nie tylko na optymalne ich ustawienie względem słońca, ale dzięki zmiennej geometrii, także na skuteczne zacienianie pomieszczenia biurowego w ciepłe słoneczne dni i jego odsłonięcie w okresach, kiedy dostęp promieni słonecznych do wnętrza jest pożądany. Ich położenie w żadnym wypadku nie zakłóca osobie siedzącej kontaktu wzrokowego z otoczeniem. System zacieniający znajduje się mniej więcej w połowie wysokości okna, tworząc podział okna na część dolną, której głównym zadaniem jest zapewnienie kontaktu wzrokowego z otoczeniem i część górną odpowiedzialną za efektywne pozyskiwanie światła i ciepła słonecznego (część górną wyposażono dodatkowo w zespół drobnych żaluzji poziomych).
Mobilność i zmienna geometria systemu daje znaczny potencjał uzyskiwania ekspresyjnych efektów zmienności budynku w czasie.
Dla równomiernego rozprowadzania światła naturalnego we wnętrzu, zaprojektowano stropy o łukowym profilu. Profil ten jest skuteczniejszy też w aspekcie akumulowania ciepła z nasłonecznienia. Strop wraz z przegrodą szklaną i systemem zacieniającym tworzą pasywny system słoneczny.
Choć w oryginalnej formie prototyp ściany nie znalazł zastosowania, posłużył jako pierwowzór dla wielu realizacji architektonicznych, w których zastosowany fotowoltaiczny system zacieniający tzw. „shadowvoltaic system" został wprzęgnięty w koncepcję pasywnego wykorzystania energii słonecznej. Znakomity przykład stanowi tu budynek laboratoryjny „ECN 31" w Petten (Holandia) - zob. „Świat Szkła" 11/04, s. 21-2.
Dwuwarstwowe ściany wielofunkcyjne z modułami PV
Dwuwarstwową ścianę wielofunkcyjną z zastosowaniem modułów PV zastosowano w budynku biblioteki w Ma-taro (Hiszpania - fot. 2).
Stanowi ona południową fasadę obiektu. Górną część fasady tworzą tradycyjne panele szklane. Dolną - moduły fotowoltaiczne - nieprzeźroczyste i przeźroczyste częściowo. Efekt częściowej przeźroczystości uzyskano poprzez rozsunięcie krzemowych, polikrystalicznych ogniw PV w obrębie modułu.
Moduły PV stanowią komponent elewacji dwupowłokowej (ang. double skin elevation), tworząc wraz z górnymi panelami szklanymi jej zewnętrzną powłokę. Powłoka ta odsunięta jest od wewnętrznej płaszczyzny szklenia o 15 cm. Przestrzeń międzypowłokowa służy cyrkulacji powietrza i jego wymianie pomiędzy wnętrzem budynku a otoczeniem. W wyniku emisji ciepła, będącej efektem ubocznym konwersji fotowoltaicznej, powietrze w przestrzeni międzypowłokowej zostaje ogrzane. Uzyskiwana w ten sposób energia termiczna wykorzystywana jest do pasywnego ogrzewania pomieszczeń w okresie grzewczym, przedostając się przez uchylne otwory cyrkula-cyjne do wnętrza. W lecie system działa odwrotnie. Ogrzana przestrzeń między-powłokowa funkcjonuje jako komin wywiewny, wzmagając naturalną wentylację wyporową (poprzez efekt kominowy), analogicznie jak w tradycyjnych podwójnych elewacjach szklanych. Rozwiązanie to stanowi tym samym kolejny krok w rozwoju tego typu elewacji, a elewacyjne moduły PV pełnią tu nie tylko rolę generatora prądu elektrycznego oraz przegrody zewnętrznej, ale także składnika pasywnego systemu ogrzewania słonecznego oraz naturalnej wentylacji pomieszczeń.
Dwuwarstwowy, lecz odmienny system z zastosowaniem technologii PV pokazano także na targach Constru-ctec w 1996 roku w Hanowerze (fot. 3).
Koncepcja opiera się na stworzeniu podwójnej elewacji szklanej, w której zewnętrzną powłokę stanowią 3 rzędy paneli uchylnych. Dwa z nich, dolny i środkowy, są elementami wyłącznie szklanymi, trzeci został uzupełniony ogniwami fotowoltaicznymi. W przestrzeni międzypowłokowej zastosowano system refleksyjno-zacieniający, zaś wewnętrzną przegrodę stanowi przegroda szklana z uchylnym górnym otworem cyrkulacyjnym i przesuwnymi drzwiami balkonowymi.
Technologia PV służy produkcji elektryczności oraz pasywnemu wykorzystaniu energii słonecznej i naturalnej wentylacji. W dni letnie, zewnętrzne panele są uchylane, aby zwiększyć skuteczność wentylacji. Uchylenie paneli i otwarcie drzwi balkonowych oraz elementów cyrkulacyjnych w ścianie wewnętrznej sprzyja nocnemu chłodzeniu i wentylacji poprzecznej. Elementy zacieniająco-refleksyjne chronią przed przegrzewaniem się wnętrza i kontrolują poziom oświetlenia naturalnego.
W pozycji otwartej, nachylenie górnego panelu z ogniwami PV tworzy z wysoko operującym letnim słońcem kąt zbliżony do prostego, a więc optymalny w aspekcie generowania prądu.
W dni zimowe, zamknięcie paneli pozwala na uzyskiwanie efektu szklarniowego. Ciepłe powietrze w przestrzeni międzypowłokowej przedostaje się do wnętrza. Ogrzanie następuje również dzięki metalowym elementom zacieniającym, które absorbują, a następnie wypromieniowują ciepło słoneczne do otoczenia. Elementy żaluzjowe w sposób kontrolowany odbijają promienie słoneczne do wnętrza, potęgując zyski cieplne z nasłonecznienia oraz zwiększając dopływ światła naturalnego do wnętrza. Pionowe położenie górnego panelu z ogniwami PV jest również korzystne w aspekcie generowania elektryczności, gdyż uwzględnia niższe położenie zimowego słońca na horyzoncie, a zatem sprzyja uzyskiwaniu optymalnego kąta prostego pomiędzy promieniami słonecznymi a ich płaszczyzną. Prąd z ogniw PV służy napędzaniu elektrycznie sterowanych paneli.
Masywne stropy i podłogi są wyposażone w dukty przepływu czynnika grzewczego lub chłodzącego. Podobnie jak w prototypie z targów Swissbau, elementy te stanowią wraz ze ścianą pasywny system słoneczny.
Przeszklona ściana z systemem żaluzjowym „HDS" i technologią PV
Interesującym rozwiązaniem wielofunkcyjnej ściany aktywnej słonecznie jest połączenie technologii szklenia holograficzno-dyfrakcyjnego (HDS) z technologią fotowoltaiczną w obrębie struktury szklarniowej (fot. 4).
Struktury holograficzno-dyfrakcyjne w postaci zewnętrznych żaluzji pionowych zastosowano w zadaszeniach ogrodów zimowych, nachylonych pod kątem 40o do podłoża i zorientowanych
na południe. Cała przeszklona ściana, podobnie jak poprzednio omówione przykłady, łączy w sobie pasywne i aktywne sposoby wykorzystania energii słonecznej. Służy dwóm podstawowym celom:
• zapewnieniu ochrony przeciwsłonecznej w zależności od natężenia światła dziennego (warunków pogodowych);
• wykorzystaniu energii słonecznej do oświetlenia, ogrzewania wnętrza oraz produkcji prądu elektrycznego.
Dla zwiększenia efektywności działania żaluzji, elementy zostały wyposażone w heliostaty - system komputerowego sterowania położeniem żaluzji w zależności od kierunku padania promieni słonecznych. Budowa żaluzji ze szkła holograficzno-dyfrakcyjnego pozwala na skupianie lub rozpraszanie
strumienia światła słonecznego. W ciepłe słoneczne dni promienie słoneczne, przechodząc przez elementy żaluzjowe zostają zogniskowane na półprzeźroczystych elementach szklanej ściany ogrodu zimowego. Elementami tymi są: szkło zadrukowane oraz szkło laminowane z zastosowaniem ogniw fotowoltaicznych. Po przejściu przez półprzeźroczystą przegrodę, światło słoneczne ulega rozproszeniu. Jednocześnie, padając w skupionej formie na powierzchnię ogniw PV, sprzyja efektywności generowania prądu elektrycznego.
W chłodniejsze dni promienie słoneczne przedostają się przez żaluzje w postaci rozproszonej po linii prostej, zaś w okresach grzewczych uchylenie żaluzji pozwala na bezpośredni dostęp promieni słonecznych do środka.
Należy podkreślić tu również walory estetyczne: zmienność obrazu elewacji w zależności od nachylenia żaluzji.
Ściana kolektorowa z modułami PV
W budynku biurowo-produkcyj-nym „WAG Factory" w Oberentfelden (Szwajcaria) wprowadzono rzadko spotykane rozwiązanie polegające na połączeniu ściany kolektorowej z technologią fotowoltaiczną (fot. 5).
Elementy te tworzą w całości południową elewację budynku. Zewnętrzną warstwę ściany kolektorowej stanowi czarna blacha falista. Materiał ten o wysokich właściwościach termoabsorpcyj-nych sprzyja efektywnemu pozyskiwaniu ciepła z nasłonecznienia. Energia termiczna przekazywana jest to zbiorników cieplnych umieszczonych w górnej, wewnętrznej partii ściany i za pośrednictwem wymiennika ciepła oraz duktów cieplnych jest przekazywana w głąb przestrzeni wewnętrznej budynku.
Na zewnętrzną warstwę ściany nałożono system bezramowych modułów fotowoltaicznych ze stelażem jako konstrukcją wsporczą. Moduły PV mają postać poziomych żaluzji.
Elewacja południowa budynku staje się w ten sposób generatorem zarówno ciepła, jak i energii elektrycznej. W dni letnie, przy wysokim położeniu słońca na horyzoncie, elementy PV korzystnie
zacieniają powierzchnię ściany kolektorowej, same generując maksimum elektryczności. Zimą z kolei, ich nachylenie nie powoduje zacienienia ściany, co umożliwia efektywne pozyskiwanie ciepła słonecznego w tym okresie.
Zastosowanie modułów PV korzystnie ożywiło dość monotonną czarną powierzchnię ściany budynku. Elementy te kreują poziome rytmy i dobrze współgrają z rytmiką pionowych podziałów, jakie wprowadzają ich elementy konstrukcyjne oraz wyżłobienia blachy falistej. Ściana nabiera cech plastycznych - istnieje pierwszy plan elewacji w postaci systemu modułów fotowoltai-czych i jego konstrukcji oraz drugi plan, niejako tło, które stanowią elementy z blachy falistej.
Dr inż. arch. Janusz Marchwiński
patrz też:
- Szkło termotropowe i fotochromatyczne w budownictwie , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 12/2007 ,
- Szklenie gazochromatyczne w architekturze , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 6/2007
- Arkada słoneczna budynku „Solar Fabrik” we Freiburgu , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 5/2007
- Interaktywne, adaptacyjne, multimedialne – elewacje przyszłości , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 4/2007
- Szklenie elektrochromatyczne w budownictwie , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 3/2007
- i-modul Fassade – przełom w regulacji mikroklimatu budynku , Marcin Brzeziński, Świat Szkła 2/2007
- Możliwości technologiczne szkła a poszukiwanie rozwiązań proekologicznych , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 2/2007
- Wielowarstwowe elewacje przeszklone a koncepcja przegrody interaktywnej , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 1/2007
- Budynki wielkoskalarne jako struktury szklarniowe Część 2, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 1/2007
- Fasady. Rozwój i nowoczesność , Tadeusz Tarczoń, Świat Szkła 1/2007
- Kierunki rozwoju w projektowaniu elewacji przeszklonych , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 12/2006
- Budynki wielkoskalarne jako struktury szklarniowe cz. 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 12/2006
- Problem kształtowania okien słonecznych cz. 2 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 11/2006
- Problem kształtowania okien słonecznych cz. 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 10/2006
- Budynek Centrum Olimpijskiego w Warszawie , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 9/2006
- Technologia fotowoltaiczna na dachach budynków - spojrzenie architektoniczne , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 6/2006
- Kompleks biurowy RONDO-1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 5/2006
- Energetyczna rola szklenia w zewnętrznych przegrodach budowlanych, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 12/2005
- Fasadowość architektury słonecznej - na przykładach budynków biurowych , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 11/2005
- Wielofunkcyjne ściany aktywne słonecznie w architekturze. Część 2 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 10/2005
- Wielofunkcyjne ściany aktywne słonecznie w architekturze. Część 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 9/2005
- Przestrzeń wewnętrzna atriów przeszklonych , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 8-8/2005
- Funkcja estetyczna struktur szklarniowych w architekturze. Część 2 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 6/2005
- Funkcja estetyczna struktur szklarniowych w architekturze. Część 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 4/2005
- Aspekt użytkowy przestrzeni szklarniowych w budynkach biurowych i przemysłowych Część 2, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 3/2005
- Aspekt użytkowy przestrzeni szklarniowych w budynkach biurowych i przemysłowych Część 1, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 2/2005
więcej informacji: Świat Szkla 9/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 9/2005
Odkąd ludzie zaczęli chronić się przed warunkami zewnętrznymi w obiektach przez siebie stworzonych problem wpuszczenia do pomieszczeń światła dziennego był jednym z najistotniejszych zadań. Le Corbusier w jednej ze swych wypowiedzi określił to w ten sposób: Historia architektury związana jest z ustawicznym zmaganiem by wpuścić światło dzienne do budynku poprzez przegrody, których masywność i ciężar związane są z grawitacją. Historia tej walki to historia rozwoju okna.