Wydanie 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Wejścia budynków użyteczności publicznej jak biurowce, dworce, hale targowe, banki, supermarkety itp. oraz zamieszkania zbiorowego jak hotele wyposażone są głównie w drzwi z automatycznym napędem. Ruch pieszy w tych obiektach jest bardzo duży, najczęściej całodobowy, szczególnie więc ważnym jest dobór właściwych drzwi. Stosować można drzwi obrotowe, przesuwne, rozwierane lub wahadłowe.
Zagadnienia ogólne
Drzwi z automatycznym napędem powinny spełniać następujące warunki:
- chronić wnętrze budynku przed wpływami atmosferycznymi otoczenia, jak niska lub wysoka temperatura,
- utrudniać nieupoważniony dostęp do budynku,
- umożliwiać dostęp do obiektów o dużym natężeniu ruchu, jak sklepy, dworce, terminale itp. osobom z bagażem lub zakupami,
- możliwie w jak najmniejszym stopniu utrudniać szybkie opuszczenie budynku w przypadkach awaryjnych, jak pożar, katastrofa budowlana itp.
Właściwy dobór drzwi z automatycznym napędem wymaga ustalenia cech przewidywanego użytkownika oraz dokładnych wymagań eksploatacyjnych i konstrukcyjnych.
Rys.1. Przykład napędu drzwi rozwieranych (firmy RECORD)
1 - Sprężyna zamykająca
2 - Podzespół mechanizmu napędu
3 - Przekładnia zębata
4 - Podzespół zasilania elektrycznego
5 - Elektroniczny podzespół kontrolny
6 - Ramię standardowe
Dyrektywy i normy dotyczące drzwi z napędem
Podstawowym dokumentem regulującym zagadnienia funkcjonowania wyrobów budowlanych w państwach Unii Europejskiej jest Dyrektywa Rady 89/106/EEC z dnia 21.12.1988 r. wspra-wie zbliżenia ustaw, rozporządzeń i przepisów administracyjnych państw członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych.
Ponieważ drzwi posiadają napęd i urządzenia sterujące, to powinny być także uwzględnione postanowienia:
- Dyrektywy 98/37/EEC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22.06.1998 r. o zbliżeniu praw członkowskich odnoszących się do maszyn,
- Dyrektywy Rady 73/23/EEC z dnia 19.02.1973 r. o harmonizacji praw państw członkowskich dotyczących sprzętu elektrycznego, przeznaczonego do stosowania w określonych granicach napięcia wraz ze zmianami do dyrektywy z dnia 22.07.1993 r.,
- Dyrektywy rady 89/336/EEC z dnia 3.05.1989 r. o zbliżeniu praw państw członkowskich dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej wraz ze zmianami do Dyrektywy z dnia 29.04.1991 r., 28.04.1992 r. i 22.07.1993 r.
Wszystkie powyżej wymienione dyrektywy zostały wprowadzone do polskiego systemu prawnego.
Szczegółowe wymagania dotyczące drzwi z automatycznym napędem, uwzględniające postanowienia wynikające z dyrektyw ujęte są w następujących normach europejskich, wprowadzonych do Katalogu Polskich Norm:
- PN-EN 292-1 i 2:2000 Maszyny. Bezpieczeństwo. Pojęcie podstawowe, ogólne zasady i wymagania. Część 1: Podstawowa terminologia, metodologia. Część 2: Zasady i wymagania techniczne;
- PN-EN 418:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo. Wyposażenie do awaryjnego zatrzymywania: aspekty funkcjonalne. Zasady projektowania
- PN-EN 954-1:1997 Bezpieczeństwo maszyn. Zasady projektowania systemów kontroli związanych z bezpieczeństwem kontroli;
- PN-EN 1050:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo. Zasady oceny ryzyka;
- PN-EN 1192:2001 Drzwi. Klasyfikacja wymagań wytrzymałościowych;
- PN-EN 50081-1:1996. Wymagania ogólne dotyczące emisyjności (środowisko mieszkalne, handlowe i lekko uprzemysłowione);
- PN-EN 50082-1:1996. Wymagania ogólne dotyczące odporności na zakłócenia (środowisko mieszkalne, handlowe i lekko uprzemysłowione);
- PN-EN 60335-1:1999. Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Wymagania ogólne.
Najważniejsze jednak normy dotyczące bezpośrednio drzwi z automatycznym napędem są jeszcze w opracowywaniu przez Komitet Techniczny TC33 Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego - CEN. Są to następujące projekty norm europejskich (wg aktualnie dostępnych informacji):
- prEN 12650-1:2002 Okucia budowlane. Automatyczne systemy drzwi z napędem dla ruchu pieszego. Część 1: Wymagania do wyrobu i metody badań;
- prEN 12650-2:2002 Okucia budowlane. Automatyczne systemy drzwi z napędem dla ruchu pieszego. Część 2: Bezpieczeństwo przy drzwiach z napędem dla ruchu pieszego.
Powyższe normy dotyczą drzwi obrotowych, przesuwnych, rozwieranych i wahadłowych, ze skrzydłem poruszanym poziomo i uruchamianych elektromechanicznie, elektrohydrauliczne lub pneumatycznie i zawierają:
- wymagania dotyczące konstrukcji i metod badań dla jednostek napędowych, skrzydeł i elementów składowych drzwi (Część 1),
- wymagania dotyczące projektowania instalacji, sprawdzania i badania oraz znakowania i rozruchu kompletnej instalacji drzwi (Część 2).
Przy określaniu wymagań projektowych i eksploatacyjnych dla wyposażenia ochronnego kierować się można także będącą obecnie w trakcie wdrażania do katalogu Polskich Norm normą prPN-EN 12978 Drzwi i bramy. Urządzenia zabezpieczające do drzwi i bram z napędem. Wymagania i metody badań.
Oprócz wymienionych norm uwzględniać należy w konstrukcji, wytwarzaniu i stosowaniu drzwi z automatycznym napędem obligatoryjnych wymagań wynikających z przepisów techniczno-prawnych, w tym głównie z rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 + zmiany).
Wytyczne projektowania i zastosowania drzwi z napędem
Przy projektowaniu drzwi z automatycznym napędem oraz ich zastosowaniu w konkretnym obiekcie jest szczególnie ważne ustalenie cech przewidywanego użytkowania oraz dokładnych wymagań eksploatacyjnych, co pozwala na uwzględnienie prawdopodobnego nasilenia i rodzaju ruchu pieszego, przemieszczającego się przez drzwi. Przestrzegać należy także poniżej wymienionych wytycznych.
a) Drzwi powinny być usytuowane w otworach drzwiowych, które umożliwiają spełnienie przez nie następujących warunków:
- mogą być bezpiecznie instalowane, użytkowane, sprawdzane i konserwowane,
- pozwolą na uniknięcie niebezpieczeństw zgniecenia, ścięcia lub wciągnięcia podczas ruchu otwierającego lub zamykającego lub były przed nimi chronione,
- nie stanowią żadnego niedopuszczalnego zagrożenia lub niebezpieczeństwa dla użytkownika drzwi oraz jakichkolwiek osób i nie powodują niepotrzebnego uszkodzenia żadnych przedmiotów.
b) Powinny być zapewnione warunki dla zapobieżenia mimowolnemu odłączeniu się elementów składowych lub ich części podczas użytkowania.
c) Napęd powinien być tak zaprojektowany, aby:
- był zdolny do poruszania i zatrzymywania skrzydła/skrzydeł drzwiowych w bezpieczny sposób, we wszystkich warunkach użytkowania,
- zapewniał łatwość połączenia ze skrzydłem/skrzydłami oraz wszystkich urządzeń uruchamiających, zatrzymujących i zabezpieczających,
- siły wywołane uderzeniem skrzydła drzwiowego w człowieka, były ograniczone do wartości nie stwarzających niebezpieczeństwa.
d) Skrzydła drzwiowe nie powinny otwierać się bezpośrednio na obszar innego ruchu pieszego, prostopadłego do osi drzwi.
e) Zaleca się stosowanie drzwi na posadzkach nie posiadających pochylenia, których powierzchnia powinna być równa, gładka i wypoziomowana. Materiał posadzki powinien posiadać właściwości przeciwpoślizgowe, a elementy mocowane w posadzkach, jak sterujące maty podłogowe, płyty progowe lub wycieraczki, powinny być zamontowane równo z poziomem posadzki.
Wymagania dla napędu
Rozwiązania konstrukcyjne napędu automatycznego drzwi powinny zapewnić bezpieczny ruch skrzydła oraz zatrzymanie, niezależnie od istniejących warunków eksploatacyjnych. System sterowania napędem i systemy bezpieczeństwa powinny być tak zaprojektowane, aby spełniały odpowiednie wymagania elektryczne, a zwłaszcza wynikające z wieloczęściowej normy PN-EN 60335 Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Powinny także spełniać wymagania wynikające z norm dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej jak PN-EN 50081-1 i PN-EN 50082-1.
Napędy powinny być tak skonstruowane, zamontowane i wyregulowane, aby:
- w przypadkach wystąpienia pojedynczego błędu (np. logicznego w układach elektronicznych) w elementach lub podzespołach, układach sterujących i nadzorujących oraz innych związanych z napędem, bezpieczne działanie zostało zachowane,
- w przypadku wystąpienia trwałego uszkodzenia uniemożliwiły powstanie sytuacji zagrożenia.
Ewentualne awarie i nieprawidłowości pracy napędu powinny być sygnalizowane określonym wcześniej kodem (sygnał optyczny, dźwiękowy itp.).
Napędy drzwi powinny umożliwiać zatrzymanie skrzydeł drzwiowych w każdym położeniu, niezależnie od rodzaju sterowania. Jednocześnie niekontrolowany lub niebezpieczny ruch skrzydła powinien być niemożliwy. Po wyłączeniu napędu przez użytkownika lub przez urządzenie sterujące, ruch tego skrzydła powinien być zakończony bez wywoływania niebezpieczeństwa dla ludzi. Samoczynny ruch skrzydła nie powinien być możliwy do momentu wydania następnego rozkazu z urządzenia sterującego.
Projekt normy prEN 12650-1 zawiera postanowienie, że system monitorowania dla kontroli urządzeń i obwodów zabezpieczających, stosowany do zapewnienia ochrony przed uwięzieniem, powinien sprawdzać prawidłowe funkcjonowanie tego obwodu przynajmniej raz na każdy cykl normalnego działania. Jeżeli zostanie wykryte wadliwe działanie urządzenia zabezpieczającego lub sprawdzenie nie wypadnie zadowalająco, wówczas drzwi z napędem powinny zostać automatycznie przełączone na z góry ustalony, bezpieczny tryb.
Wymagane jest również, aby drzwi z napędem elektrycznym były wyposażone w główny wyłącznik prądu, który będzie wyłączać wszystkie fazy.
Wymagania dla skrzydła
Skrzydła drzwi z napędem automatycznym powinny być wykonane z materiałów zapewniających prawidłowe działanie oraz bezpieczną eksploatację przez cały okres użytkowania, bez obniżenia wytrzymałości i funkcjonalności oraz pogorszenia działania poniżej wymaganych parametrów.
Podstawowym materiałem skrzydeł są kształtowniki, które zaleca się wykonywać ze stopów aluminium o dużej wytrzymałości na rozrywanie, spełniających wymagania wynikające z norm PN-EN 755-1 i 2:2001 (Aluminium i stopy aluminium. Rury, pręty i kształtowniki wyciskane. Warunki techniczne kontroli i dostawy - cz. 1 oraz Własności mechaniczne - cz. 2). Kolejnym ważnym materiałem jest szkło.
Do oszklenia skrzydeł drzwi stosować należy:
- szkło bezpieczne budowlane hartowane lub klejone, o zalecanej grubości minimalnej 6 mm, zgodne z PN-EN 12150-1:2002 (u) i PN-ENISO 125432:2000,
- szyby zespolone o zalecanej łącznej grubości minimum 18 mm, zgodne z PN-B-13079:1997.
Wygląd i dopuszczalne wady szkła powinny być zgodne z PN-EN ISO 12543-6:2000. Przeźroczyste powierzchnie skrzydeł powinny być wyraźnie widoczne poprzez trwałe oznakowanie (np. logo firmy) lub zabarwienie materiału.
Do uszczelnienia drzwi używać należy uszczelek wykonanych z materiału nie powodującego korozji kontaktowej z aluminium oraz odpornego na starzenie się naturalne.
Wszystkie materiały stosowane w konstrukcji drzwi z napędem automatycznym powinny zapobiegać mimowolnemu odłączeniu elementów składowych lub ich części podczas użytkowania. Odchylenie lub ugięcie skrzydeł lub innych elementów z powodu sił lub nacisku w prawidłowym użytkowaniu nie powinno powodować trwałych odkształceń, ani stwarzać niebezpieczeństwa wypadnięcia z szyn lub bieżni.
Skrzydło drzwiowe ponadto powinno spełniać wymagania przewidziane dla tego typu wyrobów jak płaskość ogólna i miejscowa wg PN-EN 1530:2001, klasy tolerancji wymiarów wg PN-EN 1529:2001, klasyfikacja wymagań wytrzymałościowych wg PN-EN 1192:2001 itp.
Rys.2. Przykład rozwiązania konstrukcyjnego drzwi przesuwnych dwuskrzydłowych z naświetlami i z napędem automatycznym (firmy BESAM)
1 - Obudowa
2 - Pokrywa
3 - Skrzydło obrotowe
4 - Kształtownik krzywoliniowy skrzydła obrotowego
5 - Drzwi ewakuacyjne
6 - Kształtownik trójkątny zewnętrzny
7 - Poręcz środkowa z bezdotykowym czujnikiem pojemnościowym
8 - Sufit
9 - Lampa
10 - Radary, wyświetlacz od strony wewnętrznej
11 - Zespół sterujący
12 - Przełącznik wyboru funkcji pracy (selektor)
Wymagania ogólne z zakresu bezpieczeństwa
Podstawowe wymagania związane z bezpiecznym stosowaniem drzwi z automatycznym napędem ujęte są w projekcie normy europejskiej prEN 12650-2. W dokumencie tym podkreśla się, że należy każdorazowo przeprowadzić ocenę niebezpieczeństwa, aby upewnić się, że zaprojektowane i zainstalowane drzwi z napędem mogą być użytkowane w sposób niedo-puszczający żadnego zagrożenia.
Uniknięcie niebezpieczeństwa zgniecenia, przecięcia lub wciągnięcia podczas ruchu skrzydeł jest możliwe dzięki zastosowaniu:
- bezpiecznych odległości,
- ograniczenia sił wywieranych przez skrzydło,
- monitorowanych urządzeń zabezpieczających,
- osłon, obudów i barier.
Jako bezpieczną odległość, zapobiegającą możliwość wniknięcia palca w szczelinę przyjęto wymiar 8 mm.
Jeżeli szczelina pomiędzy dwoma przesuwającymi się powierzchniami jest większa od 8 mm, to powinna być zabezpieczona kształtownikiem lub uszczelką o twardości przeciwstawiającej się penetracji palców. Jeżeli ze względu na funkcjonowanie lub zabezpieczenie drzwi niezbędne są progi, to ich wysokość nie powinna przekraczać 12 mm, a brzegi powinny być pochyłe - dla zminimalizowania niebezpieczeństwa potknięcia.
Również ewentualne rowki prowadzące skrzydła nie powinny być szersze niż 20 mm.
Napęd powinien być tak skonstruowany, aby siły wywołane uderzeniem skrzydła w ciało człowieka lub jego część były ograniczone do wartości nie stwarzających niebezpieczeństwa.
Przyjęto, że siła wywierana przez skrzydło pomiędzy główną a przeciwległą krawędzią zamykającą w trakcie zamykania, dla szerokości otwarcia 500 mm nie powinna przekraczać 150 N.
Urządzenia zabezpieczające powinny powodować, aby w przypadku wystąpienia podczas eksploatacji na krawędziach skrzydeł sił większych niż 150 N nastąpiło zatrzymanie skrzydła/skrzydeł i rozpoczął się ruch w przeciwnym kierunku.
Zabezpieczenia takie, jak osłony i obudowy, powinny być tak zaprojektowane, aby:
- osoby nie mogły dosięgnąć punktów niebezpiecznych aż do wysokości 2 m,
- były mocne i odporne w odniesieniu do ich funkcji związanych z bezpieczeństwem,
- nie powodowały dodatkowego niebezpieczeństwa,
- nie mogły być łatwo usunięte lub uczynione nieskutecznymi. Bariery i inne instalacje znajdujące się w pobliżu drzwi z automatycznym napędem powinny być tak zaprojektowane i rozmieszczone, aby przyczyniły się do bezpiecznego ruchu pieszego.
Rys. 3. Przykład drzwi obrotowych z napędem automatycznym (firmy BESAM)
Wymagania dodatkowe
Dla drzwi obrotowych
a) Maksymalna prędkość obwodowa drzwi nie powinna przekroczyć 1000 mm/s.
b) Odległość pomiędzy zewnętrzną krawędzią skrzydła drzwi, a jakąkolwiek częścią ściany walcowej powinna wynosić co najmniej 25 mm. Szczelina ta powinna być zabezpieczona przed możliwością zakleszczenia palców lub innej części ciała.
c) Skrzydła zamocowane obrotowo na czopach czołowych powinny być wyposażone w urządzenia zabezpieczające, które unieruchomi skrzydło w przypadku jego wychylenia w którymkolwiek kierunku poza kąt 15o.
d) Funkcja awaryjnego zatrzymywania powinna być zgodna z wymaganiami wynikającymi z PN-EN 418:1999. Awaryjne urządzenia zatrzymujące nie powinny wymuszać użycia ręcznej siły do zatrzymania i powinny działać pewnie oraz automatycznie. Aktywatory awaryjnego urządzenia powinny być dostępne dla użytkownika (usytuowane w jego zasięgu).
Dla drzwi rozwieranych i wahadłowych
a) Czas działania skrzydła o szerokości 750 mm i masie 50 kg:
- czas otwierania do tylnego ogranicznika lub kąta 80o nie powinien być mniejszy niż 3 sekundy,
- czas zamykania od kąta 90o do 10o nie powinien być mniejszy niż 3 sekundy,
- czas domykania od kąta 10o do pełnego zamknięcia nie powinien być mniejszy niż 1,5 sekundy.
Dla drzwi o innej szerokości i/lub innej masie należy przeprowadzić obliczenia czasu stosując wzór:
t = s.m 1/2 /2260
gdzie:
t - czas w sekundach
s - szerokość skrzydła w mm
m - masa skrzydła w kg
b) Konstrukcja drzwi rozwieranych z napędem automatycznym powinna umożliwiać ręczne (awaryjne) otwieranie skrzydła przy użyciu siły nie przekraczającej 220 N.
c) Siły występujące na krawędziach poruszającego się skrzydła drzwiowego nie powinny przekraczać wartości:
- siła statyczna - 150 N
- siła dynamiczna - 1400 N (dla szerokości prześwitu otworu > 500 mm)
Dla drzwi na drogach ewakuacyjnych i wyjściach awaryjnych
a) W pierwszej kolejności powinny być spełnione wymagania wynikające z przepisów krajowych. W Polsce takim przepisem jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Z rozporządzenia tego wynika, że:
- drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z budynku przeznaczonego dla więcej niż 50 osób powinny otwierać się na zewnątrz
wyjściach ewakuacyjnych z budynku, dopuszcza się stosowanie drzwi rozsuwanych (przesuwnych) jeżeli są przeznaczone nie tylko do celów ewakuacyjnych, a ich konstrukcja zapewnia:
--- otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania,
--- samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi
- zabrania się stosowania do celów ewakuacyjnych drzwi obrotowych.
b) Projekt normy prEN 12650 określa, że drzwi wyposażone w system ewakuacyjny przeciwpaniczny ('breakout') powinny posiadać tak skonstruowane skrzydło i ścianki boczne (naświetla), aby je było można w każdej pozycji wypchnąć w kierunku ewakuacji z siłą nie przekraczającą 220 N. Jeżeli skrzydło lub ścianka boczna zostaną wypchnięte, to napęd powinien się wyłączyć. Drzwi takie, powinny być oznakowane stosownym znakiem informacyjnym.
c) Drzwi przesuwne bez funkcji przeciwpanicznej o szerokości do 2 m powinny otwierać się całkowicie w ciągu 10 sekund, a czas dla szerszych drzwi powinien być proporcjonalnie większy. W przypadku defektu elektrycznego lub awarii linii zasilania, drzwi powinny automatycznie się otworzyć i pozostawać w pozycji otwartej.
d) Drzwi rozwierane i wahadłowe, wyposażone w napęd, powinny posiadać możliwość ich ręcznego uruchomienia w kierunku ewakuacji, a potrzebna siła nie powinna przekraczać 220 N.
Trwałość i niezawodność
Projekt normy prEN 12650-1 z 1998 roku przewidywał trzy klasy trwałości użytkowej automatycznych napędów:
- klasa 1 - niska, poniżej 200 cykli otwierania i zamykania na dzień,
- klasa 2 - normalna, do 500 cykli na dzień, z przepustowością (wydajnością) 180 cykli na godzinę przez okres 2 godzin,
- klasa 3 - wysoka, powyżej 500 cykli na dzień, z przepustowością 300 cykli na godzinę przez okres 2 godzin.
Projekt normy z 2002 roku przewiduje już tylko dwie klasy - niska i normalną.
Parametry dotyczące niezawodności drzwi powinny być potwierdzone przeprowadzeniem następujących badań trwałościowych:
- 1000 000 cykli w normalnych warunkach środowiskowych z wydajnością 300 cykli na godzinę,
- 1000 cykli przy temperaturze -15oC bez określenia wilgotności,
- 1000 cykli przy temperaturze 50oC bez określenia wilgotności.
Ocena zgodności
Dla przeprowadzenia oceny zgodności, w projekcie normy prEN 12650-1 podzielono drzwi z automatycznym napędem na:
klasę A - drzwi z napędem dla ruchu pieszego, przeznaczone do stosowania na drogach ewakuacyjnych i jako drzwi przeciwpożarowe,
klasę B - drzwi z napędem dla ruchu pieszego, przeznaczone do zastosowań innych, aniżeli w klasie A
Dla drzwi klasy A przewidziano system 1, w którym certyfikację zgodności wyrobu dokonuje akredytowana jednostka certyfikująca na podstawie:
a) zadania producenta
- wprowadzenie, dokumentowanie i utrzymanie zakładowej kontroli produkcji,
- uzupełniające badania próbek pobranych w zakładzie produkcyjnym, prowadzonych przez producenta zgodnie z ustalonym planem działania,
b) zadania akredytowanej jednostki:
- przeprowadzenie wstępnego badania typu,
- dokonanie wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji,
- ciągły nadzór, ocena i akceptacja zakładowej kontroli produkcji.
Dla drzwi klasy B przewidziano system 3, w którym deklarowanie zgodności wyrobu dokonuje producent na podstawie:
a) wstępnego badania typu przeprowadzonego przez akredytowane laboratorium,
b) wprowadzonej, dokumentowanej i utrzymanej zakładowej kontroli produkcji.
Do czasu ustanowienia i wprowadzenia do katalogu Polskich Norm zharmonizowanej normy europejskiej wyrobu PN-EN 12650, zgodnie z Ustawą z dnia 16.04.2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. nr 92, poz. 881) stosowanie w budownictwie drzwi z napędem automatycznym jest możliwe po dokonaniu oceny zgodności przez producenta (lub jego przedstawiciela) i wydaniu krajowej deklaracji zgodności z aprobatą techniczną.
inż. Zbigniew Czajka
COBR PEWB „Metalplast" Poznań
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Każda szyba w pojeździe silnikowym powinna posiadać znak homologacji tj. znak E ze wskaźnikiem kraju, który homologacji udzielił oraz z numerem tej homologacji. Wzór takiego oznaczenia stanowi załącznik do homologacji.
Powinien on mieć wygląd np.:
E20 - oznacza, że homologacji udzielono w Polsce.
Dla szyb nie będących w polu widzenia kierowcy, posiadających przepuszczalność światła w zakresie widzialnym poniżej 70% (przyciemnionych fabrycznie folią z tworzywa sztucznego lub wykonanych ze szkła barwionego w masie) wymagane jest oznaczenie:
Znak V nad znakiem homologacji oznacza właśnie, że szyba ma przepuszczalność mniejszą niż 70%
Homologacji typu na szyby samochodowe udziela Minister Infrastruktury na podstawie pozytywnego wyniku badań, przeprowadzonych zgodnie z wymaganiami Regulaminu Nr 43 Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Do badań tego typu w Polsce upoważniony jest Instytut Szkła i Ceramiki Oddział w Krakowie. Uchwała Rady Ministrów Nr 97/92 z dnia 11 sierpnia 1992 r. (niepublikowana), w sprawie przyję-
cia niektórych Regulaminów stanowiących załączniki do Porozumienia dotyczącego przyjęcia jednolitych warunków homologacji oraz wzajemnego uznawania homologacji wyposażenia i części pojazdów samochodowych przyjmuje obowiązki w zakresie honorowania na prawach wzajemności homologacji udzielonych przez inne kraje europejskie i pozaeuropejskie, które są sygnatariuszami porozumienia. Następnie Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podał do powszechnej wiadomości o przyjęciu Porozumienia dotyczącego przyjęcia jednolitych wymagań technicznych dla pojazdów kołowych, wyposażenia i części, które mogą być stosowane w tych pojazdach oraz wzajemnego uznawania homologacji udzielonych na podstawie tych wymagań (Dz. U. z dnia 26 września 2001 r. Nr 104 poz. 1135).
Obecnie sygnatariuszami tego Porozumienia... jest blisko 50 państw (w tym Japonia, Nowa Zelandia i Australia).
Homologacja szyb samochodowych jest to urzędowe stwierdzenie, że produkowane szyby samochodowe są wyrobami bezpiecznymi dla wszystkich użytkowników pojazdów i uczestników ruchu drogowego.
Homologację typu może uzyskać wyłącznie producent części, który odpowiednim znakiem zaświadcza, że wyprodukowany wyrób, np. szyba, odpowiada dokładnie elementom przedstawionym do badań homologacyjnych.
Polskie Normy przedmiotowe na szyby samochodowe są zasadniczo zgodne z wymaganiami Regulaminu R43 ECE, jednakże ich stosowanie jest dobrowolne i w zakresie, który nie jest wymaganiem ostrzejszym niż wymaganie „Regulaminu Nr 43 ECE" (np. Polskie Normy nie przewidują szyb w pojeździe o przepuszczalności światła w zakresie widzialnym niższej niż 70% nawet w dachach odsuwanych).
Ponadto kolejne rozporządzenia ministrów najpierw Transportu i Gospodarki Morskiej a później Infrastruktury w sprawie wyposażenia pojazdów silnikowych jednoznacznie odwołują się do wymagań Regulaminów homologacji (w tym do Regulaminu nr 43 dotyczącego oszkleń w pojazdach silnikowych). Załącznik do rozporządzenia pod tytułem „Homologacja" potwierdza notyfikowane uprawnienia Instytutu Szkła i Ceramiki - Oddział w Krakowie do przeprowadzania badań homologacyjnych oraz deleguje uprawnienia do kontroli zgodności produkcji.
Przyciemnianie szyb samochodowych stało się modne na Zachodzie (głównie w Niemczech) i spowodowało konieczność wypełnienia pewnej luki w przepisach. Mianowicie w Regulaminie homologacji przewidziano stosowanie szyb hartowanych lub klejonych z powłokami z tworzyw sztucznych od strony wnętrza pojazdu i służy temu odpowiedni Załącznik.
Ponadto szyby o przepuszczalności światła mniejszej niż 70% mogą być montowane wyłącznie w miejscach niemających wpływu na pole widzenia kierowcy. Pole widzenia kierowcy określa się jako kąt 180o do przodu w kierunku wzroku kierowcy.
W Polsce rozpowszechniły się usługi w tym zakresie i do roku 2000 praktycznie wszystkie one wykonywane były bez jakiejkolwiek kontroli. Od tego czasu przebadano grupę szyb z foliami dla wielu importerów, na zgodność z wymaganiami Regulaminu R43 ECE (badania klimatyczne, odporność na działanie substancji chemicznych, odporność na promieniowanie a także badanie przepuszczalności światła dla poszczególnych typów folii naklejonych na szyby ze szkła bezbarwnego o grubości nominalnej 4 mm). W wyniku tych badań dopuszczono stosowanie folii przyciemniających w miejscach niemających wpływu na pole widzenia kierowcy.
Zdecydowano również o wprowadzeniu rejestru firm wykonujących usługi przyciemniania szyb dla stworzenia możliwości skutecznego nadzoru w przypadkach spornych. Firmy te uzyskują Świadectwa z badań i nr rejestru, którym powinna być oznakowana każda szyba oklejona folią przyciemniającą. Nr rejestru odpowiada numerowi świadectwa z badań. Numer ten pozwala zidentyfikować firmę wykonującą usługę oklejania. Ponadto właściciel pojazdu powinien być zaopatrzony w Zaświadczenie o instalacji folii samochodowej, z wyszczególnieniem odpowiednich danych.
Przykładowy wzór zaświadczenia przedstawiono poniżej.
ZAŚWIADCZENIE O INSTALACJI FOLII SAMOCHODOWEJ
Data instalacji............................................................
Właściciel poj azdu......................................................
Marka pojazdu............................................................
Nr nadwozia/rejestracji...............................................
Typ folii.......................................................................
Nr oznakowania R43-0xxx-ISiC
(pieczęć i podpis zakładu montującego folie)
Po licznych dyskusjach i wymianie korespondencji pomiędzy Ministerstwem Transportu i Gospodarki Morskiej, Wydziałem Prewencji KG Policji, Instytutem Transportu Samochodowego i i Instytutem Szkła i Ceramiki, Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w Rozporządzeniu (Dz.U. Nr 44 z 15 maja 1999 r. poz. 432, Załącznik 3) upoważnił Instytut Szkła i Ceramiki Oddział w Krakowie do badań szyb z powłokami refleksyjnymi.
Istnieją jednak nadal różnice w poglądach na temat stopnia przyciemniania szyb oraz możliwości oklejania szyb samochodowych drzwi przednich bocznych foliami bezbarwnymi w celach antywłamanio-wych. Stanowisko Instytutu Szkła i Ceramiki wyrażane wielokrotnie stwierdzało, że
jest dopuszczalne stosowanie bezbarwnych folii antywłamaniowych na szyby będące w polu widzenia kierowcy tj. szyby boczne - przednie oczywiście z zachowaniem wymaganej przepuszczalności światła. Mogą zdarzać się przypadki przyciemniania szyb przednich drzwiowych „na wyraźne życzenie klienta", który powinien być uprzedzony o możliwości zatrzymania dowodu rejestracyjnego. Wyraźne przyciemnienia szyb przednich drzwi są karane mandatami także w Niemczech.
Istnieją też metody przyciemniania szyb metodą napylania próżniowego np. związkami tytanu, indu i in. Pewien problem tkwi w tym, że powłok tych nie można usunąć w przypadku stwierdzenia przepuszczalności światła niższej niż 70% w miejscach mających wpływ na pole widzenia kierowcy w przeciwieństwie do przyciemniających folii samoprzylepnych.
Stacje diagnostyczne i policja zostały zobowiązane do wyposażenia się w przyrządy pomiarowe do badania współczynnika przepuszczalności światła. Coraz częściej dochodzi do zatrzymywania dowodów rejestracyjnych pojazdów i kierowanie ich do stacji diagnostycznych.
Należy podkreślić, że wpisanie do rejestru i Świadectwo z badań folii przyciemniających Instytutu Szkła i Ceramiki nie upoważnia do przyciemniania szyb niezgodnie z obowiązującymi przepisami, tzn. wymaganiami Regulaminu R43 ECE ONZ. Podkreślić również należy, że żadne ulepszenia szyb przednich - czołowych nie są dopuszczalne. Charakterystyka szyb przednich - czołowych jest dokładnie opisana w dokumencie homologacyjnym, a każda nawet drobna zmiana w konstrukcji wymaga przeprowadzenia badań uzupełniających i tzw. rozszerzenia homologacji. Przepuszczalność światła w zakresie widzialnym wynosić ma co najmniej 75%.
Np. Jeśli szyba przednia - czołowa jest zbudowana z jednej warstwy szkła float bezbarwnego, folii PVB oraz drugiej warstwy szkła float zielonego - atermicznego, o łącznej przepuszczalności światła w zakresie widzialnym wynoszącej np. 78%, zostanie przyciemniona warstwą antyodblaskową metodą napylania próżniowego, to gdy przy pomiarze okaże się, że przepuszczalność światła jest niższa niż 75%, to dla ponownego dopuszczania pojazdu do ruchu szybę czołową przednią trzeba będzie wymienić.
Za prawidłowe wyposażenie pojazdu odpowiada zawsze właściciel, chyba że został wprowadzony w błąd przez zakład przyciemniający szyby samochodowe, ale wówczas dochodzenie rekompensaty strat poniesionych z tego tytułu może wymagać drogi sądowej i ewentualnych dość kosztownych ekspertyz.
Jednocześnie jednoznacznie stwierdzić trzeba, że Porozumienie odnośnie przestrzegania wymagań regulaminu homologacji R43 ECE nie obejmuje przypadków „poprawiania" homologacji fabrycznej, a stosowane w kraju dokumenty związane z przyciemnianiem szyb jednorodnie hartowanych nie muszą być honorowane w innych krajach europejskich.
Tadeusz Tarczoń
ISiC, Oddział Zamiejscowy Kraków
Literatura i dokumenty.
1) Porozumienie dotyczące przyjęcia jednolitych warunków homologacji oraz wzajemnego uznawania homologacji wyposażenia i części pojazdów samochodowych, Załącznik 42: Regulamin nr 43 Jednolite przepisy Dotyczące homologacji bezpiecznych oszkleń i materiałów oszkleniowych. Genewa 20.03.1958 r. Rewizja 1, E/ECE/ TRANS/505 z 24 lutego 1988 r.
2) Agreement concerning the adoption of uniform conditions of approval and reciprocal recognition of approval for motor vehicle equipment and parts, (situation at 31 July 1992.). Genewa, CH. TRANS/SC1/ /WP29/343. 6 August 1992.
3) Uchwała Rady Ministrów Nr 97/92 z dnia 11 sierpnia 1992 r., w sprawie przyjęcia niektórych Regulaminów stanowiących załączniki do Porozumienia dotyczącego przyjęcia jednolitych warunków homologacji oraz wzajemnego uznawania homologacji wyposażenia i części pojazdów samochodowych (niepublikowana).
4) Porozumienie dotyczące przyjęcia jednolitych przepisów technicznych dla pojazdów kołowych, wyposażenia elementów które mogą być zaistalowane i/lub zastosowane w pojazdach kołowych oraz warunków wzajemnego uznawania homologacji przyznanych na podstawie tych przepisów. E/ECE/324 -E/ECE/TRANS/505 Załącznik 42 Regulaminu Nr 43 Jednolite przepisy dotyczące homologacji materiałów oszkleniowych i ich instalacji w pojazdach (11 luty 2004 r.)
5) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. W sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. Nr 32 z dnia 26 lutego 2003 r. Poz.262)
6) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia - Załącznik Homologacja Pojazdów (Dz.U. Nr 5 poz. 29, 39 i 31 z dnia 15 stycznia 2004 r.)
7) Notyfikacja RP, w tym Ministerstwa Infrastruktury oraz instytucji badawczych upoważnionych do badań homologacyjnych opublikowana jest w dokumencie ECE TRANS/WP.29/ 343/Rev.12 z 11 lutego 2004 r. s.32, 119 i 288 oraz ECE TRANS/WP.29/ 343/Rev. 12/Amend. 1 z 16 czerwca 2004 r s. 16 i 17.
8) I. Nowakowska Folia na szybach „Motor" Nr 18-19/2001 s. 58.
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Zastosowanie beweli (fazowanych elementów szklanych, mocowanych do tafli szklanej przy użyciu kleju utwardzanego UV) zawsze nadawało witrażowi wyjątkowy wygląd, wzbogacając tradycyjny charakter o prawdziwą jakość i oryginalność. Do tej pory bardzo popularne były bewele bezbarwne lub lekko koloryzowane. Obecnie na rynek wprowadzane są tzw. bewele tęczowe, których wyłącznym dystrybutorem jest przedsiębiorstwo PUJAN z siedzibą w Elblągu.
Aby docenić piękno i wyjątkowość beweli tęczowych, należy oglądać je na „żywo" i z różnych stron. Patrząc pod różnymi kątami, widzimy ich różne kolory. Ich opalizacja jest niezwykła a efekt zaskakujący. Włączając bewele tęczowe do witraży można oferować klientom prawdziwe dzieła sztuki.
Wszystkie typy beweli tęczowych - Glue Chip, Chinchilla oraz Diamond -różnią się od siebie fakturą powierzchni.
Glue Chip - powierzchnia bewela przypomina szkło mrożone,
Chinchila - powierzchnia, przypominająca szkło ornamentowe typu szynszyla,
Diamond - nierównomierna powierzchnia, przypominająca oszlifowane rozsypane kawałeczki szkła.
Wszystkie one występują w trzech kolorach czerwonym, żółtym i niebieskim. Kolory te są kolorami podstawowymi, tzn. taka barwa jest widoczna na wprost.
Czerwony - obracając bewel pod kątem, powierzchnia zaczyna mienić się, przechodząc od intensywnej czerwieni, poprzez róż, purpurę aż po zieleń.
Niebieski - obracając bewel, powierzchnia mieni się od niebieskiego, poprzez zieleń po żółty.
Żółty - powierzchnia bewela przybiera barwę od słonecznej żółci, poprzez srebrny, biały po róż.
Mieniąca się zewnętrzna powłoka beweli jest wypalana w szkle, co zapewnia jej długowieczność. Przed wprowadzeniem do sprzedaży produkt został poddany dokładnym testom, które miały wykazać jego trwałość i dobry wygląd przez wiele lat.
Dodatkowo wszystkie typy beweli tęczowych dostępne są w szerokiej gamie rozmiarów i kształtów oraz w kilku-elementowych zestawach. Aby przymocować bewel do szkła należy użyć kleju utwardzanego promieniami UV. Przy prawidłowym użytkowaniu kleju oraz stosowaniu wskazówek dotyczących sposobu naklejania, uzyskuje się wyrób o najwyższej jakości i trwałości.
Bewele tęczowe, podobnie jak znane już bewele bezbarwne, można stosować na każdej gładkiej szklanej powierzchni, wcześniej odpowiednio odtłuszczonej i osuszonej. Zewnętrzne krawędzie beweli tęczowych posiadają maksymalnie 1,5 mm grubości, aby doskonale łączyły się z taśmą ołowianą.
Szkło fazowane w połączeniu z taśmą ołowianą i kolorowymi foliami daje w witrażach wspaniałe efekty, wzbogacone o efekt trójwymiarowości.
Iwona Małaszewska
PUJAN
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Nanotechnologia to proces technologiczny, prowadzący do wytworzenia nieznanych dotąd struktur cząsteczkowych, zintegrowanych z podłożem za pomocą wiązań atomowych. Ten ostatni warunek odnosi się do technologii uszlachetniania powierzchni.
By technologia mogła być klasyfikowana jako nanotechnologia, musi:
1. funkcjonować w skali atomowej/molekularnej definiowanej wymiarami od 1 do 100 nanometrów,
2. prowadzić do powstania nowych materiałów o zupełnie nowych właściwościach, pożądanych z praktycznego punktu widzenia,
3. poddawać się pełnej kontroli/sterowaniu w nanoskali.
Powszechnie uważa się, że coraz szerzej stosowane nanotechnologie przyczynią się do dalszego postępu ludzkości w skali podobnej do technik informatycznych.
Proces Diamon-Fusion® operuje w skali nieprzekraczającej 30 nm., a sposób wzajemnego powiązania ze sobą cząstek silikonu, tworzących niezwykle trwałą nanowarstewkę, związaną z podłożem, to przykład wyjątkowo udanej, sprawdzającej się w praktyce manipulacji na poziomie molekularnym. Technologia ta nadaje się doskonale do zabezpieczania szkła oraz materiałów ceramicznych.
Nazwa Diamon-Fusion® pochodzi od celowo zniekształconego słowa diament -diamon oraz słowa „fusion" oznaczającego połączenie (amalgamację) wielu elementów w jedność.
Powstała w jego wyniku powłoka ochronna poprawia w istotny sposób właściwości użytkowe szkła poprzez:
1. Nadanie uszlachetnianym powierzchniom silnych właściwości hydrofobowych
Podwyższenie wartości kąta przylegania z 15 do 1180.
2. Podniesienie mechanicznej odporności powlekanych materiałów
Dziesięciokrotny wzrost odporności na uderzenia oraz zarysowania
3. Wygładzenie oraz chemiczne zabezpieczenie powierzchni
• obniżenie adhezji brudu oraz ułatwienie jego usuwania,
• zabezpieczenie przed graffiti,
• zabezpieczenie przed pozostawianiem odcisków palców na szkle,
• utrudnianie gromadzenia się na powierzchni soli mineralnych oraz pozostałości mydła.
4. Poprawienie właściwości izolacyjnych szkła
Technologia wytwarzania powłok Diamon Fusion®
Wytwarzania powłok ochronnych w procesie DF® odbywa się dwuetapowo:
Etap I
Reagent naniesiony ręcznie lub wskutek kondensacji par wypełnia nierówności podłoża wiążąc się z nim za pomocą wiązań kowalentnych (atomowych). Wiązania te są dziesięciokrotnie trwalsze od wiązań z grupami hydroksylowymi podłoża, wykorzystywanymi w przypadku produktów konkurencyjnych. Tworzące powłokę cząsteczki silikonu wiążą się krzyżowo, spajając jej strukturę oraz gwarantując jej trwałość.
Etap II
Stadium II procesu obejmuje wymianę atomów chloru (Cl-) na końcach łańcuchów, na grupy hydroksylowe (OH-) w obecności pary wodnej oraz ostateczne połączenie cząsteczek w powłokę (film), związaną strukturalnie z wewnętrzną warstwą wiążącą się trwale z powierzchnią szkła lub szkliwa. W procesie zwanym „capping" dochodzi do ostatecznego, fizycznego wyrównania powierzchni oraz ostatecznej konsolidacji jej powierzchniowej struktury poprzez wysycenie pozostałych, wolnych wiązań.
Metody nanoszenia powłok Diamon Fusion®
Chemiczne nanoszenie par (CVD) w wersji komorowej
Metodą przemysłowego nanoszenia powłok za pomocą oparów kolejno doprowadzanych do komory par reagentów: DF1 oraz DF2 jednorazowo zabezpieczać można od kilkudziesięciu do kilku tysięcy metrów kwadratowych szkła. Z 30 minut przewidzianych na hydrofobizację, większość czasu zużywa się na wypełnienie, a następnie opróżnianie komory. Proces nie tylko spełnia obowiązujące standardy amerykańskie i unijne ale uważany jest powszechnie za życzliwy dla środowiska. Licencje OEM są dostępne dla hut oraz zakładów przetwórstwa szkła.
Chemiczne nanoszenie par (CVD) w wersji ręcznej - „żelazkowej"
Metoda ręcznego nanoszenia oparów reagentów za pomocą korytka z pleksi przypominającego kształtem żelazko. Opary powstają wskutek przepływu azotu poprzez naczynka zawierające stosowne reagenty. Licencje udzielane są zakładom przetwarzającym do kilku tysięcy metrów kwadratowych szkła miesięcznie oraz firmom usługowym działających w budownictwie i usługach szklarstwa samochodowego.
Metoda malarska
Rzemieślnicza metoda kolejnego, ręcznego nanoszenia płynnych reagentów na starannie umyte powierzchnie szklane lub ceramiczne. Licencje in situ udzielane są małym zakładom przetwarzającym szkło oraz firmom usługowym działającym w budownictwie oraz usługach samochodowych.
Cechy powłok Diamon-Fusion®
Miarą określającą właściwości hydrofobowe badanych powierzchni jest wartość tzw. kąta zwilżania dla wody. Czym wyższa jest jego wartość tym silniejsze są właściwości hydrofobowe badanej powierzchni. Powłoki zabezpieczające DF® wytworzone w procesie komorowym, poza niezwykłą trwałością cechują się najwyższym kątem zwilżania (1180). Wartość kąta zwilżania w przypadku metody malarskiej zbliżona jest do kąta zwilżania większości liczących się produktów konkurencyjnych (90-950), cechujących się przy tym znacznie niższą trwałością
Cechą wyróżniającą powłoki DF® jest poprawa odporności mechanicznej szkła. Wynika ona między innymi z istotnego zmniejszenia współczynnika tarcia z 0,82 do 0,13 (mN/m).
Utrudnia on powstanie zarysowań szyb, a w przypadku uderzenia kamienia lub pocisku ułatwia ich odbicie rykoszetem. Badaniami prof. dr. Williama C. LaCourse z uniwersytetu Alfreda w Nowym Yorku (Instytut Inżynierii Szkła i Ceramiki) potwierdziły skuteczność badanych zabezpieczeń.
Praktyczny test wytrzymałości szyby
Dobrym potwierdzeniem wydają się rezultaty praktycznego testu wytrzymałości szyby samochodowej pokrytej w połowie powłoką DF®. Do obydwu połówek szyby oddano po 10 strzałów z pistoletu pneumatycznego z odległości 15 m.
Po stronie zabezpieczonej powłoką Diamon-Fusion® zanotowano pojedyncze uszkodzenie w postaci łatwego do naprawy wołowego oczka. Dla porównania prawa, niechroniona strona szyby została poważnie uszkodzona. Naliczono na niej dziesięć głębokich uszkodzeń, niektóre z nich dotyczące obydwu warstw szkła.
Pamiętać należy, że energia kinetyczna ołowianego pocisku jest wyższa aniżeli energia kinetyczna uderzającego ze znacznie mniejszą prędkością kamienia E = mv2/2, stąd uzasadnione oczekiwanie wysokiej skuteczności zabezpieczeń.
Rewitalizacja powłok DF®
Trwałość powłok DF® wynosi sześć lub więcej lat. W przypadku stwierdzenia obniżenia właściwości hydrofobowych należy przeprowadzić zabieg rewitalizacji powłoki poprzez uzupełnienie jej za pomocą natrysku reagentem w sprayu.
Praktyczne zastosowania procesu Diamon-Fusion®
Zabezpieczanie szyb okiennych oraz elewacyjnych
Dzięki obniżeniu adhezji brudu oraz jego łatwym spłukiwaniu w strugach deszczu, szkło zabezpieczone powłoką DF® pozwala na redukcje zabiegów jego pielęgnacji nawet o 70%.
Zabezpieczanie okien dachowych
Pozwala na istotną redukcję częstotliwości ich mycia oraz bardziej skuteczne utrzymanie ich w czystości. Z okien zabezpieczonych DF® padający od czasu do czasu deszcz, nie tylko skutecznie zmywa kurz i brud ale też zaschnięty kał ptasi.
Zabezpieczanie szyb pojazdów (samochodów osobowych, ciężarowych, autobusów, tramwajów, kolei, metra itp.)
Powłoki hydrofobowe Diamon-Fusion® stosowane na szybach przednich i bocznych pojazdów, poprawiają widoczność w czasie deszczu o ponad 30%, skraca czas reakcji kierowcy na zdarzenia drogowe o kolejne 25%. Dodatkowo skutecznie zabezpieczają szyby przed uszkodzeniami mechanicznymi powstającymi wskutek uderzenia kamyków oraz zarysowań przez wycieraczki.
Zabezpieczanie szklanych osłon, szklanych ścianek działowych, wypełnień balustrad schodowych
By wyglądały one elegancko, muszą być utrzymywane w bezwzględnej czystości. Profilaktyka zabrudzeń jest tu najlepszym wyjściem.
Zabezpieczania kabin prysznicowych
Kabiny prysznicowe są zwykle trudne w utrzymaniu czystości, wymagając codziennych zabiegów mycia, a od czasu do czasu także dezynfekcji. Jednorazowe zabezpieczenie kabiny pozwala na utrzymanie jej w czystości poprzez okazjonalne spłukanie wodą, w wyjątkowych przypadkach przez użycie mokrej gąbki lub ścierki.
Zabezpieczanie szyb matowanych
Ułatwia utrzymanie matowych szyb w czystości, ogranicza pozostawianie odcisków palców na matowych powierzchniach, a w przypadku ich powstania (tłuszcz) umożliwia ich łatwe usunięcie. Co więcej, powierzchnie te, jako hydrofobowe, nie ulegają zwilżeniu, co nie przywraca im choćby częściowej przezierności.
Zabezpieczanie szklanych blatów, umywalek, mebli i luster
Skutecznie eliminuje powstawanie na szkle odcisków palców i dłoni oraz wszelkiego rodzaju zarysowań. Plamy z tłuszczu usuwa się za pomocą ściereczki bez potrzeby stosowania detergentów lub rozpuszczalników organicznych.
Zabezpieczanie szyb szklarniowych oraz szyb używanych w ogrodach zimowych lub palmiarniach
Ograniczając akumulację brudu oraz ułatwiając jego zmywanie, powłoki DF® stanowią idealne zabezpieczenie dla szyb szklarniowych oraz szyb używanych do budowy ogrodów zimowych i palmiarni.
Zabezpieczanie szkła artystycznego
Powłoki Diamon-Fusion® doskonale sprawdzają się do zabezpieczania szkła artystycznego w tym kryształów (żyrandole, kompotiery, wazy) oraz witraży. To swego rodzaju polisa ubezpieczeniowe, szczególnie w przypadku przedmiotów wymagających częstego mycia
Zabezpieczanie szyb używanych w marynarce
Wysoki stopień hydrofobowości, poprawiający przezierność szyb w trudnych warunkach atmosferycznych pięćsetkrotnie poprawiona odporność na oddziaływanie roztworów soli powodują, że technologię tę mogą wykorzystywać floty handlowa, pasażerska, wojenna, rybacka oraz jachty i łodzie.
Zabezpieczanie szyb hartowanych
Chodzi tu nie tyle o wzmocnienie zahartowanej uprzednio szyby ale o zabezpieczenie jej przed uderzeniami poprzez obniżenie współczynnika tarcia. Dzięki niemu odporność hartowanych szyb wzrasta co najmniej dziesięciokrotnie.
Zabezpieczanie ogniw słonecznych
Zabezpieczenie powierzchni szklanych ogniw słonecznych, poprawiając ich przezier-ność oraz pomagając w utrzymaniu czystości, pozwala na generowanie zwiększonych ilości energii elektrycznej. Zabezpieczanie ceramiki łazienkowej (zlewy, podesty, pisuary, miski klozetowe itp.)
Poprzez ograniczenie adhezji brudu ułatwia jego usuwanie z szkliwionych ceramicznych powierzchni.
Efekt niewidocznego szkła: Invisible Art Glass™
Możliwość umieszczania na szkle napisów reklamowych oraz rysunków widocznych po zaparowaniu szkła i znikających po wyschnięciu jego powierzchni.
Zabezpieczanie granitowych elewacji oraz blatów stołowych
Zabezpieczane w procesie Diamon--Fusion® przed wpływami środowiska naturalnego, graffiti, brudzeniem się powierzchni oraz zaplamieniami mogą być zmywane czystą wodą jedynie raz na jakiś czas w celu utrzymania ich w czystości.
Diamon-Fusion® a samoczyszczace się szkło
W odróżnieniu od posiadającej właściwości hydrofobowe powłoki DF®, szkło samo-czyszczące zwane również szkłem aktywnym ma właściwości hydrofilowe a wiec ułatwiające zwilżanie jego powierzchni. Umożliwiają one kontakt wilgoci z cząstkami brudu, a w przypadku jednoczesnego naświetlania promieniami UV ich eliminację, pod warunkiem, że chodzi o zanieczyszczenia organi-
czne. Diamon Fusion działa inaczej. Akumu-lujący się na powierzchni szyb brud niezależnie od rodzaju zostanie zmyty przez pierwszy rzęsisty deszcz. Deszcz taki usuwa nie tylko kurz ale również ptasie ekskrementy.
Dodatkową zaletą jest to, że nie trzeba czekać na słońce, niezbędne w procesie fo-tokatalitycznym. Powłoka fotokatalityczna może ulec uszkodzeniu, a raz uszkodzona nie nadaje się do naprawy.
Zaletą powłok DF®jest ich trwałość, możliwość nanoszenia na zainstalowane już szyby i elewacje, a w przypadku wieloletniej eksploatacji, możliwość ich pełnej regeneracji. Cena nakładania powłoki w warunkach przemysłowych jest niższa niż w przypadku powłoki fotokatalitycznej. Szkło zabezpieczone w procesie Diamon-Fusion® winno się klasyfikować jako szkło wymagające minimum pielęgnacji - low maintenance glass.
Diamon-Fusion® a inne znane procesy hydrofobizacji szkła
Istnieje aktualnie kilka metod hydrofobizacji szkła. Żadna z nich, mimo iż kilka z nich pretenduje do miana nanotechnologii, nie dorównuje procesowi Diamon-Fusion® ani pod względem wartości kreowanego kąta przylegania, ani trwałości wytwarzanej powłoki. Prezentowana technologia w przeciwieństwie do technologii konkurencyjnych, chroniona jest patentem wydanym w 2001 roku.
Zbigniew Eugeniusz Kowalski Piotr Chrzaniecki
Nanotech House of Power www.diamonfusion.com
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Wraz ze stosowaniem wciąż nowych materiałów w najprzeróżniejszych obszarach gospodarki i życia codziennego rosną także wymagania dotyczące powierzchni zewnętrznych produktów. W ostatnich latach rozwinęły się nowe technologie, które umożliwiają przygotowanie powłok spełniających różnorodne wymagania. Zaczarowanym słowem jest słowo „nano”.
Z punktu widzenia nanotechnologii świat jest gigantyczny. I tak włos ludzki ma średnicę aż 50 nano-kilometrów. Chociaż słowo „nano" (1 nanometr = 1 miliardowa część metra) używane jest często dla efektu, stało się jednak również synonimem osiągnięcia nowego rzędu wielkości umiejscowionego między molekułami a atomami. Tak więc chemiczna nanote-chnologia zmienia własności materiałów, sięgając do ich struktury cząsteczkowej. Cząsteczki te są tak małe, że 5000 razy zmieściłyby się na grubości włosa. Poprzez zmianę składu, kształtu przestrzennego lub wielkości można wykształcić nanocząsteczki, odpowiadające właściwościom materiałów, jakie chcemy uzyskać.
Gigantyczny jest również rynek nanopowłok oraz tempo wzrostu tego rynku. I tak akcje wiodącego amerykańskiego przedsiębiorstwa zajmującego się produkcją nanopowłok wzrosły siedmiokrotnie w ciągu roku. W ciągu pierwszej połowy roku 2004 fundusze związane z nanotechniką wzrosły w Niemczech o ok. 25-35%.
Jak funkcjonuje nanotechnologia
Nanotechnologia stała się możliwa dopiero wówczas, gdy zrozumiano samoorganizację elementów podstawowych każdej materii, jak również odkryto możliwości dostępu do nich. Za pomocą nanotechnologii możliwe jest po raz pierwszy działanie prowadzące do celowej zmiany właściwości materiałów.
Chemiczna nanotechnologia umożliwia stosowanie określonych nanostruktur na powierzchniach za pomocą metody Sol-Gel. Powierzchnie te charakteryzują się wówczas celowo określonymi właściwościami.
Na bazie chemicznej nanotechnologii firmy wiodące na rynku opracowują wciąż nowe produkty służące modyfikacji powierzchni. Wykorzystując różnorodne źródła z dziedziny badań i rozwoju, jesteśmy w stanie efektywnie generować, zbierać i przetwarzać wiedzę i umiejętności służące potrzebnym innowacjom produkcyjnym.
Nanotechnologia jest również technologią wykorzystywaną w wielu obszarach, od przemysłu samochodowego poprzez branżę budowlaną (z architekturą przeszkloną) aż po biotechnologię.
Nanopowlekanie oznacza nakładanie powłok usuwających brud, bardzo cienkich i umożliwiających oddychanie. Najmniejsze cząsteczki (kilka milionowych części milimetra) łączą się z powierzchnią podlegającą ochronie. Połączenie to jest trwałe i można je usunąć tylko w sposób mechaniczny. Na zewnątrz nanocząsteczki tworzą powłokę antyadhezyjną, która nie pozwala na osiadanie brudu. Brud można wówczas dużo łatwiej usuwać.
Powłoka pozwala na oddychanie, nie poddaje się działaniu promieniowania UV i nie jest widoczna. W zależności od sformułowanych zadań oraz struktury powierzchni chronionego podłoża nanocząste-czki muszą być odpowiednio „określone". Jasne jest, że podłoża chłonne wymagają innych własności niż np. szkło, metal, guma itp. Istotna jest więc również przyczepność podłoża chronionego.
Niezbędnym wymogiem prawidłowego naniesienia nanopowłoki jest czysta powierzchnia, bez żadnych zabrudzeń. W praktyce oznacza to, że należy usunąć wszelkie zanieczyszczenia, a szczególnie resztki środków powierzchniowo czynnych, które mogłyby wywierać negatywny wpływ na przyczepność.
Po naniesieniu nanocząsteczki porządkują się samoistnie na właściwych pozycjach.
Poprzez dokładne osieciowanie podłoża nano-warstwa jest odporna na działanie czynników zewnętrznych. Jedynie mechaniczne zużycie oraz wpływ substancji powierzchniowo czynnych stosowanych do czyszczenia powlekanych wyrobów mogą wpływać na skrócenie jej okresu trwałości. W praktyce powierzchnie powlekane nanowarstwami wytrzymywały ponad 30 cykli czyszczenia bez uszkodzeń. Działanie ochronne może być wydłużone, gdy czyszczenie powierzchni chronionych odbywa się bez użycia substancji powierzchniowo czynnych. Hydrofobowa powierzchnia daje niewielką przyczepność cząsteczek brudu, stąd też nie jest wymagane stosowanie agresywnych chemicznie środków czyszczących.
W ostatnich latach nowoczesny przemysł szklarski zanotował bardzo wiele rozwiązań innowacyjnych, jak np. różne koncepcje fasadowe. Dzięki temu obecnie stosowane produkty charakteryzują się ulepszonymi właściwościami technicznymi w zakresie światła widzialnego i całego widma promieniowania słonecznego.
Łączą one np. możliwość uzyskiwania najmniejszej wartości U z dużymi wartościami g przy jednoczesnym wysokim stopniu przenikania światła. Z drugiej strony tak zwane szkła klimatyczne o bardzo niskich wartościach g zostały przekształcone w letnie osłony przeciwsłoneczne.
Wielokrotne zastosowanie
Przy wszystkich zaletach przeszklonych budynków nieodzowne jest utrzymywanie ich w nienagannym stanie, odpowiednio do „optycznych wrażeń", jakich dostarczają użytkownikom, odwiedzającym i obserwatorom.
Jest to realizowane dzięki wielocząsteczkowemu nanoproduktowi o wysokim stopniu zaawansowania technologicznego, który łączy się z powierzchnią szklaną oplatając ją siecią wzdłuż i wszerz. W ten sposób efekt samooczyszczenia jest zapewniony. Prace związane z utrzymaniem w czystości można znacznie zredukować i uprościć. Szkło jest chronione przed szkodliwym wpływem warunków atmosferycznych. Woda i brud całkowicie spływają. Nie tworzą się osady wapnia, jak również zwiększona jest odporność na wpływ kwasów i ługów. Szkło pozostaje przezroczyste i czyste. Nanopowłoka na szkło zmniejsza też zużycie środków czyszczących, chroni dzięki temu środowisko naturalne i prezentuje niezakłócony widok na świat zewnętrzny.
Warstwa samoczyszcząca jest bardzo odporna i trwale związana z płaszczyzną szkła. Jej okres użytkowania jest więc nieomal tak długi, jak okres użytkowania samego szkła.
Cząsteczki krzemu łączą się w sposób niewidoczny ze szkłem i chronią je przed brudem organicznym i nieorganicznym. Deszcz spłukuje brud, np. kurz, pyłki, spaliny samochodowe i pyły przemysłowe, różnorodne osady, wodę z rozpuszczonymi w niej agresywnymi związkami, tlenki metali, alkalia i kwasy. Okresy między czyszczeniami mogą być zredukowane co najmniej o połowę przy takim samym stopniu zabrudzenia, jak dotychczas. Naturalnie hydrofobowa powierzchnia szklana może być utrzymywana w czystości za pomocą dostępnych w sprzedaży środków do mycia szkła bez ryzyka uszkodzenia czy też wejścia w reakcję z powłoką ochronną. Należy jednak zrezygnować z używania ługów i środków agresywnych.
Interesującym obszarem w zakresie ochrony szkła są szklane kolektory słoneczne lub też szklane powierzchnie ogniw fotowoltaicznych, które w przypadku zabrudzenia zmniejszają swą wydajność.
Produkty z wykorzystaniem nanotechnologii można stosować do wielu materiałów. Chodzi tu o bardzo cienkie powłoki o dużej wydajności wykonane na bazie nanotechnologii. Cząsteczki nano zagnieżdżają się w tym przypadku bezpośrednio w molekułach materiału i znacznie ulepszają jego powierzchnię w zakresie nieprzylegania brudu. Dla następujących materiałów są do dyspozycji przeróżne powłoki o najróżniejszym składzie: ceramika, kamień naturalny, beton, terakota, szkło, kauczuk, guma, tworzywo sztuczne, lateks, drewno, aluminium, stal szlachetna i lakier aż po materiały tekstylne.
Detlef Hagenbruch
Glaswelt 2/05
Tabela: Zalety produktów nanotechniki w zależności od zastosowań
Wiązanie chemiczne | bardzo dobre |
Odporność na promieniowanie UV | bardzo dobra |
Odporność na działanie soli | bardzo dobra |
Odporność na działanie warunków atmosferycznych | bardzo dobra |
Odporność chemiczna | tak |
Alkalia | tak |
Kwasy | tak |
Odporność na oleje, tłuszcze | tak |
Odporność na ścieranie | tak |
Długotrwałość | bardzo dobra |
Odporność na starzenie | bardzo dobra |
Odporność na działanie temperatury | tak |
Odporność na wysoką temperaturę | tak |
Odporność na deszcz oraz warunki pogodowe | bardzo dobra |
Zużycie | niewielkie |
Koszty | niewielkie |
Podatność do obróbki | zwyczajna |
Technika zastosowania | bardzo dobra |
Efekt samoczyszczenia | bardzo dobry |
Samoczyszczenie | bardzo dobre |
Możliwość nanoszenia warstwy lakieru | tak |
Przyiazność dla środowiska naturalnego | tak |
Szkodliwość dla zdrowia | nie |
Ponowne pokrywanie powłoką ochronną | tak |
Stabilność przy działaniu środka czyszczącego pod ciśnieniem | tak |
Odporność na działanie urządzeń czyszczących | tak |
Odporność na działanie płukarki | tak |
Niegromadzenie glonów i grzybów | tak |
Niegromadzenie bakterii | tak |
Niegromadzenie pleśni | tak |
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
Energia powierzchniowa
Im mniejszy kąt a, tym większą można obserwować przyczepność kropli do powierzchni. Mówimy wówczas o efekcie hydrofilowym, który w zasadzie oznacza, że woda rozmieszcza się równomierną cienką warstwą na powierzchni materiału i tym samym może szybko spłynąć. Jednak efekt ten sprawia, że brud może pozostawać na powierzchni i powodować jej zabrudzenie. Prawie wszystkie powierzchnie zewnętrzne są z natury „hydrofilowe".
Im większa wartość kąta a, tym mniejszą można obserwować przyczepność kropli do powierzchni. Mówimy wówczas o efekcie hydrofobowym. W przeciwieństwie do efektu „hydrofilowego" (przyciąganie wody) właściwość hydrofobowa polega na efekcie wyraźnego „odrzucania wody". W ten sposób np. woda tworzy na powierzchniach materiałów o właściwościach hydrofobowych wiele kropelek w kształcie kuleczek i „sperla się" w minimalnym kontakcie z powierzchnią (porównaj efekt rtęci). Poprzez porywanie cząsteczek brudu występuje tu również typowy efekt samoczyszczenia powierzchni.
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
fPłyty poliwęglanowe, które stosunkowo niedawno znalazły zastosowanie jako materiał budowlany, są niezwykle interesującym produktem. Łączą one w sobie pozytywne cechy, które występują w innych materiałach: są przezroczyste jak szkło, wytrzymałe jak stal i łatwe w obróbce jak tworzywa sztuczne. W zależności od zapotrzebowania produkowane są płyty lite (które mogą być wykorzystywane jako szklenie antywłamaniowe, kuloodporne lub zabezpieczające przed skutkami wybuchu) lub kanalikowe, które dzięki swojej lekkości i wytrzymałości oraz dużej izolacyjności termicznej i akustycznej doskonale nadają się do szklenia dużych powierzchni przykryć dachowych lub fasad. Ponadto płyty i panele kanalikowe są wyrobami łatwo poddającymi się modyfikacjom, dzięki czemu powstają nowe produkty charakteryzujące się ciekawymi właściwościami – niektóre z nich opisane są poniżej.
Płyty, które „lubią" albo „nie lubią" wody
Płyty „samoczyszczące"
Na zewnętrznej powierzchni płyt naniesiona jest specjalna powłoka hydrofobowa redukująca napięcie powierzchniowe poliwęglanu i powiększa kąt zwilżania dla wody znajdującej się na płytach.
Należy podkreślić że wielkopowie-rzchniowe pokrycia dachowe z poliwęglanu są zwykle umieszczone na dużej wysokości, a więc są trudno dostępne dla ekip utrzymujących je w czystości. Ponadto poliwęglan, tak jak pozostałe tworzywa termoplastyczne, dosyć łatwo się elektryzuje i przyciąga drobiny kurzu szybujące w powietrzu, które, osiadając na płytach, zmniejszają ich przejrzystość i dostęp światła.
Powłoka hydrofobowa zwiększa kąt zwilżania do prawie 100o (z 66o dla zwykłych płyt poliwęglanowych), dzięki czemu, w czasie deszczu kuliste krople wody szybko spływają z powierzchni płyt, porywając zalegający na nich kurz, pozostawiając powierzchnie płyt prawie bez skazy. Za każdym razem gdy pada deszcz następuje proces samoczyszczenia. Efekt ten występuje nawet dla płyt ułożonych z minimalnym spadkiem. Nie oznacza to oczywiście, że płyt tych nie należy co pewien czas umyć, ale czynności te są bardzo ułatwione (hydrofobowa powłoka sprawia że brud nie wnika w powierzchnię płyty - zabrudzona woda jest wręcz „odpychana") i rzadziej wymagane - co wpływa na redukcję kosztów utrzymywania czystości.
Płyty „niekapiące"
Z kolei na wewnętrznej powierzchni płyt naniesiona jest specjalna powłoka hydrofilowa powodująca iż woda, która wykrapla się na powierzchni płyt rozpływa się po nich, nie tworząc kropli i w postaci cienkiego filmu wodnego odprowadzana jest do rynienek odpływowych. Płyty te znalazły głównie zastosowane w takich obiektach jak:
• szklarnie i oranżerie, w których spadające krople źle wpływają na wegetacje roślin, a nawet mogą prowadzić do uszkadzania ich liści;
• baseny i aquaparki, w których występuje duże zawilgocenie i wysoka temperatura, więc należy się liczyć ze wzmożoną kondensacją wody na chłodniejszych powierzchniach płyt - spadające krople wprowadzałyby pewien dyskomfort odwiedzającym te obiekty gościom, więc powłoki o nazwach handlowych „dripgard", „no drip" mają temu przeciwdziałać.
Płyty, które „kontrolują" słońce
Ochrona przed ucieczką ciepła
Podstawową cechą wszystkich płyt kanalikowych, jest posiadanie w swojej strukturze zamkniętych komór wypełnionych powietrzem, które mają zapewnić wysoką izolacyjność termiczną. Wysiłki firm idą w tym kierunku, by tak odpowiednio dobrać wymiary i kształt kanalików, aby przewodność cieplna była jak najmniejsza. Dąży się też do tego aby grubość ścianek była jak najmniejsza, co wpływa na zwiększoną izolacyjność cieplną, zmniejsza ich ciężar, jak również obniża koszty płyty (mniejsza ilość żywicy poliwęglanowej służącej do produkcji płyty -tańsza płyta). Dla grubych paneli kanalikowych współczynnik U został już zredukowany do wartości U=1,15 W/m2K. Jednak "oszczędzania" żywicy musi być ściśle kontrolowany, aby płyty charakteryzowały się również wysoką sztywnością i wytrzymałością mechaniczną (np. odpornością na gradobicie). Płyty dachowe, których bardzo ważną cechą jest wysoka sztywność (pozwalająca na stosowanie rzadszych konstrukcji wspor-czych), mają kanaliki z różnorodnymi wzmocnieniami ukośnymi w kształcie litery X, M, lub N (wykorzystujące sztywność przestrzenną trójkąta), a także wzmocnienia w kształcie sinusoidy. Wprowadzane nowe struktury płyt pozwalają pogodzić wymagania dotyczące wysokiej izolacyjności termicznej z dużą sztywnością płyty.
Ochrona przed przegrzewaniem
Struktura kanalikowa płyt, która nie pozwala na ucieczkę ciepła, może prowadzić do powstawania niekorzystnego „efektu cieplarnianego", który powoduje zbyt duży wzrost temperatury w pomieszczeniu. Szczególnie jest to dokuczliwe w ogrodach zimowych, halach sportowych czy obiektach handlowych, gdzie powierzchnia przeszklonych dachów i ścian może być znaczna. Aby doprowadzić do właściwego komfortu w pomieszczeniu można zamontować urządzenia wentylacyjne lub klimatyzacyjne. Prowadzi to jednak do zwiększenia kosztów eksploatacji obiektu. Ochronę przed zbyt intensywnym słońcem mogą zapewnić również różne osłony przeciwsłoneczne np. markizy lub rolety. Najbardziej efektywne sąjednak rozwiązania proponowane przez producentów płyt poliwęglanowych.
Płyty kolorowe
Od wielu lat w ofercie większości producentów znajdują się płyty barwione w masie w kolorach brązowym (nazywane też przydymionymi) i opal (określane także jako mleczne). Zastosowanie tych płyt ogranicza przenikanie promieniowania podczerwonego powodującego nagrzewanie pomieszczeń (co jest głównym celem ich stosowania), ale niestety, w podobnym stopniu również ograniczana jest przenikalność części widzialnej widma słonecznego, co powoduje zacienienie pomieszczeń. Płyty te są najbardziej popularne w krajach południowych, gdzie cały czas słońca „jest pod dostatkiem", ale w krajach takich jak Polska zbytnie zacienienie w niektórych miesiącach jest zjawiskiem niekorzystnym. Płyty opal mają ponadto własności rozpraszania światła, co zapobiega oślepianiu przez zbyt intensywne światło, a ponadto są nieprzezierne wiec są również stosowane do przeszkleń pomieszczeń, w których pożądana jest pewna intymność użytkowników. Nowy rodzaj płyt opal.
Ostatnio dostępne są płyty opal produkowane wg nowej technologii, oczywiście opatentowanej i której szczegółów producent nie jest skłonny wyjawić, a która zapewnia ze przenikające do pomieszczenia światło jest dokładniej rozproszone i ma bardziej białą naturalną barwę. Nowe kolory płyt W przypadku większych zamówień dostępna jest szersza gama kolorystyczna, a niektórzy producenci przy odpowiednio dużych zamówieniach oferują barwy z palety RAL. Wyroby dwukolorowe. Od niedawna oferowane są też panele dwukolorowe. Produkowane są one na zasadzie koekstruzji dwóch mas żywicy występujących w różnych kolorach. Zwykle zewnętrzna część panelu jest wykonana z żywicy bezbarwnej, a wewnętrzna z żywicy barwionej (zielonej, czerwonej, fioletowej, pomarańczowej, żółtej lub niebieskiej) - dzięki czemu uzyskiwany jest efekt trójwymiarowy przegrody przezroczystej. Dostępna jest też wersja odwrotna gdy po stronie zewnętrznej dostępne są tzw. kolory fosforyzujące (żółty, zielony, pomarańczowy) a po stronie wewnętrznej jest panel jest bezbarwny. Produkowane są też panele z warstwą zewnętrzną metaliczną w różnych odcieniach (srebrnym, złotym, zielonym lub niebieskim), a wewnętrzna bezbarwna, opal lub niebieska. Wyroby z powierzchnią „młotkową". Specjalne ukształtowanie ekstrudera sprawia, że możliwa jest produkcja płyt z chropowatymi powierzchniami wewnętrznymi, naśladującymi powie-
rzchnię młotkowaną. W ten sposób mogą być produkowane zarówno płyty kolorowe jak i bezbarwne. Mają one za zadanie rozpraszanie zbyt intensywnego światła, są też nieprzezierne, co ma chronić użytkowników pomieszczeń przed spojrzeniami ciekawskich oraz zapewnić nowe możliwości kształtowania estetyki wnętrz.
Płyty drukowane. W celu ochrony przed słońcem produkowane są też płyty nazywane weneckimi. Jak nazwa wskazuje najbardziej są one popularne w ciepłych krajach. Na płycie poliwęglanowej metodą sitodruku nakładany jest odpowiedni wzór - najczęściej są to różnej szerokości białe paski, ale przy większym zamówieniu rodzaj wzoru i jego kolor mogą być dobrane przez klienta. Nadrukowany wzór ma za zadanie odbijanie części promieniowania słonecznego, przez co do pomieszczenia dociera mniej ciepła, ale niestety również mniej światła. Ciekawy wzór może ponadto pełnić funkcję dekoracyjną.
Płyty refleksyjne. Są to płyty, które przepuszczają promieniowanie słoneczne do wnętrza w sposób kontrolowany. Na wierzchniej powierzchni płyt znajduje się warstwa naniesiona w wyniku koekstruzji lub natrysku, która odbija znaczny procent promieniowania Indeks żółknięcia cieplnego, natomiast przepuszcza większość promieniowania widzialnego.
Płyty typu „antisol". Płyty te również zatrzymują znaczny procent promieniowania cieplnego. Ale w odróżnieniu od płyt refleksyjnych, nie działają na zasadzie selektywnego odbicia ale absorpcji. Charakteryzuje je lekkie zabarwienie zielone, podobne do tego, jakim odznacza się szkło przeciwsłoneczne antisol.
Ochrona przed promieniowaniem UV
Poliwęglan jako materiał nie jest odporny na działanie promieni UV i w wyniku ich działania ulega procesom szybkiego starzenia. Płyta niechroniona w krótkim czasie ulega zniszczeniu, a skutki degradacji są nieodwracalne: płyta żółknie, ulega niekontrolowanym deformacjom, co powoduje spadek jej wytrzymałości.
Dlatego elementy poliwęglanowe, które mają być stosowane na zewnątrz pomieszczeń i będą narażone na działanie promieniowania UV muszą być odpowiednio chronione. Mniejsze elementy, takie jak uzupełniające profile poliwęglanowe, są chronione poprzez dodanie specjalnego środka absorbującego do masy żywicy przed procesem ich wytłaczania. Jest to jednak proces zbyt kosztowny w przypadku dużych płyt czy paneli poliwęglanowych - dlatego te elementy są chronione powierzchniowo. Na zewnętrzną powierzchnię nanoszona jest powłoka w wyniku procesu koekstruzji lub natrysku, która chroni poliwęglan przed UV.
Większość producentów nanosi tę powłokę tylko z jednej strony (mniejsze koszty). Oznaczenie, która strona ma być montowana na zewnątrz, jest wyraźnie umieszczony na folii ochronnej zabezpieczającej płyty przed zarysowaniem w trakcie składowania i transportu. Tuż przed właściwym montażem folia ta jest usuwana -system ten powinien działać bez zarzutu, ale jak pokazują to liczne przykłady, przy źle przygotowanej ekipie montującej zdarzają się pomyłki. Odwrotnie założona płyta jest nie do odróżnienia nawet dla fachowego nadzoru, a zmiana koloru świadcząca o złym montażu może pojawić się już w ciągu roku. Aby uniknąć tych błędów oraz aby zoptymalizować wykorzystanie płyt (ograniczyć ilość odpadów), co jest szczególne ważne w przypadku płyt o specjalnych kształtach czy kolorach, niektóre firmy wprowadziły płyty z powłokami zabezpieczającymi przed UV na obu powierzchniach.
Miarą jakości płyt jest skuteczność powłok zabezpieczających przed UV. Płyty dobrze zabezpieczone wykazują dużą odporność na starzenie pod wpływem działania warunków atmosferycznych (w tym promieniowania UV) czego wskaźnikiem jest indeks żółknięcia, pokazujący zmianę barwy występującą po określonym okresie czasu. Najlepsze płyty poliwęglanowe są sprzedawane z gwarancją że współczynnik DY czyli indeks żółknięcia po 10 latach będzie nie większy niż 2.
Tadeusz Michałowski
Zdjęcia: TUPLEX, ALFA SYSTEM, GENERAL ELECTRIC PLASTICS
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Niewielu architektów i inwestorów w Polsce wykazuje zainteresowanie nowymi technikami doświetlania budynków przy pomocy płyt i paneli z tworzyw sztucznych. Od wielu lat w Europie Zachodniej stosuje się do doświetlania magazynów i hal zimnych płyty faliste i trapezowe z twardego PCW, których profile i wymiary dopasowane są do popularnych profili blach produkowanych na danym rynku.
Doświetla z płyt z twardego PCW są bardzo ekonomiczną opcją zapewnienia odpowiedniego doświetlenia budynków. Koszt tego typu świetlika jest trzykrotnie niższy niż analogiczny świetlik z poliwęglanu lub akrylu.
Płyty z twardego PCW francuskiej firmy ONDEX produkowane są w unikalnej technologii dwuosiowego orientowania, co znacznie zwiększa ich wytrzymałość w stosunku do płyt ze standardowego PCW. Płyty te nadają się do zastosowania zarówno na dachy, jak i na ściany, w celu zapewnienia maksymalnego dostępu światła naturalnego do budynku za rozsądną cenę. Przezroczystość płyt z twardego PCW dochodzi do 90% i nie zmienia się przez wiele lat. Występują one w trzech grubościach: Ecolux - 0,8 mm, Sollux - 1 mm i Super HR - 1,2 mm.
Firma PLASTICS GROUP ma w swojej ofercie płyty faliste i trapezowe o profilach dopasowanych do profili blach najczęściej występujących na polskim rynku. Są to między innymi profile trapezowe dopasowane do blach PRUSZYŃSKI 130/20 i 210/35, do blach HAIRONVILLE 3.333/39, 183/40, 250/43, do blach RUUKKI 250/50, 137,5/20 i 207/35, jak również płyty pasujące do blach firm METALEX, KOLBIS, HUTA FLORIAN, HOESCH, FISCHER i BALEXMETAL.
Podstawową zaletą płyt trapezowych i falistych z PCW jest fakt, że profil tej płyty jest identyczny do profilu blachy już leżącej na dachu, a montaż nie wymaga żadnych obróbek. Należy również wziąć pod uwagę absolutną odporność płyt z PCW na czynniki zewnętrzne, w tym zarówno na korozję i agresywne związki chemiczne, jak i na czynniki biologiczne. Płyty z twardego PCW używa się więc wszędzie tam, gdzie materiały tradycjne (blachy stalowe) narażone są na ryzyko korozji atmosferycznej lub chemicznej. Przykładem takiego zastosowania płyt są okładziny ścienne zakładów chemicznych, wytwórni nawozów sztucznych, oczyszczalni ścieków. Coraz popularniejsze staje się użycie płyt z twardego PCW w budynkach rolniczych, które nie wymagają dodatkowego ogrzewania, ze względu na ciepło generowane przez zwierzęta przebywające w pomieszczeniu. Pasma doświetlające umieszczone na dachu znacznie zmniejszają koszty energii niezbędnej do oświetlenia budynków gospodarczych i magazynów.
Prawidłowy dobór profilu jest związany ze spadkiem dachu, odległością okapu od kalenicy, oraz rozstawem podpór (wynikającym ze statyki konstrukcji i funkcji przewidzianych dla budynku). Uwzględniając te parametry należy dobrać taki profil płyty, który pozwoli na odpowiednio szybkie odprowadzenie wody deszczowej, wykluczając możliwość przelewania się wody przez grzbiety fal nawet w czasie gwałtownej ulewy.
Zaletą dachów i elewacji z twardego PCW jest także ich wyjątkowo łatwy i przede wszystkim tani montaż. Płyty te przymocowuje się do płatwi dachowych przy pomocy wkrętów do drewna lub metalu z uszczelką z EPDM. Istnieje oczywiście kilka zasad montażu, których należy bezwzględnie przestrzegać, lecz nawet amator jest w stanie go wykonać. Płyty na dachu przykręca się zawsze na szczycie fali lub trapezu stosując podkładki dystansowe z tworzywa sztucznego, natomiast na ścianie można mocować płyty przykręcając je w dolinie fali.
Cięcie płyt można wykonywać ręczną piłką do metalu lub piłą mechaniczną o drobnych zębach. Płytę podczas cięcia należy unieruchomić, aby uniknąć wibracji.
Płyty faliste i trapezowe układa się zawsze kolejno rzędami w kierunku przeciwnym do przeważającego na danym terenie kierunku wiatru, kładąc je stroną zabezpieczoną przed działaniem promieniowania UV ku górze.
Nie należy chodzić bezpośrednio po płytach. Trzeba posłużyć się deską, co najmniej 3 razy dłuższą niż szerokość płyty, i oprzeć ją o elementy konstrukcyjne.
Płyty z PCW ulegają ruchom cieplnym, więc wiercone pod śruby otwory powinny być o 3 mm szersze od trzpienia śruby. Otwory należy wiercić zwykłymi wiertłami do metalu, które można lekko stępić przy pomocy papieru ściernego. Odległość otworu montażowego od brzegu płyty nie może być mniejsza niż 40 mm. Elementy konstrukcji stykające się z płytą należy pomalować na biało. Nie wolno kłaść płyt na czarnych lub ciemnych dachach, np. na papie.
Płyt z PCW nie należy stosować na dachach o nachyleniu mniejszym niż 6o. Spadek dachu większy niż 10o zapewnia samozmywalność.
Płyty w czasie składowania należy chronić przed bezpośrednim działaniem słońca i wody. Najlepiej jest przykryć płyty jasną, odbijającą światło, nieprzemakalną folią. Nie wolno kłaść ich na rozgrzanych powierzchniach. Stos składowanych płyt nie powinien przekraczać 50 cm.
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
fW numerze 5/05 „Świata Szkła” opisano sitodruk pośredni, tzw. zdobienie kalką ceramiczną. Przypomnijmy, że metoda ta polega na drukowaniu wzorów na podłożu papierowym i przenoszeniu ich na przedmioty na zasadzie kalkomanii. W kolejnej, drugiej części cyklu, omówiony zostanie sitodruk bezpośredni. W technice tej farba nanoszona jest bezpośrednio przez formę sitodrukową na zdobiony przedmiot szklany.
Sitodruk został pierwotnie zastosowany jako rozwiązanie do druku płaskiego, istnieje jednak możliwość wykonywania bezpośrednich nadruków na przedmiotach o regularnych kształtach. W zależności od rodzaju zadrukowywanego podłoża rozróżniamy sitodruk płaski i sitodruk na przedmiotach owalnych i okrągłych. W sitodruku płaskim, zdobione podłoże szklane leży na stole, do którego przymocowane jest sito ze wzorem. W procesie drukowania sito pozostaje nieruchome, natomiast rakiel przesuwa się - ten sposób druku jest identyczny jak podczas wytwarzania kalki ceramicznej.
W przypadku sitodruku na przedmiotach owalnych i okrągłych sito może być płaskie lub dopasowane kształtem do dekorowanego wyrobu. Sito przesuwa się jednocześnie z zadrukowywanym przedmiotem, zaś rakiel zamontowany jest nieruchomo.
W zależności od sposobu przygotowania farb, rozróżniamy druk z farby w postaci pasty sitodrukowej oraz druk z farby w formie termoplastu.
Techniką sitodruku bezpośredniego z zastosowaniem pasty zdobione są najczęściej wyroby ze szkła do sprzętu AGD, oświetleniowego i meblowego.
Farby w postaci termoplastu używane są do dekorowania szkła opakowaniowego do celów spożywczych i kosmetycznych.
Proces zdobienia wyrobów szklanych metodą sitodruku bezpośredniego składa się z następujących etapów:
• przygotowanie sita,
• przygotowanie farby do druku,
• przygotowanie stanowiska do druku,
• drukowanie,
• wypalanie.
Proces ten jest zbliżony do - omówionego w części 1 cyklu - zdobienia kalką ceramiczną, jest jednak znacznie uproszczony, gdyż nie wymaga wszystkich operacji związanych z przenoszeniem wzoru z papieru na wyrób.
Przygotowanie sita
Przypomnijmy, że siatka odgrywa w sitodruku bardzo ważną rolę i należy dobrać jej rodzaj i parametry do charakteru wykonywanych prac drukarskich.
Ze względu na postać farby do druku w sitodruku bezpośrednim stosowane są najczęściej:
• siatki poliestrowe - do druku z pasty sitodrukowej, omówione w części 1 cyklu,
• siatki metalowe lub metalizowane - do druku termoplastycznego.
Siatki metalowe tkane są z drutów ze stali szlachetnej. Siatki metalizowane wykonywane są poprzez galwaniczne pokrywanie siatki poliestrowej warstwą niklu. Zaletą siatek metalizowanych jest ich niższa cena w porównaniu z metalowymi, w związku z tym stosowane są najczęściej do druku termoplastycznego.
Wykonywanie formy sitodrukowej do druku bezpośredniego (napinanie siatki, wykonanie szablonu sitodrukowego - nanoszenie emulsji sitodrukowych, nanoszenie folii światłoczułych na siatkę, naświetlanie, wymywanie, suszenie) nie różni się od sposobu omówionego dla sitodruku pośredniego.
Przygotowanie stanowiska do druku
W technice sitodruku bezpośredniego stosowane są zarówno stoły do drukowania ręcznego, jak i półautomatyczne lub automatyczne maszyny sitodrukowe. W przypadku druku termoplastycznego stanowisko do druku zaopatrzone jest w elektryczny zasilacz prądowy umożliwiający podgrzewanie sita w trakcie druku.
Bardzo ważną rolę w sitodruku bezpośrednim odgrywa rakiel. Konstrukcja rakla musi umożliwić odpowiedniąjego pracę, polegającą na mieszaniu i zagarnianiu farby sitodrukowej w oczka siatki, a następnie zapewnić kontakt pomiędzy farbą znajdującą się w oczkach siatki a zadrukowywanym wyrobem. Zdobione przedmioty mogą posiadać różne kształty, np. walca i stożka, jednak wówczas stanowisko sitodrukowe winno być tak skonstruowane, aby rakiel podczas druku pozostawał w kontakcie z tworzącą danej bryły, która w czasie drukowania obraca się pod sitem. W przypadku sześcianu zadrukowywanie następuje bok po boku. Nadruki na kuli można wykonywać, jeżeli wygniemy formę drukową w łuk. Kształt formy drukowej musi być zgodny z rozwinięciem zadrukowywanej powierzchni.
Przygotowanie farb do druku
Pasty do sitodruku bezpośredniego mogą być sporządzane na bazie mediów mieszających się z wodą lub z rozpuszczalnikami organicznymi (potocznie określane jako wodne i organiczne). Proszek farbowy i medium zestawiane są w odpowiednich proporcjach, a następnie poddawane dokładnej homogenizacji. Farby stosowane do sitodruku bezpośredniego często oferowane są jako produkt handlowy w postaci gotowej pasty. Producenci zwykle dostosowują parametry reologiczne past sitodrukowych do indywidualnych wymagań klienta, wynikających ze stosowanych przez niego warunków - rodzaju stanowisk do druku i zdobionych wyrobów.
Częstą praktyką jest wykonywanie kontrolnej próby w warunkach produkcyjnych odbiorcy, po której ustalane są wymagane parametry techniczne. W celu zachowania właściwości reo-logicznych, pasty powinny być przechowywane w szczelnie zamkniętych opakowaniach i w zakresie temperatur podanych przez producenta. Należy podkreślić, że dużą zaletą sitodruku bezpośredniego jest możliwość stosowania mediów wodnych, przyjaznych użytkownikowi i środowisku. Szczególnie uciążliwa w przypadku zapra-wiaczy organicznych jest konieczność zmywania pozostałości past na sitach rozpuszczalnikami organicznymi, które są zazwyczaj produktami szkodliwymi dla człowieka i niebezpiecznymi dla środowiska.
Chętnie stosowane przez użytkowników są farby termoplastyczne. Materiały te charakteryzują się zdolnością do wielokrotnego przejścia ze stanu stałego w stan plastyczny, a następnie ciekły i odwrotnie bez istotnych zmian właściwości. Powoduje to mniejsze straty materiałowe i ułatwia przechowywanie. Po zakończeniu pracy i ostudzeniu, farba w postaci stałej może być łatwo usunięta z sita, a nawet pozostawiona na nim i następnie powtórnie zastosowana do druku.
Przygotowanie farb w postaci termoplastycznej polega na połączeniu proszku farbowego i lepiszcza w odpowiednim stosunku wagowym. Do zaprawiacza termoplastycznego przeprowadzonego w stan ciekły dodawana jest farba w postaci proszku. Po dokładnej homogenizacji z równoczesnym ogrzewaniem, farba jest studzona i rozdrabniana.
Drukowanie
Zasada druku bezpośredniego pastami sitodrukowymi różni się od druku pośredniego jedynie tym, że podłoże stanowi zdobiony wyrób, a nie papier odbijankowy.
W celu zapewnienia przylegania farby do podłoża, z powierzchni wyrobu powinien być usunięty tłuszcz, kurz oraz inne zanieczyszczenia. W przypadku past wodnych należy unikać nadmiernego ich rozcieńczania wodą, skutkującego zbyt małą zawartością substancji organicznych, a co za tym idzie pogorszeniem przyczepności do podłoża.
Drukowanie farbami termoplastycznymi prowadzi się w temperaturach 50-80oC. Dekoracja zastyga natychmiast po wydrukowaniu, co pozwala na szybkie nakładanie kilku kolorów jeden po drugim, bez konieczności suszenia kolejnych warstw i ryzyka uszkodzenia warstwy poprzedniej, pod warunkiem zastosowania farb zróżnicowanych pod względem temperatury mięknięcia.
Do sporządzania medium termoplastycznego należy stosować surowce bezzapachowe i nietoksyczne, gdyż druk w podwyższonych temperaturach powinien przebiegać bez emisji szkodliwych oparów po podgrzaniu farby na sicie.
Wypalanie
Wypalanie wyrobu z dekoracją odbywa się w temperaturze odpowiedniej do rodzaju zdobionego szkła. Do wypalania stosowane są piece komorowe lub tunelowe. Warunki wypalania powinny zagwarantować całkowite spalenie części organicznych zaprawiacza. Proces wypalania, ze względu na mniejszą zawartość substancji organicznych (nie występuje błona nośna) może przebiegać w krótszym czasie niż w przypadku kalki ceramicznej. Często stosowaną praktyką, szczególnie w przypadku szkła oświetleniowego i meblowego jest wykonywanie nadruków na szkle płaskim, a następnie nadawanie wyrobom pożądanego kształtu poprzez wypalanie na profilowanych formach. Temperatura wypalania jest wówczas wyższa niż w przypadku wyrobów płaskich. W zależności od rodzaju zdobionego szkła, wyroby płaskie wypalane są zwykle w zakresie temperatur 580-650oC, zaś kształtowanie wyrobów na formach prowadzone jest w zakresie 700-760oC.
Technika sitodruku, zarówno pośredniego, jak i bezpośredniego, jest metodą zdobienia szkła o szerokich możliwościach rozwoju. Obecnie dla sitodruku istnieją opracowane systemy elektronicznego przenoszenia obrazu z komputera bezpośrednio na formę drukową z wyeliminowaniem procesów fotograficznych. Druk ręczny coraz powszechniej zastępują maszyny sitodrukowe od półautomatycznych do całkowicie zautomatyzowanych. Dalszy rozwój sitodruku to budowa maszyn, w których regulacja pracy rakla, dozowanie farby, podawanie i odbieranie druków oraz pasowanie w druku wielobarwnym odbywają się automatycznie.
Tendencja do zastępowania procesów ręcznych automatycznymi istnieje we wszystkich technikach zdobienia. Nie dotyczy to jedynie techniki malowania ręcznego. Malowaniu na szkle będzie poświęcona kolejna, trzecia część cyklu.
mgr inż. Małgorzata Marecka mgr inż. Irena Witosławska
Zdjęcia: mgr inż. Małgorzata Warda ISiC, Zakład Badawczo-Produkcyjny Farb Ceramicznych
patrz też:
- Wyroby ze szkła zdobione farbami ceramicznymi – wymagania i badania , Małgorzata Marecka, Irena Witosławska, Świat Szkła 3/2009
- Techniki zdobienia szkła - Zdobienie w procesie formowania , Małgorzata Marecka, Irena Witosławska, Świat Szkła 12/2006
- Techniki zdobienia szkła - Matowanie , Małgorzata Marecka, Irena Witosławska, Świat Szkła 3/2006
- Techniki zdobienia szkła - Natrysk , Małgorzata Marecka, Irena Witosławska, Świat Szkła 12/2005
- Techniki zdobienia szkła - Malowanie ręczne , Małgorzata Marecka, Irena Witosławska, Świat Szkła 10/2005
- Techniki zdobienia szkła - Sitodruk bezpośredni , Małgorzata Marecka, Irena Witosławska, Świat Szkła 7-8/2005
- Techniki zdobienia szkła - Sitodruk pośredni (kalkomania) , Małgorzata Marecka, Irena Witosławska, Świat Szkła 5/2005
oraz:
- Techniki Zdobienia szkła - Malowanie ręczne , Małgorzata Marecka, Irena Witosławska, Świat Szkła - Wydania Specjalne/Szkło zdobione,
- Techniki zdobienia szkła - Zdobienie w procesie formowania , Małgorzata Marecka, Irena Witosławska Świat Szkła - Wydania Specjalne/Szkło zdobione
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
fNajbardziej znaną i szeroko akceptowaną nową techniką witrażowniczą na świecie jest obecnie „dalle de verre”, co można by przetłumaczyć z francuskiego jako „szklany bruk”. Technika ta występuje również pod angielskimi terminami “slab glass”, czy „faceted glass”. Znacznie różni się ona od innych tradycyjnych technik witrażowych. Nie wykorzystuje szkła płaskiego jak to jest w innych przypadkach, lecz opiera się na użyciu szkła w mniejszych lub większych bryłkach. Dopasowane do projektu sztabki szkła zalewane są masą żywiczną lub betonową. Proces powstawania obiektów powoduje w rezultacie efekt zbliżony do mozaiki czystego koloru prześwietlającej lity mur. Obiekt taki może wypełniać przestrzeń okienną albo też stanowić ścianę konstrukcji budowlanej. „Dalle de verre” powraca do pierwotnej funkcji witraża, a więc przemiany nieustępliwego, tępego muru architektonicznego w błyszczącą, kaskadowo spływającą światłem ścianę koloru. Jest to sposób wykorzystania szkła niezmiernie mocno związany z architekturą.
Pierwsze przeszklenia znalezione przez archeologów w Egipcie, Grecji i Azji Mniejszej wywodziły się oczywiście wprost z mozaiki, ulubionej w starożytności ozdoby architektonicznej. Były to niewielkie panele drewniane i kamienne, perforowane tak, że w prześwitach osadzone są szkła, niby drogie kamienie w metalu.
Rzemieślnicy średniowieczni wywiedli z owych pierwotnych zastosowań szkła płaskiego witraż składany w ołów z użyciem szkła dmuchanego, a następnie prostowanego technikami piecowymi. Spoiwo, jakim stał się na długie wieki i stosowany jest do dziś profil ołowiany, pozwalało na łączenie skomplikowanych kształtów szkła płaskiego w oknie. Umożliwiło projektowanie postaci i scen, które następnie przy użyciu malatur na szkłach układały się w całe logiczne ciągi opowieści. W katedrach gotyckich przeszklenia ciągle stanowiły pobłyskującą kolorami ozdobną ścianę światła. Stopniowo stały się jednak konkurencją dla malarstwa przedstawieniowego.
Natomiast w Bizancjum owe pierwotnie używane do oświetlania pomieszczeń panele, intarsjowane szkłem, doskonalono w innym kierunku. Przenoszono w przestrzeń otworów architektonicznych mozaiki, wraz z towarzyszącą im ideą ozdabiania wnętrz użytkowych. Mozaika z założenia składa się z niewielkich cząstek, które dopiero w zestawieniu ze sobą w ogromnych ilościach elementów tworzą zamierzone obrazy. Mozaiki układano z kamieni, terakoty, kawałków metali - w tym złota -i wreszcie ze szkiełek, uzyskiwanych poprzez wylewanie niewielkich ilości rozgrzanego szkła do piasku. Bizantyjscy artyści
zamiast osadzać szkła na powierzchni kamienia, zaczęli wiercić w płytach kamiennych otwory i osadzać szkło wewnątrz, umożliwiając przejście przez nie światła. Następnym etapem było zastąpienie kamiennej matrycy najpierw drewnianą, a potem gipsową, która dawała się dużo łatwiej kształtować.
Metropolitan Museum jest w posiadaniu pięknego przykładu glazurowanej mozaiki osadzonej na gipsowym podłożu, która zdobi mihrab - niszę stanowiącą miejsce rytualnych modłów wskazujące kierunek położenia Mekki.
Podobny sposób traktowania powierzchni zdobionej ornamentami roślinnymi i geometrycznymi zobaczymy na przykładzie kamiennego parawanu, jakich niezliczone ilości stosowano w architekturze arabskiej do wypełniania okien, rozdzielania pokoi, otaczania balkonów, tarasów itp. Używane w ścianach zewnętrznych stanowiły idealny sposób złagodzenia blasku słońca i upału, pozwalając jednakże na wymianę powietrza.
Również przeszklenia okienne występują w najstarszych budowlach islamu i, zgodnie z prawem Koranu, nie wykroczyły poza bogate, dywanowe układy ornamentalne. Wiele zachowanych parawanów z dużym prawdopodobieństwem było ozdobione w przeszłości kolorowymi szkiełkami, które jednak nie zachowały się do naszych czasów. Część kamiennych ornamentów rzeźbionych na przestrzał wydaje się wręcz na pewno pozbawiona integralnie związanych z nimi szkieł.
Zatem kołyską „dalle de verre" z całą pewnością jest starożytna kultura perska i saraceńska. Jednak sztuka ta znikła na kilkanaście stuleci, pojawiając się niespodziewanie w latach dwudziestych XX w. we Francji. Początek tego wieku obfitował w odkrycia archeologiczne, zwłaszcza w basenie Morza Śródziemnego. Artyści francuscy zaś eksperymentowali z nowymi kierunkami w architekturze. Obie te okoliczności pozwoliły wskrzesić starożytne techniki przeszkleń.
Wczesnymi pionierami zastosowania współcześnie sztuki budowania oszkleń ze sztabek odlewanych ze szkła kolorowego byli Auguste Labouret i jego współpracownik Pierre Chaudiere. Auguste Labou-ret był niezwykle płodnym artystą, stworzył wiele witraży do katedr, dworców stacji kolejowych, holów hotelowych czy restauracji na statkach pasażerskich. We wczesnych latach trzydziestych pracował przy historycznym szkle. Wynalazł technikę „dalle de verre" próbując połączyć współczesną trwałość przeszklenia z głębią koloru znalezioną w szkle antycznym.
Grubość sztabki szklanej, jej stłuczone powierzchnie, ostro cięte krawędzie dają jej charakterystyczną, bogatą przejrzystość koloru poprzez przepływ i kumulację światła odbijającego się wielokrotnie od powierzchni wewnętrznych bryły. Każdy promień słońca załamuje się inaczej i zmienia kąt świecenia wielokroć odkrywając wciąż nowe odcienie barw masy szklanej. Natomiast matryca, w której osadzone są szkła jest optycznie wiele cięższa niż w tradycyjnych oknach. Zestawienie błyszczącej barwy z ciemnym otoczeniem przypomina arabskie kamienne panele filtrujące światło do zacienionych wnętrz przez wprawione w otwory szkiełka. Kontrast ten wzbogaca kolor szkła, rozświetlając go mocnym blaskiem światła, co w przypadku witraży spajanych ołowiem jest możliwe do osiągnięcia dopiero za pomocą mocnej malatury lub jej kombinacją z wytrawianiem powierzchni szkła płaskiego.
Na wystawie światowej w Paryżu w 1937 r., w Pawilonie Egipskim można było obejrzeć wiele okien zamkniętych panelami gipsowymi w które wprawione były szkła, o wzorach w typowym arabskim stylu. Uznaje się ten typ przeszklenia za bezpośrednie źródło „slab glass" , co w wolnym tłumaczeniu znaczyłoby tyle co witraż sztabkowy.
Na tej samej wystawie Expo 1937 Auguste Labouret w Pawilonie Witraży pokazał, na przykładzie okna ze Świętym Krzysztofem, że technika łączenia szkła sztab-kowego za pomocą cementu daje również możliwości przedstawienia projektu figuralnego i nie pozbawia wcale dzieła szczegółów.
W 1939 r. artysta wykonał techniką „dalle de verre" witraże do kaplicy świątyni St Anne de Beaupre w prowincji Quebec w Kanadzie. Są one uznane za pierwsze okna spajane betonem w Ameryce Północnej. Wywołały pewną rewolucję w spojrzeniu na przeszklenie architektury na świecie i dały początek gwałtownemu rozwojowi tej sztuki przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, gdzie do dziś cieszy się olbrzymią popularnością.
W tym samym czasie Jean Gaudin zaprezentował okno zatytułowane „Uczeń Czarnoksiężnika", które było spojone cementem, aczkolwiek nie składało się z łupanych sztabek szkła jak w technice „dalle de verre", lecz wykorzystywało do przeszklenia technikę „patte de verre", a więc szkło w postaci sztabek wytapianych w rzeźbionych formach gipsowych. Wszystkie szczegóły powierzchni szklanej są w tej technologii zaprogramowane przez ukształtowanie formy, do której wylewa się gorące szkło. Inaczej niż w technologii „dalle de verre", gdzie szczegóły powierzchni szkła uzyskuje się poprzez odłu-pywanie fragmentów młotkiem już na zimno, z odlanych uprzednio jednakowych sztabek szkła. Następnie zalewa się ułożone w formie przygotowane kawałki szkła cementem czy betonem.
Wylewane w hucie sztabki szkła barwione w masie mają obecnie standardowe wymiary ok. 20x30 cm i 2,5 cm grubości. Czasami używa się grubszych wylewek, do 4, 6 a nawet 10 cm grubości. Szkło cięte jest za pomocą pił diamentowych, młotków i dłut. Ze względu na sposób łączenia szkła poprzez zalewanie masą cementową betonową czy inną, nie jest wymagana precyzja cięcia taka jak przy wykonywaniu witraży klasycznych. Natomiast odłamy-wanie i szczerbienie krawędzi, a nawet całych płaszczyzn sztabek szklanych daje niesamowity wręcz efekt płynnego koloru, zintensyfikowanego i rozświetlonego poprzez zwielokrotnienie odbicia światła od wewnętrznych ścianek szkła. Po zalaniu przeszklenia masą wypełniającą przestrzenie między kawałkami szkła otrzymuje się gotowy witraż przypominający mur, a jednocześnie zachowujący nieprawdopodobne wrażenie przezroczystości i głębię koloru. Wiele lat używano jako matrycy do osadzania szkła cementu lub nawet betonu. Materiały owe, poza oczywistymi zaletami, miały w tym zastosowaniu pewne zasadnicze wady. Po zamontowaniu licznych okien okazało się, że cement nie dość dokładnie przylega do powierzchni szkła i czasami odkleja się lekko umożliwiając przesiąkanie wody. Technologia suszenia cementu była również istotna, ponieważ zbyt szybkie schnięcie powodowało powstawanie spękań materiału.
Okno zalane cementem składało się ze szkieł o grubości od pięciu do piętnastu centymetrów, gdyż cement osiągał żądaną wytrzymałość dopiero przy warstwie pięciocenty-metrowej w oknach średniej wielkości. Przy takich gabarytach nietrudno sobie wyobrazić, że problemem niebagatelnym przy montażu był również ciężar przeszklenia. Zwłaszcza, jeśli weźmiemy pod uwagę, że witraż, który trzeba instalować przy udziale dźwigu, jest bardzo kruchy i narażony na pęknięcia przy nawet lekkim uderzeniu.
Poszukiwania lepszych substancji łączących elementy szklane w całość przyniosło dość nieoczekiwany rezultat w postaci wykorzystania żywicy epoksydowej. Technologię tę wdrożył do realizacji jej wynalazca, Robert Benes pracujący w pracowni witraży w St. Louis Jacoby and Frei Studios. Benes opatentował wynalazek, a następnie rozpowszechnił go osobiście w całej Ameryce, a potem w Europie. Żywica posiada cechy korzystne w takim jej zastosowaniu. Wiąże w 24 godziny, a więc skraca czas realizacji. Jest elastyczna, czyli praktycznie eliminuje niebezpieczeństwo pęknięcia przy montażu. Ułatwia montaż będąc znacznie lżejszą i w dodatku wytrzymalszą niż beton, co pozwala na zalewanie szkła dwucentymetrową warstwą spoiwa.
Sztabki używane do wykonania okna również mogą być cieńsze, co dodatkowo odejmuje ciężar. Przylegalność do szkła jest bardzo dobra w każdych warunkach, co daje gwarancję szczelności witraża. Przezroczystość materiału ukrywa się zazwyczaj pod cienką warstwą piasku na powierzchni matrycy. Początkowo problem stanowił koszt żywicy wielokrotnie przekraczający koszty cementu. Jednak inne zalety przeważyły na korzyść nowego materiału. Obecnie większość ścian w technice "faceted glass" jest spajane żywicą epoksydową. Choć, oczywiście, zdarzają się również tradycyjnie wykonane okna.
Marta Sienkiewicz
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Przeszklone atria stają się coraz częstszym elementem współczesnej architektury. Występują w nowopowstających budynkach biurowych, biurowo-produkcyjnych i użyteczności publicznej, niejednokrotnie decydując o ich wizerunku architektonicznym, zwłaszcza we wnętrzu. Architektura atriów przeszklonych bowiem, to przede wszystkim kształtowanie przestrzeni wewnętrznej. Analizę atriów przeszklonych warto więc przeprowadzić, przyglądając się wnętrzom, jakie powstają za ich sprawą we wspomnianych budynkach.
Nie ma ustalonej i jednoznacznej definicji atrium, w tym atrium przeszklonego. Wydaje się, że o przeszklonym atrium możemy mówić wówczas, gdy przestrzeń wewnętrzna budynku o wysokości większej od jego typowej kondygnacji i skomponowana jako wnętrze wielkoprzestrzenne, zostaje otoczona przynajmniej z dwóch stron pełnymi ścianami a resztę stanowią przegrody szklane. Zwykle szklany jest również dach. Przestrzeń ta pozostaje w konfiguracji penetracyjnej względem bryły budynku lub ich zespołu.
Genezy współczesnych atriów przeszklonych upatruje się w XIX wiecznych szklonych pasażach ulicznych, wśród których bodaj najsłynniejszym i jednym z najokazalszych jest galeria Victo-ra Emanuela w Mediolanie, autorstwa G. Megnoniego.
Niemniej, jak pisze Janusz Pachowski1, współczesne rozwiązania poszły w innym kierunku - są mniej monumentalne, mają inny układ przestrzenny, odmienną strukturę programową i estetykę wnętrza.
Być może współczesne atrium stanowi połączenie tychże koncepcji z ideami nieco późniejszymi. Niewątpliwie inspiracją stały się budynki Giełdy w Amsterdamie G. Berlage'a i Kasy Oszczędności w Wiedniu O. Wagnera. To obiekty z początku XX wieku, podobnie jak biurowiec Larkin' Building Franka Lloyda Wrighta, uważany za pierwszy obiekt biurowy z zastosowaniem kilkukondygnacyjnej przestrzeni atrialnej wewnątrz.
Współczesne atrium przeszklone charakteryzuje niezwykła różnorodność formalno-przestrzenna. Do najogólniejszych kryteriów podziału należy wielkość założenia. Przytaczając klasyfikację wg J.Pachowskiego2, wyróżnić można tu atria monumentalne (powyżej 45 m. wysokości), wielkie (powyżej 1500 m2), średniej wielkości (750-1500 m2) i kameralne (do 750 m2). Kryteriów tych jest znacznie więcej. Do niektórych z nich powrócimy w dalszej analizie.
Dla charakterystyki przestrzeni wewnętrznej atriów przeszklonych wydaje się właściwe i jak najbardziej przydatne powołanie się na koncepcję definiowania przestrzeni wg K. Lyncha3. Choć jego koncepcja odwołuje się do charakterystyki przestrzennej miasta, to należy uznać, że wprowadzony przez niego podział ma charakter uniwersalny. I tak, Lynch wyodrębnia następujące kluczowe elementy, które charakteryzują przestrzeń:
• Schemat organizacyjny
• Układ komunikacyjny (droga poruszania się w przestrzeni)
• Płaszczyzny, krawędzie
• Punkty węzłowe i znaki charakterystyczne.
Schemat organizacyjny
Rozpatrując schemat organizacyjny przestrzeni atrialnej, można go odnieść do dwóch zagadnień, tj. organizacji przestrzennej i organizacji funkcjonalnej.
Zagadnienia te są ze sobą silnie związane na zasadzie oddziaływań systemowych.
Wszystkie atria, jak już wspomniano, wyróżnia konfiguracja pe-netracyjna względem bryły obiektu. Organizacja przestrzenna, to lokalizacja przestrzeni atrialnej w bryle budynku i jej układ (rys. 1).
Rozpatrując to zagadnienie w kontekście rzutu budynku, klasycznym jest atrium wewnętrzne, gdy jego przestrzeń zamknięta jest od wszystkich czterech stron pełnymi ścianami. Przekrywa je szklany dach. Atrium takie ma na ogół plan figury scentralizowanej, jak ma to miejsce w budynku Reichstagu w Berlinie (arch. Foster&Partners), gdzie centralny dziedziniec przekryty został szklaną kopułą. Rzadziej spotyka się atria wewnętrzne wydłużone, tj. o cechach pasażu - takie rozwiązanie wprowadzono np. w biurowcu PowerGen w Coventry w Wielkiej Brytanii, arch. Bennetts Ass (rys. 2).
Do najczęściej spotykanych form przestrzeni atrialnej należy zaliczyć wewnętrzne pasaże szklane oraz atria zatokowe. Pasaże tworzą przestrzeń „przelotową" i mają na ogół wejścia po dwóch przeciwległych stronach. Pasaż taki mieści się np. w budynku Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (arch. M. Budzyński, Z. Badowski - fot. 1). Z kolei atrium zatokowe może reprezentować, również warszawski, budynek „Aurum", przy ul. Wali-ców (fot. 2). Przestrzeń atriów zatokowych ograniczona jest ścianami pełnymi z dwóch, a nawet trzech stron i nie ma bezpośredniego systemu wejść i wyjść po przeciwległych stronach.
Przeszklone pasaże wyróżniają się wydłużonym planem. Z kolei atria zatokowe - analogicznie jak atria wewnętrzne - mogą mieć plan wydłużony, lecz tworzą także przestrzeń na planie scentralizowanym.
Inny schemat organizacji przestrzennej reprezentują atria o układzie przetworzonym, będące pochodną powyższych. Zaliczyć można do nich atria, które tworzą przestrzeń linearną przetworzoną - kompilację przeszklonego pasażu z atriami wewnętrznymi lub zatokowymi. Wewnętrzna szklana uliczka ma nieregularny plan - przechodzi w wewnętrzne placyki bądź placyki otwarte wizualnie na zewnątrz. Należy tu dodać, że wspomniany budynek Biblioteki Uniwersyteckiej reprezentuje właśnie ten typ przestrzeni atrialnej, gdyż przeszklona „uliczka" rozszerza się w centralnym miejscu i przechodzi w wewnętrzne atrium przeszklone.
Pochodną podstawowych schematów przestrzeni atrialnej są też atria rozproszone. Tworzą na ogół nieregularne układy w bryle budynku. Niemniej istnieją również rozwiązania o układach regularnych i to nie tylko w rzucie, ale i przekroju pionowym. Interesującym przykładem jest tu zespół ogrodów zimowych budynku ComerzBanku we Frankfurcie nad Menem (arch. Foster&Partners) o meandrującej, lecz regularnie rozmieszczonej przestrzeni, która co pewien moduł pnie się ku górze budynku.
Z organizacją przestrzenną spokrewniona jest organizacja funkcjonalna. Choć wszystkie powyższe układy przestrzeni atrialnej mogą mieścić te same funkcje, to w zależności od układu przestrzennego, różna jest ich ranga lub powierzchniowy udział.
Do funkcji tych zaliczyć należy m.in: strefę wejściową, strefę usług, strefę pracy, strefę komunikacji wewnętrznej, strefę wy-poczynkowo-rekreacyjną.
Pomijając tu szczegółową analizę związków organizacji przestrzennej i funkcjonalnej przestrzeni atrialnej, można wskazać następujące podstawowe prawidłowości:
• strefę wejściową stanowi najczęściej przestrzeń atrialna, która wiąże się bezpośrednio z otoczeniem, a zatem przestrzeń, która otoczona jest maksymalnie z trzech stron ścianami pełnymi budynku. Czwarta ściana-ściana przeszklona tworzy wejście do obiektu;
• przestrzeń wewnętrznego atrium, częściej niż inna przeznaczana jest na strefę pracy, z uwagi na możliwość wydzielenia jej od uciążliwości otoczenia zewnętrznego. Równie często stanowi strefę usług i komunikacji;
• przeszklone pasaże ze względu na swą przelotowość tworzą na ogół strefę komunikacyjną i handlowo-usługową
• przestrzeń atrialna o układzie linearnym przetworzonym stanowi często strefę komunikacyjną (układ linearny) połączoną ze strefą wypoczynku i rekreacji (układ centralny lub zatokowy);
• przestrzeń rozproszona, to najczęściej strefa wypoczynku i nieformalnych spotkań pracowniczych.
Układ komunikacyjny
Układ komunikacyjny w przestrzeni atrialnej określa drogę, którą w tej przestrzeni porusza się człowiek. Z uwagi na kształt rzutu atrium, przestrzeń atrialną można podzielić na „uliczki pod szkłem" (wydłużony ciąg komunikacji) i „place pod szkłem" (scentralizowany układ komunikacyjny).
„Uliczki pod szkłem" są charakterystyczne dla atriów przelotowych, a więc pasaży. Zazwyczaj układ komunikacyjny jest elementem tkanki urbanistycznej - prowadzi z jednej części działki na drugą. Można powiedzieć, że cyrkulacja użytkowników ma charakter dynamiczny, a ich tor poruszania się ma ściśle określony kierunek. Często następuje wizualna integracja otoczenia z przestrzenią wewnętrzną. Ciąg komunikacji zewnętrznej jest kontynuowany w środku. Wówczas przestrzeń atrialna ma charakter przestrzeni ogólnodostępnej.
W budynkach biurowo-przemysłowych typ wspomnianej przestrzeni atrialnej lub jej pokrewny pełni rolę tzw. głównego kośćca komunikacyjnego, rozdzielając poszczególne bloki funkcjonalne budynku. Na ogół następuje oddzielenie części biurowo-administracyjnej od części produkcyjno-laboratoryjnej. Nie jest jednak konieczne zachowanie przelotowości - główny „kościec komunikacyjny" może kończyć się w pewnym miejscu, zachowując wejście tylko z jednej strony. „Kościec komunikacyjny" stanowi więc wydłużony układ zatokowy o cechach pasażu.
Podobnie jest w przypadku wydłużonych atriów wewnętrznych. Przestrzeń atrialna stanowi układ komunikacyjny, który najtrafniej można by nazwać wydłużonym placem.
Wydłużone układy atriów, zwłaszcza, gdy cechują się dużą skalą (kilkadziesiąt a nawet ponad 100 m długości) zagrażają powstaniem monotonii wnętrza. Dla jego uatrakcyjnienia stosuje się różnorodne rozwiązania, jak np.: zmienna szerokość traktów komunikacji, zmienny kierunek (zakręty łuki, przełamania) podział przestrzeni na czytelne fragmenty, przerywniki głównego ciągu, otwarcia i przymknięcia widokowe.
Przestrzeń atrialna na planach centralnych lub do nich zbliżonych reprezentuje typ „place pod szkłem". Można więc je nazwać przestrzenią statyczną, w których tor ruchu jej użytkowników nie jest wyraźnie zdefiniowany. Układ taki sprzyja skupianiu większych grup użytkowników w jednym miejscu, nakłaniając ich bardziej do zatrzymania niż ruchu. Przestrzeń ta zazwyczaj ma formalnie większą rangę, niż przestrzeń dynamiczna i tworzy miejsce formalnie ważne. Przestrzeń zatokowa, podobnie jak przelotowa, jest zintegrowana wizualnie z otoczeniem zewnętrznym. Jeśli prowadzi do niej zewnętrzny trakt, to znajduje we wnętrzu swój kres. Innym efektem przenikania się przestrzeni wewnętrznej i zewnętrznej jest kontynuacja placu zewnętrznego (np. placu wejściowego) w środku budynku.
Każdy typ przestrzeni atrialnej, o ile przenika przez więcej niż jedną kondygnację, zawiera na ogół pionowe systemy komunikacji, jak windy, klatki schodowe, schody ruchome, pochylnie.
Na jej obwodzie mogą znajdować się też trakty komunikacji poziomej.
Krawędzie, płaszczyzny
Krawędzie, to elementy linearne. Mogą być odbierane jako bariera lub linie prowadzące. Krawędzie wyznaczają płaszczyzny, które definiują przestrzeń atrialną, tworząc ograniczenia, podziały, naprowadzenia itp.
W przestrzeni atrialnej, z uwagi na jej otwarty plan, doświadczamy na ogół bogactwa krawędzi i płaszczyzn, począwszy od rysunku posadzki, poprzez elementy wyposażenia wnętrza, komunikacji, na wielkoskalarnych rozwiązaniach konstrukcyjnych i technologicznych ścian i dachów skończywszy.
A to właśnie ściany: ich występowanie lub brak oraz dachy określają w głównej mierze rodzaj, charakter i właściwości przestrzeni atrialnej.
Przeszklone dachy. Ich ranga formalna wzrasta, gdy atrium otoczone jest z wszystkich stron ścianami budynku. Jest na ogół główną atrakcją architektoniczną wnętrza. Kształtowane są m.in. jako płaszczyzny wklęsłe, proste, łamane, kopuły, serie kopuł lub zespoły daszków.
W atriach centralnych przeszklony dach pełni często rolę dominanty. Tak jest w budynku Reichstagu. Centralnie umieszczona szklana kopuła z systemem refleksyjnym w postaci odwróconego „stożka" i rampami wijącymi się po obwodzie kopuły jest charakterystycznym i dominującym elementem wnętrza budynku oraz główną atrakcją dla zwiedzających.
W percepcji przestrzeni wewnętrznej, poza formą przestrzenną dachu, istotne jest jego osadzenie w bryle. Często dach przewyższa wysokością otaczającą go bryłę budynku. Wówczas jego rola jako dominanty uwydatnia się - nie tylko w sensie geometrycznym, ale także psychologii przestrzeni - widoczna jedynie partia nieboskłonu zdaje się informować, że nic nie dominuje nad przestrzenią, w której się znajdujemy - stoimy w centralnym punkcie.
Ciekawe efekty odbieramy również, gdy dach zostaje osadzony w bryle obiektu poniżej. Przy założeniu, że możliwy jest kontakt wzrokowy z otoczeniem, możemy obserwować efekt przenikania przestrzeni wewnętrznej i zewnętrznej. W budynku biurowym „Fokus Filtrowa" w Warszawie (arch. APA Kuryłowicz) ściany boczne otaczające przestrzeń atrialną „przechodzą przez szklany dach" i pną się dalej ku górze już jako ściany zewnętrzne obiektu (fot. 3).
Efekt jest tym mocniejszy, im większa jest różnica wysokości ścian i przeszklonego dachu atrium.
Geometria i lokalizacja przeszklonego dachu atrium ma znaczenie nie tylko w sensie estetycznym, ale również użytkowo-energetycznym i ochrony przeciwpożarowej.
Geometria dachu - a więc kształt i nachylenie oraz lokalizacja w bryle decydują o dostępie światła słonecznego do wnętrza oraz możliwości pasywnego wykorzystania energii słonecznej. Duże znaczenie ma dla efektywności wentylacji wyporowej, decydując o rozkładzie ciśnienia przy powierzchni dachu. W aspekcie bezpieczeństwa pożarowego, wysunięcie dachu ponad obrys budynku pozwala stworzyć w górnej partii atrium rezerwuar dla dymu i gazów popożarowych. Podobnie rzecz się ma w aspekcie pasywnego klimatyzowania wnętrza. Strefa pod dachem jest dobrym miejscem gromadzenia się zużytego, ogrzanego powietrza.
We wszystkich rodzajach atriów, silną rolę w kształtowaniu estetyki przestrzeni atrialnej odgrywa konstrukcja dachu i cechy technologiczne przeszklenia oraz elementów z nim sprzężonych. Ekspresję architektoniczną wnętrza kreują często wyeksponowane systemy słupów i belek lub kratownic, systemy refleksyjno zacieniające, technologia szklenia, zaawansowane technologicznie rozwiązania, jak moduły fotowoltaiczne itp.
Wszystkie te elementy decydują także o mikroklimacie i oświetleniu przestrzeni wewnętrznej, wpływając na dostęp promieni słonecznych do wnętrza. Generalnie można stwierdzić, że w atriach, w których dostęp promieni słonecznych odbywa się wyłącznie lub głównie odgórnie ma to korzystny wpływ na powyższe aspekty. Zwłaszcza korzystne jest odgórne doświetlenie światłem naturalnym, które dociera do wnętrza w postaci światła rozproszonego i równomiernie je oświetla. Zaleta ta odnosi się do atriów niewysokich. W atriach wysokich konieczne jest wspomaganie dopływu promieni słonecznych za pomocą systemu zwierciadeł i innych elementów refleksyjnych - atria te stanowią rodzaj tzw. czerpni słonecznych.
Wadą wszystkich atriów centralnych jest utrudniony kontakt wzrokowy z otoczeniem.
Przeszklone ściany. Występują w atriach zatokowych, pasażach i im pochodnych układach, tj., gdy przestrzeń atrialna otoczona jest najwyżej z trzech stron pełnymi ścianami budynku.
Występują jako płaszczyzny pionowe lub pochyłe, proste, zakrzywione lub łamane. Podobnie jak dachy w atriach centralnych, stanowią często najbardziej atrakcyjny element estetyczny przestrzeni atrialnej. O walorach estetycznych decydują podobnie m.in.: system konstrukcyjny, systemy zacieniająco-refleksyjne oraz cechy technologiczne szklenia. Interesujące efekty daje zdwojenie przeszklonej ściany, zwłaszcza, gdy przestrzeń między ścianami ma cechy użytkowe (np. posiada galerie). Następuje wówczas zwielokrotnienie planów kompozycyjnych. Ścianę taką cechuje bogactwo płaszczyzn i krawędzi.
Przy dużej przejrzystości szklanych ścian, możliwe jest powiązanie wzrokowe z otoczeniem, a przy założeniu, że ściany te dochodzą do poziomu gruntu, powstaje efekt przenikania świata zewnętrznego do wnętrza. Jest to niewątpliwy walor w stosunku do atriów centralnych. Podobnie, jeśli chodzi o naturalne wietrzenie przestrzeni. W szklanych ścianach umieszcza się otwory cyrkulacyjne, służące dostarczaniu chłodnego, świeżego powietrza z zewnątrz, które ostatecznie wydostaje się przez otwory w górnej partii budynku. Korzystne są też warunki dla pasywnego wykorzystania energii słonecznej, przy założeniu, że przeszklona ściana ma orientację pd. lub pd.-wsch./pd.-zach., czyli jest odpowiednio nasłoneczniona.
Szklane ściany powodują natomiast więcej problemów dotyczących oświetlenia naturalnego atriów. Promienie padające z boku oświetlają jedynie część przestrzeni wewnętrznej i jako strumień światła bezpośredniego powodują silne kontrasty oraz efekt oślepienia. Konieczne jest wzmocnienie ochrony przed słońcem i wprowadzanie elementów zacieniających.
Konieczne jest też uwzględnienie negatywnego oddziaływania wiatru. System konstrukcyjny przenosi nie tylko obciążenia własne i systemu szklanego, ale także siły spowodowane parciem wiatru, na które szklane ściany - zwłaszcza pionowe -są szczególnie podatne. Silne parcie wiatru może powodować znaczne przemarzanie przestrzeni wewnętrznej, stąd szczególny nacisk musi być kładziony na cechy termoizolacyjne tej przegrody.
Przeszklone ściany płynnie przechodzące w dach. Przegrody te charakteryzują się łukowym profilem i łączą w sobie cechy przeszklonych ścian i dachów. W dolnej części stanowią przegrodę o cechach ścian, zaś u góry tworzą przeszklony dach.
Ściany te, choć wymagają na ogół bardziej złożonych rozwiązań konstrukcyjnych, wpływają pozytywnie na szereg aspektów dotyczących przestrzeni atrialnej.
Ich opływowy profil stanowi doskonałe rozwiązanie zapobiegające przemarzaniu wskutek oddziaływania chłodnych wiatrów - wiatr „ślizga się" po ich powierzchni. Gdy zostają zorientowane na stronę nasłonecznioną, sprzyjają efektywnemu wykorzystaniu energii słonecznej we wnętrzu, dzięki korzystnemu nachyleniu względem kierunku padania promieni słońca.
Prawdopodobnie jednak największe walory wiążą się z estetyką wnętrz. Dynamiczny profil ściany kreuje niezwykle ekspresyjne i oryginalne wnętrza. Tak jest np. w przypadku dwóch niemieckich budynków: Solar Cell Plant w Gelsenkirchen, arch. Hohaus, Hinz&Seifert (fot. 4) i Microelectronic Centre w Duisburgu, arch. Foster&Partners (fot. 5) - przestrzeń szklarniowa stanowi w sensie architektonicznym najbardziej atrakcyjny i charakterystyczny ich element.
Ujemnych stron można by dopatrywać się natomiast w ograniczonej swobodzie aranżacji wnętrza z powodu silnego pochylenia. Niemniej z uwagi na to, że atria kształtowane są na otwartym planie i tworzą wnętrza wieloprzestrzenne, wydaje się, że wada ta w praktyce ma niewielkie znaczenie.
Wewnętrzne ściany otaczające atrium. Ze względu na występowanie lub brak ścian wewnętrznych otaczających atrium wyróżnia się: atria wydzielone i atria otwarte. W atriach wydzielonych, przestrzeń atrialna otoczona jest bezpośrednio ścianami budynku lub też ściany te zostają cofnięte, a na obwodzie atrium wprowadzone zostają trakty komunikacji poziomej w formie galerii.
Atria otwarte nie posiadają ścian otaczających - wnętrze kształtowane jest na planie otwartym, jak w budynku biurowym w Wurzburgu, Niemcy, arch. Webbler+Geissler (rys.3)
Występują także rozwiązania mieszane.
W atriach wydzielonych ściany kształtuje się jako pełne, z otworami okiennymi lub systemem elewacyjnym. Na estetykę atrium wpływają głównie cechy materiałowe tych ścian oraz symetria lub asymetria elewacji wewnętrznych. Z reguły, rozwiązania asymetryczne odbierane są jako ciekawsze, lecz powodują większe trudności w znalezieniu wspólnej wytycznej formalnej. Interesujące są efekty iluzyjne. W budynku „Commercial Building" w Paryżu, arch. Glaiman and Vidal (fot. 6), ściany wewnętrzne są asymetryczne. Jedna ze ścian wewnętrznych - ściana przeszklona ma plan łukowy - przeciwległa - pełna, lecz o dużej refleksyjności tworzy płaszczyznę prostą. Wnętrze atrium w rzucie przypomina półkole. Znaczna refleksyjność ściany powtarza obraz ściany łukowej z naprzeciwka i kreuje złudzenie, jakby atrium miało kształt pełnego koła.
Generalnie można założyć, że atria wydzielone (głównie asymetrycznie) lub mieszane dają największe możliwości uzyskiwania ciekawych efektów artystycznych we wnętrzu.
Wszystkie typy atriów, za wyjątkiem atriów ze ścianami pełnymi bez antresol pozwalają na obserwowanie wnętrza z różnych wysokości, co stanowi jedną z głównych atrakcji każdej przestrzeni atrialnej o wysokości przekraczającej 1 kondygnację.
Atria otwarte dają wrażenie większej przestrzenności - obserwator z jednego miejsca ogarnia wzrokiem na ogół znaczną część wnętrza, co ma niebagatelne znaczenie dla orientacji w przestrzeni.
Główne różnice ujawniają się w aspekcie użytkowo-energetycznym i bezpieczeństwa pożarowego. Atria wydzielone znakomicie na ogół pełnią rolę bufora akustycznego i cieplnego. Jeżeli przestrzeń otoczona jest masywnymi ścianami, stwarza to warunki do efektywnego wykorzystywania energii słonecznej w sposób pasywny oraz pasywnego chłodzenia. Ściany te pełnią rolę akumulatorów ciepła. Wydzielenie atriów jest korzystne dla ochrony przeciwpożarowej. Ściany dostosowane są do roli przegród przeciwpożarowych. Gry przestrzeń atrialna otoczona jest galeriami, dodatkową ochronę mogą stanowić ich balustrady.
W atriach otwartych zalety te są zredukowane lub nie występują. Z kolei walorem jest niemal nieograniczony kontakt wzrokowy, interesujące plany perspektywiczne itp. Przy starannie opracowanej koncepcji cyrkulacji powietrza wewnętrznego, dają też znaczne możliwości naturalnego wietrzenia z wykorzystaniem wentylacji poprzecznej i wyporowej.
Punkty węzłowe i znaki charakterystyczne
Punkty węzłowe, to strategiczne miejsca przestrzeni budynku, punkty przecięcia, skrzyżowania ciągów komunikacyjnych. Zazwyczaj charakteryzuje je duże natężenie ruchu.
Atrium samo w sobie może stanowić punkt węzłowy, skupiając w swej przestrzeni miejsca przecięcia traktów komunikacyjnych, stanowiąc naprowadzenie lub też tworząc główny kościec komunikacyjny. Punktami węzłowymi mogą być także elementy przestrzeni atrialnej, jak elementy małej architektury, zieleń, rezerwuary wodne, windy, rampy, schody itp.
W atriach wewnętrznych i zatokowych o planie scentralizowanym, kształt ich powierzchni sprzyja wykształcaniu i podkreślaniu punktów węzłowych np. przez centralne umieszczenie fontanny, grupy zieleni, rzeźb itp.
Punkty węzłowe mogą stanowić także znak charakterystyczny przestrzeni atrialnej, czyli znaki orientacyjne wnętrza. Znakami tymi jednak mogą być wszystkie elementy proste do pamięciowego zidentyfikowania, czyli zapamiętania i scharakteryzowania, jak np. recepcja, sklepy, aranżacje zieleni, struktury i elementy dekoracyjne, elementy oświetlenia, elementy reklamowe itp., które niekoniecznie występują w roli punktów węzłowych.
Szczególne znaczenie przypisuje się zieleni. Poza walorami estetycznymi, zieleń pełni zadania mikroklimatyczne. Jest producentem tlenu, schładza, nawilża i oczyszcza powietrze wewnętrzne.
Należy wreszcie podkreślić, że samo w sobie atrium przeszklone jest często znakiem charakterystycznym budynku, zarówno w odniesieniu do jego wnętrza, jak i bryły.
Podsumowanie
Nie ma wątpliwości, że przeszklone atria to jeden z najchętniej wykorzystywanych elementów we współczesnej architekturze budynków niemieszkalnych - przy tym element nie tylko przestrzennie, ale i estetycznie oraz funkcjonalnie niezwykle zróżnicowany. Co więc powoduje tak znaczną popularność przeszklonych atriów?
Być może wynika to z głęboko zakorzenionej tradycji greckiej agory - potrzeby schronienia przed światem zewnętrznym, z drugiej strony chęci otwarcia się na niego, kontaktu z otoczeniem i ludźmi.
Z punktu widzenia kształtowania formy i przestrzeni architektonicznej, atrium, a zwłaszcza jego przestrzeń wewnętrzna, jest
niewątpliwe miejscem, w którym architekt względnie najswobo-dniej może wyrazić swoją wizję artystyczną i nadawać budynkowi indywidualny charakter. Przestrzeń na otwartym planie daje możliwości wydatnego eksponowania i manifestowania tych wizji. Wydaje się, że nie podlega przy tym tak wielu rygorom funkcjonalno-użytkowym, jak pozostałe części budynku, zwłaszcza część z kondygnacjami powtarzalnymi. Jest polem do popisu dla konstruktorów i technologów, a ich rozwiązania w przestrzeni atrialnej wychodzą często poza sferę czysto techniczną, nabierając wymiaru artystycznego.
Wnętrza atrialne wzbogacają program funkcjonalno-użytkowy współczesnych budynków. Jest to szczególnie istotne w budynkach biurowych i biurowo-przemysłowych, jako że sprzyja idei humanizacji miejsca pracy. Tworząc miejsce wspólnych spotkań pracowniczych, wymiany myśli, są odbiciem współczesnej tendencji odchodzenia od hierarchicznego systemu zarządzania na rzecz organizacji sieciowej.
Z punktu widzenia urbanistycznego, atria stają się często elementem wiążącym otoczenie z budynkiem i zapobiegają tym samym tworzeniu „martwych", wyalienowanych struktur. Pełnią rolę przestrzeni społecznej.
Wreszcie, od pewnego czasu odkrywane są ich walory ekologiczne. Przeszklone atria coraz częściej włączane są w koncepcję pasywnego wykorzystywania energii słonecznej. Stanowią miejsce szczególnie sprzyjające wykorzystaniu wentylacji naturalnej. Wypełnione przy tym roślinnością, zbiornikami lub ciekami wodnymi, zyskują często miano „płuc" budynku. Niekwestionowane są też, znane już wcześniej, zalety atriów w aspekcie naturalnego oświetlenia pomieszczeń.
Powyższe zalety wskazują, że „przestrzeń pod szkłem" na długo zakorzeni się w architekturze omawianych budynków.
Dr inż. arch. Janusz Marchwiński
patrz też:
- Szkło termotropowe i fotochromatyczne w budownictwie , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 12/2007 ,
- Szklenie gazochromatyczne w architekturze , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 6/2007
- Arkada słoneczna budynku „Solar Fabrik” we Freiburgu , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 5/2007
- Interaktywne, adaptacyjne, multimedialne – elewacje przyszłości , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 4/2007
- Szklenie elektrochromatyczne w budownictwie , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 3/2007
- i-modul Fassade – przełom w regulacji mikroklimatu budynku , Marcin Brzeziński, Świat Szkła 2/2007
- Możliwości technologiczne szkła a poszukiwanie rozwiązań proekologicznych , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 2/2007
- Wielowarstwowe elewacje przeszklone a koncepcja przegrody interaktywnej , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 1/2007
- Budynki wielkoskalarne jako struktury szklarniowe Część 2, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 1/2007
- Fasady. Rozwój i nowoczesność , Tadeusz Tarczoń, Świat Szkła 1/2007
- Kierunki rozwoju w projektowaniu elewacji przeszklonych , Katarzyna Zielonko-Jung, Świat Szkła 12/2006
- Budynki wielkoskalarne jako struktury szklarniowe cz. 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 12/2006
- Problem kształtowania okien słonecznych cz. 2 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 11/2006
- Problem kształtowania okien słonecznych cz. 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 10/2006
- Budynek Centrum Olimpijskiego w Warszawie , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 9/2006
- Technologia fotowoltaiczna na dachach budynków - spojrzenie architektoniczne , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 6/2006
- Kompleks biurowy RONDO-1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 5/2006
- Energetyczna rola szklenia w zewnętrznych przegrodach budowlanych, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 12/2005
- Fasadowość architektury słonecznej - na przykładach budynków biurowych , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 11/2005
- Wielofunkcyjne ściany aktywne słonecznie w architekturze. Część 2 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 10/2005
- Wielofunkcyjne ściany aktywne słonecznie w architekturze. Część 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 9/2005
- Przestrzeń wewnętrzna atriów przeszklonych , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 8-8/2005
- Funkcja estetyczna struktur szklarniowych w architekturze. Część 2 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 6/2005
- Funkcja estetyczna struktur szklarniowych w architekturze. Część 1 , Janusz Marchwiński, Świat Szkła 4/2005
- Aspekt użytkowy przestrzeni szklarniowych w budynkach biurowych i przemysłowych Część 2, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 3/2005
- Aspekt użytkowy przestrzeni szklarniowych w budynkach biurowych i przemysłowych Część 1, Janusz Marchwiński, Świat Szkła 2/2005
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Bezramowe konstrukcje szklane cieszą się w architekturze ogromną popularnością, dzięki lekkości i estetyce rozwiązań oraz nieograniczonej ilości kombinacji elementów, pozwalających na dostosowanie projektu do życzeń inwestora. Przykładem takich konstrukcji są drzwi szklane, nazywane również całoszklanymi lub bezramowymi, które składają się z tafli szkła i metalowych okuć.
Konstrukcja
Ze względu na sposób otwierania możemy wyróżnić:
• drzwi wahadłowe lub przymykowe - pojedyncze lub podwójne (jedno- lub dwuskrzydłowe)
• drzwi przesuwane, składane i harmonijkowe
• elementy stałe w formie naświetli górnych i bocznych lub całych ścianek przeszklonych
Drzwi szklane mogą być otwierane ręcznie lub automatycznie.
Ze względu na sposób mocowania w otworze drzwiowym drzwi szklane możemy podzielić na ościeżnicowe i bezościeżnicowe.
Drzwi ościeżnicowe dostarczane są i montowane do otworu drzwiowego wraz z ościeżnicą. Wykonywane są wyłącznie jako drzwi przymykowe przylgowe. Do drzwi szklanych stosowane są typowe ościeżnice, wykorzystywane do drzwi zwykłych. Muszą to być jednak ościeżnice mające przylgę (głębokości min. 24 mm) z uszczelką i wyposażone w metalowe kieszenie zawiasów lub zawiasy o średnicy trzpienia 10 mm (nie mogą to być zawiasy z trzpieniem średnicy 9 mm najbardziej rozpowszechnione w Polsce). Skrzydła szklane mogą być montowane do ościeżnic drewnianych, stalowych lub aluminiowych, a także wykonanych z płyty wiórowej lub z MDF. Szczególnie zalecane są regulowane ościeżnice nakładane, które mogą być montowane po zakończeniu prac wykończeniowych (nałożeniu tynków, położeniu płytek ceramicznych lub wykładzin podłogowych) i pozwalające ukryć niewielkie odchyłki wymiarów otworu. Wymiary skrzydła szklanego związane są tylko z wymiarami ościeżnicy.
Drzwi bezościeżnicowe natomiast mają okucia mocujące je w otworze drzwiowym bez pośrednictwa ościeżnicy. Drzwi te mogą również stanowić element ścianki szklanej, wówczas okucie zapewnia mocowanie drzwi do
szklanych naświetli. Dla wszystkich wariantów opracowano specjalne okucia, pozwalające na wykonanie ścianki z drzwiami wahadłowymi lub przymykowymi. Drzwi szklane bezo-ścieżnicowe (z naświetlami i bez) wykonywane są zawsze zgodnie z wymiarami otworu drzwiowego, który powinien być mierzony po zakończeniu wszelkich prac wykończeniowych z nim związanych np. po otynkowaniu glifów i ułożeniu wykładzin podłogowych.
Wymiary i kształty
Drzwi szklane mają najczęściej kształt prostokąta, ale na zamówienie dostępne są również z krawędziami wyprofilowanymi w kształcie łuku lub fali.
Ze względu na duży ciężar szkła (tafla gr. 8 mm waży ok. 20 kg/m2, gr. 10 mm - 25 kg/m2, gr. 12 mm - 30 kg/m2) oraz określoną wytrzymałość okuć - istnieje ograniczenie dotyczące gabarytów tafli szklanych.
Dla bezościeżnicowych drzwi przymy-kowych i wahadłowych standardowy wymiar to szerokość 1000 mm, a wysokość 2100 mm. W przypadku projektowania drzwi o innych wymiarach, należy je dobierać ze specjalnych wykresów, uwzględniających wymiary drzwi, grubość użytego szkła i rodzaj zastosowanych okuć.
Zastosowanie listew na dolnej lub na dolnej i górnej krawędzi drzwi pozwala na zamontowanie skrzydeł o większych wymiarach.
Natomiast ościeżnicowe drzwi przymykowe najczęściej dostępne są w rozmiarach dostosowanych do typowych ościeżnic. Na zamówienie dostępne są również drzwi w innych wymiarach.
Drzwi szklane montowane w mieszkaniach wykonywane są ze szkła grubości 8 lub 10 mm. Natomiast w drzwiach montowanych w obiektach użyteczności publicznej stosowane jest szkło grubości 10 lub 12 mm - w zależności od obliczeń statycznych i stawianych wymogów bezpieczeństwa.
Okucia
Okucia stosowane do drzwi szklanych, wykonywane są z aluminium, stali nierdzewnej lub mosiądzu. Stal nierdzewna i mosiądz mogą być polerowane lub satynowe, natomiast aluminium może być anodowane w różnych kolorach (np. srebrnym, złotym), pokrywane powłokami metalicznymi (mosiądzem, brązem, chromem). Powłoki te mogą być błyszczące lub matowe. Aluminium może też być malowane lakierem proszkowym - w każdym kolorze z palety RAL. Okucia charakteryzują się różnorodnym wzornictwem i stylistyką - istnieje więc możliwość dobrania typu w zależności rodzaju konstrukcji i charakteru wnętrza.
Zawiasy utrzymujące skrzydło drzwiowe powinny charakteryzować się odpowiednią wytrzymałością, dobraną do ciężaru tafli szklanej. Znane firmy zajmujące się produkcją okuć do drzwi szklanych oferują całe typoszeregi okuć o różnej nośności. Zastosowanie odpowiednich okuć ma szczególne znaczenie przy montażu drzwi szklanych ościeżnicowych, stosowanych w obiektach użyteczności publicznej. Ościeżnice wyposażone w standardowe kieszenie podzawiasowe pozwalają na zamocowanie skrzydła drzwiowego o maksymalnym ciężarze 35 kg. Zamontowanie cięższych szklanych skrzydeł w ościeżnicach zarówno drewnianych jak i stalowych, wyposażonych w standardowe kieszenie podzawia-sowe, umożliwiają np. części ościeżnicowe zawiasów opracowane przez niemiecką firmę Schlechtendahl. Pozwalają one zawiesić na standardowych ościeżnicach, zależnie od typu zawiasów, drzwi o ciężarze odpowiednio 45, 60 lub nawet 80 kg.
Zamki mają różną konstrukcję, zależną od przeznaczenia: zamki zatrzaskowe, z kluczem piórowym lub przystosowane do wkładki cylindrycznej oraz zamek do WC. Zamki z wkładką cylindryczną mogą pracować w systemie MASTER KEY. Jeśli drzwi stanowią wyjście ewakuacyjne powinny być zastosowane okucia antypaniczne. Drzwi szklane mogą też być wyposażone w mechanizm kontroli dostępu. Jest to przeważnie mechanizm elektromagnetyczny, uruchamiany przez prąd elektryczny o odpowiednim napięciu. W przypadku drzwi ościeżnicowych można zastosować typowe mechanizmy, natomiast w przypadku drzwi bezościeżnicowych kontrola dostępu jest możliwa po zastosowaniu specjalnych, dostosowanych do tego celu okuć.
Klamki, gałki lub pochwyty służą do otwierania drzwi. Różnorodność ich kształtów i wykończenia umożliwia dobranie modelu najlepiej odpowiadającego gustowi inwestora.
Samozamykacze. Drzwi bezościeżnicowe z naświetlami górnymi, przymykowe lub wahadłowe są wyposażane w samozamykacz podłogowy. Do jego zalet należą: niewidoczna konstrukcja, łatwość wbudowania oraz możliwość regulacji w stanie zabudowanym bez konieczności demontażu drzwi. Drzwi bez naświetli górnych mogą mieć samozamykacz umieszczony w nadprożu. Natomiast drzwi ościeżnicowe mogą być zamykane za pomocą typowego samozamykacza ramieniowego mocowanego do ich górnej krawędzi, poprzez wywiercone w szkle otwory. Czasami w taki samozamykacz wyposażone są również drzwi bezościeżnicowe przymykowe.
Szkło
Do wykonania drzwi szklanych stosowane jest szkło bezpieczne: pojedyncze hartowane lub laminowane. Szkło to jest bardziej wytrzymałe i odporne na uderzenia.
Paleta szkieł stosowanych w omawianych drzwiach jest bardzo szeroka. W zależności od przeznaczenia wykonuje się je ze szkła przezroczystego, matowego lub ornamentowego.
Szkło przezroczyste może być bezbarwne lub barwione w masie. Szkło barwione najczęściej oferowane jest w kolorach: brązowym, grafitowym, zielonym i niebieskim - pozwala to na dobranie barwy odpowiedniej do zaprojektowanego wystroju wnętrza
Szkło matowe przepuszcza promienie słoneczne jednocześnie zapewniając intymność wnętrza. Uzyskuje się je przez trawienie kwasem, piaskowanie lub pokrywanie sitodrukiem. Obróbce tej możemy poddać różne rodzaje szkła, zarówno białe jak i kolorowe. Metodą piaskowania lub sitodruku mogą być również naniesione na szkło różne wzory - rysunki lub desenie. Firmy oferują szeroki wybór gotowych wzorów; istnieje ponadto możliwość zaprojektowania i wykonania dowolnego wzoru zdobniczego według życzenia klienta.
Szkło ornamentowe powstaje w wyniku jego walcowania w procesie produkcji - dzięki atrakcyjnym wzorom pozwala na uzyskanie ciekawych efektów wizualnych. Stosowane jest też w razie potrzeby ograniczenia przejrzystości przy zachowaniu optymalnego przechodzenia światła.
Ostatnio dostępne są również drzwi wykonane ze szkła artystycznego, zdobione metodą fusingu, poprzez wtapianie lub przyklejanie elementów szklanych wykonanych w innych kolorach niż cała tafla.
Ceny
Dostępne drzwi charakteryzują się różnym wzornictwem, wyposażeniem w okucia różnych firm - dlatego też rozpiętość cenowa proponowanych rozwiązań jest bardzo duża. Przykładowo: dla drzwi ościeżnicowych „80":
• cena netto szklanych skrzydeł drzwiowych zaczyna się od 890,00 zł,
• cena netto regulowanej ościeżnicy nakładkowej zaczyna się od 172,00 zł.
Artykuł opracowano na podstawie materiałów autorstwa Bogdana Myczkowskiego
więcej informacji: Świat Szkła 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Aktualny program firmy TORMAX obejmuje następujące rodzaje drzwi automatycznych:
• Drzwi rozwierane
• Drzwi przesuwne
• Drzwi harmonijkowe
• Drzwi balansowe
• Drzwi karuzelowe
Uzupełnieniem oferty są specjalistyczne rozwiązania dla drzwi automatycznych:
• Nierdzewne i szczelne napędy klasy „IP 65" do obiektów o szczególnych wymaganiach. Trudne warunki pracy w przemyśle, chłodniach, rafineriach lub kolejkach górskich wymagają odpowiednich rozwiązań. Obiekty takie jak kuchnie, piekarnie, ubojnie, ogrody zoologiczne, laboratoria, sale operacyjne czy sauny muszą z kolei spełniać wysoki standard higieniczny.
• Napędy TN i TV montowane w podłodze, są „niewidocznym" rozwiązaniem pozwalającym zautomatyzować drzwi rozwierane. Ma to duże znaczenie w przypadku drzwi zabytkowych lub drzwi o szczególnych walorach estetycznych (napęd ukryty w podłodze nie szpeci).
W ostatnim okresie firma wzbogaciła swoją ofertę o nowe napędy:
• Do drzwi przesuwnych - SLIDEDOOR Win Drive 2201. Nowatorski system montażowy, jak również uniwersalne komponenty powodują skrócenie do minimum czasu potrzebnego do zamontowania i uruchomienia napędu. Napęd charakteryzuje kompaktowa budowa (tylko 100 mm wysokości), możliwość stosowania skrzydeł wykonanych w różnych systemach aluminiowych i dynamiczna praca (160 cm/s). Standard obejmuje wymienną szynę jezdną, możliwość ustawienia indywidualnych parametrów oraz niskie koszty serwisu.
• Do drzwi rozwieranych - SWINGDOOR Smart Drive 1101. Napęd pozwala zautomatyzować nie tylko nowe, ale również istniejące już w obiekcie drzwi rozwierane. Cicha praca powoduje, że cykl otwarcia i zamknięcia drzwi jest prawie niesłyszalny. Wbudowany program samouczący pozwala w prosty sposób ustawić parametry pracy drzwi. Ważną zaletąjest możliwość ustawienia dwóch konfiguracji pracy napędu. Jest to szczególnie ważne w miejscach, w których drzwi są używane przez różne grupy osób. Gdzie jedna grupa użytkowników chciałaby aby drzwi otwierały się szybko i dynamicznie, natomiast druga preferuje raczej ruch wolny (np. w szpitalach, domach opieki społecznej lub obiektach, z których korzystają niepełnosprawni). Napęd może być zamontowany do drzwi wykonanych z drewna, szkła, aluminium czy PCV.
TORMAX Polska
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
W kreowaniu wnętrz ważną funkcję pełnią drzwi przesuwne. Im większa różnorodność wzornictwa i szersza gama kolorów wykończenia okuć, tym większe możliwości aranżacji wnętrz. Takie cechy oraz doskonałe rozwiązania techniczne charakteryzują systemy firmy DORMA
Okucia zaprojektowane zostały tak, aby obróbka i przygotowanie szkła było jak najprostsze, a montaż szybki i łatwy. Wśród mechanizmów do drzwi przesuwnych przeznaczonych do szkła hartowanego możemy wyróżnić następujące systemy:
• RS 40 - system przesuwny przeznaczony do lekkiej zabudowy, do szkła gr. 8 mm. Maksymalny ciężar skrzydła -40 kg.
• RS 120 - system przesuwny do drzwi jedno- i dwuskrzydłowych, z bocznymi ściankami stałymi lub bez. Mechanizm przystosowany do szkła gr. 8, 10 i 12 mm. Szyna jezdna posiada możliwość mocowania bezpośredniego do ściany lub stropu. System posiada także profil maskujący, dostępny w dowolnym kolorze. Maksymalny ciężar skrzydła -120 kg.
• AGILE 150 - system przesuwny z możliwością montażu drzwi do stropu lub ściany. Możliwy jest także wariant z przyświetlami bocznymi. Szyny tego systemu mają zaledwie 63 mm wysokości. Mechanizm ma zastosowanie do szkła gr. 8, 10, 12 i 13,5 mm. Maksymalny ciężar skrzydła - 150 kg.
• MANET - system przesuwny, montowany punktowo do ścian konstrukcyjnych oraz szklanych. Mechanizm przeznaczony do szkła grubości 8, 10 i 12 mm. Maksymalny ciężar skrzydła drzwi - 100 kg.
• BEYOND - najnowszy system przesuwny z możliwością montażu zarówno do ścian murowanych, jak i do ścian szklanych. Mechanizm ten o szczególnie małych rozmiarach szyny (40 mm) przeznaczony jest do szkła gr. 10 mm z pozycją otwarcia drzwi: 850, 1000, 1250 i 1500 mm. Maksymalny ciężar skrzydła - 80 kg.
W przypadku konieczności przegrodzenia większych powierzchni stosuje się systemy przesuwne składane. Do tych systemów należą:
• HSW-ARCOS - system składany, przeznaczony do szkła gr. 10 i 12 mm. Na mechanizm składają się: szyna prowa-
dząca, parking, dolne i górne profile w kształcie łuku o wys. 100 mm. Maksymalne wymiary panelu to 1250 mm szerokości oraz 4000 mm wysokości. Maksymalny ciężar skrzydła - 150 kg.
• HSW-G - system składany, przeznaczony do szkła gr. 10 i 12 mm. Na mechanizm składają się: szyna prowadząca, parking, dolne i górne profile wysokości 100 mm. Maksymalne wymiary panelu to 1250 mm szerokości oraz 4000 mm wysokości. Maksymalny ciężar skrzydła -150 kg.
• HSW-GP - system składany, przeznaczony do szkła gr. 10 i 12 mm. Na mechanizm składają się: szyna prowadząca, parking, oraz uchwyty punktowe MANET. Maksymalne wymiary panelu to 1100 mm szerokości oraz 3000 mm wysokości. Maksymalny ciężar skrzydła - 100 kg.
• HSW-R - system składany w profilu ramowym zimnym. Maksymalne wymiary panelu to 1100 mm szerokości oraz 3000 mm wysokości. Maksymalny ciężar skrzydła -100 kg.
• HSW-ISO - system składany w profilu ramowym ciepłym. Maksymalne wymiary panela to 1100 mm szerokości oraz 3000 mm wysokości. Maksymalny ciężar skrzydła - 120 kg
• FSW - system harmonijkowy przeznaczony do szkła gr. 10 i 12 mm. Na mechanizm składają się szyna prowadząca oraz dolne i górne profile wysokości 100 mm połączone ze sobą specjalnymi zawiasami. Maksymalne wymiary panelu nie mogą przekroczyć 1000 mm szerokości i 3000 mm wysokości. Maksymalny ciężar skrzydła - 80 kg.
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Kilka miesięcy temu firma ARTBAU AUTOMATIC brała udział w realizacji ciekawego projektu w obiekcie akademickim w Chelmsford - Rivermead Gate w Essex w Anglii.
W oparciu o wytyczne angielskich architektów został opracowany przez naszych konstruktorów szczegółowy projekt techniczny wiatrołapów.
Do istniejącej fasady w systemie RC zostały dobudowane dwa wiatrołapy, na konstrukcji z rur wykonanych ze stali nierdzewnej, z punktowo mocowanymi elementami szklanymi dachu i ścian bocznych.
W jednym wiatrołapie, w ścianie zewnętrznej, zostały zainstalowane czteroskrzydłowe drzwi obrotowe Dorma KTV oraz drzwi rozwierane automatyczne dla potrzeb osób niepełnosprawnych, spełniające również funkcję drogi ewakuacyjnej.
Skrzydło drzwi ESG 10 mm z liniowym okuciem zaciskowym Dorma TP/TA na górnej i dolnej krawędzi, poruszane jest przez elektrohydrauliczne urządzenie napędowe Dorma ED200 z szyną ślizgową i czujnikami zabezpieczającymi IRS.
W ścianie wewnętrznej tego wiatrołapu zostały zamontowane automatyczne, dwuskrzydłowe drzwi rozsuwane, z napędem Dorma CS EC2.
Drugi wiatrołap został wyposażony w dwa komplety drzwi automatycznych, rozsuwanych za pomocą napędów Dorma CS EC2.
Z uwagi na znaczne wymiary klatek wiatrołapów (podstawa 4200x3000 mm i wysokość 2860 mm), konstrukcja została zaprojektowana z rur o średnicy 101,6 mm ze stali nierdzewnej podwyższonej jakości (stal kwasoodporna) w gatunku 316 (z powodu klimatu i narażenia na kontakt ze słoną mgłą).
Wszystkie elementy szklane obudowy wiatrołapu są mocowane punktowo. Ściany boczne wykonano z szyb hartowanych ESG 10 mm, natomiast pokrycie dachu ze szkła laminowanego VSG 8.8-4 o grubości 17,5 mm.
Przy realizacji tego projektu korzystaliśmy z pomocy doświadczonej firmy USW z Raszyna i zdobyliśmy kilka ciekawych doświadczeń (rygorystyczne przepisy BHP na budowie, specjalny strój pracowników i środki ochrony, napięcie 110 V, itd.).
Stare, główne wejście do budynku IPC na rogu ulic Koszykowej i Lwowskiej w Warszawie, posiadało dwoje jednoskrzyd-łowych drzwi przymykowych, oddzielonych centralnym słupem. Transport sprzętu i wyposażenia biurowego przez stosunkowo wąskie drzwi stwarzał wiele niedogodności, co potwierdzały liczne ślady uderzeń na skrzydłach i ościeżnicy.
Koncepcja techniczna modernizacji tego wejścia z wykorzystaniem drzwi automatycznych zakładała, że wykonanie drzwi pryzmatycznych, najbardziej korzystnych technicznie i ekonomicznie, stosunkowo rzadko stosowanych a posiadających swój charakter i urok. Poza tym będą nawiązywały do istniejącej fasady Hartmann i stworzą szerokie, bezpieczne wejście do obiektu (1700 mm).
Po wykonaniu projektu i obliczeń możliwe było bezpieczne wycięcie centralnego słupa w osi przejścia i zamontowanie wykonanych na wymiar elementów konstrukcji nadproża i wzmocnień. Skrzydła drzwi tworzą kąt 144o, w związku z tym było możliwe wykorzystanie komponentów jednego napędu do synchronicznego poruszania dwoma skrzydłami.
Zastosowano najbardziej odpowiedni do istniejącego systemu fasadowego napęd Geze Slimdrive, o wysokości zaledwie 70 mm, a skrzydła drzwi zostały wykonane z wąskich profili Geze co razem zapewniło optyczną lekkość nowego wejścia.
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Super Spacer to taśma z pianki polimerowej zawierająca sito molekularne – pełniąca rolę ramki dystansowej łączącej tafle szkła w szybach zespolonych. Kształt taśmy utrwala się podczas wytłaczania masy polimerowej i utwardzania jej w wyniku działania podwyższonej temperatury. Ustalony kształt taśmy jest trwały i nie zmienia się nawet podczas powtórnego działania podwyższonej temperatury. Pianka silikonowa zachowuje elastyczność w szerokim przedziale temperatur – po ustaniu działania nacisku szybko powraca do swojego pierwotnego kształtu nadanego w procesie utwardzania. Odznacza się również niskim współczynnikiem odkształcania pod wpływem działania wszelkich sił ściskających.
Technologia „ciepłej ramki"
Określenie „ciepła ramka" odnosi się do zdolności przewodzenia ciepła przez ramki dystansowe stosowane do łączenia tafli szkła w szybach zespolonych. Jeżeli materiał, z którego wykonana jest ramka dystansowa charakteryzuje się współczynnikiem przewodzenia ciepła dużo mniejszym niż ramka ze zwykłego aluminium to zasługuje na określenie „ciepłej ramki".
Krawędź szyby zespolonej jest jej najbardziej newralgicznym elementem pod względem przewodnictwa ciepła, kondensacji pary wodnej na chłodniejszej powierzchni szkła i przemarzania. Taśma Super Spacer w swojej strukturze nie zawiera metalu i należy do najbardziej efektywnych termicznie systemów ramek dystansowych.
Super Spacer redukuje naprężenia w krawędzi szyby zespolonej
Taśma Super Spacer jest materiałem elastycznym - rozszerza się i kurczy, ale wraca do swojego pierwotnego kształtu po ustaniu obciążenia. Posiada zdolności dostosowania się do naturalnego procesu powstawania odkształceń spowodowanych zmianami temperatury, działaniem wiatru i zmianami ciśnienia powietrza. Nie powstają więc pęknięcia i odspojenia, które mogłyby prowadzić do wystąpienia nieszczelności.
System Super Spacer odznacza się dużą szczelnością na przenikanie gazów, dzięki czemu nie zmniejsza się stężenie gazów szlachetnych (argonu, kryptonu) wypełniających przestrzeń w szybie zespolonej i izolacyjność cieplna szyby zespolonej nie ulega zmniejszeniu.
Zwiększa opór cieplny
System Super Spacer odznacza się wyższym oporem cieplnym niż ramki dystansowe aluminiowe. Powoduje zmniejszenie współczynnika U dla szyby zespolonej o ok. 5%. Prowadzi to do oszczędności kosztów energii i redukuje kondensację, oblodzenie oraz zmniejsza możliwość wystąpienia pleśni.
Podnosi temperaturę na powierzchni szkła
Minimalne przewodnictwo ciepła systemu Super Spacer zmniejsza różnicę pomiędzy temperaturą pomieszczenia a temperaturą na powierzchni szyby izolacyjnej.
Przy zastosowaniu systemu Super Spacer temperatura na powierzchni szkła jest zwykle o ok. 60% wyższa niż przy zastosowaniu typowych ramek aluminiowych.
Średnia różnica temperatury wewnętrznej powierzchni szyby zespolonej przy zastosowaniu Super Spacer i typowej ramki aluminiowej (temp. wewnętrzna 21oC, temp. zewnętrzna -18oC)
Zwiększa odporność na kondensację wilgoci
Pleśń tworzy się tam, gdzie gromadzi się wilgoć wynikająca z kondensacji pary wodnej. Jednak ze względu na fakt, iż w oknach ze szkła izolacyjnego montowanych z zastosowaniem systemu Super Spacer tendencja do osiadania wilgoci i tworzenia się oblo-dzeń jest znacznie mniejsza, można prawie całkowicie wykluczyć problemy natury zdrowotnej wywoływane przez pleśnie.
Wyniki badań Kanadyjskiego Instytutu Zdrowia dowodzą. że dzięki zastosowaniu systemu Super Spacer wilgotność przy oknach ze szkła izolacyjnego jest niższa, a ryzyko pojawienia się pleśni i rozwoju bakterii jest mniejsze nawet o 60%.
Poprawia absorpcję dźwięku
Pianka polimerowa zawierająca zamknięte komórki - tworząca strukturę systemu Super Spacer słabiej przewodzi dźwięk niż tradycyjne aluminiowe ramki dystansowe.
Super Spacer zaleca się stosować wszędzie tam, gdzie hałas samolotów, pociągów lub samochodów może stanowić problem dla mieszkańców.
System Super Spacer upraszcza produkcję szyb zespolonych
• nawet skomplikowane kształty szyb zespolonych są łatwe do wykonania
• sito molekularne służące do osuszania przestrzeni wewnątrz szyby jest zawarte w strukturze pianki - w procesie produkcji szyb nie wymagane są więc urządzenia dozujące
• samoprzylepna warstwa kleju (zapewniająca sklejenie i uszczelnienie styku ramki ze szkłem) nałożona jest fabrycznie (za pomocą automatycznych urządzeń) - nie wymagane jest więc nakładanie kleju w trakcie produkcji szyb - zwykle jest prowadzone ręcznie więc łatwiej mogą wystąpić usterki
• w przypadku TriSeal fabryczne nałożenie PIB (albo innego uszczelniacza) eliminuje proces wyciskania i ręczną aplikację w trakcie produkcji szyb
A ponadto
• estetyczny wygląd i trwałe kolory zachowywane są przez długi okres czasu
• zapewniona jest długotrwała wytrzymałość i szczelność połączenia
Rodzaje ramek w systemie Super Spacer
Super Spacer Premium Plus (szyby zespolone o pow. ponad 6 m2)
szerokość [mm]*: 3; 5; 6,5; 8; 9,5; 11; 12,5; 14,5; 16; 17,5; 19; 20, 5
kolory standardowe: czarny, szary
kolory dodatkowe**: biały, aluminiowo-szary, migdałowy
Super Spacer Premium (szyby zespolone o pow. do 6 m2)
szerokość [mm]*: 5; 6,5; 8; 9,5; 11; 12,5; 14,5; 16; 17,5; 19
kolory standardowe: czarny, szary
kolory dodatkowe**: biały, aluminiowo-szary, migdałowy
Super Spacer Cushion Edge (maks. wymiary szyby zespolonej: 1,5 m x 1,5 m)
szerokość [mm]*: 12,5; 14,5; 16; 17,5; 19; 20,5
kolory standardowe: szary
kolory dodatkowe**: migdałowy, złoty, czarny
Super Spacer TriSeal
szerokość [mm]*: 8; 10; 12; 14; 16; 18; 20; 22
kolory standardowe: czarny
kolory dodatkowe**: biały, aluminiowo-szary, migdałowy
Super Spacer Standard
szerokość [mm]*: 5; 6,5; 8; 9,5; 11; 12,5; 14,5; 16; 17,5; 19
kolory standardowe: szary, szarość antracytowa, czarny
Budowa ramek w systemie Super Spacer
Super Spacer Standard, Premium i Premium Plus to systemy ramek dystansowych na bazie pianki silikonowej lub z EPDM (Super Spacer Standard)
Super Spacer Cushion Edge to system ramek dystansowych na bazie pianki silikonowej o profilu U do łączenia i uszczelniania szkła dekoracyjnego np. witraży jako szyby centralnej i do szklenia trójszybowego
Super Spacer TriSeal to system ramek dystansowych na bazie pianki silikonowej z wyprofilowanym krawędziami co umożliwia nałożenia butylowego uszczelnienia pierwotnego lub uszczelnienia wtórnego
System Super Spacer odpowiada wymaganiom europejskiej normy EN 1279, część 1, 2 i 3, co zostało potwierdzone badaniami instytutu IFT - Rosenheim, CSTB - Paryż, TNO - Eindhoven.
więcej informacji: www.superspacer.com
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005
- Szczegóły
- Kategoria: Wydanie 7-8/2005
Próżnia jest najlepszą formą izolacji cieplnej, a materiały termoizolacyjne wykorzystujące próżnię zajmują najmniejszą przestrzeń. Efektywne elementy próżniowe zatrzymujące ciepło pozwalają na konstruowanie ścian zewnętrznych z dużą powierzchnią przeszkleń. Próżniowe szkło zespolone zapewniające dużą izolację cieplną (VIG) może spowodować przełom technologiczny.
Budowa próżniowej szyby zespolonej
Na drodze poszukiwania przyszłości dla przeszkleń termoizolacyjnych próżniowe szyby zespolone zajmują znaczącą pozycję
Rosnące wciąż wymagania cieplne stawiane izolacyjnej warstwie zewnętrznej budynku prowadzą do coraz częstszego stosowania cieplnej izolacji próżniowej w budownictwie wielokondygnacyjnym. Elementy próżniowej izolacji cieplnej o grubości jedynie 4-5 cm utrzymują ciepło 10-krotnie lepiej niż tradycyjne płyty izolacji cieplnej i umożliwiają stosowanie smukłych konstrukcji ścian zewnętrznych. Słabym pod względem termicznym punktem w systemie izolacji cieplnej budynku są często okna. Przeszklenia próżniowe ze szkłem z powłokami funkcyjnymi są produktami, które mogą pomóc w tym zakresie.
Efektywna izolacja cieplna o wartościach współczynnika U poniżej 0,5 W/m2K przy niewielkiej grubości systemu - szyby zespolone o gr. poniżej 10 mm - i niewielki ciężar - to zalety użytkowe tego rozwiązania. Tak niską wartość U można było dotychczas osiągnąć jedynie stosując trójszybowe szyby zespolone ze szkłem powlekanym warstwą metalu szlachetnego i wypełnione gazem szlachetnym. Oprócz kosztownego procesu produkcji kształt i ciężar trójszybowych szyb zespolonych wymagają odpowiednich ram i konstrukcji fasad.
Szyby zespolone dwuszybowe (jednokomorowe) o wysokiej izolacji cieplnej
Próżniowe szyby zespolone są ciekawą alternatywą obecnych systemów przeszkleń. Od początku lat 80. już prowadzono rozważania i badania na temat, jak produkować przeszklenia próżniowe, które przez długi czas pozostawałyby gazoszczelne. W celu rozwiązania tego trudnego zadania powstał związek partnerów przemysłowych i badawczych, którzy, wykorzystując swoje zasoby i umiejętności, mają wypracować rozwiązania pozwalające na podjęcie produkcji próżniowego szkła zespolonego (VIG).
Plan badań powstał na bazie oczekiwań i impulsów pochodzących od instytutów naukowych: przemysłu szkła uszlachetnionego i przemysłu budowy maszyn szklarskich. Celem projektu jest wykonanie prac rozwojowych, dokonanie optymalizacji i opracowanie produkcji próżniowych szyb zespolonych ze szczelnością połączeń na brzegach zestawów, zapewniającą długotrwałą próżnię oraz wartość U=0,4 W/m2K. Zastosowanie: płaskie i gięte szyby zespolone do stosowania w budynkach i pojazdach mechanicznych.
Zasadniczym tematem jest wypracowanie metody, przeprowadzenie testów i ocena różnych rozwiązań osiągania długotrwałej szczelności połączeń, zapewniającej zachowanie próżni. W tym celu analizowane będą trzy koncepcje: zgrzewanie krawędzi szkła (konstrukcja całoszklana), lutowanie folii metalowej i klejenie klejami gwarantującymi wysoką szczelność, jak również kombinacje tych koncepcji.
Próżnia powstaje przy ciśnieniu gazów resztkowych wartości poniżej 1 Pa i musi być zachowana przez 20 lat. Uwzględnia się przy tym odporność na ciśnienie atmosferyczne poprzez zastosowanie drobnych, optycznie niewidocznych i niskoprzewodzących ciepło roz-pórek dystansowych między szybami.
Badania i prace rozwojowe uwzględniają występujące na rynku rodzaje szkła i jego grubości, zarówno płaskie, jak i gięte. Po zakończeniu badań materiałów, metod oraz technologii, wyprodukowane zostaną wzory, na których zostaną wykonane pomiary i testy. Wyniki zdecydują o wybraniu najlepszego procesu i metody produkcji systemu o najlepszej szczelności brzegowej i z akceptowalnymi optycznie rozpórkami międzyszybowymi.
Nad projektem wykorzystania próżniowych szyb zespolonych pracuje konsorcjum projektu, składające się z partnerów przemysłowych: Grenzebach Maschinenbau, BBG Maschinen- und Anlagenbau, Trumf Laser, Roto Frank Bauelemente oraz z instytutów: FhG ISC, FhG ISE, FhG IWM, ZAE Bayern. Koordynacja projektu: Siegfried Glaser z firmy Grenzebach. Dwuletni projekt badawczo-rozwojowy wspierany jest ze środków Ministerstwa Gospodarki i Pracy (BMWA). Bieżące informacje można uzyskać na stronie www.vig-info.de.
Siegfried Glaser
Glaswelt 2/2005
patrz też:
- Technologia vacuum w wyrobach budowlanych VIS, VIP, VIG. Część 2 , Maria Makarewicz, Świat Szkła 1/2009
- Technologia vacuum w wyrobach budowlanych VIS, VIP, VIG. Część 1 , Maria Makarewicz, Świat Szkła 7-8/2008
- Okno z szybą próżniową , Świat Szkła 5/2007
- Oszklenia izolacyjne wg technologii vacuum (VIG) , Maria Makarewicz, Świat Szkła 9/2006
- Szkło o wysokiej efektywności, Świat Szkla 7-8/2005
więcej informacji: Świat Szkla 7-8/2005