Klamki

Klamki są niewielkimi elementami w wyposażeniu drzwi, ale mają duży wpływ na ich estetykę i funkcjonalność. Większość użytkowników wybierając klamki kieruje się tylko dwoma parametrami estetyką i... ceną. Tymczasem wyborowi klamek należy poświęcić sporo uwagi.

Zanim klamka zapadnie – jak dobrze wybrać
     Przy wyborze należy wziąć pod uwagę całe spektrum własności, jakimi się charakteryzują klamki:

     Ergonomia – czyli wygoda w posługiwaniu się klamką. Cała sztuka polega na tym, aby kształt klamki idealnie pasował do ręki, zarówno dorosłego, jak i dziecka. Klamki posiadają też ukryte mechanizmy ułatwiające funkcjonowanie, takie jak dociski imbusowe, sprężyny wspomagające etc. Niektóre klamki są łatwe do otwierania nawet wtedy, gdy mamy zajęte obie ręce. Zaprojektowane są także w sposób zabezpieczający przed zaczepianiem się odzieży.

     Trwałość – czyli jak długo będziemy się cieszyć klamką. Zależy to głównie od wytrzymałości części mechanicznych, czyli trzpienia obrotowego lub sprężyn wspomagających oraz od odporności powłok dekoracyjnych i materiału zastosowanego do konstrukcji klamki. Rozpatrując wymaganą trwałość kupowanych klamek musimy wziąć głównie pod uwagę:

- częstotliwość otwierania – jeśli w rodzinie jest liczna gromadka małych dzieci, warto wybrać trwalsze klamki, przykładowo z powłokami odporniejszymi na ścieranie;

- ciężar skrzydła – od niego zależy głównie konstrukcja i materiał zainstalowanej klamki. Do ciężkich drzwi metalowych lub z litego drewna nie są zalecane delikatne okucia (np. z tworzywa sztucznego), ale mocne klamki metalowe, wyposażone w sprężyny wspomagające. W ciężkich drzwiach zalecany jest montaż szyldów na śruby przelotowe (przechodzące przez całą grubość skrzydła drzwi).

- odporność na włamanie – drzwiom wejściowym stawia się pod tym względem szczególne wymagania. Częstym błędem jest stosowanie w drzwiach wejściowych klamek z szyldami typowymi dla drzwi wewnętrznych. Włamywacz jest w stanie uporać sie z nimi błyskawicznie przy użyciu prostych narzędzi np. wkrętaka. Drzwi zewnętrzne powinny być wyposażone w okucia o podwyższonej klasie bezpieczeństwa np. klamki z szyldami które wykazują odporność na podważenie lub wygięcie. Oferowane są także szyldy antywłamaniowe do drzwi zewnętrznych, które posiadają najwyższą klasę odporności na włamanie – atest klasy C wydany przez Instytutu Mechaniki Precyzyjnej lub Instytutu Techniki Budowlanej. Wyroby te cechują się wysoką odpornością na uderzenia, przewiercanie, wyłamanie, próby wyrwania szyldu, zamka lub znajdującej się w nim wkładki bębenkowej. Okucia mogą brać również czynną rolę w ochronie w systemie ochrony dostępu do budynku lub poszczególnych pomieszczeń – w szyldzie klamki może być umiejscowiona klawiatura do wpisywania kodu dostępu, czytnik kart magnetycznych lub linii papilarnych.

- odporność na korozję – ta cecha dotyczy klamek do drzwi wejściowych do budynku. Jest szczególnie ważna gdy obiekt znajduje się w zasięgu oddziaływania wilgoci ze zbiorników wodnych (szczególnie powietrza morskiego), a także zanieczyszczonego środowiska przemysłowego.

     Estetyka. Zbyt delikatne okucia nie nadają się do masywnych drzwi, a zbyt masywne źle wyglądają przy drzwiach delikatnych. Ponadto klamki to mały ale bardzo widoczny detal, więc powinny pasować również do charakteru i wyposażenia wnętrza, a w przypadku drzwi wejściowych do budynku – również do elewacji. Klamki powinny także współgrać z innymi okuciami zastosowanymi przy drzwiach czyli zamkami, zawiasami, a także z okuciami zastosowanymi w oknach, np. klameczkami okiennymi.

Klamka pracuje w zestawie ...
     Mówiąc o klamce mamy często na myśli tylko ruchomą rączkę, za którą chwytamy, otwierając czy zamykając drzwi. Ale klamka to element kompletu okuć, do którego należą:

- dwie klamki lub dwie gałki (umiejscowione po obu stronach drzwi), ewentualnie zestaw klamka + gałka;

- szyldy, czyli tzw. tarcze drzwiowe: podłużne lub też okrągłe dzielone (zwane rozetkami lub osłonkami); tarcze podłużne osłaniają łącznie klamkę i zamek wpuszczany, natomiast tarcze dzielone – osobno klamkę (rozetka górna) oraz osobno wkładkę bębenkową, wejście klucza zastawkowego albo klameczkę łazienkową (rozetka dolna). Klamki z takim dzielonym szyldem zwane są czasami klamkami dzielonymi;

- szyldy okrągłe dzielone – uniezależniają nas od rozmiarów zamka (rozetka górna i dolna są niezależne), a przez część osób uważane są za bardziej estetyczne i delikatniejsze

- szyldy podłużne – wymagają dostosowania do rozmiarów zamka, a głównie do jego rozstawu, czyli odległości między osią trzpienia obrotowego a osią wkładki bębenkowej lub osią otworu na klucz zastawkowy. Większość producentów stosuje standardowy rozstaw zamka – 72 mm. Znacznie rzadziej występują rozmiary – 60, 90 lub 92 mm. Szyldy podłużne ze względu na sposób mocowania są na ogół bardziej trwałe od szyldów okrągłych i robią wrażenie solidniejszych. Po okresie zachwytu szyldami okrągłymi następuje wyraźny renesans i moda na stosowanie szyldów podłużnych.

- trzpień obrotowy – pręt metalowy o przekroju kwadratowym łączący klamki po przeciwnych stronach drzwi, czyli zapewniający tzw. zesprzęglenie. Trzpień uruchamia zamek wpuszczany przez cofnięcie zapadki; w klamkach do drzwi ma zwykle przekrój 8x8 mm, a w klamkach do furtek ogrodzeniowych – 10x10 mm. Klamki uznanych firm są dostarczane ze specjalnie wykonanym trzpieniem, naciętym i wyżłobionym z każdej strony oraz ze specjalnymi wkrętami. Wkręty z wycięciem imbusowym idealnie blokują trzpień, gwarantując każdej klamce maksymalnie trwały montaż;

- docisk imbusowy – niewielki wkręt umożliwiający zamocowanie klamki do trzpienia obrotowego (kluczem imbusowym);

- elementy montażowe: długie śruby – przelotowe (przechodzące przez skrzydło drzwi) bądź krótkie wkręty – do mocowania każdej z tarcz oddzielnie (jednostronne). Uwaga! Dostępne na rynku klamki dopasowane są do standardowych grubości skrzydeł drzwiowych. Jeśli więc skrzydła są grube, przelotowe śruby mocujące klamkę mogą okazać się zbyt krótkie.
- sprężyny wspomagające – po ustaniu nacisku zapewniają szybki powrót klamki do pozycji wyjściowej. Klamka zawsze pozostaje w pozycji poziomej i nie „obwiesza się” nawet wówczas, gdy sprężyna w zamku jest za słaba lub zniszczona.

Z jakiego materiału
     Klamek i gałek, zarówno w sklepach specjalistycznych jak i w supermarketach budowlanych jest mnóstwo. Można wybierać spośród wyrobów krajowych jak i importowanych – głównie z Włoch i Hiszpanii, ale spotkać można również wyroby z Chin. Proponowane są okucia o różnych kształtach i kolorystyce, wykonane z najróżniejszych materiałów.

     Klamki mosiężne stanowią większość dostępnych w Polsce okuć. Powierzchnia mosiądzu łatwo poddaje się obróbce galwanicznej i lakierniczej. Dzięki temu uzyskuje się klamki z mosiądzu brązowionego, satynowanego lub polerowanego oraz z powłokami niklowymi, chromowymi lub czernionymi. W ofercie producentów są także klamki mosiężne pokryte 24-karatowym złotem, platyną albo takie, w których mosiądz połączono z ceramiką, szkłem, drewnem lub kamieniem. Dostępne są też okucia specjalne – o zwiększonej odporności na ścieranie i dużej trwałości powłok (np. z mosiądzu pokrytego azotkiem cyrkonu) – na trwałość takich powłok udzielane są gwarancje nawet do 20 lat.

     Klamki ze stali nierdzewnej są odporne na uszkodzenia mechaniczne oraz wilgoć i związaną z nią korozję. Do niedawna były spotykane prawie wyłącznie w budynkach biurowych. Od pewnego czasu są też coraz częściej wybierane przez klientów indywidualnych. Ich nowatorskie, czasem nieco futurystyczne formy doskonale komponują się z nowoczesnymi wnętrzami. Właściwie dobrane do innych elementów wyposażenia wnętrz, takich jak stalowe balustrady, relingi, uchwyty przydają pomieszczeniom elegancji i charakteru. Specjalne klamki ze stali nierdzewnej są oferowane z przeznaczeniem do drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych.

     Klamki aluminiowe. Dawniej bardzo popularne ze względu na swoją cenę i dostępność były klamki ze stopu aluminium i cynku (o nazwie znal). Ich nieco toporne kształty spowodowały, że zostały zdominowane przez klamki mosiężne. Ale obecnie, dzięki opracowaniu nowej estetyki i poddaniu odpowiedniej obróbce galwanicznej (niklowanie, mosiądzowanie, chromowanie), odpowiadają w pełni najnowszym tendencjom rynkowym i znowu odzyskują dawną popularność.

     Klamki plastikowe przez lata były kojarzone z wyrobami najtańszymi niskiej jakości. Obecnie oferowane są okucia z tworzyw sztucznych o bardzo ciekawym wzornictwie i kolorystyce. Producenci tego typu okuć często oferują też odpowiednio dopasowane do nich uchwyty meblowe i inne elementy wyposażenia wnętrz. Dlatego sięgają po nie odważniejsi architekci wnętrz dla aranżacji pomieszczeń utrzymanych w określonych liniach kolorystycznych.

Odległość A – rozstaw szyldu podłużnego dostosowany do rozstawu zamka wpuszcznego w drzwiach

Typ szyldów drzwiowych (zależny od zastosowanego zamka):
- szyldy pod wkładkę (zamek bębenkowy – jak na rysunku powyżej)
- szyldy pod klucz (zamek zastawkowy – na klucz zwykły)
- szyldy z klameczką WC (zamek WC)
- szyldy pełne („bez przebicia” czyli bez otworu na wkładkę, klucz, lub WC)

Wkręty imbusowe należy wkręcać w miejscu nacięcia trzpienia obrotowego 

W zależności od miejsca przeznaczenia klamki określone są czterema klasami:
- klasa 1: średnia częstotliwość użytkowania przez osoby mające wysoką motywację do uważnego posługiwania się klamką,
- klasa 2: średnia częstotliwość użytkowania przez osoby mające pewną motywację do uważnego posługiwania się klamką,
- klasa 3: wysoka częstotliwość użytkowania przez publiczność lub innych ludzi z małą motywacja do uważnego posługiwania się klamką,
- klasa 4: wysoka częstotliwość użytkowania drzwi, które są narażone na częste i gwałtowne użytkowanie

Klamka – ruchoma, zwykle metalowa lub plastykowa rączka przy zamku u drzwi, służąca do ich otwierania i zamykania. Jest sprzężona mechanicznie z zapadką, wysuwającą się z zamka drzwi do ościeżnicy (futryny) i blokującą otwarcie drzwi. Najczęściej w zamku zainstalowana jest sprężyna, która wymusza przesuwanie się zapadki do pozycji wysuniętej. Klamka służy za dźwignię umożliwiającą pokonanie oporu tej sprężyny, wsunięcie się zapadki i odblokowanie otwarcia drzwi. Klamki „ze wspomaganiem” mają specjalną sprężynę powrotną, dzięki zastosowaniu której klamka, po ustaniu nacisku naszej dłoni, szybko powraca do pozycji wyjściowej. Klamki te się nie opuszczają – ich ramię pozostaje w pozycji poziomej.

Gałka – stały lub obrotowy element okucia drzwiowego (zwykle mający kształt kulisty lub walcowy), zastępujący klamkę. Podczas obrotu gałki trzpień przechodzący przez zamek uruchamia mechanizm zapadki, umożliwiając otwarcie lub przesuniecie drzwi.

Pochwyt – nieruchomy uchwyt drzwiowy umożliwiający otwarcie drzwi, wykonany najczęściej z wygiętych rurek metalowych (stalowych lub aluminiowych) o wykończeniu lakierniczym lub galwanicznym. Stosowany najczęściej w sklepach lub biurach.
 

Antaba – metalowy uchwyt na drzwiach i bramach (a także skrzyniach), służący zwykle także za kołatkę, mający najczęściej kształt głowy lwa z obręczą w paszczy

Bardzo ważny detal
     Różnorodność oferty klamek drzwiowych to bogactwo wzorów, kształtów i kolorów. Produkty uznanych firm łączą ze sobą funkcjonalność, oryginalność, klasykę, prostotę i elegancję. Zapewniają harmonię między stylem a technologią i komfortem użytkowania.
     Klamki do drzwi wewnętrznych wykonuje się z różnych materiałów, w wielu wzorach i kolorach. Jak wszystkie elementy wyposażenia domu, dobrze jest dopasować je do charakteru i stylu wnętrz oraz do innych okuć w drzwiach (np. zawiasów, elementów ozdobnych). Zbyt delikatne nie sprawdzą się przy masywnych drzwiach, a zbyt masywne nie pasują do lekkich konstrukcji.

Uchwyty do drzwi przesuwnych – mają niewielkie wymiary, i takie kształty aby nie powodowały kolizji w czasie przesuwania się wzdłuż ściany, czasami mocowane są też na czole skrzydła szczególnie w przypadku drzwi chowanych w ścianę.

Klamki drzwiowe są ważnym elementem każdych drzwi, dobrze dobrana klamka dodaje uroku każdemu wnętrzu. Obecnie klamki dzielą się na nowoczesne – designerskie oraz klasyczne. Posiadają mechanizmy ułatwiające ich używanie, takie jak dociski imbusowe, sprężyny wspomagające etc.

Uchwyty do drzwi szklanych – muszą uwzględniać specyfikę skrzydła szklanego – duży ciężar, brak możliwości „poprawek” po hartowaniu (szkła hartowanego nie można wiercić ani szlifować) oraz transparentność tafli szkła.

Klamki drzwiowe to okucia niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania i właściwego wyglądu drzwi. Znajdują zastosowanie w drzwiach wewnętrznych i zewnętrznych, wykonanych z drewna, PCV, aluminium, montowanych w pomieszczeniach budynków prywatnych oraz w miejscach o dużym natężeniu ruchu

Tadeusz Michałowski

patrz też: 

- Klamki  , Tadeusz Michałowski, Świat Szkła 7-8/2007

więcej informacji: Świat Szkła 7-8/2007