Stosowanie w budynkach nowoczesnych konstrukcji szklanych nakłada na inwestorów, projektantów i wykonawców szereg postępowań zgodnych w wiedzą techniczną i przyjętymi wymaganiami, w tym dotyczącymi problematyki bezpieczeństwa pracy. W przeciwnym przypadku prowadzi to sytuacji grożących awariami, katastrofami bądź sytuacjami trudnymi do opanowania na etapie realizacji lub eksploatacji budynku.
Wprowadzenie
Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy projektować, budować i eksploatować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając m.in.: bezpieczeństwo konstrukcji, bezpieczeństwo pożarowe i bezpieczeństwo użytkowania oraz warunki bezpiecznej pracy i ochrony zdrowia w całym cyklu życia obiektu1.
Za bezpieczeństwo i ochronę zdrowia odpowiadają wszyscy uczestnicy procesu inwestycyjnego, tj.:
inwestor, który organizuje proces budowy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (bioz) tak, aby zapewnić opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (planu bioz),
inspektor nadzoru inwestorskiego, który reprezentuje inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej,
projektant, który sporządza informację dotyczącą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego,
kierownik budowy / kierownik robót, który:
- w oparciu o informację bioz opracowaną przez projektanta, sporządza lub zapewnia sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (planu bioz), uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych,
- koordynuje działaniami zapewniającymi przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bioz zawartych w przepisach prawa,
zarządca obiektu budowlanego (właściciel), który:
- utrzymuje i użytkuje obiekt zgodnie z przepisami prawa,
- zapewnia bezpieczne użytkowanie obiektu w okresie jego eksploatacji.
Projektowanie i organizacja bezpieczeństwa pracy przy wymianie elementu szklanej fasady budynku
Wymiana elementu szklanej fasady budynku zaliczana jest do robót remontowych*). Podstawowym dokumentem regulującym zagadnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas prowadzenia robót budowlanych, w tym również robót remontowych, jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych2. Roboty remontowe muszą być przeprowadzane w sposób zapewniający bezpieczeństwo i ochronę zdrowia ludzi. W zależności od rodzaju wykonywanych remontów, maszyn i urządzeń oraz materiałów użytych do ich wykonania, sposobu prowadzenia robót należy zastosować odpowiednie przepisy zapewniające bezpieczeństwo zarówno dla otoczenia, jak i pracowników dokonujących wymiany elementu szklanej fasady budynku.
Przed rozpoczęciem pracy kierownik nadzorujący wymianę elementu fasady szklanej powinien podjąć decyzję dotyczącą konieczności sporządzania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. W przypadku gdy:
- roboty remontowe, ich charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarzają szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności upadku z wysokości podczas wykonywania robót,
- roboty remontowe trwają dłużej niż 30 dni roboczych i jednoczesne zatrudnienie wynosi co najmniej 20 pracowników lub pracochłonność planowanych robót przekracza 500 osobodni;
należy opracować plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (plan bioz). Szczegółowy zakres robót, dla których należy sporządzić plan bioz jest zawarty w rozporządzenie MI z dnia 23 czerwca 2003r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia3.
Następnie, na podstawie dokumentacji projektowej obiektu budowlanego, należy opracować projekty technologii i organizacji robót remontowych. Typowy projekt technologii i organizacji robót powinien zawierać:
w zakresie technologii:
- charakterystykę techniczną procesu robót i warunki ich realizacji;
- zestawienie poszczególnych robót, które składają się na określony proces wraz z określeniem ich parametrów i kolejności wykonania;
- dobór maszyn i sprzętu pomocniczego oraz jednostek transportowych, rysunki urządzeń transportowych, rusztowań i innych konstrukcji specjalnych niezbędnych dla przyjętej technologii oraz technikę wykonania poszczególnych czynności;
w zakresie organizacji:
- opis organizacji przyjętej do realizacji procesu (dobór ludzi i określenie czasu trwania robót);
- model sieciowy i harmonogram realizacji poszczególnych robót;
- harmonogramy zatrudnienia, pracy maszyn, dostaw materiałów;
- plany zagospodarowania terenu, na którym prowadzone są robot remontowe.
Po analizie ww. dokumentacji wykonawczej można przystąpić do opracowywania poszczególnych części planu bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia. Przykładową procedurę do opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dla wymiany elementu fasady szklanej budynku przedstawiono na rys.1.
Rys. 1. Schemat przykładowej procedury do opracowania planu bioz dla wymiany elementu fasady szklanej budynku
Analiza przypadku – wymiana uszkodzonego elementu fasady szklanej
Specyfikacja uszkodzonego elementu fasady szklanej wraz z opisem konstrukcyjnym
Przedmiotem opracowania jest wymiana tafli szklanej ściany osłonowej nadwieszonej, w układzie słupowo-ryglowym zaprojektowanym w oparciu o system REYNAERS CW50Hi (rys. 1).
Rys. 1. System REYNAERS CW50Hi
System CW50Hi umożliwia wykonywanie przeszkleń o wysokiej izolacyjności termicznej w oparciu o aluminiową konstrukcję słupowo-ryglową. W systemie tym szklenie od strony wewnętrznej opiera się na aluminiowych słupach i ryglach o przekroju prostokątnym, o stałej szerokości 50 mm. Drugi wymiar przekroju słupów i rygli wynika z obliczeń statycznych i jest dobierany indywidualnie. Od strony zewnętrznej szklenie jest zamocowane za pomocą listew dociskowych z listwą maskującą.
Rys. 2. Elewacja zachodnia analizowanego obiektu budowlanego
W czasie eksploatacji obiektu budowlanego (rys. 2) uległa popękaniu szyba zespolona wykonana ze szkła przeciwsłonecznego 6 mm/16 Ar/2x5 mm+2x folia o wymiarach 317x105 cm (rys. 2) fasady zachodniej obiektu budowlanego (rys. 3), znajdująca się na wysokości powyżej 3 m nad poziomem deptaka pieszego.
Rys. 2. Widok pęknięć uszkodzonej szyby zewnętrznej elementu fasady obiektu
Kierownik nadzorujący wymianę powinien sporządzić plan bioz. W celu właściwego sporządzenia tego dokumentu należy przeprowadzić analizę technologii i organizacji robót związanych z wymianą uszkodzonego elementu fasady szklanej.
Rys. 3. Umiejscowienie uszkodzonego elementu fasady na projekcie konstrukcyjno-architektonicznym.
Projektowanie technologii robót – wymiany elementu fasady
Projektowanie technologii robót należy rozpocząć od identyfikacji czynności wchodzących w zakres robót remontowych. Działanie to jest niezbędne do wyboru metod wykonania poszczególnych czynności oraz dobrania niezbędnych maszyn i urządzeń. Różne metody pracy oraz różne maszyny i urządzenia stwarzają inne zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i otoczenia. W zakres planowanych robót remontowych wchodzą następujące czynności:
- zabezpieczenie miejsca prowadzenia robót remontowych – trakcie prowadzenia robót budynek będzie otwarty dla interesantów;
- transport zewnętrzny urządzenia niezbędnego do wykonywania prac na wysokości powyżej 3 m oraz elementu (tafli szklanej o wymiarach 317x105 cm); wejście od strony zachodniej do obiektu jest ciągiem pieszym o ograniczonej wytrzymałości; jest zakaz wjazdu ciężkiego sprzętu budowlanego;
- montaż rusztowania i wciągarki elektrycznej – zastosowano rusztowanie lekkie typu „Warszawa” oraz wciągarkę elektryczną 220 V, o udźwigu większym od ciężaru elementu, wraz zawiesiem i przyssawkami (ciężar tafli szklanej ok. 70 kg );
- demontaż uszkodzonego elementu fasady – pękniętej tafli szklanej;
- montaż nowego elementu fasady;
- rozbiórka rusztowania;
- usunięcie zabezpieczenia miejsca prowadzenia robót.
Do wykonania robót będą użyte: rusztowanie warszawskie, wciągarka elektryczna, elastyczne zawiesia montażowe, przyssawki do montażu szyb.
Projektowanie organizacji robót – wymiany elementu fasady
Po zaprojektowaniu technologii robót należy zorganizować bezpieczny ich przebieg, tzn. opracować organizację robót. Projektowanie organizacji robót polega na doborze liczby pracowników wykonujących poszczególne czynności oraz rozłożeniu ich pracy w czasie.
Do przeprowadzenia wymiany elementu fasady szklanej przyjęto trzech pracowników. Pracownicy powinni być przeszkoleni do pracy na wysokości7, posiadać środki ochrony indywidualnej8 oraz znać i przestrzegać zasad bezpiecznej pracy w zakresie robót montażowych9.
Ważnym z punktu widzenia organizacji robót jest zagospodarowanie terenu, na którym prowadzone są roboty remontowe. Graficzne przedstawienie zagospodarowania jest niezbędnym do opracowywania części rysunkowej planu bioz.
Opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dla robót remontowych składa się z trzech części: strony tytułowej, części opisowej oraz części rysunkowej, sporządzonej na części projektu zagospodarowania działki lub terenu, jeżeli jest wymagany zgodnie z przepisami prawa.
Strona tytułowa planu bioz zawiera:
- nazwę i adres obiektu budowlanego,
- imię i nazwisko lub nazwę inwestora oraz jego adres,
- imię i nazwisko oraz adres kierownika budowy, sporządzającego plan bioz, a w przypadku, gdy plan bioz sporządzany jest przez inną osobę – również imię i nazwisko oraz adres tej osoby lub nazwę i adres podmiotu sporządzającego plan bioz.
Część opisowa zawiera:
- zakres robót dla całego zamierzenia budowlanego oraz kolejność realizacji poszczególnych obiektów,
- wykaz istniejących obiektów budowlanych podlegających adaptacji lub rozbiórce,
- wskazanie elementów zagospodarowania działki lub terenu, które mogą stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ludzi,
- informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas realizacji robót remontowych, określające skalę i rodzaje zagrożeń oraz miejsce i czas ich wystąpienia,
- informację o wydzieleniu i oznakowaniu miejsca prowadzenia robót budowlanych, stosownie do rodzaju zagrożenia,
- informację o sposobie prowadzenia instruktażu pracowników przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych, w tym:
- określenie zasad postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia,
- konieczność stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej, zabezpieczających przed skutkami zagrożeń,
- zasady bezpośredniego nadzoru nad pracami szczególnie niebezpiecznymi przez wyznaczone w tym celu osoby,
- określenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy,
- wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego zagrożenia zdrowia lub w ich sąsiedztwie, w tym zapewniających bezpieczną i sprawną komunikację, umożliwiającą szybką ewakuację na wypadek pożaru, awarii i innych zagrożeń,
- wskazanie miejsca przechowywania dokumentacji budowy oraz dokumentów niezbędnych do prawidłowej eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych.
Część rysunkowa opracowana na kopii projektu zagospodarowania działki lub terenu zawiera dane umożliwiające łatwe odczytanie części opisowej, a w szczególności:
- czytelną legendę,
- oznaczenie czynników mogących stwarzać zagrożenie,
- rozmieszczenie urządzeń przeciwpożarowych wraz z parametrami poboru mediów, punktami czerpalnymi, zaworami odcinającymi, drogami dojazdowymi,
- rozmieszczenie sprzętu ratunkowego (w tym pływającego, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem robót), niezbędnego przy prowadzeniu robót budowlanych,
- rozmieszczenie i oznaczenie granic obszarów wewnętrznych i zewnętrznych stref ochronnych, wynikających z przepisów odrębnych, takich jak strefy magazynowania i składowania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych, strefy pracy sprzętu zmechanizowanego i pomocniczego,
- rozmieszczenie placów produkcji pomocniczej, takich jak węzły produkcji betonu cementowego i asfaltowego, prefabrykatów,
- przedstawienie rozwiązań układów komunikacyjnych, transportu na potrzeby budowy oraz ogrodzenia terenu,
- lokalizację pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
(...)
dr inż. Jerzy Obolewicz
Politechnika Białostocka
Literatura
1 Ustawa Prawo budowlane
2 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych
3 Rozporządzenie MI z dnia 23 czerwca 2003r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
4 Obolewicz J., Przygotowanie planu BIOZ, w: Inżynier budownictwa nr 11/2012, s.6
5 Obolewicz J., Koncepcja wykorzystania modelu EFQM z zarządzaniu bezpieczeństwem i ochroną zdrowia w przedsiębiorstwie budowlanym, w: Budownictwo i Inżynieria Środowiska Vol. 2 No 4, Wyd. Politechnika Białostocka, Białystok 2012 s. 611
6 Obolewicz J., Ocena stanu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w przedsiębiorstwach budowlanych, w: Budownictwo i Inżynieria Środowiska Vol. 2 No4, Wyd. Politechnika Białostocka, Białystok 2012, s.621
7 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
8 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej
9 Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i >elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacj: Świat Szkła 03/2014