Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie 14.02-26.07.2020
Witrażowe przeszklenia kościołów stanowiły w średniowieczu ogromne artystyczne, techniczne i finansowe wyzwanie, stanowiąc tym samym potwierdzenie prestiżu zleceniodawców. W okresie nowożytnym przyszedł czas usuwania tych witraży, tak że do naszych czasów dotrwał ich znikomy procent.
Mimo XIX-wiecznej fascynacji średniowiecznym malarstwem witrażowym dziedzina ta, traktowana jako rzemiosło artystyczne i przez to ceniona niżej, nadal pozostaje – tak jak światło i barwa, które współtworzą witraż – fenomenem tyleż fascynującym, co trudno uchwytnym.
Witraże żyją tylko wtedy, gdy przenika je światło. Rzućmy zatem snop światła na ich fenomen: Jakie umiejętności posiadali witrażyści? Jak „czytać” witraże? Jakie było ich miejsce w panoramie sztuki epoki?
To pytania, które twórcy wystawy stawiają w pierwszej jej części, prezentującej średniowieczne witraże z obecnych terenów Polski na tle innych dziedzin sztuki, które wraz z nimi tworzyły niegdyś splendor wnętrz.
Dalej pokazany jest proces zapominania o witrażach, ich rugowania z wnętrz sakralnych i ze świadomości ludzi w epoce nowożytnej. W końcu zaprezentowane są różne aspekty ponownego odkrywania witraży w XIX wieku: pierwsze przejawy fascynacji, kampanie konserwatorskie, projekty nowych przeszkleń do średniowiecznych kościołów i kolekcjonerstwo.
Centrum tej opowieści jest kościół Mariacki w Krakowie, którego średniowieczne kwatery umieszczone na co dzień wysoko w oknach za ołtarzem Wita Stwosza – w obecnym stanie zachowania świadczącym o ich trudnych dziejach – stanowią szczególnie silny akord wystawy.
„Cud światła” to wyjątkowe przedsięwzięcie, dzięki któremu można zobaczyć witraże z polskich kolekcji muzealnych i prywatnych oraz z kościołów i klasztorów. Ponadto dzieła malarstwa tablicowego, hafty, złotnictwo, dokumenty, rysunki, projekty przeszkleń. Wiele z tych eksponatów nigdy dotąd nie była prezentowana publiczności.
Niektóre z nich w ostatnich latach poddano badaniom i pieczołowitej konserwacji na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie – jak choćby wykonane około 1200 roku witraże z dawnej kolekcji Zamoyskich w Adampolu.
Kurator: dr Dobrosława Horzela, kierownik projektu „Korpus witraży średniowiecznych w Polsce” realizowanego w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
Koordynatorka wystawy: Ewa Kalita
Projektantka wystawy: Sylwia Siudak
Wystawie towarzyszy katalog "Cud światła. Witraże średniowieczne w Polsce".
Cud światła - program wydarzeń towarzyszącychCUD ŚWIATŁA
Oprowadzania i spotkania dla dorosłych
16.02.2020, godz. 12:00-13:30, Oprowadzanie kuratorskie / dr Dobrosława Horzela / Udział w cenie biletu na wystawę
28.02.2020, godz. 10:15-11:45, Bez światła ani rusz / cykl “Rozmowy o sztuce” / Barbara Łepkowska / Udział: 1 zł
10.03.2020, godz. 11:00-12:30, Dzieci mamy i zwiedzamy! / Oprowadzanie dla opiekunów dzieci do lat 3 / Magda Schuster / Udział w cenie biletu na wystawę
22.03.2020, godz. 12:00-13:30, Oprowadzanie / Martyna Majsterek / Udział w cenie biletu na wystawę
05.05.2020, godz. 10:15-11:45, Ciemne wieki Sapkowskiego / cykl “Rozmowy o literaturze” / Filip Skowron / Udział: 1 zł
24.05.2020, godz. 12:00-13:30, Oprowadzanie kuratorskie / dr Dobrosława Horzela / Udział w cenie biletu na wystawę
28.06.2020, godz. 12:00-14:15, Oprowadzanie po dwóch wystawach: “Cud światła” i “Czechowicz. Geniusz baroku” / Martyna Majsterek / Tłumaczenie na PJM: Bożena Nowak / Udział w cenie biletu na wystawę
12.07.2020, godz. 12:00-14:15, Oprowadzanie po dwóch wystawach: “Cud światła” i “Czechowicz. Geniusz baroku” / Zuzanna Buchholz / Udział w cenie biletu na wystawę
26.07.2020, godz. 12:00-13:30, Oprowadzanie kuratorskie / dr Dobrosława Horzela / Udział w cenie biletu na wystawę
Spotkanie dla nauczycieli
21.02.2020, godz. 16:00-18:00 / Zuzanna Buchholz / Udział bezpłatny, konieczna rezerwacja: tel. 12 433 55 44 lub e-mail:
Warsztaty relaksacyjne dla dorosłych
12.03.2020, godz, 18:00-20:00, Taniec barw, rytmy światła / cykl “Długa pauza - warsztaty relaksacyjne” / Maja Luxenberg / Udział: 20 zł*
Wykłady
04.03.2020, godz. 18:00-19:30, Okno – światło – witraż / prof. dr hab. Wojciech Bałus (Instytut Historii Sztuki UJ) / Udział bezpłatny
20.03.2020, godz. 18:00-19:30, Co sprawia, że nasze ekrany są tak pociągające i tak sexy? / dr Anna Olszewska (Wydział Humanistyczny AGH) / Udział bezpłatny
20.05.2020, godz. 18:00-19:30, Witraż z fabryki porcelany. Projekty Juliusa Hübnera do kościoła Dominikanów w Krakowie / dr Tomasz Szybisty (Instytut Neofilologii UP) / Udział bezpłatny
19.06.2020, godz. 18:00-19:30, Piszczel, popiół i grużel - w warsztacie średniowiecznego witrażysty / Joanna Utzig (Instytut Historii Sztuki UJ) / Udział bezpłatny
Spacer
Z witrażem w tle – symbolika architektury gotyckiej
25.04.2020, godz. 10:00-13:00 / dr Dobrosława Horzela, Anna Warzecha / miejsce rozpoczęcia: kościół Bożego Ciała (ul. Bożego Ciała 26) / Udział: 12 zł*
6.06.2020, godz. 15:00-18:00 / dr Dobrosława Horzela, Anna Warzecha / miejsce rozpoczęcia: kościół Bożego Ciała (ul. Bożego Ciała 26) / Udział: 12 zł*
źródło: https://mnk.pl/wystawy/cud-swiatla-witraze-sredniowieczne-w-polsce
dr Dobrosława Horzela
Ur. w 1976 w Bytomiu – historyk sztuki, kierownik grantu „Korpus witraży średniowiecznych w Polsce" realizowanego w Instytucie Historii Sztuki UJ, adiunkt w Instytucie Historii Sztuki i Kultury UPJP2, jako wykładowca współpracuje też z krakowską ASP. Absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w r. 2011 uzyskała tytuł doktora na podstawie dysertacji pt. „Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce ok. 1440-1477".
Jej badania naukowe obejmują polską i europejską sztukę gotycką, a w szczególności rzeźbę drewnianą oraz malarstwo witrażowe (uczestniczy w pracach międzynarodowej organizacji Corpus Vitrearum).
Corpus Vitrearum Polska
W roku 1958 Polska przystąpiła do Corpus Vitrearum Medii Aevi, organizacji utworzonej sześć lat wcześniej z inicjatywy prof. Hansa R. Hahnlosera podczas Międzynarodowego Kongresu Historii Sztuki w Amsterdamie, pod egidą Międzynarodowej Unii Akademickiej (UAI) oraz Międzynarodowego Komitetu Historii Sztuki (CIHA).
Pierwotnym celem CVMA były kompleksowe badania nad witrażownictwem średniowiecznym; z czasem objęły one również witraże nowożytne (co znalazło swoje odbicie w nazwie organizacji – obecnie Corpus Vitrearum), a ostatnio podjęto przygotowania do kolejnego poszerzenia zakresu prowadzonych prac o witraże powstałe po roku 1800.
Reprezentantami Polski w CVMA byli między innymi prof. Władysław Tatarkiewicz, prof. Stanisław Lorentz, prof. Jan Białostocki oraz autorzy przygotowujący polski tom CVMA: prof. Lech Kalinowski (z czasem przewodniczącym polskiego komitetu narodowego), dr Hanna Pieńkowska oraz Helena Małkiewiczówna. W roku 1998 komitet polski zorganizował XIX Międzynarodowe Colloquium CVMA Witraż jako malarstwo monumentalne (Stained Glass as Monumental Painting), które odbyło się w Krakowie.
Po śmierci prof. Lecha Kalinowskiego (15 czerwca 2004 roku)przewodniczącym polskiego komitetu CV został w roku 2005 prof. Wojciech Bałus. Poza nim członkami Corpus Vitrearum Polska są obecnie: Danuta Czapczyńska-Kleszczyńska, Beata Fekecz-Tomaszewska, Elżbieta Gajewska-Prorok, dr Dobrosława Horzela, Marta Kamińska (skarbnik), dr Magda Ławicka, Sławomir Oleszczuk, dr Tomasz Szybisty (sekretarz).
Siedzibą Corpus Vitrearum Polska jest Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (ul. Grodzka 53, 31–001 Kraków), w którym mieszczą się specjalistyczne archiwum, biblioteka i fototeka, obejmujące zbiory związane z witrażownictwem polskim i zagranicznym od średniowiecza po czasy współczesne.
Badania, prowadzone obecnie przez Corpus Vitrearum Polska, postępują dwutorowo. W dalszym ciągu kontynuowane są prace nad witrażownictwem średniowiecznym na ziemiach polskich: w najbliższym czasie ukaże się tom dotyczący gotyckich witraży kościoła Mariackiego w Krakowie, a w roku 2014 uruchomiono pięcioletni projekt badawczy „Korpus witraży średniowiecznych w Polsce" (kierownik: dr Dobrosława Horzela), finansowany ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.
Z kolei w roku 2012 rozpoczęto, także dzięki środkom pochodzącym z NPRH, szeroko zakrojone badania nad witrażownictwem kościelnym XIX i XX wieku, prowadzone w ramach projektu „Korpus witraży z lat 1800–1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej" (kierownik: prof. dr. hab. Wojciech Bałus).
Na początku 2014 roku ukazał się pierwszy tom prezentujący wyniki tych badań: Korpus witraży z lat 1800–1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej, red. Wojciech Bałus, Tomasz Szybisty, t. 1: Danuta Czapczyńska-Kleszczyńska, Tomasz Szybisty, przy współpracy Pawła Karaszkiewicza i Anny Zeńczak, Archidiecezja krakowska. Dekanaty krakowskie, Kraków 2014. Publikacja – co warte podkreślenia – jest pierwszym opracowaniem tego typu w historii całego Corpus Vitrearum.
źródło: http://www.cvp.ihs.uj.edu.pl/
