Również ogromna liczba realizacji według projektów Johannesa Schreitera jest zderzeniem zabytkowej architektury z przeszkleniem utrzymanym we współczesnej estetyce malarstwa abstrakcyjnego.
Lutz Haufschild zastosował natomiast odwrotny zabieg. Współczesną architekturę wypełnił przeszkleniem opartym na tradycyjnej ornamentyce geometrycznej.
Przeszklenia artystyczne mogą urozmaicać architekturę, ozdabiać ją w bardziej lub mniej dekoratywny sposób, mogą z nią współpracować w uzyskaniu zamierzonych efektów odbioru. Mogą również wręcz tworzyć architekturę, nadając jej swobodę wyrazu, jaka przypisana jest dziełom sztuki. Przykładami takiego działania mogą być niesamowite realizacje Martina Donlina. Kładka dla pieszych nad ulicą, obudowana grubym szkłem float, emaliowanym technikami sitodruku i aerografu, wydaje się być przeniesiona ze świata komiksu wprost w zabytkową dzielnicę Manchesteru. Współistnieje z otoczeniem w dość szokującym zestawieniu estetycznym, jednak wkomponowana jest tak, że podkreśla cechy obu stylów żadnego nie wyróżniając.
Martin Donlin nie ogranicza się tradycjami i nie stara się być ich kontynuatorem. Jego realizacje noszą znamię wyzwania wobec technologii i estetyki. Są projektami o śmiałych założeniach, swobodnym traktowaniu materii szkła, ale także przestrzeni urbanistycznej. Można powiedzieć, że swoim nowoczesnym design’em podkreślają – poprzez kontrast – urodę zabytkowych budynków. Bezkompromisowo i bez kompleksów wprowadzają współczesną estetykę „undergroundu” do zabytkowego, czy tradycyjnego budownictwa, jak w przypadku fasady Teatru Cesarskiego w Liverpoolu.
Witraże mogą radykalnie przesunąć środek ciężkości obioru wnętrza poprzez wydobycie szczegółów, które z założenia miały być ukryte lub – wręcz przeciwnie – ukrycie charakterystycznych cech wystroju architektonicznego. Poprzez świadome i przemyślane projektowanie przeszkleń określonych wnętrz można doskonale manipulować odbiorem ich indywidualnego charakteru.
Spotykamy coraz częściej przeszklenia witrażowe oraz wykonane innymi współczesnymi technikami szklarskimi, projektowane równocześnie i współzależnie z architekturą, w której mają istnieć. Przeszklenia sufitowe hali Commerzbank w Hannoverze, Hypopasage w Monachium czy DAK w Hamburgu stanowią niewątpliwie integralną część tych przestrzeni. Bez szklanych elementów architektura straciłaby swój indywidualny charakter, a nawet można zaryzykować stwierdzenie, że ich brak podważyłby estetyczny sens tych budynków. Przeszklenia są bowiem doskonale wkomponowane we wnętrza i świetnie z nimi harmonizują, nie zaniedbując jednocześnie podstawowego zadania, jakim jest równomierne i pełne doświetlenie pomieszczeń. Kompozycje są jasne i przejrzyste. Poprzez powietrzną kolorystykę i dość niesamowite zawieszenie w przestrzeni przeszklenia wzbudzają zaufanie do nowoczesnej technologii. Zdecydowanie powiększają optycznie wnętrza i pozwalają na „głębszy oddech”.
Nieco inne przeznaczanie ma przeszklenie sufitu przedsionka oranżerii w ogrodzie botanicznym w Seattle autorstwa Richarda Spauldinga. Tutaj ma ono ograniczyć delikatnie dostęp światła do jasnego wnętrza. Urozmaica konstrukcję i nadaje jej dyskretnego uroku. Intryguje pewna przemyślaną „niedbałością” projektu bordiury oraz ulotnością motywów kwiatowych. Kolorystyka i temat obiektu szklanego wiąże architekturę z otaczającą ją naturą, zacierając niejako granice między nimi. Wprowadza roślinność do wnętrza. Tworzy sielankowy nastrój kontemplacji piękna i harmonii wytworów myśli ludzkiej z naturą wśród której istnieją.
Larry Etzen poprzez przeszklenie sufitu, przywodzące na myśl gigantyczną lampę w stylu Tiffany’ego, tworzy we wnętrzu szczególną atmosferę korespondującą z wystrojem wnętrza restauracji. Przez to całe pomieszczenie nabiera bardzo indywidualnego charakteru w estetyce ściśle wynikającej z tradycji secesji.
Alex Beleschenko w nowatorskiej realizacji w Stockley Park na Heathrow również osiąga efekt płynnej granicy między wnętrzem a otoczeniem. Przeszklenie jest witrażem, gdyż składa się z tysięcy kawałków dmuchanego ręcznie szkła, jednak zamiast łączenia ołowiem elementy te zalane są żywicą pomiędzy dwoma taflami szkła okiennego. Zastosowanie takiej techniki powoduje efekt lekkości i przejrzystości kompozycji. Koresponduje z nowoczesną architekturą, jednocześnie przywodząc na myśl klasyczne związki między budowlą a przeszkleniem.
Linda Beaumont wprowadza do wnętrza naturę w zupełnie odmienny sposób. Olbrzymie tafle szkła, zdobione technikami fotograficznymi, umieszczone w pomieszczeniach terminalu lotniska w SeeTac i podświetlone sztucznym światłem tworzą atmosferę mistyczną i nierzeczywistą. Wprowadzenie elementów przyrody do współczesnego budownictwa użytkowego powoduje niezwykłe wrażenie. Ukazuje nowy wymiar związków człowieka z otoczeniem zarówno tym naturalnym jak i przez niego stworzonym.
Natomiast W hali lotniska Seattle-Tacoma Cappy Thompson bawi się zderzeniem rzeczywistości ze światem bajkowym i wprowadza uśmiech w odbiorze otoczenia przez przebywających tam podróżnych.
Projekty Jamesa Carpentera są eleganckimi formami uzupełniającymi lub tworzącymi współczesną architekturę. Oparte na stereometrycznych bryłach, komponują się z konstrukcją budowlaną. Często wykorzystują właściwości szkła dichroicznego, w specyficzny sposób rozszczepiającego światło. Mimo oszczędnego użycia w prostych geometrycznych formach, szkło polaryzujące wspaniale zdobi wnętrze nadając mu szczególny klimat, zmieniający się wraz ze zmianą pory dnia i roku.
Realizacje te mają lekki, nowoczesny styl, wydają się być swobodnie narysowaną konstrukcją, pozbawioną ograniczeń materiałowych, umieszczoną w przestrzeni bez wysiłku i z polotem. Przykładem może być przeszklenie sufitu w budynku sądu federalnego w Phoenix. Realizacje Grahama Jonesa są przykładami zastosowania przeszkleń jako ekranów oddzielających wnętrze od świata zewnętrznego. Mają ułatwić koncentrację i wyciszyć wpływ otoczenia na pomieszczenie. Zastosowanie szkła pozwala aby światło dzienne sączyło się do wnętrza, jednak brak naturalnej dla szkła przejrzystości w tym wypadku powoduje, że nabiera ono charakteru ściany oddzielającej różne przestrzenie.
Przeszklenia coraz częściej pojawiają się również we wnętrzach, separując jedne pomieszczenia od innych. Mogą tworzyć szklane ściany, jak na przykład wewnętrzne przepierzenie, oddzielające pokój konferencyjny od holu autorstwa Grahama Jonesa. Szklany obraz jednocześnie urozmaica wnętrze i wydziela przestrzenie o różnym przeznaczeniu.
Często szklane ściany mają tylko częściowo oddzielać od siebie pomieszczenia i nie rozpraszać przebywających w nich osób. Wtedy techniki piaskowania czy trawienia lub oszczędnego użycia koloru zastosowane w spokojnych delikatnych projektach do skonale spełniają takie zadanie.
Karl-Heinz Traut utrzymuje swoje realizacje w konwencji budynków, w których je umieszcza. Zazwyczaj są to współczesne, funkcjonalne budowle użyteczności publicznej. A praca artysty jest skierowana na ożywienie zindustrializowanej przestrzeni wewnętrznej i nadanie jej ludzkiego, zindywidualizowanego wymiaru. Przepierzenie zrealizowane na lotnisku w HongKongu wydziela niewielkie przestrzenie z olbrzymiej hali, jego celem nie jest jednak izolowanie ich a jedynie urozmaicenie otoczenia, w którym ludzie zazwyczaj bezczynnie czekają. Parawan symbolizuje wielkiego, kolorowego smoka, nawiązując do tradycji kultury wschodu.
Odnajdujemy witraże i przeszklenia artystyczne wykonane współczesnym technikami zarówno w otworach architektonicznych jak i wewnątrz budynków. Istnieją w formie ścianek działowych na lotniskach, basenach, w bankach, centrach handlowych czy kawiarniach. Występują również jako podświetlane obrazy zdobiące pomieszczenia w sposób wciąż jeszcze dość niekonwencjonalny, jak na przykład praca Thobiasa Kamerera Rotweil’a umieszczona we wnętrzu banku w Paderborn.
Również szklana podłoga klejona ze szkła float, według projektu Klausa Jansena, jest nowatorskim i zaskakującym zastosowaniem szkła w architekturze. Christine Triebsch zaprojektowała sufit ze szkła, który w nietypowy sposób wykorzystuje ten wszechstronny materiał pomijając tak podstawową jego właściwość jaką jest przejrzystość.
Sufity zaprojektowane przez Dale’a Chihuly’ego są tak dominującymi elementami we wnętrzach, że niejako te wnętrza stwarzają, określają i sobie podporządkowują. Odwaga artysty w kształtowaniu przestrzeni poprzez wręcz nieziemskie zestawienia barwnych plam jest jednym z wyznaczników współczesnej sztuki, szklarstwa i architektury. Szkło zaprojektowane w takiej konwencji niejako ubezwłasnowolnia architekturę, której towarzyszy. Wychodzi na pierwszy plan dość obcesowo łamiąc przyzwyczajenia do stałości i solidności budynku, powodując, że wnętrze zdaje się prowadzić własne aktywne istnienie nabierając cech materii ożywionej.
Artyści szklarze i architekci nie pozostali obojętni na nowości technologiczne i wynalazki. Przyjęli wyzwanie przetworzenia przemysłowych tafli szkła na obiekty artystyczne. Obcowanie z przeszłością i tradycją, materializującą się w postaci wiekowych budowli, doprowadziło do stworzenia szerokiej palety sposobów i możliwości użycia przeszkleń w architekturze. Właściwości pokrytych szkłem, nowoczesnych budynków również były zbyt intrygujące, aby je zignorować. Dystyngowany chłód wieżowców wywołał potrzebę artystycznego dialogu z przestrzenią poprzez jej podkreślenie, zachwianie czy wykorzystanie do wyrażenia osobistych wizji i emocji.
Można oczywiście uznać, że cała przedstawiona wyżej paleta działań szklarskich w architekturze jest uzależniona od preferencji inwestorów i podlega selekcji.
Jednak niewątpliwy jest fakt, że niektóre realizacje są bardziej merytorycznie lub intencjonalnie związane z budownictwem, a inne mniej. Istotne jest również to, że wyobraźnia artystów szklarzy stawia wyzwanie architektom i odwrotnie. Dzięki temu następuje niezmiernie szybki postęp obu dziedzin i wzrasta ilość powiązań i zależności między nimi, dając nam poczucie uczestnictwa w procesie rozwoju cywilizacji.
Marta Sienkiewicz
więcej informacji: Szklane inspiracje 9/2008
inne artykuły tego autora:
- Od Bibelotów po architekturę , Marta Sienkiewicz, Świat Szkła - Szklane Inspiracje
- Witraże we wnętrzach , Marta Sienkiewicz, Świat Szkła - Szklane Inspiracje
- Witraże we wnętrzach, Marta Sienkiewicz, Świat Szkła 12/2005
- Dalle de verre, Część 2 , Marta Sienkiewicz, Świat Szkła 1/2006
- Dalle de verre, Część 1 , Marta Sienkiewicz, Świat Szkła 12/2005
- Relacje architektura-witraż. Część 2 , Marta Sienkiewicz, Świat Szkła 3/2005
- Relacje architektura-witraż. Część 3 , Marta Sienkiewicz, Świat Szkła 2/2005
- Relacje architektura-witraż. Część 2 , Marta Sienkiewicz, Świat Szkła 1/2005
- Relacje architektura-witraż. Część 1 , Marta Sienkiewicz, Świat Szkła 12/2004