W czasie ponad 30-letniej praktyki zawodowej obsypano Santiago Calatravę dziesiątkami prestiżowych nagród przez stowarzyszenia zawodowe, organizacje i instytuty oraz uhonorowano licznymi tytułami doktora honoris causa uniwersytetów w Stanach Zjednoczonych i w Europie.

Został on okrzyknięty przez „Time Magazine” poetą szkła i stali, kiedy w 2004 r. przyznano mu tytuł Innowatora Roku. Łącząc w stylu projektowania inżynierię z architekturą, staje się kontynuatorem hiszpańskiej tradycji nowoczesnej inżynierii Felixa Candela i Antonia Gaudiego.

 

 

Wprowadzenie
Jako jeden z nielicznych projektantów i architektów miał wystawę w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku (2005), zatytułowaną Santiago Calatrava: Sculpture into Architecture. Doceniony za śmiałe i niekonwencjonalne rozwiązania konstrukcyjne, początkowo mostów, szybko stał się cenionym architektem muzeów sztuki, oper, kompleksu olimpijskiego, terminali lotniczych, wieżowców i węzłów komunikacyjnych na czterech kontynentach.

 

Stanford Anderson, profesor architektury w Massachusetts Institute of Technology (MIT), tak scharakteryzował jego pracę: Santiago Calatrava, architekt i inżynier, niekwestionowanie idzie drogą jedności sztuki i nauki. Jego eksploracja naturalnych form, szczególnie ciała ludzkiego, jego łatwość projektowania z wykorzystaniem metafor i umiejętność przedstawiania tego wszystkiego, pomagają mu w kreatywnym odkrywaniu formy.

 

Jego opanowanie zasad inżynierii pozwala nie tylko na realizację projektów, ale przez konfrontowanie pomysłu z prawami naukowymi powoduje, że staje się poszukiwaczem nowych rozwiązań. Calatrava z wykształcenia jest inżynierem budownictwa lądowego i architektem, ale w głębi duszy, z ogromnego zamiłowania do rysunku i form przestrzennych, malarzem i rzeźbiarzem.

 

Łączy w sobie, na miarę przełomu XX i XXI w., renesansowy uniwersalizm jako uważny i analityczny obserwator świata, jak kiedyś Leonardo da Vinci, z nieodpartą chęcią do zmian otoczenia na lepsze i przyjaźniejsze człowiekowi. W rozmowie ze studentami wydziału architektury MIT Calatrava w następujący sposób przedstawił swoją misję innowacyjności w architekturze: Jeśli uznamy jedność inżynierii i sztuki, a ja uważam, że taka istnieje, i jeśli wrócimy do czasu, kiedy nie było różnicy między sztuką architektury i sztuką inżynierii, wtedy możemy przyjąć, że inżynieria sztuki jest w nas samych. Jest ona nie tylko naszym dziedzictwem, ale również jego źródłem, dlatego w ramach naszych zdolności musimy to dziedzictwo kontynuować i wzbogacać [2].

 

Współczesne szkło daje możliwości projektantom i architektom na niespotykaną dotąd skalę, czego przykładem jest realizacja Calatravy w Wenecji, ale też inne projekty kładek dla pieszych, tego artysty. Lekkie w wyrazie artystycznym, ażurowe konstrukcje są uzupełnione przez szklane tafle, które kreują dodatkowy wymiar artystyczny.

 

Wenecka impresja konstrukcyjna
Wenecja ma nowy most, czwarty nad Canale Grande, pierwszy w tej lokalizacji od 125 lat. Zaprojektował go słynny hiszpański architekt, na przełomie wieków. Obiekt otwarto w 2008 roku. Kładka dla pieszych nad Canale Grande ma prawie sto metrów, stalową konstrukcję nośną i schody ze szkła (rys. 1) [5].

 

Rys. 1. Wenecka kładka Calatravy

 

 Rys. 2. Bajeczne podświetlenie weneckiej konstrukcji

 

Rozmach i niepokorne formy Santiago Calatravy bywają często krytykowane, ale posiadają też olbrzymie grono fascynatów. Wybitny architekt, nadaje swoim projektom znamiona dynamiki, wyrażając je w postaci smukłych rzeźb zawieszonych na moment w przestrzeni, w unikalnej równowadze sił, w „zamrożonym” ruchu. W rozwiązaniach dekomponuje siły mas do ich elementów składowych. Zamiast koncentrować masę na podparciu, zgodnie z prawem grawitacji, przesuwa ją w inny punkt, rozwiązując problemy strukturalne przez analizę sił rozciągania, ściskania i skręcania. W swoich szkicach kompozycji szczególną uwagę poświęca połączeniom, które stają się esencjonalne w jego fascynacji ruchem.

 

Symetria i asymetria konstrukcji stają się dla niego istotnymi elementami dynamiki. Autor projektów mostowych zrealizowanych przede wszystkim w Europie, ale również w Stanach Zjednoczonych, czy Izraelu udowadnia, że most może być wspaniałym dopełnieniem miejsca, w którym został zbudowany, a nawet być jego integralną częścią (rys. 2) [4].

 

Weneckie zabytki, tworząc unikalny zespół urbanistyczny miasta kanałów i mostów, stanowią o uznaniu Wenecji za jedną z najcenniejszych pozycji na liście światowego dziedzictwa ludzkości.

Wenecja ma niepowtarzalny architektoniczny klimat, na który składają się w dużej mierze budowle mostowe „przerzucone” nad rozlicznymi kanałami.

Zrealizowany, wenecki projekt Santiago Calatravy jest niewątpliwie nową turystyczną atrakcją, doskonale komponującą się z charakterem wielowiekowego, historycznego otoczenia.

 

Niestety, obecnie Wenecja jest ustawicznie podtapiana. Stare budynki, atakowane przez zanieczyszczone morze, ulegają zniszczeniu [6].

Kładka nad Canale Grande nawiązuje swoją formą łukową do starych, zabytkowych weneckich konstrukcji mostów (rys. 3), ale jest genialnym wyznacznikiem współczesności. Jest ona połączeniem stali, brązu i nowoczesnego szkła o doskonałych parametrach wytrzymałościowych, bezwzględnie zapewniającego bezpieczeństwo (rys. 4, 5, 6). Calatrava lubi wykorzystywać przezroczyste szklane panele, ale użycie ich w weneckim projekcie, ma szczególne znaczenie ze względu na swoiste nawiązanie do wielowiekowej tradycji szkła, wytwarzanego na wyspie Murano, na weneckiej lagunie [3].

 

W całej Wenecji, na obszarze rozleglej laguny jest ponad 400 budowli mostowych, z których większość – około 300 – zbudowanych zostało z kamienia. Zanim powstały weneckie mosty Wenecjanie poruszali się między wysepkami łodziami lub po drewnianych platformach noszących nazwę tolette.

W latach 1588-1591 zrealizowano projekt Antonio da Ponte, zastępując drewnianą budowlę Ponte di Rialto konstrukcją kamienną (rys. 3).

 

Na jednoprzęsłowej budowli umieszczone są liczne kramy kupieckie rozdzielone widocznymi z daleka łukami arkad. W środku rozpiętości mostu Antonio da Ponte zaprojektował podwyższony łuk, do którego dochodzą dwa rzędy kramów usytuowanych wzdłuż całego przęsła, frontem do wnętrza mostu. Pomiędzy nimi, poprowadzona jest uliczka dla pieszych. Przejście jest możliwe także przy obu balustradach (od strony wody). Najsłynniejszy w Wenecji most dla pieszych, Ponte di Rialto, ma rozpiętość 28,80 m i wysokość 7,32 m [6].

 

Sylwetka kładki dla pieszych Calatravy została z pewnością zainspirowana charakterystycznym podwyższeniem łuku Ponte di Rialto. Jednakże nowoczesna budowla jest uosobieniem historycznego ducha z wyrafinowanymi, zaawansowanymi technologiami współczesności.

 

Konstrukcje dzielą na zwykłe, typowe, użytkowe oraz te, które nadają poetycki wymiar przestrzeni, w miejscu gdzie zaistniały. Na pewno swoistą poetykę można odnaleźć w architektoniczno-konstrukcyjnej formie ażurowej, stalowej kładki, połączonej z rozświetlonymi, przeźroczystymi panelami szkła, przerzuconej nad wodami weneckiego kanału. Widok z kładki jest fantastyczny, a sama budowla wzbudza ogromne zainteresowanie turystów, przez nią przechodzących.

 

Rys. 3. Ponte di Rialto – uosobienie historycznej Wenecji

 

Rys. 4. Szkło hartowane balustrad

 

Zakończenie
Calatrava w swoich wzlotach fantazji nieustannie eksperymentuje z tworzywem i formą, przekraczając, wydawałoby się, granice możliwości [1]. Jest znakomitym konstruktorem, zna pracę budowli mostowych, więc jest w stanie tworzyć skomplikowane formy architektoniczne, wciąż zadziwiając rozwiązaniami.

 

Projektowanie kładek dla pieszych jest trudne ze względu na wiotkość konstrukcji: na dużą rozpiętość ich przęseł w stosunku do małej szerokości pomostów. Wymagają one wnikliwych analiz pracy dynamicznej pod wpływem obciążenia, np. ruchem pieszych, czy obciążenia wiatrem. Współczesne analizy numeryczne są w stanie dopomóc projektantowi, ale wymiar estetyczny to kwestia wyobraźni, wrażliwości i geniuszu.

 

Rys. 5. Ażurowa konstrukcja kładki i transparentny szklany pokład

 

Rys. 6. Szklane stopnie łukowej weneckiej kładki

 

Tworzywo, jakim jest nowoczesne szkło, w rękach hiszpańskiego architekta-rzeźbiarza jest wykorzystywane z rozmachem, udowadniając, że jest to zarówno trwały, bezpieczny oraz piękny materiał [3].

 

W lipcu roku 2011 Calatrava obchodził 60-lecie swoich urodzin. Jego dokonania, projekty, ogromna pasja – to wszystko jest imponujące i wielkie, inspirujące innych twórców, budzące zachwyt odbiorców, budujące przyszłe dziedzictwo z naszych czasów.

 

Bibliografia
[1] Dąbrowiecki K. Szarlatan czy spryciarz. „Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne”. Maj-czerwiec 2009
[2] Prokopska A. Jedność formy i konstrukcji w architekturze mostów Santiago Calatravy. Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej nr 242
[3] Stankiewicz B. Mosty Santiago Calatravy ze szklanymi panelami pomostów. „Szkło i Ceramika” 1/2010
[4] Stankiewicz B. Santiago Calatrava kreator piękna przestrzeni. „Świat Szkła” 1/2011
[5] www.e-Venice.com
[6] www.wikipedia.pl

 

dr inż. Beata Stankiewicz
Wydział Budownictwa
Politechnika Opolska

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

 

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

więcej informacj: Świat Szkła 2/2012

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.