Napędy mechaniczne zawsze wiążą się z elementem ryzyka dla ich użytkowników. A nikt nie życzy sobie tego, by poruszające się elementy wyposażenia budynku przytrzasnęły mu palec lub spowodowały inne obrażenia.

 

Toteż wytwórcy muszą produkować swoje „maszyny” w taki sposób, by były one bezpieczne. Oznacza to, że wytwórcom nie wolno ograniczyć się tylko i wyłącznie do wymagań wymienionych w przepisach o wyrobach budowlanych. Ich produkty muszą również spełniać wymagania określone dyrektywą o maszynach i urządzeniach.

 

 

 

 2019 04 41 1

Il. 9. Ułożenie kabli i punkty przesyłowe domowej instalacji elektrycznej stanowią ważne aspekty projektowania (źródło: Wytyczne ift EL-01)

 

 

 

 Projekt, bezpieczeństwo użytkowania oraz oznakowanie CE

W przypadku elementów wyposażenia budynków posiadających podzespoły elektryczne należy koniecznie wziąć również pod uwagę kilka aspektów praktycznych, jak na przykład:
- konieczność zapewnienia możliwości – poprzez zamontowanie klap rewizyjnych – dostępu do podzespołów elektrycznych (kabli, sterowników, czujników, itp.) w celu ich kontroli, a w razie potrzeby także wymiany;
- planowanie długości kabli biegnących do gniazd przyłączeniowych;
- ustalanie trasy przebiegu kabli w taki sposób, by biegły one w zabezpieczających je kanałach oraz były pozbawione zapętleń i nie ocierały się o ostre krawędzie;
- przestrzeganie dopuszczalnych promieni gięcia kabli;
- unikanie sytuacji, w których w wyniku przemieszczeń w kablach mogłyby powstawać naprężenia rozciągające (projektowanie ruchomych punktów przesyłowych);
- zabezpieczenie wszystkich części i podzespołów elektrycznych przed wpływem wilgoci (np. w postaci kondensatu pary wodnej);
- planowanie prac związanych z transportem i montażem.

 

Informacje pomocne w tych kwestiach zamieszczono w opracowanych przez Instytut Techniki Okiennej Rosenheim (Institut für Fenstertechnik ift Rosenheim).  wytycznych EL-01 Elektronika w oknach, drzwiach i fasadach.


Firmy projektowo-budowlane, architekci oraz jednostki przystępujące do przetargów muszą określić wymagania odnoszące się do zarówno elektrycznych podzespołów wyposażenia budynków, jak i punktów przesyłowych oraz interfejsów pomiędzy podsystemami różnych rodzajów – a zwłaszcza niezbędne środki ochrony i zabezpieczenia.

 

Obowiązek ten obejmuje również współpracę z klientem, kompetentnymi organami oraz firmami ubezpieczeniowymi oferującymi ubezpieczenia od wypadków w sektorze komercyjnym oraz publicznym.

 

Z tego też względu oferty przetargowe związane z elektrycznymi podzespołami okien, drzwi oraz fasad powinny uwzględniać następujące aspekty:
- wymagania związane z eksploatacją, oceną ryzyka oraz środkami zabezpieczającymi;
- wymagania techniczne stawiane wymienionym podzespołom oraz ich charakterystykę techniczną;
- długość kabli oraz zastosowanie kanałów kablowych;
- określenie interfejsu do „elektrycznego” podsystemu łączeniowo-komunikacyjnego;
- usytuowanie gniazda przyłączeniowego oraz podzespołów elektrycznych;
- przyłączone odbiorniki pobierające energię elektryczną.

 

2019 04 41 2

Il. 10. Świadectwo przyznania oznakowania CE oraz deklaracji zgodności – dotyczy wyposażonego w napęd okna spełniającego wymagania normy EN 14351-1 oraz dyrektywy o maszynach i urządzeniach (przykłady obu dokumentów)

 

Prawo budowlane oraz oznakowanie CE
Elementy wyposażenia budynków zawierające podzespoły elektryczne i elektroniczne stanowią produkty pochodzące z dwóch różnych „światów”.

 

Z punktu widzenia bowiem uregulowań dotyczących produktów budowlanych muszą one spełniać wymagania odpowiedniej normy lub norm odnoszących się do danego produktu, a niezależnie od tego muszą spełniać wymagania określone dyrektywą 2006/42/EG o maszynach i urządzeniach.

 

W odniesieniu do okien zastosowanie ma norma EN 14351-1, podczas gdy norma EN 14351-2 (uwaga: jeszcze nie zharmonizowana) ma zastosowanie do drzwi wewnętrznych.

 

Z kolei norma EN 13241-1 wraz z normą EN 12453 dotyczą bezpieczeństwa użytkowania bram, a norma EN 13659 odnosi się do zewnętrznych elementów zamykających (rolety żaluzjowe, żaluzje weneckie, itp.). Normy te obejmują tzw. „klasyczne” właściwości – takie, jak izolacja cieplna oraz akustyczna, przenikalność powietrza, odporność na zacinający deszcz, zabezpieczenia przeciwwłamaniowe, przepuszczalność światła.

 

W odniesieniu do wyposażonych w napęd drzwi przesuwnych i obrotowych, chowanych drzwi przesuwnych oraz składanych drzwi skrzydłowych zastosowanie mieć będzie norma EN 16361 (po zakończeniu procesu harmonizacji), w której omówiono również badania kompatybilności elektromagnetycznej.

 

Kwestie badania i oceny bezpieczeństwa użytkowania elementów mechanicznych i elektrycznych drzwi wyposażonych w zespoły napędowe (zagrożenia, niebezpieczne sytuacje i zdarzenia) omawia norma EN 16005.

 

Norma ta jednakże nie obejmuje wyrobów wyposażonych w bezprzewodowe układy sterowania oraz drzwi na drogach ewakuacyjnych.

 

W przypadku tych produktów należy przestrzegać wymagań określonych normą EN 13637, a w Niemczech również Wytycznych w sprawie elektrycznych mechanizmów ryglujących drzwi dróg ewakuacyjnych. Ponieważ nie ma odrębnych norm zawierających uregulowania odnoszące się ściśle do bezpieczeństwa użytkowania okien wyposażonych w napędy, Instytut Techniki Okiennej Rosenheim oraz Zrzeszenie Producentów Okien i Fasad T.z.2) opracowały arkusz charakterystyki technicznej KB 01. Deklaracje zgodności są wystawiane a znak CE przyznawany zgodnie z wymogami dyrektywy o maszynach i urządzeniach oraz normy odnoszącej się do konkretnego produktu.

 

W toku postępowania należy koniecznie odróżniać maszyny i urządzenia kompletne od niekompletnych. Pod pojęciem kompletnej maszyny należy rozumieć znajdujący się w stanie zmontowanym, w pełni funkcjonalny i posiadający napęd produkt (drzwi, brama lub okno wyposażone w napęd, czujniki i sterownik) względnie gotowy do montażu i w pełni funkcjonalny zespół – na przykład okno z napędem oraz sterownikiem.

 

Maszyna niekompletna natomiast nie może wykonywać żadnej wymagającej napędu funkcji z powodu braku jakiegoś podzespołu – przykładem mogą tu być zespoły napędowe lub okno z napędem lecz bez sterownika.

 

Certyfikaty nadające prawo do oznakowania CE wydawane są przez jednostki zajmujące się dystrybucją elementów wyposażenia budynków z napędami, a także dokonywaniem ich istotnych przeróbek lub modyfikacji i ponownym wprowadzaniem ich na rynek w celu dystrybucji. Znakiem tym oznacza się również kompletne wyroby zbudowane z kilku elementów składowych (wypełnienie drzwi/bram, ościeżnice, napędy, itp.), które są łączone w jedno funkcjonalne urządzenie na miejscu jego eksploatacji. Znakiem CE może również oznakować montażysta wówczas, kiedy wprowadza on zmiany w danym produkcie względnie wtedy, gdy montuje funkcjonalny element wyposażenia budynku z kilku złożonych produktów, pochodzących od różnych wytwórców (układ napędowy, sterownik, czujnik, itp.).

 

W takiej sytuacji odpowiedzialność za przedstawienie wszystkich dokumentów spoczywa również na montażyście, który – w oparciu o wzór świadectwa WE dla produktów budowlanych (na ogół pochodzi ono od wytwórcy napędu) – oznacza dany produkt znakiem CE i wypuszcza go na rynek.

 

Z punktu widzenia jakości i bezpieczeństwa jest rzeczą zalecaną, by wytwórcy dostarczali kompletne maszyny i urządzenia wraz ze szczegółowymi instrukcjami montażu i obsługi oraz sami montowali swe produkty (lub by były one montowane pod ich nadzorem).

  

Tabela 3. Opis klas ochrony (źródło: arkusz danych EuroWindoor KB.01, tablica 4 [12])

2019 04 41 3tab

 

 

(...)

 

(...)

 

Ocena zagrożeń
W rozumieniu przepisów dyrektywy o maszynach i urządzeniach 2006/42/EC (EN 16005) wyposażenie drzwi w elektryczny napęd przekształca je w „maszynę”, co pociąga za sobą konieczność oceny zagrożeń związanych z ich obsługą oraz zdefiniowania środków, które pozwolą na zapobieganie tym zagrożeniom lub ich eliminację.

 

Wypadki są powodowane różnorakimi przyczynami; zazwyczaj należą do nich:
- niewystarczająca świadomość istnienia zagrożeń spowodowana brakiem informacji lub odpowiedniego oznakowania – co prowadzi do nieprawidłowej eksploatacji urządzeń przez ich użytkowników;
- niewłaściwe przeprowadzenie analizy i oceny zagrożeń przed przystąpieniem do produkcji;
- błędy popełnione podczas montażu i w trakcie wykonywania prac konserwacyjnych;
- słaba odporność na uszkodzenia urządzeń i czujników zabezpieczających;
- wadliwa konserwacja oraz brak specjalistycznego doświadczenia podczas sprawdzania bezpieczeństwa obsługi urządzeń przez ich użytkowników oraz przez personel serwisowy.

 

2019 04 41 4

Il. 11. Procedury analizy i oceny zagrożeń (źródło: Pilz GmbH & Co. KG)

 

Metody unikania zagrożeń mechanicznych (przygniecenie, skaleczenie, uderzenie oraz wciągnięcie) i elektrycznych (zwarcie, zagrożenia elektromagnetyczne oraz elektrostatyczne, a także ryzyko pożaru spowodowanego łukiem elektrycznym lub promieniowaniem termicznym) przedstawiono w normie EN 16005 w formie omówienia odpowiednich środków zabezpieczających.

 

Istnienie tych zagrożeń uzasadnia konieczność przygotowania przez wytwórcę danego elementu wyposażenia budynku analizy ich istoty oraz ich oceny z punktu widzenia eksploatacji takiego elementu.

 

Należy przy tym również pamiętać o tym, że wytwórca układu napędowego oraz innych podzespołów elektrycznych obowiązany jest dostarczyć wyniki badań oraz świadectwa względnie atesty dotyczące zarówno bezpieczeństwa pracy urządzeń elektrycznych, jak i bezpieczeństwa obsługi danego elementu jako całości.


Pełną listę przyczyn i konsekwencji istnienia zagrożeń, w tym również niebezpiecznych sytuacji i zdarzeń zamieszczono w załączniku J do normy EN 16005. Pomocne jest tutaj wyszczególnienie środków zabezpieczających w zależności od konkretnej klasy ochrony zamieszczone w opracowanym przez Zrzeszenie Producentów Okien i Fasad arkuszu danych KB02.

 

Tabela 4. Schemat ustalania klasy ochrony (Źródło: KB.01 [12])

2019 04 41 5

 Położenie zabudowy E1 – E2
E1 – niskie ryzyko: wysokość montażu dolnej krawędzi ramy okiennej ponad górną krawędzią podłogi nie mniejsza niż 2,5 m; uniemożliwienie dostępu poprzez montaż „na stałe”; wbudowane elementy osprzętu lub parapety okienne, okna (okna oddymiające) zgodnie z wymogami normy EN 12101-2, bez funkcji wentylacji.
E2 – ryzyko podwyższone: wysokość montażu dolnej krawędzi ramy okiennej ponad górną krawędzią podłogi mniejsza niż 2,5 m oraz swobodny dostęp do okna.
Przeznaczenie pomieszczenia
N1 – niskie ryzyko: pomieszczenia przeznaczone do celów komercyjnych i wykorzystywane przez przeszkolonych użytkowników (np. biura, pomieszczenia przemysłowe);
N2 – ryzyko średniego stopnia: pomieszczenia mieszkalne zajmowane przez użytkowników, którzy przeszli instruktaż względnie takie, które w opinii użytkowników stanowią miejsca, gdzie zagrożenia mogą zostać lub są objęte kontrolą;
N3 – wysokie ryzyko: pomieszczenia, w jakich stale przebywają osoby, które nie przeszły żadnego instruktażu (np. sklepy, sale konferencyjne, obiekty sportowe, itp.);
N4 – bardzo wysokie ryzyko: pomieszczenia, w jakich stale przebywają osoby potrzebujące opieki (np. przedszkola, szkoły, szpitale, domy seniora, placówki opiekuńcze, itp.);
Obsługa
S0 – bardzo niskie ryzyko: sterowanie ręczne bez autopodtrzymania z wizualną kontrolą wszystkich okien (czuwak, stacyjka z kluczykiem, itp.);
S1 – niskie ryzyko: sterowanie ręczne z autopodtrzymaniem oraz z wizualną kontrolą wszystkich okien (np. użycie przełącznika);
S2 – ryzyko podwyższone: sterowanie automatyczne (np. sterowanie uzależnione od opadów deszczu i/lub siły parcia wiatru, automatyzacja budynku) lub sterowanie ręczne (np. wiatr, deszcz) bez kontaktu wzrokowego (np. pilot zdalnego sterowania) z żadnym z okien.  

 

Architekt powinien wspólnie z wytwórcą określić niezbędne środki zabezpieczające. Opracowana wspólnie przez Instytut Techniki Okiennej Rosenheim oraz Zrzeszenie Producentów Okien i Fasad i wydany przez to Zrzeszenie arkusz danych KB01 „Okna wyposażone w napęd” również zawiera pomocne informacje.

 

W konsekwencji analizy i oceny zagrożeń oraz w celu zapewnienia bezpieczeństwa obsługi urządzenia można z zasady zastosować następujące środki zabezpieczające:

- dotykowe (sensoryczne) urządzenia zabezpieczające wykorzystywane w postaci wrażliwych na nacisk mat lub listew zabezpieczających, umieszczanych w pobliżu miejsc stwarzających ryzyko przytrzaśnięcia, względnie doznania skaleczeń. Wykładziny i listwy naciskowe muszą być zaprojektowane w taki sposób, by spełniały wymagania normy EN 12978, podczas gdy zabezpieczające maty i płytki naciskowe muszą spełniać wymagania normy EN 1760-1;

- bezstykowe urządzenia zabezpieczające, których czujniki zgodnie z normą EN ISO 13849-1 (promieniowanie podczerwone, fale świetlne oraz fale radiowe wykorzystywane w radiolokacji) kontrolują całą szerokość skrzydła, wystarczająco wcześnie wykrywają ruch w niebezpiecznej strefie oraz zatrzymują będące w ruchu skrzydło drzwi lub okna;

- mechaniczne urządzenia zabezpieczające (profile kauczukowe oraz zasłony względnie żaluzje ochronne służące do zacienienia okien), które zasłaniają niebezpieczne miejsca i uniemożliwiają dotarcie do nich.

 

2019 04 41 6

Il. 12. Przykładowa analiza i ocena zagrożeń obejmująca napędzane elektrycznie drzwi skrzydłowe (wyłącznie Niemcy)


Bezpieczeństwo pracy urządzeń elektrycznych
Bezpieczeństwo pracy urządzeń elektrycznych to w gruncie rzeczy kwestia unikania zagrożeń o charakterze „elektrycznym” – jak na przykład porażenie prądem elektrycznym, wybuch pożaru spowodowany przeciążeniem instalacji elektrycznej lub też zwarcie w elektrycznych urządzeniach lub podzespołach (transformatory, zasilacze sieciowe, napędy i czujniki).

 

Odpowiednie badania prowadzi się w oparciu o normę EN 60335-2-103. Badania stosowanych w praktyce, elektrycznych elementów wyposażenia budynków sprowadzają się do oceny stopnia ich wykorzystania w danym produkcie oraz właściwego ich użytkowania w określonych warunkach pracy (wymagania techniczne). Ponadto badana jest ich kompatybilność elektromagnetyczna oraz klasa szczelności (rodzaj instalacji, warunki atmosferyczne oraz wymagania techniczne).

 

2019 04 41 7

Il. 13. Uszkodzenia układów napędowych spowodowane korozją (przekładnia, płytka obwodów drukowanych oraz silnik) wywołaną kondensacją pary wodnej wewnątrz obudowy urządzenia – pomimo tego, że spełniało ono wymogi klasy szczelności (fot.: ift Rosenheim).

 

Badania te są uzupełniane analizą i oceną zagrożeń związanych z nieprawidłową eksploatacją a także badaniami urządzeń zabezpieczających służących do ochrony przed niebezpiecznymi częściami elektrycznymi.

 

W oparciu o atesty i protokoły badań oraz monitoring prowadzony przez wewnątrzzakładowe komórki kontroli produkcji można wydać następujące dokumenty: stosowne świadectwo, że spełniono wymogi przepisów ustawy o bezpieczeństwie produktów, europejskie świadectwo homologacji spełniające wymogi dyrektywy o maszynach i urządzeniach lub deklarację zgodności Instytutu Techniki Okiennej Rosenheim.

 

Bezpieczeństwo funkcjonowania
W ramach sprawdzania bezpieczeństwa funkcjonowania danego urządzenia, zgodnie z wymogami normy EN 13849-1/2 bada się zakres wykonywanych funkcji, zasadę działania oraz niezawodność urządzeń zabezpieczających w przypadku awarii tego urządzenia. Podstawą działania jest tutaj analiza i ocena zagrożeń uwzględniająca warunki montażu i pracy danego urządzenia, jego eksploatację oraz funkcjonowanie.

 

Wady i uszkodzenia można symulować drogą indukowania błędów sprzętowych danego podzespołu, rekonstrukcji błędów oprogramowania oraz możliwych do przewidzenia błędów użytkowania.

 

W wypadku „normalnej” eksploatacji występują niekiedy przypadki otwierania i ruchu skrzydeł okien i drzwi odmienne od sytuacji szczególnych, takich jak np. pożar, zadymienie, włamanie, konserwacja lub też konieczność korzystania z dróg ewakuacyjnych. Różnorakie wymagania powinny być określone w sposób jednoznaczny, z zachowaniem wymaganej skali ważności i wdrożone przy wykorzystaniu adaptacyjnych, funkcjonalnych układów logicznych.

2019 04 41 8

Il. 14. Drzwi w szkołach i budynkach biurowych zazwyczaj stanowią również elementy dróg ewakuacyjnych

 

Drzwi na drogach ewakuacyjnych
Drzwi, stanowiące wyposażenie dróg ewakuacyjnych, muszą się otwierać w kierunku ewakuacji z łatwością i bez potrzeby użycia jakichkolwiek środków pomocniczych – tak, by w razie konieczności ułatwiały ewakuację.

 

Jednakże jednocześnie, w przypadku niewłaściwego użycia funkcji ewakuacji, układ zabezpieczający przed włamaniem oraz układ kontroli dostępu ulegają „dezaktywacji”. Uwarunkowania związane z wymaganiami oraz koniecznymi badaniami przedstawiono w normie EN 13637 – na przykład: możliwość wyzwalania, etapy autoryzacji, obsługa i funkcjonowanie elementów uruchamiających, warunki resetowania stanu odblokowania, siły zwalniania (otwarcia) lub niezawodność funkcjonowania danego urządzenia w razie wystąpienia awarii spowodowanej pojedynczym uszkodzeniem.

 

Celem jest zapewnienie możliwości bezpiecznej i skutecznej ucieczki przy wykonaniu maksymalnie dwóch czynności. Jednakże należy przy tym pamiętać o konieczności zapewnienia możliwości blokady drogi ewakuacyjnej jako środka „wzmacniającego” ochronę przed włamaniem oraz wykorzystaniem drogi ewakuacyjnej przez osoby nieupoważnione.

 

Montaż i konserwacja
Personel wykonujący prace związane z montażem podzespołów elektrycznych musi znać zasadę ich działania oraz dysponować wiedzą techniczną. Przyłącza do sieci 230 V powinny być wykonywane wyłącznie przez elektryka i przedsiębiorstwo posiadających odpowiednie uprawnienia oraz wystawioną na pracodawcę polisę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Po zamontowaniu elektrycznych podzespołów należy sprawdzić ich funkcjonowanie oraz prądy zwarciowe (pomiar izolacji) – tak, aby można było wykryć i zlokalizować ewentualne uszkodzenia na początku etapu układania kabli.

 

Dla podzespołów elektrycznych zasadnicze znaczenie ma etap ich transportu oraz czas, jaki upływa do chwili rozpoczęcia ich eksploatacji. Szczególnie istotne są tu takie czynniki, jak drgania i wilgoć występujące podczas transportu, naprężenia mechaniczne towarzyszące robotom montażowym oraz wilgoć, na jaką podzespoły te są narażone na etapie prac budowlanych (wykonanie posadzki bezspoinowej, roboty tynkarskie, malowanie i prace związane z instalacjami sanitarnymi, itp.).

 

Do istotnych środków zapobiegawczych należy w tym przypadku okrywanie lub zabezpieczanie w inny sposób wolnych końcówek kabli oraz wszystkich elektrycznych podzespołów, unikanie wywoływania w kablach naprężeń rozciągających oraz znakowanie odpornymi na wpływ wilgoci etykietami miejsc połączeń i przyłączy wtykowych tak, by nie można było ich pomylić ze sobą.

 

Z punktu widzenia zapewnienia bezpiecznej pracy i obsługi podzespołów elektrycznych jest rzeczą absolutnie konieczną wykonywanie w odpowiednim czasie prac konserwacyjnych oraz wyznaczenie do wykonywania tych prac przeszkolonego personelu. Związana z tym odpowiedzialność przekazywana jest po przeprowadzeniu prób odbiorowych lecz przed przekazaniem do eksploatacji przez odpowiednio wykwalifikowaną osobę operatorowi budynku – tzn. pracownikowi lub zakładowi zajmującemu się obsługą instalacji użytkowych budynku.

 

W razie zaistnienia wypadku związanego z funkcjonowaniem automatycznie sterowanych instalacji i urządzeń przede wszystkim sprawdza się, czy wspomniany operator budynku wywiązał się ze swych obowiązków związanych z systematyczną i prawidłowo wykonywaną konserwacją oraz przeprowadzaniem prób funkcjonowania i czy prace te wykonywane były zgodnie z zaleceniami przedstawionymi w podręczniku obsługi i konserwacji, przy czym podręcznik taki musi zawierać przynajmniej:
- instrukcje obsługi, w tym zrozumiałe i dotyczące danego produktu zalecenia bhp oraz ostrzeżenia dotyczące nieprawidłowej eksploatacji i niewłaściwego użytkowania;
- instrukcje konserwacji danego produktu z podkreśleniem czynności kontrolnych związanych z bezpieczeństwem obsługi urządzenia i stosownych metod konserwacji;
- zalecenia dotyczące częstotliwości kontroli danego urządzenia w zależności od jego warunków pracy;
- instrukcje dotyczące wykonywania prac związanych z czyszczeniem i obsługą zespołów napędowych.

 

Pojęcie konserwacji obejmuje również kontrolę sił zamykania oraz funkcjonowanie zadajnika impulsowego wraz z systemem czujników (przynajmniej raz na rok). Prace te powinny być wykonywane przez przeszkoloną osobę i dokumentowane w formie pisemnej, zaś dokumentacja taka – obejmująca odnoszące się do każdego systemu z osobna wyniki badań, wykaz prac konserwacyjnych i czynności kontrolnych oraz rejestr prób i pomiarów – powinna być archiwizowana.

 

Dokumentacja ta ma w razie zaistnienia wypadku decydujące znaczenie, ponieważ pozwala się upewnić, czy zalecane prace konserwacyjne i remontowe wykonano prawidłowo oraz czy w instrukcji obsługi i konserwacji ujęto wszelkie niezbędne informacje.

 

Dalsze postępowanie wyjaśniające będzie się wówczas wiązało z analizą i oceną zagrożeń oraz sprawdzeniem, czy w wykorzystanym projekcie z należytą uwagą uwzględniono odpowiednie wymagania i czy wzięto pod uwagę wszystkie zagrożenia, których należało się spodziewać. 

 

(...)

  

prof. Ulrich Sieberath
IFT Rosenheim

mgr inż. (FH) Jürgen Benitz-Wildenburg
IFT Rosenheim

inż. bud. Philipp Dumproff
IFT Rosenheim

 

Artykuł powstał na podstawie wystąpienia na konferencji tematycznej IFT Rosenheim, odbywajacej się w czasie targów BAU 2019.

Przedstawicielem Instytutu ift Rosenheim w Polsce jest Andrzej Wicha: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 4/2019
  

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.