Polscy inwestorzy coraz częściej decydują się na zastosowanie podwójnych fasad. Obiekty realizowane w kraju świadczą o tym, że rodzimi projektanci nie tylko nadążają za międzynarodowymi trendami, lecz przedstawiają własne, nowatorskie i oryginalne rozwiązania elewacji.
Autorska Pracownia Architektury Kuryłowicz & Associates jest znana z wysokiej jakości architektury i racjonalnej konsekwencji w realizacji zamierzeń klienta. Zespół Stefana Kuryłowicza przoduje w projektowaniu budynków zastosowaniem podwójnych fasad. W odstępie niecałych dwóch lat wzniesiono w Warszawie dwa takie obiekty: Focus – Centrum Finansowe Filtrowa przy ul. Filtrowej i nowy biurowiec PLL LOT przy ul. 17 Stycznia. Oba biurowce wielokrotnie były opisywane na łamach prasy fachowej. Obszerny tekst pt.: Focus – Centrum Finansowe Filtrowa autorstwa Ilony Kliber-Przykopskiej zamieścił także „Świat Szkła” 5/2001*).
Wielkość i lokalizacja
Znaczne różnice w wielkości budynków nie stanowią przeszkody w porównywaniu sposobów funkcjonowania fasad. Wbrew pozorom, to właśnie w budynku PLL LOT, powierzchnia podwójnej fasady jest niemal dwukrotnie większa niż w Centrum Finansowym Filtrowa. Wynika to z uwarunkowań lokalizacyjnych. W biurowcu Focusa dodatkowa warstwa szkła została zamontowana tylko na południowej elewacji, od strony hałaśliwej Trasy Łazienkowskiej, pozostała część została wykończona okładziną kamienną. Racjonalnie ograniczono kosztowne rozwiązanie tylko do jednej elewacji; tam, gdzie podwójna fasada jest najbardziej potrzebna i jej zastosowanie może przynieść najbardziej wymierne korzyści (m.in. zwiększoną izolacyjność akustyczną). Także względy ochrony akustycznej miały wpływ na rozmieszczenie podwójnej fasady w budynku PLL LOT. Obiekt zlokalizowany jest na obrzeżach płyty warszawskiego Okęcia, w strefie, gdzie hałas może dochodzić do 95 dB. Ze względu na przemieszczające się źródło dźwięku zdecydowano o opakowaniu niemal całego budynku podwójną fasadą. Dodatkowa warstwa szklanych tafli znajduje się na całej elewacji z wyłączeniem pasa przeszklenia wewnętrznego holu.
Schemat działania, rozwiązania wentylacyjne
Rozwiązania zastosowane w obu budynkach różnią się od siebie nie tylko wielkością, ale także schematem funkcjonowania. W biurowcu Focusa odległość zewnętrznej osłony z tafli szklanych od ściany nośnej wynosi od 39-52 cm. Ze względów przeciwpożarowych (budynek wysoki – powyżej 25 m) wentylowana przestrzeń została za każdym razem ograniczona do wysokości jednej kondygnacji. Poszczególne sekcje zostały oddzielone przez poziome pomosty wykonane z ocynkowanej kratki pomostowej, na którą nałożono 3 mm blachę ryflowaną. Takie rozwiązanie zapewnia nie tylko wydzielenie stref przewietrzania, w wypadku pożaru zapobiega także rozprzestrzenianiu się dymu na sąsiednie kondygnacje. Wentylacja przestrzeni podwójnej fasady odbywa się przez poziome stałe żaluzje typu Renson. W jednym pasie znajduje się zarówno czerpnia, jak i wyrzutnia powietrza, otwory służą także do ewentualnego oddymiania fasady.
W budynku PLL LOT przyjęto odmienne rozwiązanie. Ze względu na wysokość (do 25 m – budynek średniowysoki) niektóre wymagania przepisów przeciwpożarowych mogły zostać złagodzone. Fasada jest więc wentylowana na całej wysokości. Wloty powietrza znajdują się u podstawy budynku. Przestrzeń pomiędzy płaszczami elewacji jest otwarta u dołu, a powietrze napływa przez poziome kratki pomostowe umieszczone ok. 15 cm nad terenem. Wyloty powietrza zlokalizowano w płaszczyźnie fasady u szczytu budynku i zabezpieczono przed deszczem lub śniegiem szklanymi żaluzjami. W poziomie parteru do części elewacji południowej przylega stołówka, którą połączono ze znajdującym się na zewnątrz budynku obszernym tarasem. Ze względów funkcjonalnych sposób czerpania powietrza ulega tu modyfikacji. Wloty zostały przesunięte na wysokość pasa podparapetowego pierwszego piętra i zamknięte w podobny sposób jak wyrzutnie u szczytu budynku; analogiczne zmiany wprowadzono także na elewacji zachodniej. Podział przestrzeni podwójnej fasady na poszczególne kondygnacje wynika tu z uwarunkowań funkcjonalnych, nie przeciwpożarowych. Na wysokości stropów zamontowano ażurowe kratki pomostowe szerokości 60 cm. Nie zostały one jednak przykryte dodatkową warstwą blachy i powietrze może się swobodnie przemieszczać między kondygnacjami. Pomost komunikacyjny na południowej elewacji został poszerzony do 120 cm, po to, by umożliwić pracownikom korzystanie z przestrzeni podwójnej fasady jak z werandy lub zimowego ogrodu. Przy założeniu swobodnego dostępu użytkowników konieczne stało się zainstalowanie balustrady, elementu rzadko spotykanego w konstrukcjach elewacji warstwowych.
Konstrukcja zewnętrznego płaszcza
Fasady różnią się wieloma szczegółami konstrukcji, najbardziej interesującym detalem wydają się jednak odmienne metody mocowania szkła. W Focusie zastosowano znany punktowy system firmy Pilkington – Planar 902 (jest to największa w Polsce realizacja w tym systemie). Konstrukcję nośną fasady stanowią stalowe wsporniki, które zostały zakotwione w żelbetowej ścianie budynku. Systemowe uchwyty Planar zamocowano do wsporników za pośrednictwem płytek sprężystych wykonanych ze stali nierdzewnej. Takie rozwiązanie umożliwia częściową kompensację naprężeń. Na wysokości jednej kondygnacji zamontowano dwie tafle o wysokości 70 i 270 cm. W ich narożnikach wykonano otwory, które posłużyły do mocowania szkła do systemowych uchwytów.
W obiekcie PLL LOT konstrukcja fasady została wykonana ze stalowych profili ocynkowanych. Pomosty oparto na kątownikach, pionowym elementem wsporczym elewacji jest płaskownik. Szkło zamocowano punktowo (8 punktów mocowania na formatkę 125×340 cm) za pomocą specjalnych elementów obejmujących krawędź tafli (bez konieczności wiercenia otworów). Szkło w żadnym punkcie nie styka się bezpośrednio ze stalą, w celu kompensacji naprężeń zastosowano amortyzujące, gumowe podkładki. Dzięki właściwie dobranej wielkości elementów konstrukcyjnych fasada zyskuje na lekkości; większa liczba punktów mocowania szkła pozwala też na zastosowanie cieńszych, i tym samym lżejszych, tafli (10 mm ESG w PLL LOT i 12 mm ESG w Focusie).
Konstrukcja wewnętrznego płaszcza
Odmienne podejście do kształtowania wewnętrznej warstwy elewacji widoczne jest już na etapie konstrukcji. Niewidoczny szkielet nośny obu budynków stanowią elementy żelbetowe. Przy ul. Filtrowej zastosowano ścianę pełną z otworami, która znajduje się w płaszczyźnie elewacji i osłonięta jest okładziną kamienną lub aluminiową. Pomiędzy filarami fasady zamontowano ślusarkę z przeszkleniem. W biurowcu PLL LOT słupy konstrukcyjne nie znajdują się w płaszczyźnie elewacji, lecz zostały wycofane w głąb budynku. Takie rozwiązanie pozwala na swobodniejsze kształtowanie elewacji przez dowolne podziały ślusarki aluminiowej.
W zależności od przyjętego schematu wentylacji fasady inne są sposoby przewietrzania wnętrz zastosowane w porównywanych obiektach. W Focusie otwierane kwatery mają postać nieco przeskalowanych drzwi balkonowych (szer. 140 cm), do ich budowy wykorzystano elementy systemu Schüco Royal S65. Na całej długości fasady, w zależności od kondygnacji, znajdują się cztery lub sześć par takich drzwi.
W biurowcu PLL LOT przeszklenie elewacji wykonano w aluminiowej konstrukcji słupowo-ryglowej. Ślusarkę podzielono na powtarzalne segmenty szerokości 250 cm. Każdy zawiera nieotwierane przeszklenie oraz wąską klapę wentylacyjną, która służy do przewietrzania pomieszczeń. Na południowej elewacji, która pełni jednocześnie funkcję werandy, w każdym segmencie zostały dodatkowo zamontowane drzwi balkonowe. Łączą one biura z przestrzenią pomiędzy warstwami fasady. Takie drzwi znajdują się także na pozostałych elewacjach, po trzy lub cztery na kondygnacji, ale pełnią głównie rolę przejść konserwacyjnych.
Regulacja ilości światła dziennego
W słoneczne, letnie dni jedynie systemy regulacji światła dziennego mogą stanowić skuteczną ochronę przed przegrzewaniem się pomieszczeń biurowych. W tym celu w obu obiektach zastosowano żaluzje, zamontowane w przestrzeni podwójnej fasady. Zewnętrzna warstwa szkła chroni je przed wpływem czynników atmosferycznych. W odmienny sposób dobrano jednak miejsce ich montażu. W budynku PLL LOT żaluzje znajdują się na rewersie zewnętrznych tafli. Umożliwia to zacienianie całego pasa komunikacyjnego i zachowanie swobodnego przepływu powietrza w przestrzeni fasady, także wtedy, kiedy żaluzje są zamknięte.
W budynku Focusa, gdzie przewidziano inny sposób przewietrzania, zastosowano inne rozwiązanie. Żaluzje znajdują się tuż nad oknami w wewnętrznej warstwie elewacji. Odległość lamelek od szyby nie przekracza 10 cm. Takie usytuowanie pozwala na bardziej precyzyjną regulację ilości światła dziennego, niż ma to miejsce w PLL LOT, ale równocześnie prowadzi do nagrzewania się nieosłoniętych elementów fasady (wsporników, okładziny, blachy). Ponieważ w zewnętrznej warstwie fasady, na wysokości każdej kondygnacji znajdują się czerpnie i wyrzutnie żaluzja nie zakłóca przepływu powietrza. Lamelki są sterowanie przez użytkowników pomieszczeń za pomocą napędu elektrycznego. Podnoszenie, opuszczanie i zmiana kąta nachylenia regulowane są tylko jednym przełącznikiem! Dodatkowym zabezpieczeniem przed nadmiernym nasłonecznieniem są poziome pasy, które na zewnętrzne tafle naniesiono metodą sitodruku.
Zastosowanie podwójnych fasad w prezentowanych obiektach jest racjonalną i ekonomiczną odpowiedzią na uwarunkowania lokalizacyjne. Wśród argumentów przemawiających „za” na pierwszy plan wysuwają się kwestie ochrony akustycznej i przeciwsłonecznej, szczególnie ważne w centrach miast. Choć naturalna wentylacja nie jest czynnikiem decydującym, poprawa mikroklimatu wnętrz nadal interesuje inwestorów. Przedstawione rozwiązania doskonale sprawdzają się w praktyce, są także przykładem twórczej postawy polskich projektantów.
Marcin Brzezicki
Politechnika Wrocławska
*) O tych obiektach na naszych łamach pisał również Jerzy Grochulski w 4 części artykułu Szkło w architekturze warszawskiej („Świat Szkła” 4/2003)
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacji: Świat Szkła 7-8/2003